GoiBerri 377. zenbakia

zk. 377 2020ko ekainaren 5a www.goiberri.eus

Iritzia Iñaki Dorronsoro Plazaola.

Planetaren jauntxoak ote gara

03

Erreportajea

10-11

Garapena

14-15

Zeraingo Aizpea meategiko kiskaltze labeen lehengoratzea

Osasun krisiak utzitako irakaspenak baliatzeko lanean ari da Uggasa

04

Leire Santillan _Moda Diseinatzailea

«JANTZI BAT GUSTUKO BADUT, URRATU ARTE EZ DUT BERRIRIK EROSTEN»

02 Publizitatea # 377 • 2020ko ekainaren 5a

Iritzia 03 Iñaki Dorronsoro Plazaola • Itzain

2020KO EKAINAREN 5A

# 377 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Itzain

Planetaren jauntxoak ote gara

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Gorka Gomez

A

zken hilabete hauegutxi batzutan planeta osoa zetan munduan gertaharkatu eta hedatzen ari da. tzen ari denaren inZientzialariak ez dakite nondik formazio uholdean ez eta nola azaldu den. Aspalditik da erraza ñabardurak kontuan badakitena zera da, birusak hartuz teorizazio orokorretara etengabe aldatzen direla eta aliristea. Horrenbeste zuhaitz, datzen ari direla.

Iñaki Dorronsoro zuhaixka eta sasiren artean zaiKontua da deabrutxo horrek la basoa bere osotasunean ikus- Eusko Ikaskuntzako lehendakaria milaka miloi persona beraien etxeetan ezkutatzera bultzatu tea. dituela, birus sozio-ekonomiko James Lovelockek 1970 habihurtu eta krisi ekonomiko samarkadan Gaiaren hipotesia Aspalditik batean murgildu gaituela. azaldu zuen: Lurraren bizitza datorkigu planeta konHonelako pandemiak ez dira osoak –eta planeta berak–, orosoa menderatu berriak. Jakitun izan behar duganismo bakar bat osatzen duela, zatiezina eta etengabe eta gure onurarako gu hor kanpoan izan daitekeen arriskuaz eta horrelako ezbehar autoerregulatuz bizirik manustiatzeko grina planetario gehiago ez izatea ia tentzen duela gure biosfera. Bekasualitate bat dela. Zientzia re garaian, irudi hau hain apureta ikerketari asko zor diogula tzailea izanik, makina bat kritibaina zorte onari ere bai. ka jaso zituen egileak. Baina asBirus ekonomikoa langabezia tasak, prekapalditik datorkigu planeta osoa menderatu eta gure onurarako ustiatzeko grina. Gizakia jarri rietatea eta giza-bazterketa poltsak areagotzea datorkigu. Etorkizunari buruz asmo oneko iritzi genuen erdi-erdian enperadore bezala.

Zientzia eta teknologia garapenaren azelera- asko entzun ditut, bestelakoak ere bai. Agintazio ikusgarria dela medio, azken 200 urteetan riek neurri leungarri batzuk hartzen ari dira. areagotu egin da jarrera hori, kapitalismoaren Ongi etorriak baina prebentzio-neurrietaz samugarik gabeko hazkunde eta irabazien apustu kon pentsatzeko garaia ere badela. Planeta honen jauntxoak ez gara, planeta beraren eboluitsuaren beharretara egokituz.

2019ko abenduan Wuhan izeneko 11 milioi zioaren emaitzak baizik. Biosferan zein den gure biztanle dituen Txinako hirian milimetroaren tokia berfinkatu eta harremanetan jartzea ere70 miloiren inguru neurtzen dituen pilota ñi- du tekno-produktiboa bermoldatuz. Zoritxamiño berri bat azaldu zen gizateriaren aurkari rrez eredu aldaketa honek munduko botereak beldurgarri bezala. Bidaiari bizkorra bera, gure dauzka aurrean, eta aurreko krisiek erakutsi dimugikortasun izugarria eta hiri handi eta den- gute gure memoria kolektiboa oso suntsikorra tsoetan bizitzeko joeraz baliatuz, ordu eta egun dala.

04 Hitz-aspertuan Leire Santillan • Moda diseinatzailea

# 377 • 2020ko ekainaren 5a

Elkarrizketa

Leire Santillan Moda diseinatzailea

«URRETXU EDO PARISEN, MODA MUNDUAN LAN ASKO EGIN BEHAR DA» Testua: Asier Zaldua

Argazkia: Gorka Gomez

Leire Santillanek (Urretxu, 1974) umetan ikasi zuen josten, ama ere jostuna baitu. Moda diseinua ikasi ondoren, Amaya Arzuaga diseinatzaile ospetsuarekin lan egin zuen.

Madrilen lan egitea eskaini zion, baina nahiago izan zuen Urretxura itzuli. Ur denda ireki zuen eta bertan diseinu esklusiboak egiten ditu.

Hitz-aspertuan 05 2020ko ekainaren 5a • # 377

Leire Santillan • Moda diseinatzailea

Zure ama jostuna da. Bere eraginez al duzu gustuko moda mundua?

Bai. Beti gustatu izan zaizkit eskulanak, sormen lanak, lan artistikoak... Etxean koloretako hariak, oihalak eta josteko makina egunero ikusten nituen, amak joste eskolak ematen baitzituen. Hala, amaren lan materialarekin jolasten nuen. Jolasa lanbide bihurtu zen.

Nola jolasten zenuen?

Jantziak egiten nituen. Panpinentzat baino gehiago, niretzat. Askotan, amak ez zidan nik egindako jantziekin kalera ateratzen uzten.

Zenbat urterekin ikasi zenuen josten?

Amak 6 urterekin dagoeneko josi egiten nuela esaten du. Amak irakatsi zidan josten. Beti bere atzetik ibiltzen nintzen, gehiago irakatsi ziezadan.

Oso argi al zenuen jostuna edo diseinatzailea izan nahi zenuela?

Sormenarekin lotutako zerbait egin nahi nuen. Arte Ederrak ikastea pentsatu nuen behin baino gehiagotan, baina jostea asko gustatzen zitzaidan eta josten jarraitu nuen. Bartzelonara joan nintzen, Ingalaterrako Southampton hiriko unibertsitatearekin akordioa zuen eskola batera. Moda lizentziatura egin ondoren, Londreseko Royal College of Art eskolara joan nintzen. Han gradu ondorengoa egin nuen.

Non hasi zinen lanean?

Pasaiako North Company enpresan eman nituen lehen pausoak. Kirola egiteko jantzia egiten genuen, batez ere.

Amaya Arzuagaren enpresara curriculuma bidali nuen eta deitu egin zidaten.

Joatea erabaki nuen: Arzuagak egiten zuen jantzi mota gehiago gustatzen zitzaidan, Londresen-eta desfileak egiten zituen...

Zer egiten zenuen Arzuagarentzat?

Bere laguntzailea nintzen. Ideiak ematen nizkion. Sormenezko lana zen eta askatasun handia nuen. Oso gustura

06 Hitz-aspertuan Leire Santillan • Moda diseinatzailea

# 377 • 2020ko ekainaren 5a

Zein da?

nengoen, baina enpresa Burgoseko Lerma herrian zegoen eta ez nuen nire burua bizitza osoan han ikusten. Nahiago nuen Urretxun bizi. Amayari ez nuela jarraitu nahi esan nionean, Madrilgo denda eta tailerrera joatea eskaini zidan. Baina nire burua Urretxun ikusten nuen. Etorri nintzenean, berarentzat diseinuak egiten jarraitu nuen denboraldi batean.

Oso argi zenuen zure jaioterrian bizi nahi zenuela.

Ordurako erreta nengoen. Izan ere, urte asko neramatzan herritik kanpo. Amak denda bat zuen: oihalak eta mertzeriako produktuak saltzen zituen, jantziak egiten zituen bezeroen neurrira eta joste eskolak ematen zituen. Berarekin lan egiten hasi nintzen eta bildumak ere egiten nituen. Bilduma horiek beste denda batzuetan ere saltzen nituen, baina moda mundua asko aldatu da eta diseinatzaileek geroz eta zailago dute bildumak saltzea. Gainera, semeak jaio ziren. Hori dela eta, bilduma txikiagoak egitea eta nire dendan saltzea komeni zitzaidala ikusi nuen. Izan ere, ahaleginak ez zuen merezi zuen saririk jasotzen.

Zer eskaintzen duzu Ur dendan?

Brinkolako jostunaren alaba

B

ernardo Atxagaren nobelako protagonista soinujolearen semea zen eta elkarrizketa honetako protagonista, berriz, jostunaren alaba da. Leire Santillanen ama jostuna da eta haren familian jostun asko egon dira. «Nire amaren bi ahizpa, Dolores eta Milagros, jostunak izan ziren. Eta bere anaia batean alaba ere bai. Nire amak ere bazekien josten, baina ez zen sekula bere lanbidea izan», aipatu du Begoña Luzuriagak, Leireren amak.

Luzuriagak bere lehengusuarekin ikasi zuen ofizioa. «Nire lehen lana 16 urterekin egin nuen. Jostea oso gustuko nuen eta nire ogibidea izan zen. Leireri gauza bera gertatu zitzaion: mundu hau jaio zenetik ezagutzen du eta berak ere mundu honetan lan egitea erabaki zuen.

Sei urterekin josteko makina erabiltzen zekien eta patroiak egiten irakasteko eskatzen zidan. Trapuzale familia gara».

Oso harro dago alabak lortutakoaz, noski. «Nola ez naiz harro egongo ba!

Ama guztiak seme-alabek egiten dutenaz harro egoteko joera dugu. Are gehiago gure bidea jarraitu eta guk egindakoa hobetu badute. Leirek, nik ez bezala, ospe handiko eskoletan ikasteko aukera eduki zuen».

Luzuriaga Brinkolan jaio zen, bere aita trenbideetako langilea baitzen. Bere lehengusuak irakatsi zion ofizioa. 21 urterekin Urretxura joan zen. Bertan, joste eskolak eman zituen. Hasieran bere etxean eta ondoren berak irekitako Txuri-Beltz dendan.

Eredu batzuk ditugu eta jantziak neurrira egiten dugu. Bilduma txikiak ere egiten ditut. Azkena Moonrise kingdom pelikulan oinarritua dago. Bilduma horretan egunero erabiltzeko moduko soinekoak daude, 1960ko hamarkadako estetikan oinarrituak. Ezkontza soineko arinak ere egin ditut. Asko motzak eta evase-dunak dira. Hauek ere 1960ko hamarkadako estiloa jarraitzen dute.

Zergatik hartu duzu oinarri bezala ‘Moonrise kingdom’ pelikula?

Lagun batek, Maria Parrak, aholkatu zidan pelikula hori ikustea. Bi nerabeen arteko amodio istorioa da. 1960ko hamarkadan gertatzen da, fantasiazko irla batean. Bi protagonisten izaera asko gustatzen zait, nerabeen freskotasunetik, bikote bat zer den oso ondo azaltzen baitute: bidelagun garrantzitsuena.

Nongo jendea etortzen da Ur dendara?

Gipuzkoa osokoa, baina batez ere Urretxu, Zumarraga, Legazpi, Beasain, Bergara eta Antzuolakoa.

Zeren bila etortzen dira zure dendara?

Asko ezkontza bat dutelako etortzen dira. Baina beste asko kapritxo bat dutelako. Beste inork eramango ez duen gona

Hitz-aspertuan 07 Leire Santillan • Moda diseinatzailea

2020ko ekainaren 5a • # 377

bat nahi dute, adibidez. Bestalde, neguan beroki dezente egiten ditugu.

Denda askotan beroki bera saltzen dute eta guk oihal eta kolore eskaintza zabala dugu.

Emakumeentzat bakarrik lan egiten al duzu?

Gizonezkoentzat ere lan egin izan dugu, baina emakumezkoentzat lan egiten dugu batez ere.

Maskarak egiten ari zara.

Bezero batek maskara bat egiteko eskatu zidan eta gehiago egitea eta dendan salgai jartzea pentsatu nuen. Barrualdeko oihala kotoi organikoz egindako popelina da. Erdian beste bi popelin zati ditu, filtro moduan. Kanpokoa ere oihal naturala da, baina politagoa. Lisoak, loredunak, geometrikoak eta afrikar marrazkidunak egin ditut. %75a gutxienez kotoi organikoarekin egina dago.

Bakarrik lan egiten al duzu?

Ur atelierrean (jostun tailerra) diseinuak, patroiak eta probaketak nik egiten ditut. Mari Luz Nebredak eta Cristina Lopezek josten laguntzen didate.

Azkenaldian, hainbat ikuskizunetako jantziak egiteaz arduratu zarete.

Iaz MCC-koek Humanity at Music ikuskizuna antolatu zuten eta Kukai Dantza taldekoei jantziak egin genizkien. Humanity at Music ikuskizuna Josu Camarak zuzendu zuen eta nik jantziak diseinatu nituen, bere zuzendaritzapean.

Aurten, berriz, Iparragirreri buruzko Anjela, Iparragirreren bertso askea antzezlaneko jantziak egin ditugu.

Ez al duzu inoiz pentsatu hiri handi batean lan egingo bazenu, beharbada errekonozimendu handiagoa izango zenukeela?

Niri hemen bizitzea gustatzen zait. Bidaiatzea eta gauza berriak ezagutzea oso gogoko dut, baina hemengo egunerokotasuna gustatzen zait. Gainera, umeak eduki nituen eta ez nuen nire burua Madrilen edo Bartzelonan ikusten. Oso lanbide zaila da eta ez dakit hiri batean lan egingo banu arrakasta handiagoa izango nukeen. Urretxun edo Parisen, lanean jarraitzeko, lan asko egin behar da, eta kemen eta pazientzia handia eduki behar da.

Ze baliabide erabiltzen dituzu zure lana ezagutzera emateko?

Ahoz ahokoa oso garrantzitsua da. Gainera, Instagram eta Facebook sare sozialak erabiltzen ditut, Goierriko Hitzan publizitatea egiten dut, tarteka Do-

nostian moda desfileak egiten ditut...

Bestalde, aurten Gipuzkoako Green Fashion cluster-ean sartu naiz. Beti eman diot garrantzia ingurumena zaintzeari eta ahalik eta modu ekologikoenean lan egiteari. Hala, Uggasa garapen agentziaren ekonomia zirkularrari buruzko ikastaroan parte hartu nuen.

Nola jarraitzen duzu munduan zehar egiten dena?

Komunikabideak, webguneak... jarraitzeaz gain, dendak ikustea gustatzen zait. Desfileetara joatea baino gustukoago dut. Nire anaia Vienan bizi da eta bertan oso denda politak daude. Gainera, moda ekologikoak indar handia du.

Nire anaia bizi den auzoan, oso denda ezberdinak eta artisau asko daude. Oso leku ederra eta inspiratzailea da.

ken finean, ez dugu horrenbeste arropa behar. Zerbait erosi aurretik, ondo pentsatu behar da. Batzuk oso sarritan aldatzen dute arropa. Nik ez dut halako beharrik sentitzen. Jantzi bat gustukoa badut, urratu arte ez dut berria erosten.

Beste gai batzuetan dugun kontzientzia arropa mundura eramaten saiatu behar dugu. Ez ditugu horrenbeste ondasun behar eta zerbait erosi aurretik ondo pentsatu behar da. Denbora luzerako erosi. Ez lehenbailehen bota eta antzeko zerbait erosi.

Koronabirusak kalte handia egingo al dizue?

Urtero Europako hiriburu bat ezagutzera joaten gara. Hiri asko ezagutu ditugu, baina Viena izan da gehien harritu nauena. Paris, Amsterdam eta Berlinen ere oso denda politak daude.

Arazo honek naturarekiko errespetuaren inguruan hausnartzera eramatea espero dut. Ondorioz, jantziak erosterakoan, estiloaz eta prezioaz aparte, beste zenbait faktore kontutan hartzen hasi gara: enpresaren jarrera langile, gizarte eta ingurumenarekiko, herrian bertan erostea edota gertutasuna... Gure erosketen bidez aztarna positiboa utz dezakegu.

Nola ikusten duzu moda mundua?

Zuk ze material erabiltzen dituzu?

Nire ustez, arropa gutxiago erosten eta hobeto erosten saiatu behar dugu. Az-

Material organikoak erosten saiatzen naiz. Oihal jasangarriak erosten saiatzen naiz. Datorren denboraldirako cuproa erosi dut. Cuproa kotoizko oihalak egiterakoan sobratzen denarekin egiten den oihala da. Apur bat tratatua da, baina biodegradagarria. Oso oihal ekologikoa da, bota behar zen materialarekin egiten baita.

Non gehiago egon zara?

«Arropa gutxiago erosten eta hobeto erosten saiatu behar dugu: ez dugu horrenbeste arropa behar» «Lihoa oso oihal atsegina da: udarako egokia da, bere zimurra polita da eta kolore politak hartzen ditu» «Cristobal Balentziagak filosofia eta estilo propioa zituen eta oso koherentea izan zen bere lan ibilbide osoan»

Zein da zuri gehien gustatzen zaizun oihala?

Zeta asko gustatzen zait, oso kolore politak hartzen baititu. Kotoia, lihoa...

Lihoaz gutxitan gogoratzen gara, baina oso oihal atsegina da. Lihozko jantziak udarako oso egokiak dira, freskoak baitira. Gainera, lihoaren zimurra polita da eta oso kolore politak hartzen dituen oihala da.

Gustuko kolorea?

Arrosa guztiak, gorria, zuriak, karei tonuak, itsas urdina eta beltza. Kolore nahasketak ere atsegin ditut.

Diseinatzaile bat?

Cristobal Balentziagaren lana asko gustatzen zait. Filosofia eta estilo propioa zituen eta oso koherentea izan zen bere lan ibilbide osoan. Gainera, bere estetika atenporala da. Ez da zaharkitua gelditu. Horrek meritu handia du. Balentziagak duela 70 urte egin zituen jantzi asko eta asko erabilgarriak dira gaur egun ere.

08 Herri jakintza Toponimia

# 377 • 2020ko ekainaren 5a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Sakapea: Baserrietan, teilatuak hormaren gainean atseden hartzen duen lekuan, gapirioen artean sortzen den zirrikitua edo hutsunea, teilatupean.

Otearekin estali ohi zuten, haizerik ez sartzeko.

«Joan behar duenak, egotea kalte»

1610-6-4: Gipuzkoar guztiak kapare edo ‘hijos-dalgo’ izendatu zituzten.

1930-6-5: Itsaso zen kaskora errepiderik ez zuen Goierriko herri bakarra.

1862-6-8: Martin Loinazkoa santu izendatu zuen Pio IX.ak.

Zerbait egin behar denean, itzulingururik gabe heldu behar zaio egitekoari.

Norabait irten behar duenari esan ohi zaio, lehenbailehen iritsi nahi badu, lehenbailehen abiatzeko.

Toponimia

Palankako gaztelua

tarnak ere egon litezke) aipatutako inguru horretan, agiri zaharrek salatzen dutenez. Gaur egun arboladi batek estaltzen du lekua eta zabortegia metro eskasera iristen da.

Erreferentzia toponimian

Palankako gaztelua zegokeen gaina, Gabiriako Ugarana eta Mutiloako Palanka arteko tontorrean.

Testua: Jose Luis Ugarte

A

zken hamarkadetan ez da gupidarik izan Ormaiztegi, Gabiria eta Mutiloa artean dauden baserri, baso eta lurrekin.

Gure gizarte aurrerakoiak landa-inguru hori sakrifikatzea erabaki du, hiritar askorentzat leku ezezaguna eta ezkutua dela aprobetxatuz. 1970eko hamarkadan urtegi handi bat egin nahi izan zen, dozenatik gora baserri urpean utziz. Zorionez ez zen burutu, baina hamarkada horretan bertan, handik gertu, Mutiloko Troi meatze zaharrak berriz ustiatzen hasi ziren, teknika «modernoenak» erabiliz. Hainbat urtetan lanean jardun eta gero, garai hartako ingurugiro politikaz baliatuz, paisaia txikituta eta eraldatuta utzi zuten: Troi erreka emankor eta apartsua galdu zen, Gesala izenez ezagutzen zen sakonean metal

kutsakorrez betetako urtegi beldurgarri bat geratu zen, betelan eta eraikin hutsak utzi zituzten. Meatzeetako lanak utzi eta urte gutxira, 1990eko hamarkadaren bigarren erdian, pixka bat beheraxeago, Palanka izeneko harana zaborrez betetzen hasi ziren, oraintsu arte. Zein ote da hurrengo ekintza?

Paisaia eraldatu hori, ordea, kulturbalioa duten elementuz beteta zegoen eta dago, bertako historia aberatsaren lekuko. Oraindik ere suntsitu gabekoak badaude: Ormaiztegitik Oñatira zihoan errege-bide zaharra; San Esteban baserria (San Esteban ermitaren lekuan eraikia); Santa Marina ermita zaharra Aztiriko bidean; Eztanda errekako burdinolen aztarnak; errota edo igerak (hortik Igeribar, eiheren ibarra), Eguzkitza jauregia… eta gaztelu bat, Mutiloako Palanka baserri desagertutik oso gertu.

Bai, gaztelua ere bazen (eta haren az-

Ahozko tradizioan ez da gorde, baina Gabiriako udaletxean dagoen 1889ko mugarritze-aktaren agirian bitan aipatzen da: «Alto llamado Gaztelumendi», batean; «Cúspide del monte llamado Gaztelu-gaña». Bi aipamenek leku zehatz bati egiten diote erreferentzia, gaur egun Bekoerrotako tontorra esaten zaion lekuari, hain zuzen ere. Ez da oso leku garaia gaztelu bat eraikitzeko (270 m), baina aztertu beharko litzateke inguru horrek zein ezaugarri zituen garai batean. Kontuan izanik Aizpee auzoan ere badirela Gazteluaitz izeneko tontorra eta Gaztelu baserria (lerro zuzenean, 3 km-ko tartean), eta biak, Aizpeeko gaztelua eta Palankako gaztelua, Erdi Aroan burdingintzak indar handia zuen lekuetan daudela, pentsatu liteke industria garrantzitsu horrekin lotura bazutela, eta biak garai hartan eraiki zirela, bideak zaintzeko eta abar.

Kasualitatez (edo ez) Bekoerrotako tontorra istorio bati lotuta azaltzen da.

Hala, Itzaitegi baserriko bizilagunek arbasoei entzun izan diete tontor horretan zezen-narrua bete urre dagoela gordeta. Ez ote dago loturarik garai batean hor bertan gaztelu bat egotearekin? Bitxia da gero. Dena dela, esan beharra dago tankera horretako sinesmenak Euskal Herri osoan daudela zabalduta. Zenbat zulo ez ote dira egin gure mendi eta basoetan altxorren bila! Bekoerrotako tontorrean ere ez falta; zulo bat badago, handi samarra gainera, ormaiztegiar batzuek egindakoa, itxura denez.

Bertsoa • Kate motzean 09 Iñaki Apalategi • Beñat Telleria

2020ko ekainaren 5a • # 377

Gaiak hala dio

Kate motzean Beñat Telleria • Baserritarra

Iñaki Apalategi Astigarraga

«Jaunartzean behia oparitu zidan aitak»

Gaia: Espazio publikoa Neurria: Koplak Doinua: Oihaneko pagoak blai

Denon leku deituriko ingurune modeliko azkenaldian bihurtu zara ez espazio, ez publiko Denon espaloi zein plazak gaur bezeroen terrazak berriro bueltan ‘denon’ izaten ez dira horren errazak Atsedenaren fikzio aisiaren abstrakzio badira oraindik bankuak plazan... bertako dekorazio Lehen bazen aulki urri han gaur asko, leku urrian orain guztia neurtzen delako neurriz kanpoko neurrian Ni ere maiz bertan trago gustora eginda nago baina espaloia akanpaleku zertan bihurtu ez dago Ahazturik ebidentziak gora inkoherentziak denak gustora: udalek xoxak ta tabernek lizentziak osaba Sam, goraintziak.

HURRENGOA » Bertsolaria: Maide Garmendia Jauregi Gaia: Sega

Testua eta argazkia: Mikel Albisu

Duela bi urte hasi zen bere ametsa betetzen Beñat Telleria (Mutiloa, 1999), baserritik bizitzea. Behi gazta eta txekor haragi ekologikoak ekoizten eta saltzen ditu: Ordiziako azokan, Beasaingo hileko lehen larunbatetan, hainbat harategi eta dendatan, baita etxez etxe ere. Gertutasunez, harreman zuzenean.

Ametsa betetzeko ibilian ez da dena eztizko bidea izan. «Zailak izan dira bi urte hauek, hutsetik hasi, inbertsioak, obrak, buruhausteak... Orain, martxa hartuta, gustura ari naiz».

Baserria ez du edozein modutara landu nahi: «Nekazaritza industriala ez nuen helburu bezala ikusten. Abereen ongizatea eta ingurugiroa zaintzea beharrezko ikusten dut. Gure aitonaamonen moduko nekazaritza egin nahi nuen», hau da, ekologikoa.

Musika talde bat.

Los Zopilotes Txirriaos.

Abesti bat.

Zopilotesen No es extraño.

Kolore bat.

Berdea.

Oporretarako leku bat.

Galizia.

Zer gosaltzen duzu?

Kafesnea eta gailetak.

Amets bat.

Baserritik bizitzea txikitatik izan dut amets.

Bizitzako plazer txiki bat.

Lagunekin sagardotegian afari eder bat egitea.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Aitak Jaunartzean oparitu zidan behia.

Goierriko txoko bat.

Aizkorri ingurua.

Ze zaletasun dituzu?

Mutiloan biziko ez bazina...

Nire langintza, abereak eta ingurunea.

Inguruko herri txikiren batean.

10 Erreportajea Zeraingo labeen lehengoratzea

# 377 • 2020ko ekainaren 5a

Erreportajea

KISKALTZE LABEAK BERRITU ETA MINERALA ATERA Testua: Laida Goiburu

Argazkia: Gorka Gomez

Kultura Ondasun izendatu zuten Zeraingo Aizpeako meategia 2008an. Labeak lehengoratzen udazkenean hastea espero du udalak.

Z

eraingo Udalaren aurreikuspenen arabera, urte bukaeran hasiko dituzte Aizpitako labeen berritze lanak. Zeraingo alkate Amaia Junquerak jakinarazi du gehienez ere urtebete inguruko obra izango dela: «Eguraldiaren arabera ere izango da, baina datorren urteko Gabonak aldera inauguratzea dugu pentsatuta».

789.000 euro izango da aurrekontua guztira; 725.000 euro obrak egiteko eta 64.000 euro arkitektura proiekturako.

Aurreko udan esleitu zen eta Zetabi Bergarako arkitektura kabineteak irabazi zuen lehiaketa.

Espainiako Sustapen Ministeriotik 530.137 euroko diru laguntza jasoko du Zeraingo Udalak lanetarako. Hau da, obren finantziazioaren %73 inguru.

Eusko Jaurlaritzak ere beste diru laguntza garrantzitsu bat onartu dio udalari: 189.740 euro obra zein proiekturako.

Zeraingo Udala «pozik» agertu da proiektuaren finantzaketa bermatuta dagoelako eta bertako zein estatuko erakundeen finantzaketa izango dituelako proiektuak. Finantziazioaren %10 sustatzaileak jarri behar du Espainiako Sustapen ministerioko diru laguntza

hori jaso ahal izateko. Udalak jarriko du geratzen den %10a. 72.530 euro izango dira: «Gutxi dirudi, baina guretzako herri txikia garenez, asko da», esan du Amaia Junquerak.

Diru laguntza pribatuak partikularrek edo enpresek eman ditzakete. Horregatik Zeraingo Udalak Goierriko enpresen inplikazioa bilatu du Aizpeako meategia biziberritzen lagundu dezaten. Enpresek eta kooperatibek bere ekarpena egin dezakete. Enpresen kasuan, gainera, hobari fiskala lortu dezakete horregatik. Dagoeneko enpresaren batekin kontaktuan jarri dira, baina lanak hasten direnean berriro helduko diote gaiari, orain koronabirusaren eraginez ez delako oso momentu ona: «Denbora pasatzen utzi eta berriz egingo dugu eskaera datorren urtean, orain ez baita momentu ona enpresetara diru eske joateko».

2008an Zeraingo Aizpea meategia Monumentu-multzo izendapenaz sailkatutako Kultura Ondasun izendatu zuten. Horrek ahalbidetu du, besteak beste, laguntzak lortzeko aukera.

«Artzain Onaren katedraleko obrak egiten ari den kabinete bera da labeen proiektua egin duena»

Hiru urteko prozesua 2017an eskatu zuen lehendabiziko aldiz Espainiako Sustapen Ministerioaren diru laguntza Zeraingo Udalak labeak konpontzeko: «Ez genuen lortu, eta 2018an, akatsak konponduta, onartu ziguten», azaldu du Junquera alkateak.

Proiektua 2019an Zetabi enpresari esleitu zitzaion eta eginda dago jada: «Artzain Onaren katedraleko obrak egi-

«Ikerketa bat egin nahi dute kaltzinazio prozesua ikusteko aukera ematen duen kasu bakarra delako» Amaia Junquera Zeraingo alkatea

Erreportajea 11 Zeraingo labeen lehengoratzea

2020ko ekainaren 5a • # 377

Mineralak, Patriziok utzi zituen bezala

A

maia Junquera Zeraingo alkateak adierazi du eremuari «bultzada handia» emango zaiola proiektuaren bidez. Patrizio Etxeberriak ustiaketa utzi zuenean, egun batetik bestera egin zuen, eta, beraz, labeetako minerala barruan geratu zen.

Junquerak azaldu du Euskal Herriko Unibertsitateko Geologia departamentuko adituen interesa piztu duela horrek: «Ikerketa bat egin nahi dute kaltzinazio prozesua ikusteko aukera ematen duen kasu bakarra delako».

Labeak hustu aurretik egingo dute ikerketa, eta hoberen dagoena beteta utziko dute: «Lanak eta kontserbaziorako arazorik ez badu ematen behintzat». Kontserbazio eta zaintze lanak oztopatuko ez baditu, labeak bisitatzeko aukera ere eskainiko dutela azaldu du Zeraingo alkateak.

Aizpeako hiru labeak. Burdinaren Mendia bezala ezaguna den eremuan burdina, egur ikatza eta beruna atera izan dute.

ten ari den kabinete bera da labeen proiektua egin duena». Espainiako Sustapen Ministerioaren behin betiko onarpena jasotzea falta zaie oraindik, baina tramite guztiak egin dituzte dagoeneko eta dirua uda aurretik iristea espero dute. Bestalde, obraren esleipena dirua eskuratzean egingo dutela esan du Junquerak: «Dirua aurreratzeko moduan ez gaude». Obra esleituta, urte amaieran hasiko dituzte lanak, eta urtebetean gehienez bukatuta izatea espero dute: «Oso pozik gaude, baldintza oso txarrean zeuden labeak proiektu honekin denbora luzean iraunaraziko ditugulako, gure ondareari eutsiz eta balioa emanez».

XII. mendeko datuak Zeraingo meategiak talde desberdinek ustiatu dituzte garai ezberdinetan. Meategietako lehenengo datuak XII. mendekoak dira, eta 1951. urtean ustiatu zuten burdina azkeneko aldiz bertan.

1512an Aretxabaletan bizi ziren Otaloratarrei eman zien meategia ustiatzeko eskubidea errege katolikoak, eta 1671n Felipe II.ak oinordekoen esku utzi zuen.

Otaloratarren garaian burdina Deba Garaiko eta Urola Garaiko burdinoletara eraman zuten.

XIX. mende erditik aurrera indarra hartu zuen burdin ustiaketak, eta enpresa ingeles eta alemanek ustiatu zuten meategia batik bat. 1892an The Cerain Iron Ore Company Ltd Ingalaterrako enpresaren esku gelditu zen Burdinaren Mendia bezala ezaguna den eremua. Haiek sortu zituzten orain lehengoratu behar dituzten labeak.

1930eko hamarkada hasieran jabe alemaneko Compañia Montanesa S.A enpresak hartu zuen Aizpeako ustiaketa, eta zortzi urteren ondoren Compañia de explotaciones mineras Aralar S.A sortu zuten enpresaburu espainolek, 1942. urtera arte. 36ko gerraren ondoren, 1950eko hamarkadan, Patrizio

Etxeberria industrialak ustiatu zituen meategiak, minerala Legazpin zuen fabrikan erabiltzeko. XX. mende hasieran ingelesek sorturiko labeak ere berregokitu zituen. 50eko hamarkadatik aurrera, ordea, industrializazioak ondorio zehatz bat izan zuen: kanpotik erositako burdina bertan ateratakoa baino merkeagoa bihurtu zen, eta meategiak itxi zituzten.

Mineral desberdinak Burdin karbonatoa, egur ikatza eta burdin kiskalia ateratzen zuten meategietatik bertan aritu izan ziren enpresek.

Burdin karbonatoa galerietatik eta harrobietatik lortzen zuten, eta egur ikatza labeetan erretzeko erabiltzen zuten.

Labeetatik ateratzen zen minerala, berriz, burdin kiskalia zen. Azken hori eramaten zuten burdinoletara. Horiez gain, beruna ere ateratzen zuten: Lehen gerra karlistak iraun zuen bitartean, balak egiteko atera zuten berun sulfuroa.

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 377 • 2020ko ekainaren 5a

Erretratua

ANTZERKIGINTZA BERPIZTEN Argazki hau Seguran 1961ean egindako antzezlan batekoa da. Nik 9 urte nituen eta bertan parte hartzeko zortea izan nuen.

Zortea esaten dut, ume gehienen nahia antzezlan batean parte hartzea izaten zelako.

E

skolan euskaraz hitz egitea debekatuta geneukanean, gure hizkuntzan antzerki bat egitea pozgarria izan beharra zeukan derrigor. Parte hartzeko, ez dakit, niri galdetu zidaten edo nire amari esan zioten, baina bat-batean antzerki entseguetan ikusi nuen neure burua. Partaide guztiak helduak ziren, ni bakarrik umea. Hala ere oroimen bikaina daukat.

Bikaintasuna lausotu zuen gertakari bakarra eskolako mojari entsegu batera joateko baimena eskatzeak sortu zidana izan zen. Nire eskaera ez zidan onartu eta entsegurik gabe gelditu nintzen.

Herri mailan euskararen inguruan antolatutako ekintzetan parte hartzea ez zuten begi onez ikusten moja batzuk.

Ez naiz gogoratzen antzezlanaren izenarekin ezta argumentu osoarekin ere, baina antzezlan hartan Ama Birjinaren papera egin zuenak, Joxepa Albisuk, Berri On izena zuela esan dit. Estalpe batean Jesus Haurtxoa, San Jose eta Ama Birjina azaltzen ziren, artzainak, profetak, erregeak, pajeak ere bai. Ni itsua nintzen. Nire ama Anparo Elortza zen eta Jesus Haurtxoa agurtzera joan ginen. Nik Haurtxoari abestu egin nion, eta bukatu nuenean begi bista etorri zitzaidan. Hura miraria!

Asko gustatu zen antzezlana eta gogoan dut Ataunera ere joan ginela antzerkia egitera.

Gure ume garaia, trabaz eta debekuz betetako garaia izan zen, Frankismoak

Atzeko ilaran, ezkerretik hasita: Rafael Izagirre, Joakin Imaz, Anparo Elortza, Lurdes Imaz. Aurreko ilaran: Joxepa Albisu, Miel Telleria.

Lurdes Imazek utzia

Lurdes Imaz Segura

bete-betean harrapatutakoa, hala ere antzerki batzuk ikusteko aukera izan genuen. Oraindik telebistarik ez zen garai hartan, antzerkia ikusteko aukera izateak sortzen zigun poza deskribaezina da.

Antzerki zaletasun handia Nire herrian bezala, inguruan eta nola ez herrialde osoan, antzerki zaletasun handia zegoen. Izan ere III. Karlistadaren ondoren hasi eta 1937ra arte, euskal kulturak indar handia hartu zuen, baita

antzerkiak ere. Errepublika garaian jo zuen gailurra, orduko Antzerti aldizkarian bost urte baino gutxiagotan berrogeita hamar baino antzezlan gehiago argitaratu omen ziren.

Antzezlan horietako batzuk herrian bertan topatu ditut, nire senarraren aitaren eta osabaren paper artean, eurak ere zuzendari eta antzezle gisa ibilitakoak antza. Nahiz eta Francoren diktadurak lur jota utzi suspertzen hasita zegoen euskal kultura, 60ko hamarkadan antzerkigintza berpizten hasi zen eta hori herri gehienetan islatu zen. Baita geurean ere.

Hemen, Seguran, egindako antzezlanetako batzuk hauek izan ziren: Iziartxo (Bitor Garitaonandia, 1929), Aterako gara (Toribio Altzaga, 1888), GarbiĂąe (Katarine Eleizegi), Aldiz aldiz eta Meza Berria (Barriola / Gau Ostatua).

Gure aurrekoek ereindako antzerki zaletasun hazia fruitua ematen ari da.

Gaur ere, adin ezberdineko antzezleak hor gabiltza, herriko jaietan giroa alaitzen batzuk eta gure historia zabaltzen besteak.

Gaztejira 13 Musika taldeen etena • Ioar Aizpurua

2020ko ekainaren 5a • # 377

IOAR AIZPURUA BARRIOLA Musikaren taupadak @ioar.eus

Covid19aren zaborra

A

Oholtzaren gainera igotzeko irrikaz Testua: Andrea Aranburu

G

Argazkia: @garai_fot | Arri Iraeta Irigarai

uri5 musika taldea 2011-2012. urtean sortu zen. Lehen emanaldia 2012ko maiatzaren 25ean eskaini zuten Zegaman.

Guri5 hurrengo laukoteak osatzen du: In ̃ aki Rezusta (Ormaiztegi, 1996) trikitia, gitarra eta ahotsa, Ion Gorrotxategi (Ormaiztegi, 1996) gitarra eta ahotsak, Jon Sagarna (Gabiria, 1998) bateria eta Julen Sagarna (Gabirai, 1998) baxua .

Estilo zehatzik jarraitzen ez badute ere, ska, rock eta berbena bertsioak jotzeagatik nabarmentzen direla esan daiteke. Lehenengo kontzertua eskaini zutenetik ez dute inolako etenik izan.

Goierriko hainbat herritako festetan aritu dira, urtez urte, gazteek parranda egiteko nahikoa giro sortzen.

Gainontzeko musika taldeei eta oholtzara igotzen ez diren, baina zuzeneko musikaz bizi diren tekniko zein bestelako langileei pasa zaien bezala, @guri5_taldea

@guri5taldea

Covid-19aren eraginez, lotutako hainbat kontzertu bertan behera utzi behar izan dituzte. Hilabete luzez elkar ikusi gabe egon ondoren, konfinamendua leuntzen joan den heinean, berriz ere elkartu eta musika jotzeko aukera izan dute. Epe motzean kontzertuak antolatuko direnik aurreikusten ez denez, entseguak alde batera utzi eta bakoitzaren gozamenerako hasi dira berriz ere jotzen. Gainera, gaur egun, taldeko kide bakoitza bere ikasketa edo lanean murgilduta dabil, eta haien asmoa udako kontzertuetako erritmoa zertxobait jaistea zen, baina ez hainbeste –diote barre artean–.

Oholtzara buelta Egoera berezi hau dela-eta, oholtzara buelta zalantza askorekin irudikatzen dute orain. Festa giroko kontzertuak, pena handiz, oraindik ere oso urruti daudela uste dute. Momentuz, kontzertu xumeak eta edukiera txikikoak aurreikusten dituzte. Haien esanetan, egokitu beharrean daude eta kontzerturen bat edo beste emateko irrikaz.

zken hilabeteetan ahoz aho dabil COVID19ak ekarritako pandemia goierritarron artean ere.

Baina, birus honek dakartzan hondakinen berririk ba al dugu? Ohartzen al gara ekar ditzakeen ondorioez? Hauek bezalako zenbait galdera datozkigu burura, baina erantzunik den kasuetan, ez gara konponbide bat ematen saiatzen gehienetan.

Kalera irtetean, derrigorrezkoa dugu ahoko maskara janztea bi metroko distantzia bermatu ezin bada, eta hauetako asko erabilera bakarrekoak izaten dira. Behin hau burututa, maskara honek ez luke baliorik izango eta zabor bihurtuko litzateke, kutsatzeak saihesteko beste zenbait eskularrurekin batera. Munduko biztanleriari erreparatuz, pentsa ezin ditzakegun zabor tonak pilatzen ari dira, eta besoak gurutzatuta egoteak ez gaitu normaltasunera eramango.

Hondakin hauek gure etxeko ate aurrean izan arte, ez zaigu burutik pasatzen konponbideaz pentsatzea, nahiz eta guztion egin beharretako bat izan alternatibaren bat bilatzea. Denon artean eman behar ditugu pauso txikiak, helburu handiak lortu ahal izateko eta gure osasuna ona izan dadin, planetaren osasuna bermatzea ere garrantzitsua da.

14 Garapena Krisiak utzitako irakaspenak baliatzeko unea

# 377 • 2020ko ekainaren 5a

Garapena

KRISIAK UTZITAKO IRAKASPENAK BALIATZEKO UNEA Testua: Tere Madinabeitia

Alarma egoerak eragindako kalte ekonomikoak neurtzen eta arintzen jarri du arreta berezia Uggasak. Tokiko industria eta kontsumoaren garrantzia nabarmendu ditu.

K

oronabirusak hankaz gora jarri du mundua eta zartateko ederra eman dio ekonomiari.

Baina herritarrak etxean konfinatuta eta hainbat eta hainbat jarduera ekonomiko etenda utzi dituen krisialditik ateratzeko lehen pausoak ematen hasia da gizartea, eta etorkizun hurbilari eta urrunari begira jarrita daude norbanakoak, erakundeak eta eragileak orokorrean. Urola Garaiko Garapenerako Agentzia dago horien artean, eta azken aste luzeetan egindako lanari esker, oinarri sendoak jarrita ekingo dio aurre datorrenari.

Legazpiko bulegoak publikoarentzat itxita izan baditu ere, Uggasak ez dio lan egiteari utzi alarma egoera ezarrita izan arren, eta gertu-gertutik jarraitu ditu bere esparruko herrietan koronabirusak eragindako ondorio ekonomikoak.

Autonomoak eta enpresa txikiak Uggasako zuzendari Itziar Salaberriak dioenez, krisialdi honek autonomoak eta enpresa txikiak jo ditu bereziki, sektore guztietakoak, eta garapen agentziak berrantolatu egin behar izan du bere jarduna horiei laguntzeko. «Autonomoei eta enpresari txikiei zuzendutako neurri eta laguntzen inguruko arreta, informazio eta aholkularitza zerbitzua indartu» egin dute alarma egoeran. Lehen hilabetea «eromena»

izan zela dio, jarduera uzteagatiko aparteko prestazioari, Elkargiko maileguei, Lanbideko laguntzei eta ABEE Aldi Baterako Enplegu Espedienteen tramitazioei buruzko kontsulta ugari jaso eta kudeatu dituzte egunero, beti ere «eskualdeko udalekin eta Gipuzkoako Foru Aldundiarekin lankidetzan».

Kaltetu asko noraezean ibili direla nabarmendu du Salaberriak, neurri ezberdinak eta laguntzak jasotzeko baldintzak... denak egunetik egunera aldatzen zirelako eta komunikabideetan jakinarazitako neurriak ez zirelako berehalakoan indarrean sartzen. Iristen zen informazio hori kudeatzea eta eguneratzea izan zen Uggasako teknikarien lanaren zati garrantzitsu bat.

Likidezia eta salmenten etena edo murrizketa izan dira eskualdeko enpresa eta autonomoen ardurarik handienak krisi hasieran

Lau herrietako argazkia

Uggasaren lau herrien egoera beste eskualdeen antzekoa da, baina automozioaren menpe egoteak kezka eragiten du

Uggasak, beraz, harreman estua mantendu du eskualdeko enpresa eta autonomoekin alarma egoera honetan zehar, eta horregatik jakin ahal izan du likidezia eta salmenten etena edo murrizketa izan direla haien ardurarik handienak, batez ere hasieran.

Apirilean zehar Legazpiko, Urretxuko, Zumarragako eta Ezkioko industria, merkataritza eta zerbitzu alorretako 184 enpresa eta autonomoen artean galdeketa bat egin zuen Uggasak lau herri horietako argazkia osatzeko helburuz, eta egindako galdeketaren emai-

tzak hala berretsi duela dio Salaberriak.

Suspertze faseari begira, berriz, segurtasun protokoloen ezarpena, egiturazko gastuen finantzaketa, eta bezero eta merkatu berriak bilatzea izan dira ardura gehien eragindako gaiak.

Kaltetutakoen ardurak ardura, Uggasaren esparruko lau herri horien egoera «beste herri eta eskualde askoren antzekoa» dela baieztatu du Salaberriak, nahiz eta bertan automozioak

Garapena 15 Krisiak utzitako irakaspenak baliatzeko unea

2020ko ekainaren 5a • # 377

Uggasak garrantzi handia ematen dio tokiko ekonomiari; irudian, bailarako ekintzaileekin iaz egindako 8. Sortzen Topaketa. Uggasa

ak, aisialdikoak, entretenimendukoak, kulturakoak, garraiokoak, baita automoziokoak ere».

Dena ez da, ordea, negatiboa. «Albiste onak ere izan dira, enpresa batzuetan proiektu berritzaileak eta barne-ekintzailetasunak abiadura hartu baitute».

Baikortasunerako arrazoiak ere badaudela nabarmendu du. Gainera, «merkataritza eta ostalaritzaren egoera arintzeko udalen ahaleginak eta abian jartzen ari diren laguntzak ere funtsezkoak izango dira herrien suspertzerako».

Tokian tokiko ekonomiaren alde

duen pisuak eta horrek une honetan bizi duen egoera kezkagarriak datu orokorrak zerbait iluntzen dituen. «Irailean egoera nolakoa den ikusi behar!».

Langabeziak ere Gipuzkoa osoaren joera berbera izan duela azaldu du, «alarma egoera hasi aurretik gure lau herrietan tasa Gipuzkokoa baina bi hamarren altuagoa zen, eta orain ere bai».

Datu zehatzei erreparatuz, «1.305 pertsona ditugu langabezian Urola Garaian eta langabezia tasa %10,8koa da»; Gipuzkoakoa %10,6koa da. Langabetu horiez gain, enplegu erregulazioko espedientepean dauden 1.394 langileen egoera ere kontuan izan behar da –maiatzean 1.597 ziren– . «Kaltetuak sektore guztietako langileak dira, txikizkako merkataritzakoak, tokiko ekoizle txikiak, hurbileko zerbitzuak, turismoko-

Bestetik, krisi honek tokian tokiko ekonomiaren eta bitartekoen garrantzia agerian jarri duela uste du Uggasako zuzendariak, «krisiak utzitako irakaspen bat da hori, eta ondo barneratu beharko genuke, arriskua dagoelako hemendik hilabete batzuetara bertakoaren alde egitearen garrantzia ahaztea; ea ez den hori gertatzen».

Alarma egoeran tokiko ekoizpena eta tokiko kontsumo arduratsua balioan jarri dira, eta industriari dagokionez, digitalizazioaren eta hornidura kate lokalagoen komenigarritasuna azaleratu da. Alde horretatik, herritar bezala arduratsu jokatu beharko genukeela uste du Salaberriak, hemengoaren alde egiten jarraituz. «Ikuspuntu hori ez genuke galdu behar tokiko ekonomia indartsu mantendu nahi badugu».

Normaltasunaren bidean

«Alarma egoeran zehar tokiko ekoizpenari eta tokiko kontsumo arduratsuari balioa eman zaie; ez ditzagun ahaztu» Itziar Salaberria Uggasako zuzendaria

Uggasaren jarduna ohikotasunera itzultzen hasi da, eta Legazpiko Patrizio Etxeberria kaleko egoitzan dituen zerbitzuak publikoari irekitzen hasia da.

Horietako bat da enplegu arloa, Lanbiderena. Ekainaren 1etik, langabetuei bideratutako orientazio zerbitzuen aurrez aurreko arreta berreskuratu du Legazpiko egoitzan eta Zumarragako Zelai Arizti kultur etxean, baina hitzordua eskatuta (943 25 00 98/943 72 66 04).

Bestetik, Antioko informazio bulegoa ere irekita dago asteartetik.

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 377 • 2020ko ekainaren 5a

Musika

Kultur berriak Gaizka Oiartzabal Tabernaria eta musikazalea

Kate motzean

E

z nago oso ohituta gauza hauetara, normalean tabernako hizketaldietan geratu izan naiz. Horretan ordu asko pasa ditut. Musikaz hitz egiten, musika entzuten eta musikaz gozatzen. Kontatuko banitu nire belarrietatik pasatu diren musika ordu guztiak, seguraski, eskuak burura eramango nituzke. Onartu behar dut, niretzako, lan tresna ere badela, baino horrek ez du esplikatzen berez musikari diodan miresmena eta maitasuna.

Hori ez da tabernan jaiotzen den zerbait, tabernan akaso, indartu eta aberastu egiten da. Baina erroa, askoz sakonagoa da. Nik, oso gaztetatik, musikari lotutako oroimenak dauzkat. Lehen zigarroekin batera, futbolean jolasten genuen bitartean, irrati handi bat izaten genuen alboan. Bi pletina zituzten horietakoa. Geroz eta handiagoa hobe, sorbalda gainean eraman beharreko horietakoa. Askotan, futbolean eta dantzan, aldi berean egiten bukatzen genuen. Etengabeko zerbait zen, musika entzuten igarotzen genituen egun guztiak. Zenbat pila erosiko genituen, batek daki!

Musikarekin hazi eta hezi ginen, edo aberastu genuen gure heziketa behintzat. Gaur egun, lagunartean, musikariak, Djak, musikazaleak eta kontzertuak antolatzen ibiltzen garenak gaude, oso estilo eta adar ezberdinetakoak. Bizitza horrela ulertzen dugu. Musikarik gabe ezer ez.

Urteak pasatu diren arren, jendea tabernan dantzan gogoratzean, bere talde kuttuna, eta nirea, ikusten duen bitartean, edo zuzeneko baten indarra benetan sentitzen duzunean, zure lagunak ondo pasatzen ikusten dituzunean, momentutxo hori, ez da negoziatzen. Oroitzapen horiek ezabaezinak dira.

Eta konfinamendu garai hauetan asko eskertu dugu musikaren laguntza, eta faltan sentitu dut momentutxo hori.

Zuzenekoak behar ditugu, hauek egiteko toki eta gune aproposak, eta bitartean irudimena besterik ez zaigu gelditzen. Irudimena eta musika.

Etxeko artistekin eta etxean gozatzeko kultur egitaraua

K

onfinamendua arintzeko faseek aurrera egin ahala, pixkanaka hasiko dira kultur aretoak ireki eta zuzeneko ekitaldiak antolatzen. Oraindik, ordea, normaltasun horretatik urruti dago egoera, eta erakundeak bestelako ekitaldi eta egitarau alternatiboak ari dira antolatzen. Horren adibide da Ordiziako Udalak prestatu duen Kultura Etxean ekitaldi sorta. Ekainean zehar, bederatzi saio egingo dituzte herriko artistekin, eta etxetik bertatik ikusteko aukera izango da, udalaren youtubeko kanalaren bidez.

Guztira bederatzi ekitaldi antolatu dituzte, astearte eta ostiraletan, 19:00etan hasita. Aurreneko emanaldia aste honetan bertan egin dute, eta gaur izango da bigarrena; Pello Ramirez musikari ordiziarrak Cello kontzertua eskainiko du, zuzenean. Datozen asteetan, herriko beste hainbat talde eta artista ikusteko aukera izango da. Patxi Zubizarreta idazleak, Ordiziako Musika Eskolak, Urrup Antzerki Taldeak eta Ortzadar Argazkilari Elkarteak parte hartuko dute, besteak beste. 36ko gerrak Ordizian izandako eragina lantzen duen Udaminean, negua dokumentala ere eskainiko dute, hilaren 23an. Azken bi saioak, herriko bi bikoterentzat gorde dituzte; 26an, Pello eta Sahatsa Ramirez aita-alabak ariko dira, eta 30ean, Twin Melody ahizpak.

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2020ko ekainaren 5a • # 377

Moda Inma Arregi • Imana (Ordizia)

Nortasuna, erosotasuna

M

oda gure artean dagoen joera eta ohitura da. Urtaroak aldatu ahala, aldatzen joaten da, eta urteak joan urteak etorri, biraka dabil. Hala ere, modak moda, norberaren izaera modarekin bateratzen saiatzea da garrantzitsuena.

Horixe da gainera, komertzio txikiotako dendarion lana. Izan ere, bezeroekiko daukagun gertutasunak abantaila handia ematen digu; bezeroa eroso sentiarazten laguntzeko aukera handiagoa daukagu.

Beraz, aurten hau eta beste eramaten da esatea baino, garrantzitsuagoa da norbera zerekin sentitzen den ondoen pentsatzea. Arropa pieza berdina, era batera edo bestera eramango dute bakoitzak; grazia pixka batekin eramatea da kontua. Izan ere, modarik politena norbera ondo sentitzen duena da.

Horretan laguntzeko hainbat truko badaude: Gerriz behera: Orain artean praka estuak nagusi izan badira ere, gaur egun luzera eta zabalera desberdinetako prakak daude dendetan aukeran. Beraz, probatu eta aukeratzea da gakoa. Hala ere, oraindik ere taila bakarreko praka estu elastikoak asko saltzen dira. Izan

ere, askori kosta egiten zaie praka zabalagoak janztea, gizenagoak ikusten direlako. Kasu horretan, gomendio bat ematen diet bezeroei: gomadun praka zabalagoak gustatuz gero, baina hain lasa eramatea gustatzen ez bazaio, taila bat edo bi txikiagoko praka probatzea.

Prakaren estiloa erabat aldatzen da. Hori bai, aurten, praka laburragoak datoz.

Gerriz gora: Gauza bera gertatzen da alkandora, blusa edo kamisetetan. Kolore, zabalera eta luzera desberdinetakoak daude. Kasu horretan, bular gehiaxeago daukatenei, diseinu aldetik ahalik eta jantzi sinpleena aukeratzeko go-

mendatzen diet, bolanterik gabeak, mauka zabalik gabeak. Zenbat eta prenda sinpleagoa, orduan eta hobeto geratzen da. Koloreari dagokionean, kolore lisoa aukeratu beharrean, marrazki pixka bat duena aukeratuz gero, bular aldea disimulatzen laguntzen du.

Adin bat duten emakumeentzat, besoak erabat agerian eramatea baino egokiagoa da mauka pixka batekoak aukeratzea.

Askotan arropa zabalagoa eta kanpotik eramanez gero, disimulatu egiten dela iruditzen zaigu. Baina ez da horrela, normalean oraindik ere zabalagoa egiten gaitu. Gerrikoarekin jokatu daiteke, edo aurretik alkandora edo kamiseta zatitxo bat praketan sartuta.

Gainetik: Kasu honetan ere, luzera desberdinetako aukera daukagu, gehienak solte eramatekoak, txaketa moduan. Esate baterako, azken bi denboraldietan, alkandora edo blusa luzeak dauzkagu, joko handia ematen dutenak. Alkandora, soineko edo txaketa moduan erabil daiteke. Azkeneko kasu horretan, kamiseta estuxeagoa eraman daiteke, baita tirante meheagokoa ere.

Kolore aldetik berdin-berdinak ez diren bi prenda bateratzeko ere baliagarria da alkandora. Azken batean, osagarri bezala oso prenda egokia da.

Gerrikoa: Gerrikoak tripa markatzen duela pentsatzen dugu, baina hori ere jokatzea da. Tripa pixkatxo bat edukiz gero, gerriko potologoxeago bat jarrita disimulatuta gelditzen da.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 377 • 2020ko ekainaren 5a

Komikia

Aliritzian

Joseba Telleria Albizu • Irakaslea eta ikaslea

Denborari tiraka

A

larma egoera honetan, imagina ere ezin genitzakee- Ez nikek hoixe nahi… nak, bertan behera geratzen ikusiagatik, denboraEgia esan, ondo ari da zahartzen gure hau. Ez dakidana da ren joanak ez du izan etenik. Noizko normaltasu- behar baino lehenago ala ez. Badakidana, ordea, astelehena na… Denborak aurrera egitearen nahi hori, ordea, ez ala ostirala izan, berdintsu diola. dugu oraingotxea.

Baserritarrarenari helduta, ostirala Badugu guk koadrilan, besteak beste, bezala, jai egunak, zubiak, oporrak… noiz Alde batetik Goierriko baserri eta baserritar gehienak iritsiko zain bizi da gure gizartean jendeezagutzen dituen fenomeno bat. Ogi barik gehiena. Alde batetik denborari tiradenborari tiraka, natzailea bera, egunero du gainera horreka, eta aldi berean ez nahi aurrera egiteeta aldi berean ez tarako aukera. Kontu aberasgarriak ekarik, ez zahartu nahi. Gure kontraesanak… nahi aurrera egiterik, rri eta maxiatu ere egin izan ditugu behin Oroimenean eta onerako dudan iraez zahartu nahi baino gehiagotan. Horietako bat, Lazkaokasleetako batek, besteak beste, egunemenditik Zaldibia aldera omen dagoen roko bizimoduarekin lotutako idazleen baserritar batekin izana, askotan datoraipamenak ekarri ohi zizkigun klasera, kit burura. ondoren denon artean komentatzeko. Haietako bat, Federico Aspaldi samar…

García Lorcarena, gogoan izaten dut: «Gorrotatzen edo gus-Eunon! Arpegi txarra dakarrek! toko ez dituen gauzak egiten murgilduta bizi da jenderik -Buff, astelehena! gehiena; hori da bizitzak irakatsi didan gauza bakarra».

Baserritarraren komentarioari gehitzeko modukoa.

- Zer dik txarra astelehenapaa? Berrize ostielea allauko zai?

Hargatik aritzen ote gara denborari tiraka?

Panaderooo! Hire seittun zahartuko haiz!

Publizitatea 19 2020ko ekainaren 5a • # 377