GoiBerri 375. zenbakia

zk. 375 2020ko maiatzaren 22a www.goiberri.eus

Iritzia

03

Judit Garcia Llorens.

Kutsa gaitezen

Koke Lasa _Mendizalea

Erreportajea

10-11

Ordiziako Ysasaga etxe historikoa erre zutenetik hilabete pasa da

04

«BAKOITZAK JARRI BEHAR DU NEURRIA. ERABAKI ZAILA DA, ETA PERTSONALA»

Garapena

14-15

Goierri Valley, talentua erakarri eta denboran eusteko ahaleginean

02 Publizitatea # 375 • 2020ko maiatzaren 22a

Iritzia 03 Judit Garcia Llorens • Baserritarra

2020KO MAIATZAREN 22A

# 375 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Itzain

Kutsa gaitezen

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Gorka Gomez

B

aserriko eremu zabalean ez da udabe- ekologiko zein sozialetan ekoitzi diren. Edo Eusrriko konfinamendua berdin bizitzen, kal Herrian diru publikoarekin lagundutako esnaturaren erritmoak dena betetzen di- nea, txerriak edo zerealak multinazionalen eszu: zuhaitzen loratzea, belarra, abere- kutik beste herrialde batzuetara bideratzea eta ak, erditzeak, gazta egitea eta zaintzea, bara- hainbat kasutan, bertako ekoizpena baldintzatzea, banaketak... Hala ere, covid-19ak sortutako tzea. Sistema honek baserritarrak menpeko urduritasuna eta nekea ederki sumatzen dira. bihurtu ditu eta krisi honek erakutsi digun beGaixotasunak sortutako giroak zala, herriak ere bai. Teknologieta aurrera begirako zalantzek koki herri aurreratua izan sortzen diguten estresak geldiarren, aberastasun material tu ahal gaitu, edo mugiarazi. handia ekoizteko gauza izan Aldatu ezean, egungo sistearren, hainbat produkzioen ma ekonomikoak amildegira deslokalizazioa eta baserririk eramango gaituela gero eta zein bertako nekazaritza iraunukaezinago bihurtu da, ekoizkorrik gabe, oso ahulak garela pen zein kontsumo eredu kapiagerian dago.

Judit Garcia Llorens talistak jasanezinak dira. NatuKrisi honek, eta berarekin Baserritarra ran gero eta kalte nabarmenadoan desinformazio-informagoak sortu, eta mundu mailan zio faltak zer pentsa ez dakigula zein tokian tokiko jendarteetan utzi arren, eztabaida interesgadesberdintasunak eta miseria rri batzuk indartu ditu. Denok Baserririk zein areagotzen ari dira. mugiarazteko ekimenak sorbertako Hain zuzen ere, ekoizpen eta tzen ari dira. Elikadura burujanekazaritza kontsumo ereduen aldaketabetzari dagokionez, Covid osteren premia handia dugu elikairaunkorrik gabe, ko Euskal Herriko ekonomia dura sisteman. Nekazaritza inekologikoaren aldeko manifesoso ahulak gara dustrialaren ezartzea eta basetua, herritarrak eta baserritarritarren desagerpena edo nerrak elkartzeko EHKOlektiboa kazaritza lurrak porlanez beteeta hainbat eragile sortzen ari tzea, garapenaren alboko ondoriotzat aurkeztu diren dinamikak, aldaketarako aukera ematen zaizkigu. Normaltzat ere azaltzen zaigu hemen- dute. Baita udal batzuek hartutako konpromigo abeltzaintzan milaka kilometroetatik Bilbo- soak eta egindako urratsak ere. Olatu honekin ko portura iritsitako lehengaietan oinarritzea, ahalik eta gehienok kutsatzea txertorik onena eta kilometro zerokoa deitzea. Edo ehunka kilo- litzateke. Beste muturrean, agintari batzuen inmetro egin dituzten jakiak kontsumitzea erre- teres ekonomiko eta kalkulu politikoak ditugu, parorik gabe, nahiz eta ez dakigun zer baldintza betikoak indartuz ezer alda ez dadin.

04 Hitz-aspertuan Koke Lasa • Mendizalea

# 375 • 2020ko maiatzaren 22a

Elkarrizketa

Koke Lasa Mendizalea

«ALTUERAK BADU BERE XARMA, BAINA EZ DA HELBURUA» Koke Lasak (Ormaiztegi, 1959) betidanik jo du mendira.

Etxe inguruko tontorretatik hasi eta munduko mendi garaienetaraino heldu da eta aurrez inork zapaldu gabeko parajeetan ibili da. Mendiaren beste aldea ere ezagutu du, sufrimenduarena. «Zer pentsatua ematen du, baina horrela ikasten da buelta eman behar dela. Hori bai, zalantza txiki bat betirako geldituko zaizu». Ez da kikiltzen, eta gorputzak uzten dion bitartean mendira joaten jarraituko duela dio.

Testuak: Kerman Garralda Zubimendi Argazkia: Gorka Gomez

urtetan Andeetara, Ekuador eta Bolivia inguruetara. Kasik konturatu gabe sortu zen Nepal aldera joateko aukera. Halakoak ezin dira pasatzen utzi, eta aprobetxatu eta han joan ginen.

Mendizaleen eskailera osoa egin duzu.

Non nabaritu duzu jauzi handiena?

Garai hartako progresio klasikoa izan dut. Inguruko mendiekin hasi nintzen: Aizkorri, Kizkitza, Izazpi, Txindoki eta abar. Gero, pixkanaka, Piriniotara joan ginen lehendabizi, gero Alpeetara eta bi

Alpeak jauzi nabarmena izan ziren. Altuerari dagokionez, Pirinioekiko ez dago koxka handirik, baina beste perspektiba bat ikusten zen. Andeak garaiagoak dira, baina Alpeak bereziagoak.

Himalaia beste salto bat da. Alpeetan oso gustura nengoen, baina tontor batek beste batera eramaten zaitu eta bila joan gabe aukera sortu zen. Bertako kulturak bete-betean harrapatu ninduen. Bolada batean han ibili nintzen, baina 6.000 eta 7.000ko mendiak ere probatu nituen. Orain badirudi derrigor 8.000koetan ibili behar dugula, baina tartean oso bide interesgarriak daude baxuagoak izan arren.

Hitz-aspertuan 05 Koke Lasa • Mendizalea

2020ko maiatzaren 22a • # 375

Lehen 8.000koa 1993. urtean igo zenuen: Cho Oyu. Joxe Ramon Agirre Marron ataundarrak

tzaion eta bere baimena libre gelditu zen. Buru belarri heldu genion. Halako espedizio bat ez da Andeetara joatea, beste egitura bat eskatzen du. Urtebete genuen aurretik eta prestakuntza guztia oso intentsua izan zen: bidaia antolatu, hornidura bildu, janaria lortu... Iaia bigarren lan bat izan zen.

Gainera, Nepal aldetik igo genuen.

Azkenetarikoak izango ginen, Tibet gurutzatu behar baita eta Txinak muturra sartuta duenetik-eta trabak jartzen ditu. Gu joan aurretik atxiloketak egon ziren, eta nahiz eta baimen guztiak eduki erdi ezkutuan igo ginen. Alde horretatik ere oroitzapen gogorra dut.

Cho Oyura joateko baimena zuen, baina Everestera joateko aukera suertatu zi-

Horren tontor garaia zapaltzean zer sentitzen da?

Tontorra zenbat eta altuagoa orduan eta xarma handiagoa du?

Altuerak badu bere xarma, baina ez da helburua. Altueraren bila joan gabe ere, planak onak badira, gustuko gauzak egin daitezke.

Ezkutuan ibiltzeak esfortzu fisiko handiagoa eskatzen zigun, eta nahiko justu jan genuen. Sekulako desgastea eragin zigun eta gora iristea satisfakzio handia izan zen. Halako esfortzuaren ostean iristea... [arintasun hasperen bat egin du] betekada handia izan zen.

Mendizale baten barruan aldatzen da zerbait 8.000ko langa gainditzean?

Ez dakit zer den, baina harrapatu egiten zaitu. Tontorra harrapatzeak poz handia eta berriro beste batera itzultzeko gogoa eman zidan. Aldi berean, paraje berriak ezagutzea gustatzen zait. Pakistan eta Karakorum mendikatea ezagutu nahi nuen: beste paisaia bat, beste kultura bat eta beste istorio bat. Aitzakia horrekin erronka berriak etorri ziren.

06 Hitz-aspertuan Koke Lasa • Mendizalea

1995. urtean Gasherbrum I tontorra zapaldu zenuen. Gailurrera iritsi zen lehen euskal espedizioa izan zen.

# 375 • 2020ko maiatzaren 22a

Zein da?

Horrela tokatu zen. Gure hasierako asmoa Gasherbrum IIra joatea zen, baina Iera joateko baimena eman ziguten.

Egia esan, oso informazio gutxi genuen eta zer topatuko genuen ez genekiela joan ginen. Alde horretatik interesgarria izan zen. Gainera, Carlos Carsoliorekin eta Krzysztof Wielickirekin egin genuen topo. Hamalau 8.000koak egiten buru belarri zebiltzan, eta gu beraien alboan. Oso gustura amaitu nuen esperientziarekin.

Eta 1997an marka berdina lortu zenuten, kasu honetan Manaslun.

Juanito Oiartzabalek tentatu ninduen.

Arriskutsu xamarra zela genekien, baina animatu egin ginen. Tontorra egitea lortu genuen egunean sekulako haizea eta hotza egiten zuen eta izozketa batzuekin jaitsi nintzen. Ez zidaten ezer moztu, baina apur bat ukituta amaitu nuen.

Nolakoa da mendialdearen alde desatsegina?

Manaslun bertan, gu igo ginen egun berean, bi txekiar bertan gelditu ziren.

Oso gogorra izan zen. Juanito eta horiengandik apur bat atzerago nindoan eta gailurrera bakarrik iritsi nintzen.

Orduan ikusi nuen txekiarren espedizioko kide bat iristen ari zela, eta itxaron egin nion elkarrekin jaisteko. Bidean ikusi genituen bi gorpuak. Mendiaren alde hori oso gogorra da, eta halakoetan argi ikusten da ez dela brometakoa. Edozein deskuidu asko ordaintzen da. Mendiari errespetu handia izan behar zaio, beti baitago arrisku pixka bat.

Heriotza hurbiletik ikusten duzunean zure barruan zerbait aldatzen da?

Manaslutik izozketekin jaitsi nintzela eta bi horiek han gelditu zirela ikustean buelta asko ematen dizkiozu zure buruari. Gainera, urtebete lehenago Broad Peaken geundela hiru korear ere bertan hil ziren. Zer pentsatua ematen du, baina horrela ikasten da momentu jakin batean buelta eman behar dela.

2009an, Kangchenjungan, biriketako arazoak izan nituen. Momentu hartan Patxi Goñirekin nengoen, biok bakarrik. Arratsaldeko hirurak ziren eta alboan ikusten genuen gailurra, 150 metrora. Desnibela gutxi da, baina bi ordu edo gehiago da. Bi urte lehenago Patxiren lagun bat ere han gelditu zen,

Gustuko lekuan, maldarik ez

K

oke Lasa (Ormaiztegi, 1959) betidanik izan da kirolzalea. Esaterako, gazte garaian txirrindularia izan zen eta eskubaloian jokatu zuen. Baina bere benetako pasioa mendia da.

Mendi magalean eroso sentitzen da, eta berak dioen bezala, «gozatzen duzun ingurura beti itzultzen da». Etxe inguruko tontorrekin hasi zen: Kizkitza, Izazpi, Txindoki, Aizkorri... «Tontor batek beste batera eramaten zaitu», eta hala Pirinioetara jauzi egin zuen aurrera eta gero Alpeetara eta Andeetara. Patuak Himalaiara joateko aukera eman zion, eta halako aukerak ezin diren alferrik galdu, erronkari eutsi zion.

Himalaiak bete-betean harrapatu zuen: «Beste paisaia bat, beste kultura bat eta beste istorio bat». 8.000 metrotik gorako sei tontor zapaldu ditu 1993 eta 2007 artean. Cho Oyu (1993), Gasherbrum I (1995), Manaslu (1997), Gas-

herbrum II (2006), Broad Peak (2007) eta Shisha Pangma (2007). Nabarmentzekoa da ormaiztegiarra Cho Oyu eta Manaslu igo zituen lehen euskal espedizioko kidea dela.

«Altuerak badu bere xarma, baina ez da helburua», nabarmendu du. Esaterako, 2000. eta 2002. urteetan Pakistan iparraldeko paraje esploratu gabeetara joan zen inork lortu gabeko mendiak igotzera. «Mapan ikusi genuen hutsune handi bat zegoela eta bertan izenik gabeko tontorrak. 8.000ko baten adinako ilusioarekin joan nintzen».

Egiari zor, Lasa beti joaten da ilusioz gainezka mendira. «Mendiarekin asko disfrutatzen dut. Aukera dudan guztietan joaten naiz. Ez du zertan urruti izan behar, etxe alboan izan daiteke, baina mendia egiten jarraituko dudala seguru.

Burua beti ari da planak egiten», borobildu du.

Hitz-aspertuan 07 Koke Lasa • Mendizalea

2020ko maiatzaren 22a • # 375

«Progresio klasikoa izan dut. Konturatu gabe sortu zen Nepalera joateko aukera, eta ezin nuen aukera pasatzen utzi» «Badirudi derrigor 8.000ko mendietan ibili behar garela, baina tartean oso bide interesgarriak daude»

da. Nik, oso garbi ikusten ez dudanetan, buelta hartu dut, baina errespetatzen dut gora egitea erabakitzen badute. Zirt edo zart egin beharreko erabakia da.

Itzultzeak amorrua ala lasaitasuna ematen du?

Dena nahasten da. Alde batetik eskura ikusten duzu eta pentsatzen jartzen zara azken esfortzu bat egin ote dezakezun. Hotzean pentsatzen duzunean desberdin ikusten duzu. Hori bai, zalantza txiki bat betirako geldituko zaizu.

Lasaitasuna ere sentitzen duzu. Altuera galtzen goazen heinean hobeto sentitzen goaz eta gorputza errekuperatzen hasten da.

Gasherbrum IIko espedizioa goierritarrez inguratuta egin zenuen. Zein garrantzia du taldeak mendian?

Garrantzia handia du, lagun edo ezagun artean erosoago mugitzen zarelako.

Egia esan, espedizio horretan asko ez nituen aurretik ezagutzen, askotan espedizioak lagun baten lagunekin osatzen direlako. Halere, oso giro onean ibili ginen eta oso gustura. Taldearekin ia beti oso gustura ibili naiz.

Nolako giroa egoten da kanpalekuetan? Erlaxatzeko aukera izaten duzue?

eta berak esan zidan behera jaisteko.

Momentuan eskemak apurtu zizkidan, ‘nola behera, begi bistan genuen–eta'.

Mila buelta eman nizkion, baina jaistea erabaki genuen. Geroztik pentsatu dut zer gertatuko zen aurrera joko bagenu, baina ikusirik nola amaitu nuen, agian oso erabaki kaxkarra izango zen aurrera jarraitzea.

Zer garrantzia du burua hotz izateak?

Noraino arriskatu daiteke?

Bakoitzak jarri behar du neurria non dagoen. Erabaki zaila da, eta oso-oso pertsonala. Badakizu zer dagoen jokoan.

Pixka bat pasatzen bazara badakizu bertan gelditzeko arriskua duzula. Muga hori batzuetan oso garbi ikusten duzu, baina besteetan ez horrenbeste. Sekulako esfortzua egin duzu horraino iristeko eta buelta ematea oso gogorra da. Bakoitzak ikusi behar du. Eta 8.000 metrotara buruak ez du berdin funtzionatzen.

Merezi du horrenbeste arriskatzeak?

Nik buelta eman nuen, baina beste batzuk agian ez. Oso erabaki pertsonala

Beti egiten duzu harremana albokoarekin. Azkenerako, espedizioetan denerako denbora egoten da eta jendea ezagutzea ere oso interesgarria da. Batzuetan planak ere sortzen dira. Espedizio batetik beste espedizio baterako planak egin ditut.

Everest 2000. urtetik aurrera beti egon da masifikatuta. Iaz ikusi genituen ilaren argazkiak errematea eman dio. Halaber, espedizio askok oxigenoa erabiltzen dute, baita Manaslun ere. Orain 8.000ko errezena Manaslu dela esaten dute eta espedizio asko joaten dira. Azken hamaika urte hauetan ez naiz Himalaian egon, baina masifikazioak agian bai orokortu direla.

Eta inguruko mendietan?

Jende gehiago dabil, baina ez daude masifikatuta. Gaztetan Aizkorriko kanaletara joaten ginen eta lau katu ibiltzen ginen. Orain, askoz errazago ezagutarazten dira halako tokiak eta horrek aldaketa handia ekarri du. Asteburuetan ia bakarrik ibiltzetik astebarruan jendearekin topatzera igaro gara. Txindokik esango nuke beti mugitu duela jende gehiago, baina orain edozein ordutan dago jendea.

Mendiarekin noizbait aspertuko zara?

Mendiarekin asko disfrutatzen dut. Gozatzen duzun ingurura beti itzultzen zara eta gorputzak eusten didan bitartean joango naiz. Aukera dudan guztietan joaten naiz eta orain erretiratu egin berri naizela, aukera gehiago izango ditut. Ez du zertan urruti izan behar, etxe alboan izan daiteke, baina mendia egiten jarraituko dudala seguru. Burua beti ari da planak egiten. Gero aurrera irtengo dira edo ez, baina buruan beti dauzkazu ideia berriak.

XXI. mende hasieran Pakistan iparraldeko mendietan ibili zinen. Rui Peak, Dest Sar, Yaz Sar, Tapin Sar eta Changtok. 6.000 eta 7.000 metroko mendiak dira, baina aurretik inork igo gabeak. Beste atmosfera bat dute?

Esperientzia ikaragarriak izan ziren, esplorazio espedizioak. Mapan ikusi genuen hutsune handi bat zegoela, eta bertan, izenik gabeko tontorrak.

8.000ko baten adinako ilusioarekin eta gogoarekin ibili nintzen. Denbora justurekin ibili ginen, baina lau tontor igotzea lortu genituen.

Changtok mendia aurkitzeak bakarrik sekulako lanak eman zizkigun. Oso paraje bakartua eta basatia zen. Itzultzeko gameluak zain genituen eta ezin genuen gehiago luzatu espedizioa.

Gaur egun oso zaila da halako aukerak topatzea, eta pentsatu dut berriz saiatzea, baina garesti xamarra da.

Mendia masifikatuagoa dago?

«Bakoitzak jarri behar du neurria non dagoen.

Erabaki zaila da, eta oso oso pertsonala. Badakizu zer dagoen jokoan» «Mendiarekin asko disfrutatzen dut.

Gorputzak eusten didan bitartean mendia egiten jarraituko dut, seguru»

08 Herri jakintza Sendabelarrak

# 375 • 2020ko maiatzaren 22a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Prepezio: Perfekzio. Prepezio handiz,

«Martxoak maiazten badu, maiatzak martxotzen du»

1897 -05 - 20: Juan Jose Usabiaga historialaria jaio zen Beasainen.

1878 -05 - 21: Secundino Esnaola musikaria jaio zen Zumarragan.

1930 -05 - 23: Dionisio Amundarain itzultzailea jaio zen Itsasondon.

pulamentuz, arretaz. ‘Esku onekoa’ adiera ere badu. Umeei erreferentzia egiteko erabilia, bai goratzeko (eskulanetarako prepezio handia), bai errietarako (prepezioz egin lanak umea!)

Klimatologiari lotua, garaiari dagokion eguraldia egiten ez duenean erabilia.

Gutxien esperotakoan hotz egin dezakeela azaltzeko ere balio dezake.

Sendabelarrak

Arto-bizarra Artoaren lore emeen mordoa da, pixa egin ezinerako erremedio modura erabilia.

» Atal erabilgarriak Lorean garatzen diren arto-bizarrak erabiltzen ziren.

» Propietateak eta erabilpenak » Izen herrikoia Arto-bizarra.

» Izen zientifikoa Zea Mays L. (Poaceae).

» Ezaugarriak Landare sendo eta handia da. Baratzeetan landatzen da, eta bertatik garatzen dira arto aleak. Artaburua heltzen denean muturrean lehorturik geratzen diren ile modukoak dira arto-bizarrak.

Sendabelarren erabilera

L

andareen printzipio aktiboak erauzi eta ekintza farmakologiko bihurtzeko hainbat modu daude:

» Infusioak Azken boladan, gero eta ohikoagoak dira infusioak kafetegietan. Bizimodu azkarraren gasolinatzat jotzen den kafearen alternatibatzat hartzen dira.

Beste hainbat ohituraren moduan, badirudi atzerritik iritsitako ohitura dela. Duela ez asko arte, ordea, izan zitekeenik eta gauzarik normalena

Gernu-aparatuko infekzioa zegoen kasuetan erabiltzen ziren, pixa eginarazteko, eta obesitate tratamenduetan ere lagungarria da. Infusio moduan hartu.

Hamar gramo landare ur litro batean egosi, eta litro bat edan egunean.

» Kontraindikazioak Ez da erabili behar diuretiko moduan bihotz eta giltzurrun-gutxiegitasunaren ondorioz sortutako edema kasuetan.

zen sendabelarrekin egindako infusioak hartzea. Izan ere, historia laburra du kafeak Europan, XVII. mendean ekarri baitzuten Amerikatik.

Berriz ere, hizkuntzak ematen du mundu ikuskera oso baten traza. Uretan irakindako belarrekin egindako infusioei buruz hitz egitean, garbiketaz ari gara. Azken batean, gorputzari oreka lortzen laguntzea da sendabelarren propietate nagusia, eta organismoko gehiegizko toxikoak kanporatzea. Gorputz atal bakoitzari dagokio belar bat, eta sendatzen duten gorputz-atalaren edo organoaren izena ematen zaie belar batzuei; esaterako, gibel-belarra.

Odoleko zirkulazioa arintzeko: Asuna eta zaingorria.

Urdaileko minarentzat: Mantzanilla.

Gibela garbitzeko: Pareta-belarra eta asuna.

Katarroarentzat: Odolurra, belarmina eta lore morea.

Buruko katarroarentzat: Lore arrosa.

Tentsioa orekatzeko: Mihura eta zaingorriak.

Giltzurrunetarako: Urki-hostoak eta babarrun aleak.

Iturria: Legorretako Udalak kaleratutako ‘Ez zela kajoi batean gordetzekoa’ liburua.

Bertsoa • Kate motzean 09 Graxi Elosegi • Oskar Carro

2020ko maiatzaren 22a • # 375

Gaiak hala dio

Kate motzean Oskar Carro • Tabernaria

Graxi Elosegi Madariaga

«Pozik nago bezeroen erantzunarekin»

Gaia: Teknologia konfinamenduan Doinua: Irun badaukazu zerbait Konfinamendua luze egunero gabiltz berdin etxe zuloan sartuta jada ez dakit zer egin agur bat festa guztiei, agur Santa Ana, San Fermin beldurtu ninduten denek ni etxean gera nedin irakasleek lan ta lan jarri gintuzten aspaldin Teknologia berrien Beharren gaude, miserin Classroom, Meet, Drive eta Hangouts ikasten zenbat ahalegin nik zintzo egingo ditut kurtsoa bukatu dedin.

Ikasgelan sartu eta lana egin dezakegu ordenagailua piztu zenbat nahaste, endredu teknologia berriak lan egiteko eredu horretarako guk behintzat aukera ona daukegu Skype bidez txateatzen denbora pasatzen degu alde batean Naroa, ta bestean berriz Peru mingainari su emanez orduk pasa ditzakegu berrikuntza hauekin gu etxean uda ta negu.

HURRENGOA » Bertsolaria:Aitor Irastortza Gaia: Herrimina

Testua eta irudia: Mikel Albisu

Lazkaoko Herriko eta Beasaingo Xuber tabernen nagusia da Oskar Carro (Lazkao, 1992). Herrikoa aurreko astean ireki zuten, Xuber, aldiz, ekainean irekitzea espero du. Pozik dago irekierarekin eta bezeroen erantzunarekin, «langileak Aldi Baterako Enplegu Erregulazioko Espedientetik ateratzeko aukera ikusten dudalako». Terrazaren edukiera udalarekin adostua badute ere, ez zaio erraza bezeroen distantziak mantentzea. «Ezinegona sortzen digu hainbat bizilagunen guganako jarrerak. Egoera gure aurka egiteko probestu dute, horrek tabernaren itxiera ekarri badezeke ere». Oraintsu Herriko tabernak ixteko arriskua ere azaleratu da. «Hasieran urduritu ginen, baina oraingoz ez da inora iritsi, eta lanerako gogoarekin gaude».

Liburu bat.

Gomorra.

Abeslari edo musika talde bat.

Ze zaletasun dituzu?

Goierriko txoko bat.

Kirola eta musika.

Urbitarte sagardotegia.

Pelikula bat.

Rock N Rolla.

Lazkaon biziko ez bazina...

Moonshine Wagon.

Abesti bat.

Gure bide galduak, Rodeo.

Kolore bat.

Beltza.

Oporretarako leku bat.

Lisboa.

Zer gosaltzen duzu?

Kafea eta ogi txigortua.

Amets bat.

Independentzia.

Zerk sortzen dizu irribarrea.

Lagunek.

Bizitzako plazer txiki bat.

Lazkaoko Gazte Asanbladak egiten duen Kristoren Odola patxarana.

Iruñeko Alde Zaharrean.

10 Erreportajea Ordiziako Ysasaga etxea

# 375 • 2020ko maiatzaren 22a

Erreportajea

HARRIBITXI EZEZAGUNA Testua eta argazkia: Ariane Vierbücher

A

Apirilaren 22an su eman zioten Ordiziako Andre Mari kaleko 20. zenbakian dagoen etxeari. Herriko familia oso garrantzitsu baten etxea izan zen, Ysasagatarrena.

Ondare gisa katalagotuta eta babes berezia duen zati bakarra atariko arkua da.

pirilaren 22a, Ordiziako Andre Mari kaleko bizilagunek kea sumatu zuten kalean. 20. zenbakiko erakin zaharretik zerion, Kiskako etxea bezala ezagun den hortatik, adinekoentzat, Hidalgo tabernako etxea bezala ezagunagoa. Larrialdietara deitu eta segituan agertu ziren suhiltzaileak. Hurrengo ordu eta egunetan, beste bitan eman zuten abisua bizilagunek. Hasiera batean, sistema elektrikotik sortutako sua izan zitekeela zabaldu bazen ere, pertsona bat atxilotua izan zen. Gertaera horren ondoren, jakitera eman zuten, eraikin hori, ez dela Ordiziako alde zaharreko etxe zahar arrunt bat gehiago. Ysasaga familiaren etxeetako bat izan zen, eta haren barruan, altxor bat dago, herriaren historiaren parte bat gordetzen baitute pareta horiek.

Sutea gertatu eta gutxira, Adur Ezenarro Ordiziako alkateak sare sozialen bidez eman zuen lehen arrastoa. Honakoa idatzi zuen: «Zorionez ez zen kalte pertsonalik izan, eta eraikina kaltetu bazen ere, Ordiziako altxorretako bat den herriko eraikin zaharrenetakoa, ez zuen suak suntsitu». Argazki batzuekin lagundu zuen testua. Argazkietan, sarrerako atea eta ganbara ikus zitezkeen.

Agerian uzten zuen etxe horrek baduela istorio luze bat. Ez da edonolako eraikina. Eta jarraitu zuen idazten: «Bere sarrerako arku ederra da kanpotik ikusten duguna, baina adin bat dugunok, atariko errekarriz egindako zorua oroitzen dugu –espero porlanaren azpian jarraitzea– eta ziurrenik, askok ez duzue ezagutzen, lehen solairuko eskailburu gangatu ezin ederragoa».

Argitaratutako lerroei tiraka, Andre Mari kaleko harribitxiak gordetzen

Gaur egun, Ertzaintzak zigilatuta dauka Andre Mari kaleko 20. zenbakidun eraikina eta bertara ezin da inor sartu.

Erreportaje 11 Ordiziako Ysasaga etxea

2020ko maiatzaren 22a • # 375

duenaren inguruan mintzatu da Ezenarro alkatea: «Ordiziako Alde Zaharreko eraikin zaharrenetakoa da, 400 bat urte izango ditu eta Ordizian sustraitutako familia oso garrantzitsu batena izan zen, Ysasaga familiarena, hain zuzen».

Ezaugarri «oso bereziak» ditu. Horietako bat, aurretik pasa eta segituan ikusten da: «Atariko arkuak, eraikin oso garrantzitsua izan zela agerian uzten du».

Ondare gisa katalogatuta dago, eta hori da babes berezia duen erakinaren zati bakarra.

Sekula barruan izan ez diren haiek barrukoa nolakoa den irudikatzeko xehehetasun gehiago ere eman ditu: «Ate nagusia zeharkatu eta duen ataria ez da nolanahiko etxe batek duena. Alde zaharreko etxe arrunt batean sartu eta pasillo aurkituko genuke. Honetan, berriz, atari handi bat bat dago». Beste ezaugarri garrantzitsu bat ere badu atariak: «Gaur egun zementuarekin estalita badago ere, azpian, Barrena jauregiak atarian duen antzeko zorua du, errekarriz eginikoa, horrek ere esaten digu, eraikina ez dela nolanahikoa». Atarian errekarriak zituzten etxeetan, zaldiekin barruraino sartzen ziren seinale da.

Gehiago ere bada, «goiko solairura igotzeko eskailera eder bat du, eta jendeak ezagutzen ez duena da eskailburu zoragarri bat daukala». Horrez gain, « ganga abobedatua, zutabe batzuekin».

Goian, ganbara handi bat du eta alde banatara –Andre Mari 18 eta Andre Mari 22- leihoak ditu. «Horietako bat mantentzen da, Andre Mari 22ko patiora ematen duena. Leihoak izateak esan nahi du alde batera eta bestera lorategi edo espazio bat bazuela».

Ondarea jasotzeko lanean Gure Iragana elkarteko historialari Nerea Iraola ordiziarrak eta David Cano oñatiarrak etxearekiko interesa azaldu zuten eraikina erre bezain pronto. Jakitun dira Ordiziako ondare historikoa dela. Horregatik, dokumentazio lana egiten ari dira, tesia osatu eta argitaratzeko. Iraolak honakoa aipatu du: «Ysasaga familiak hiribilduan zituen etxeetako bat da, eta beraz, dudarik gabe, ordiziarren nortasunaren parte da».

Horrez gain, eraikinak ezaugarri «oso bereziak» dituela dio. «Horietatik sarrerako arkuak du babes berezia, eta babes handiagoa izan beharko lukeela uste dut. Oraintxe etxearen orubearen

memoria berreskuratzen gabiltza, dokumentazio asko dugu esku artean, baina momentuz, sekretupean gorde nahi dugu», nabarmendu du.

Ysasaga, familia boteretsua Ordiziako historian garrantzitsuenetakoa izan da Ysagaga familia. Itsasondotik Ordiziara joan ziren, eta bertan gelditu. Duela pare bat urte, Gure Iragana Elkarteko kideek Ochoa Alvarez de Ysasagaren inguruko hitzaldia eman zuen, eta emandako datuekin, familia horrek izan zuen boterea norainokoa zen ikusteko balio izan zuen.

Izan ere, Espainiako Errege Katolikoen interesetarako lanean jardun zuen, eta horri esker garaiko errege eta infante askoren konfiantza eskuratzea lortu zuen. Horren testigu dira Ochoa Alvarez de Ysasaga eta errege desberdinen arteko eskutitzak dira.

Kargu ugariren onuradun bilakatu zen. 1509an Fernando Katolikoa erregeari eta bere alaba Juana I.a Gaztelako erreginari esker sortu berri zen Sevillako Indietako Kontratazio Etxeko Koroaren errenta biltzaile postua lortzea izan zen garrantzitsuena.

Emandako datuak, pertsonaiaren bizitzaren zati txiki bat baino ez dira, baina Ysasaga familiak Ordizian izandako garrantzia ulertzeko balio dute.

«Ordiziako Alde zaharreko eraikin zaharrenetakoa da, 400 bat urte izango ditu eta Ordizian sustraitu ziren Ysasagatarrena zen» Adur Ezenarro Ordiziako alkatea eta arkitektoa

«Sarrerako arkuak du babes berezia, eta benetan, hori baino babes handiagoa izan beharko lukeela uste dut» Nerea Iraola Gure Iragana

Hidalgo sagardotegia eta Hidalgo taberna, aspaldiko oroitzapenak

Y

sasaga familiaren etxea, gazteentzat Kiskaren etxea dena, Ordiziako beste familia bati ere zuzenki lotuta egon da. Adinez gora egindakoek jakingo dute Hidalgo familiak sagardotegia izan zuela bertan. Ondoren, taberna bihurtu zuten. Gurmersindo Hidalgorenak izan ziren.

«Tapizeria, koltxoi denda, ere izan zen bertan, hantxe egin zuen lan nire senarrak». Primitiba Eizagirreren hitzak dira. Zestoatik etorri zen, Aizarna auzotik, oso-oso gaztetan, 17 urterekin, eta Ordiziako Gautxori tabernan lan egin zuen, hantxe ezagutu zuen haren senarra izango zena.

Orain, 86 urte ditu baina gordetzen ditu hainbat oroitzapen: «Nik ez

nuen sagardotegia ezagutu, baina senarrak kontatu zidan, gazte-gaztetan sagardotegian lan egin zuela, sagardoa egiteko sagarra erostera joaten zela bera». Kontatu du, «dolarea ere hantxe» zutela, «sagardoa, han bertan egiteko». Gogoan baitu, dolarea dagoeneko erabiltzen ez zutenean, saldu egin zutela. Hernanin saldu omen zuten eta hala kontatu du: «Senarrari Hernanira lagundu nion, erosteko interesa zuten batzuekin hitz egiteko».

Gogoratzen du baita ere, taberna izan zen garaian, «herritar ugari biltzen» zela bertan. Zerbaitegatik gogoratzen dute Hidalgoren taberna ordiziar askok.

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 375 • 2020ko maiatzaren 22a

Erretratua

JAIETAKO TRADIZIOA Xabier Iraola eta kuadrillakoak mozorrotuta, 2011. urteko Azintzio jaietan, Eva Nasarreren aerobic klaseak irudikatzen. Xabier Iraola

gaizki esaka, berrikuntza ezak, jaien garrantzia falta ondorioztatuko lukeenaren ustean, ohartu gabe, tradizioaren oinarria hori dela, urteetako errepikapena. Urtero egitaraua goitik behera aldatuko balitz, ez bailitzateke tradiziorik izango.

Gaur egun ordea, Azintzio egutegiko egun beltz bat gehiago besterik ez da eta honenbestez, herrikoentzat bakarrik da festa. Herritar gehienok, herritik kanpo lan egiten dugunez, egun nagusia larunbata bilakatu da; batetik, jendea parrandarako prestuago agertzen delako eta bestetik, egitaraua anitzagoa izaten delako.

G

Xabier Iraola Agirrezabala Legorreta

Aurten ez da Azintzio jairik ez Korpusaren Egunik ospatuko Legorretan. Festak, ohartu gabe bada ere, tradizioaren oinarri dira, nahiz eta garai, bizimodu eta gizarte ohituren arabera aldaketak ere bizi behar izaten dituzten.

ure etxean ez zegoen sukaldeko egutegia begiratu beharrik Azintzioak, Herriko jaiak iristear zeudela antzemateko.

Gure ama zenak, etxe osoa hankaz gora jartzen zuen, altzariak argizaritu eta etxeko balkoiak, loreontziak, jardineko hesia‌ margotuz; hori bai, aurreko urteko margo geruzaren gainean, eta azkenean, ateak zabaltzeko komeriatan.

Ez zen, gure etxeko ohitura bakarrik, auzoko ohitura baizik. Bata bestearen atzetik gauzatzen zuten erritua. Tamalez, edo zorionez, galdutako ohitura.

Orduko jaietan, egun handia Azintzio eguna izan ohi zen. Osteguna izan arren, egutegian gorriz azaltzen zen jaietako bat, eta orduan, familia osoa elkartzen ginen urtean zehar itxita egoten zen komedorean, osaba-izebekin bazkaltzera. Oraindik gogoan dut nola etortzen zen Donostiako izeba, Kattalin, opari gisara kafea eta melokotoi potea nola ekartzen zituela.

Herriko jaiak, bai Legorretan bai edozein herritan, usadioz eta tradizioz betetako egitarauan biltzen dira, urtea joan eta urtea etorri, berdintsu. Sarritan, errepikapenagatik jarduten gara

Mozorroaren tradizioa kuadrillan Gurean, eta orain gure kuadrillaz ari naiz, mozorroak dira herriko jaietako muina, eta normalean, azken unerako uzten badugu ere, urtero, parranda eta musika uztartzen dituen mozorroa hautatzen dugu, erridikulua egiteko beldurrik gabe. Egun borobila izaten da, eta lehen esan dudan bezala, urtero berdintsu egiten dugunez, gure larunbatak ere badu bere tradizio propioa (hamaiketakoa, garajeko azken ikutuak, azken uneko matxurak‌), baina nire ustean, larunbata bera baino askoz politagoak izan ohi dira azken asteetako bilerak eta entsaioak, kuadrillako bakoitzak bete beharreko papera aukeratuz, automobila prestatu, musika hautatu eta nola ez, entsaio inguruko meriendatxoak.

Gure amak, bere erritua zuen bezala, gure kuadrillak ere bere erritu propioa du. Tamalez, aurtengoan, ditxosozko birusaren ondorioz, ez ditugu Azintzioak ospatuko, ez eta Korpusaren jaia. Hala ere, intimitatean bada ere, topatuko dugu bai Azintzioa bai Korpusa ospatzeko parada.

Ea datorren urtean, sikiera birusaz mozorrotzeko umorearekin gauden!

Gaztejira 13 Itxialdia eta gazteak (II) • Urko Garmendia

2020ko maiatzaren 22a • # 375

URKO GARMENDIA

Ekintzailetasuna bultzatuz @garmendiaurko

Ba al dakizu zer den Bitcoin-a?

Itxialdia eta gazteak: barrenak askatzen (II) Testua: Andrea Aranburu

Irudia: Xabier Anunzibai

G

oierritar gazte batek bere sentipen konfinatuak azaleratu ditu Saioa Otegi Psikologoak eta Psikoterapeutak azter ditzan: «Konfinamenduan inoiz baino bakartiago sentitu naiz. Nire lagunek ez didate bi hilabetean zer moduz nagoen galdetu. Ez deirik, ez mezurik. Orain, nola joango naiz terraza batera ezer pasatuko ez balitz bezala? Amorrua sentitzen dut. Baina ez zait komeni gelditzen zaizkidan gutxi horiek galtzea. Zer egin kuadrillakoei axola ez natzaiela jakitean? Bakardadea ez da xamurra.»

[Saioa Otegi] Aipatzen duzun sentsazioen artean birekin geratzen naiz batez ere. Amorrua eta bakardadea.Galdetu nahiko nizuke, hausnarketa egin dezazun, bietako zein zaizun ezagunagoa, gertukoagoa. Amorrua ala bakardadea.

Baliteke horrek laguntzea zure burua kokatzen eta horien sentitzeko eta izateko arrazoia aztertzen. Komunikazioa, harremanetan oinarrizkoa dugu, eta horregatik, bien artean sortzen den @SaiatuzP

@saiatuzpsikologia

psikoterapia.wordpress.com

adiskidetasuna biren gauza da; kuadrilla bateko sinergiak ere, konplexutasun handiagoz osatzen diren norbanakoaren ardurak dira. Rolak eta ardurak hartzen ditugu modu kontziente ala inkontzientean (horregatik talde batetik bestera, talde eraikuntzaren arabera, norberak rol desberdinak bizi ditzake, adb, betiko kuadrilla, ikastetxe-unibertsitatean, lanean, etab.)

Axola eza aipatu duzu, deirik ez duzulako jaso, mezurik ere ez duzulako jaso, zer moduz zauden ez dizutelako galdetu. Galdetu nahi dizut zure aldetik, galderak, deiak eta mezuak egon diren zure lagunenganako, eta hala balitz interes horren inguruan galdetzerik izan ahal diezun. Uste izan genezake zerbait modu batera dela, gure fantasian, iruditerian horrela delako; kontrastatu ezean, barne mamuek eragin duten zerbait den ala ez, ezin izaten dugu jakin. Ziurrenik dituzun lagun horiekin hizketaldi bat daukazu pendiente, agian banaka, agian taldean. Agian, zure lekua beste lagun batzuen artean egon daiteke.

Baimendu zure burua atxikimenduak aztertu eta lantzera. Gizakiok nahiko adituak gara barne eta kanpo epaiketa egiten. Kritizismoa eta beldurra batzen direnean ez dira lagun onak izaten.

B

itcoin-a txanpon birtual, enkriptatu eta global bat da.

Blockchain teknologian dago oinarritua, jadanik gure artean aurkitzen den sistema deszentralizatu eta seguru batean.

Bitcoin-a 2009. urtean sortu zen, lehen txanpon digital moduan.

Bitcoinaren bereizgarri nagusietako batzuk dira inongo gobernuren babesik ez duela, transakzioak pertsonen artean zuzenki egiten direla eta igorle zentralizatu baten menpe ez dagoela.

Beste ezaugarrietako bat da faltsutzeko oso zaila dela, kriptografiaren eta deslokalizazioaren konplexutasuna dela eta.

Bitcoin-a sortu zenetik milaka txanpon birtual sortu dira, eta gehiago dira bidean.

Gaur egun, Bitcoin, Ethereum eta Ripple dira ezagunenak.

Txanpon birtual hauetariko askok ez dute benetako baliorik, espekulaziorako soilik erabiliak baitira.

Beste batzuk, aldiz, proiektu izugarriak dituzte euren bizkarretan, eta hauexek dira aurrera egingo dutenak.

Ea hurrengo batean Blockchain tecknologiari buruz hitz egiten dugun.

14 Garapena Talentuaren kudeaketa enpresan

# 375 • 2020 maiatzaren 22a

Garapena

TALENTUA ONGARRITUZ Enpresek talentua erakarri eta hari eusteko helburuz ‘Ilusion’ proiektua abiatu zuen iaz Goierri Valley-k, etorkizuneko industriaren arrakasta pertsonen aldeko apustuan datzala iritzita.

Gipuzkoako Foru Aldundiak lagundu du egitasmoa diruz, eta OPE Consultoresek egin ditu aholkularitza lanak.

Testua: Iñaki Gurrutxaga

G

oierriko enpresetan pertsonen konpromisoa eta parte hartzearen kultura bultzatzeko helburuz Goierriko Valley elkarteak iaz martxan jarritako proiektua da Ilusion. Elkarteko bazkide diren enpresek –72 bazkide dira gaur egun– argi dute etorkizuneko lehiakortasunaren eta jasangarritasunaren arrakastaren gakoa pertsonen aldeko apustua egiten duen industrian dagoela, baina bide horretan, gabezia bat nabarmentzen zen: talentua erakartzeko eta hari eusteko arazoak. Lur hori jorratzeko abiatu zuten egitasmoa, nahiz eta azken bi hilabeteotako alarma egoerak ontzat ematen zuten paradigma hau zalantzan jartzen duen.

Eredu parte hartzailea gidari hartuta, elkarteko 30 enpresa bazkideren ordezkariek egin zuten proiektuaren lehen fasean parte hartzeko urratsa. Aurreneko saioan pertsonen konpromisoa eta parte hartzearen kulturari laguntzen dioten faktoreak identifikatzeko lanketa sakon bat egin bat zuten, Lego dinamika erabiliz. Hiru izan ziren bertaratuek antzemandako faktore nagusiak. Lidergoa izan zen lehena, enpresen egiturak eraldatzen ari diren honetan

pertsona taldeak kudeatzeko ereduak ere eraldatu beharra daukalako. Ondoren, Proiektu partekatua faktorea landu zen, pertsona orok proiektua bere sentitzeko ezinbestekoa delako, eta azkenik, Komunikazioa, aurreko bi faktoreek ondo funtzionatu dezaten nahitaezkoa delako barne komukazio on bat egotea.

Faktoreak enpresan txertatuz Faktore bakoitza lantzeko bina saio egin zituzten ondoren, bi helburu finkatuta: hiru faktore horien txertaketak enpresari ekar zitzaizkiekeen abantailei balio ematea zen bat, eta bigarrena, pertsonen konpromisoan oinarritzeko praktika onak, gakoak eta tresnak erraztea, arrakastaren probabilitatea areagotzeko.

Faktore bakoitza landu ondoren ateratako ondorioak eta ikasitakoak partekatzeko, eta pertsonek gogotsu jarrai zezaten, zortzigarren eta azken saio bat antolatu zuten. Enpresen erantzuna eta interesa «erabatekoa» izan zen lehen

fase horretan, eta horietako hamarrek bigarren fasera jotzeko erabakia hartu zuten. Goierri Valley elkarteak aurretik landutako hiru faktoreetatik bat lantzeko aukera eman die enpresa horiei.

Horretarako, enpresa bakoitzeko arduradunen lantaldeak bost saio egin ditu aukeratutako faktore hori enpresan txertatzeko, eta egiteko horretan bakoitzak OPE Consultores enpresako aholkulari bana izan du bidelagun.

Bost saio horien artean, Ezagutza Komunitatea izeneko saioak antolatu dira, parte hartu duten hamar enpresak elkartu eta banaka landutakoa partekatu zezaten elkarrengandik ikasiz, esperientziak trukatuz. Fase horren garapena maiatzean amaitzekoa bazen ere, Covid-19ak eragindako alarma egoerak lehentasunak aldatu ditu. Hamar enpresa horiek argi dute «pertsonen balioa kalkulaezina» dela, eta bide horretan jarraituko dutela. Honako hausnarketa plazaratu du Xabier Perezek, Goierri Valley-ko Negozio Arduradunak:

Garapena 15 Talentuaren kudeaketa enpresan

2020ko maiatzaren 22a • # 375

Goierri Valley elkarteak antolatutako Ilusion proiektuan parte hartu duten enpresetako ordezkariak lan saio baten ondoren, NBF Negozio Berrien Fabrikan. Goierri Valley

«Etorkizunean enpresak lehiakorrak izateko pertsonen arloa lantzea eta sendotzea ezinbestekoa da» Xabier Perez Goierri Valleyko Negozio Arduraduna

«Garrantzitsua dena da pertsona bakoitzaren talentua identifikatzea eta talentu hori eguneroko lanean aplikatzea» Amaia Madina In Group kontsultoria

«Etorkizunean enpresak lehiakorrak izateko, antolakuntza eredu eta atal teknikoez gain, pertsonen arloa lantzea eta sendotzea ezinbestekoa da».

Talentuari eusteko bitartekoak Talentua enpresen jardunari lotuta azaldu ohi den hitza da, askotan lauso, baina izatez definizio erraza du. «Pertsona guztiok dugu gure talentu propioa. Enpresetan eta erakundeetan postu eta funtzio ezberdinak daude, eta talentu ezberdina behar dugu bakoitzari era egokian erantzuteko. Beraz, talentu guztiak dira beharrezkoak. Garrantzitsua dena da pertsona bakoitzaren talentua identifikatzea eta talentu hori

egunerokoan aplikatzea. Horrela lortzen da enpresaren helburuak eta pertsonen nahiak uztartzea». In Group kontsultariako arduradun Amaia Madinaren hitzak dira aurrekoak.

Argi du pertsonak direla enpresen oinarri, eta horiek direla proiektu bat bestearengandik bereizten dutenak eta lehiakortasun abantaila ematen diotenak. Baina talentu hori erakartzea lan nekeza izaten da. «Talentu eskasia izan da arazo handiena. Enpresa eta proiektu asko ditugu inguruan, eta ez dago nahikoa pertsona behar diren profil guztiak osatzeko. Enpresa bat besteari kenduz ibili dira askotan, eta enpresa txikietan areagotu egiten da hori».

Osasun krisiaren aurretik hori zen egoera, eta hautagaiak izan ohi ziren, oro har, proiektua aukeratzen zutenak, baina aurrerantzean nola izango den ez dago esaterik, krisia denboran asko luzatzen bada behintzat. «Pertsonek gurekin jarraitzea nahi badugu funtsezkoa da pertsonen kudeaketa on bat egitea lanean hasten diren momentutik azken egunerarino». Hori da Madinak talentuari eusteko egiten duen oinarrizko proposamena. Oraingo egoera «erronkatzat» du, eta iruditzen zaio «inoiz baino gehiago garatu» beharko litzatekeela talentua, talde sentimendua eta komunikazioa landuz, eta helburu berberen alde taldean lan eginez.

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 375 • 2020ko maiatzaren 22a

Literatura

Kultur berriak Joxe Begiristain Euskara teknikaria

Irakurle taldeen topaketak

L

augarrena behar zuen Goierriko Irakurle Taldeen Topaketa atzeratzea beste aukerarik ez dugu izan aurtengoan, Covid-19 gaitzari aurre egiteko konfinamendu egoerarengatik. Ataunen elkartzekoak ginen Goierriko literatura irakurzaleok datorren ekainaren 13an, Laura Mintegi idazleari gure aitortza egin eta aurrez irakurria izango geniokeen Sisifo maite minez liburuaz hausnartzeko.

Goierriko Irakurle Taldeen Topaketa 2017an sortu genuen: Beasaingo irakurleek antolatu zuten lehena eta Joan Mari Irigoien izan zen omendua. Zumarraga-Urretxuko Taldeak antolatu zuen 2018an, Arantxa Urretabizkaia gonbidatuz. Iaz, 2019an, Ordiziakoak arduratu ziren topaketaz eta bertako seme Patxi Zubizarreta izan genuen gure artean.

Goierriko hainbat herritan dira Irakurle Taldeak: Ataun, Beasain, Gabiria, Idiazabal, Itsaso, Legazpi, Ordizia, Segura, Urretxu-Zumarraga, Zaldibia‌ Talde bakoitzak bere bidea egiten du urtean zehar, noski, baina antzekotasun batzuk badituzte gehienek: hilean behin elkartzen dira, idazle euskaldunen liburuak edo itzultzaile euskaldunen (hauek ere idazleak baitira) liburuak irakurtzen dituzte eta batik bat, euskarazko liburuen irakurketa sustatzea dute ezaugarririk funtsezkoena.

Pena da, nahitaezko etxealdian inoiz baino gehiago irakurri dugun ohiko irakurzaleok elkarrekin partekatu ezina, norberak bere bakardadean bizi izandakoa. Baina, aldiz, liburu bat irakurtzearen magiara erakarri ditu pandemiak, ezer gutxi irakurtzeko ohiturarik zuten asko. Beraz, gure herrietako Irakurle Taldeetara inguratzeko gonbita hemendik, orain artean pausu hori ematera ausartu ez, edo besterik gabe, okurritu ere egin ez zaien irakurzale guztiei. Hurrengo Topaketan parte-hartze markak hautsiko ditugu!

Itxialdiak kultur itzalaldia ere ekarri ez dezan

K

oronabirusak gogor astindu ditu gizarteko hainbat sektore, eta horien artean, baita kulturarena ere. Martxotik maiatzera bitartean egitekoak ziren kultur ekitaldi eta ikuskizunen hamarretik zortzi bertan behera gelditu dira, eta liburu eta diskoen salmentak %62 egin du behera osasun larrialdia hasi zenetik. Sektorea errealitate berrira egokitzeko saiakerak ari da egiten, formatu berriak asmatuz, baina arlo horretan lan egiten duten makina bat artista, teknikari eta langile kinka larrian daude.

Eusko Jaurlaritzak foru aldundiei eta udalei aurkeztutako dokumentuaren arabera, ekainaren 1ean hasi ahal izango dira kultur jarduerak ikuskizunak egiten, aforoa murriztuta eta segurtasun neurriekin bada ere. Zine aretoak, berriz, ez dituzte ekainaren 26ra arte zabalduko. Bien bitartean, kultur arloko 80 bat enpresak, ikuskizunetarako formatu berriak sortzeko eskatu diete erakundeei, Ez gaitzazu bertan behera utzi izeneko dokumentuan.

Jaurlaritzak sektorea babesteko 2,5 milioi euro bideratuko ditu; laguntza horiek, alarma-egoerak iraun bitartean emango dituzte. Arlo horretako enpresentzat pizgarri izango badira ere, ikusteko dago sektoreari benetan eusteko adinakoak izango diren, haietara iristeko zailtasunak dituztela salatu eta baldintzak aldatzeko eskatu baitute.

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2020ko maiatzaren 22a • # 375

Jostailuak

Laburrean

Maria Nazabal • Kilimak jostailu denda (Beasain)

Jolasa, sozializatzeko tresna

B

errogeialdi honek ezer onik izan badu, eskaini digun denbora izan da. Aspaldian oparitutako eta armairuan gorderik genituen jostailu eta mahai-jokoei bizi berri bat eman diegu. ÂŤEz dugu jolaserako denborarikÂť esaldia gure ahotik desagertu egin da, eta jokoan zeinen gustura ibil gaitezkeen ohartzeko aukera izan dugu. Gizakiok, jolas eta jokoari erabilpen desberdinak eman izan dizkiogu, ondo pasatzeaz gain, sozializatzeko erabiltzen ditugu. Jolasaren bitartez, haurrak elkar ezagutzen hasten dira eta beraien arteko harremanak sortzen. Kasu askotan, enpresetan aurrez ezagutzen ez diren lantaldeekin, lehenik eta behin joko eta jolas desberdinak egiten dira, talde dinamika bultzatze aldera adibidez.

Ordiziako Udalak herriko 4.650 etxeetan 20 euroko balioa duten 5 euroko lau bonu banatuko ditu, herriko merkataritza eta ostalaritza bultzatzeko neurrien artean. Denak batera edo banaka erabili ahalko dira.

Beasainen 50 euroko bonuak Beasaingo Udalak ere herriko ekonomia sustatzeko 15.000 bonu prestatu ditu.

Erosleak 30 euroan bonuak erosi eta 50 euroko erosketa egin ahal izango du; 20 euro horiek udalak jarriko ditu. Banaketa merkatari, tabernari eta zerbitzu establezimenduetan egingo da.

Haurraren lehen hilabeetatik Jolasa, haurraren lehen hilabeteetan hasten da eta ingurunearekin hartu-emanetan jartzeko baliabidea da. Haurraren garapenean berebiziko garrantzia dauka, autoestimua garatzen eta euren artean konfiantza sortzen laguntzen du. Haurtzaroko ekintza ludiko guztiek giza garapenaren prozesu desberdinak estimulatzen ditu.

Gure eskuekin jolasean lehen hilabeteetatik hasten garen arren, jokoan hasteko haurrak 2-3 urte behar izaten ditu gutxienez; haur bakoitzaren garapenaren arabera alde handia sumatzen da. Haurrak jokoa

Ordiziarrentzat 20 euroko bonuak

eta arauak ulertzeko gai izan beharra dauka, jokoan hasteko prestatuta egon beharra dauka eta jokoak interesa sortu behar dio, gainontzean jai dugu. Beti ere, gauza guztietan bezala, bakoitzaren erritmoa errespetatzea oso garrantzitsua da, ez dago presarik, jolasean bere kasa gustora badabil jokoan hastea gehiago kostatzea normala izango da eta haurraren garapenaren arabera lehenago edo beranduago hasiko da.

Eta ez ahaztu: gure seme-alabei egin diezaiekegun oparirik onena da gure denbora.

BiTarteanen bonuak salgai Ekainaren 20ra bitartean gastatzeko 50 euroko bonuak salduko dituzte Zumarragan eta Urretxun. Bezeroak 40 euro ordainduko ditu. Nortasun agiriaren zenbakia eman behar da bonua erosteko garaian. Bezeroak erosketa berean nahi dituen baleak truka ditzake.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 375 • 2020ko maiatzaren 22a

Komikia

Aliritzian

Garaiak

B

eti izan naiz nire airera ibiltzekoa.

Bizitzaz gozatzen laguntzen nauen horretan denbora pasatzekoa eta momentua bizitzekoa. Askok dute zein garai den esateko ohitura.

Negua ez omen da izozkia jateko garaia, astearte buruzuri bat ez omen da kanpora afaltzera joateko garaia, 30 urte bete eta zenbat aldiz entzun behar izan ote dut: eta ezkondu? Eta umeak? Norbaitek markatzen ote du garai hau ere? Niri berriz, ezgaraian egindako planak harrigarriak iruditzen zaizkit. Besteek jarraitzen duten patroia ez jarraitzeak badu bere xarma, ardi beltza izateak alegia. Ardi beltz, zoriontsua, norberak bere buruari gustuko garaiak eta zereginak jarriz.

Garai batean Goenkalek markatzen zuen gure etxean afaltzeko garaia. Ordurako, afalduta eta sukaldea garbituta behar zuen, denok egongelan, serio demonio,

Monika Arratibel GoĂąi Irakaslea

Besteek jarraitzen duten patroia ez jarraitzeak badu bere xarma, ardi beltza izateak alegia

Arraldeko komeriak ikusteko prest. Azken aldian, gobernuak esaten digu noiz den lagunekin elkartzeko garaia, noiz paseatzera atera, nora... bi hilabete baino gehiago daramatzat ama besarkatu gabe, zirko honetako agintariek baimena telebistaz noiz emango zain. Hauxe da ba komeria zikina, nahia eta ezina. Hamaika ikusteko jaio omen gara, bat ikusita behintzat bagoaz...

Denbora badoa eta gu haren atzetik. Lehen ere ez nintzen planei ezezkoa ematekoa baina hemendik aurrera nola egin uko bizitzako plazer txikiei, lagunarteko afariei, familia bazkariei, ilunabarra ikusiz zerbezatxo bat hartzeari... Hauxe da garaia, gosea denean jan, egarri garenean edan eta maite zaitut esan nahi dugunean ez daitezela muxu eta besarkadak falta. Inoiz ez baitakigu nork markatuko digun denbora eta bizitza biharko egunean. Beraz, gaur eman litekeen laztanik biharko ez utzi!

Publizitatea 19 2020ko maiatzaren 22a • # 375