GoiBerri 380. zenbakia

zk. 380 2020ko ekainaren 26a www.goiberri.eus

Iritzia Elixabete Garmendia Lasa.

Txatalkako kronika

03

10-11

Elkarrizketa

M. Salinas: ÂŤDuela bi urte ereindako haziaren fruitua jasotzen ari garaÂť

GOIERRIKO BIZTANLERIA 70.000KO LANGATIK GERTU Beheko herrietan hazi egin da, goikoetan jaitsi

04

Garapena

14-15

Energia plana garatzeko ekintza sorta onartu dute Goiekiko udalek

02 Publizitatea # 380 • 2020ko ekainaren 26a

Iritzia 03 Elixabete Garmendia Lasa • Kazetaria

2020KO EKAINAREN 26A

# 380 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Itzain

Txatalkako kronika

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Gorka Gomez

A

spaldiko egonaldirik tu ziren, baina adierazi beharra luzeena egin dut neukan hau ahanzturan utzi Goierrin –Zerainen– gabe: eguneroko bizimodua itxialdiko hiru hilabebermatu diguten profesional teetan. Ezarritako arauekin guztiek merezi dute aitorpena. ezin nolanahi mugitu, baina Esperientziak dio zenbat eta premiazko erosketek behartuta hutsago egon kaleak –eta baita –eta ahalbidetuta– batetik Elixabete Garmendia Lasa baserri bideak ere–, orduan eta Kazetaria bestera ibili naiz apur bat. gehiago trabatzen zarela jendeGehienbat Seguran; Ormaiztearekin. Igande iluntze batean gin ere bai. Hurrena Beasaineartaldeak eta zakurrak txintxoraino joan nintzen, inprimagaiEsperientziak dio txintxo itxoin zuten Josetxok luarentzako tinta kartutxoak biok mundua konpontzen zenbat eta hutsago eta erostera –hala esplikatu behar genuen bitartean. Geroxeago egon kaleak, izan nien, gaztelera goierritaJulitak inongo ilarrik finenekin orduan eta gehiago bidali ninduen etxera. Beste rrean, Castillo hotelaren parean kontrola zeukaten ertzaiegun batean Unaik, bakar-batrabatzen zarela nei–. Eta halako batean, Ordikarrik egiten ari zen pilota enjendearekin ziara ere iritsi nintzen, asteaztrenamendua eten, eta bere kenez. kronika kontatu zidan, zer Goiz batean, itxialdia hasi zihoan ondo eta zer ez, gaztetxo berri xamar artean, Segurako aztiaren ikuspegitik. atari batean ikusi nuen emakume bat buzoian Beste fronte bat izan da naturarena; martxoHitza sartzen. Hara! Zu zara, hortaz, Hitza-ren aren 30eko elur malutetatik hasi –izotzak ere banatzailea? Poza eman zidan gure buzoira ere izan ziren aurretik– eta bikinia janzteko moduHitza –eta GOIBERRi– eramaten dituen pertsona ko egunetaraino, paleta osoa erakutsi digu udaezagutzeak. Pozarekin batera esker ona sentitu berriak. Zuhaitzak soiltasunetik erabat hostonuen. Segurako kalean, ia goizero, zabor-bil- tzerainoko prozesua jarraitu eta belarra birritan tzaileekin gurutzatu izan naiz; hirugarren egu- ikusi dugu hazten, mozten eta biltzen. Fauna netik aurrera elkar agurtzen genuen; haiekiko basaren inbentarioan, kattagorriak, orkatzak, ere esker ona neukan. Zer esanik ez egunero ogia erbiak eta axeria. Eta txori festa, sekulakoa. eta egunkaria eskura jartzen zizkigutenekiko.

Krisi betean, zenbatetan ez ote dut entzun Harategian, arraindegian edo beste edozein landaguneko giro horretan «gu pribilegiatuak dendetan «eskerrik asko!» esaten bazidaten or- gara!». Ifrentzuan, beste guztia zegoen, adinedaintzean, «zuei!» erantzuten nien, eta ez kor- koen egoitzetan eta erietxeetan bizi izan den tesia hutsagatik. Balkoietako txalo festak buka- mundu perpendikular hori.

04 Sakonean Goierriko biztanleriaren bilakaera

# 380 • 2020ko ekainaren 26a

Erreportajea

BEHEKOAK GORA ETA GOIKOAK BEHERA

Testua: Kerman Garralda Zubimendi Argazkia: Gorka Gomez

Goierriko biztanleria hazi egin da XXI. mendean.

Bereziki, Goierri beheko herriei esker. Izan ere, Legazpiko, Urretxuko eta Zumarragako biztanleriak behera egin du. Migrazioak dira faktore nagusia.

G

eroz eta goierritar gehiago dago. Datuek hala diote. Azken bi hamarkadetan eskualdeko biztanleria puntu bat hazi da.

Baina zooma handituz gero argi ikusten da bilakaera ez dela homogeneoa izan.

Are gehiago, herri batzuetan behera egin du biztanleriak. Goierri Garaiko herriak biztanleria galtzen ari dira, hain justu. Goierri Beheko herriek egoera eraldatzen dute, bereziki, herri txikiek, Lazkaok eta Ordiziak. Halere, egon badaude salbuespenak.

Goierrik 65.292 biztanle zituen XXI. mendearen hasieran Gaindegiaren datuen arabera. Iazko datuei begiratuz gero, berriz, 69.906. Urtez urte, igoera konstantea izan da, eta horrela jarraituz gero, laster gaindituko du 70.300 biztanleko muga historikoa. ÂŤ1950. urtetik aurrera Goierrik hazkunde demografiko indartsua izan zuen, hasiera batean Zumarragaren eskutik eta, ostean, egungo udalerri handien eskutik. Dinamika horretan eskualdeak 70.300 biztanle izatera iritsi zen 1981. urtean, bai-

Sakonean 05 Goierriko biztanleriaren bilakaera

2020ko ekainaren 26a • # 380

Haurrak, helduak eta adinekoak kalea elkarbanatzen, Beasainen. Goierriko gizartea geroz eta zaharragoa da.

Goierriko berezko hazkundea negatiboa da.

Migrazioak eragiten du hazkunde erreala positiboa izatea

na garaiko industria krisia medio, areago industria hazkunde demografikoaren motorra izanik, biztanleria galera gailendu zen milurteko berria iritsi arte», nabarmendu du Gaindegiak eskualdeari buruz iaz egindako txosten sozioekonomikoak.

Industriaren eta biztanleriaren arteko lotura estua da. Zumarragaren kasuan ederki ikusten da: «1977an izan genuen biztanle kopururik handiena Zumarragan: 12.619. Handik lau urtera populazioa ez zen hamabi milara iristen.

Gaur egun arte luzatu den bideari ekin genion, ia urtero errepikatzen diren jaitsiera txikiak ditugula», dio Antonio Prada Zumarragako Udaleko artxibozainak biztanleriaren bilakaerari buruzko txostenean. «1973ko petrolioaren lehen krisia urte batzuk geroago nabaritu zen gure herrialdean, 1970eko hamarkadaren bigarren erdian. Lanpostuak desagertzea eta, beraz, langabeziatasak handitzea izan ziren lehen krisi haren ondoriorik nabarmenenak. Hurrengo urteetan industria sareak, gure tokiko ekonomiaren oinarri nagusiak, poliki-poliki desegiten jarraitu zuen».

Ondorioz, herritar askok emigratu egin zuten lana topatzeko aukera handiagoak zituzten beste eskualde batzuetara.

Gaindegiaren datuen arabera, 2014. urtean Zumarraga ez zen 10.000 biztanleko langara iritsi, ia mende erdiaren ostean. Zehazki, 9.728 biztanle.

Legazpiren kasua ere estilokoa da.

Trenbide sareak erakarrita herrian siderurgia arloko enpresa handiak ezarri ziren eta urte gutxian migrazio mugimendu handia izan zuen. Gainera, lanera zetozenak haurrak izateko adinean zeudenez eta bizi maila ona zutenez, jaiotza tasak ere gora egin zuen. Industria sarea desegitean, ordea, migrazio saldoa negatiboa bilakatu zen. Hau da, jende gehiago joaten zen etorri baino.

Ondorioz, biztanleria galdu egin du.

Proportzioan Zumarragan baino gehiago. Azken datuen arabera, Legazpik, 8.371 biztanle ditu, duela hogei urte baino ia 600 herritar gutxiago.

Urretxu dago bi herrien artean. Bertan galera ez da horren handia izan, hein handi batean ez duelako sekula bizilagunek bezain fabrika handirik eduki. Halere, hurbiltasunagatik, langile asko ezarri ziren bertan bizitzen. Gaindegiaren arabera, Urretxuk 6.756 biztanle ditu, 2000. urtean baino 300 bat

Biztanleriaren %80 sei herritan pilatuta bizi da

G

oierriko lau herri jendetsuenek, hots, Beasainek, Ordiziak, Zumarragak eta Legazpik eskualdeko biztanleriaren %60 pilatzen dute. Eremu geografikoari dagokionez, aldiz, %23 besterik ez dute osatzen. Lazkaoko eta Urretxuko datuak gaineratuta, Goierri osoko biztanleen ia %80 hartuko lukete sei udalerri nagusiek, herrien laurdenak.

Eskualdeko dentsitatea 158,6 lagun kilometro koadrokoa da.

Euskal Herrikoaren gainetik dago, gutxigatik bada ere. Dentsitate handia dela esatea baino zuzenagoa da biztanleria ez dagoela sakabanatuta esatea. Ordizian, kasu, 1.679,3 lagun bizi dira kilometro koadroko eta Ataunen 28,9.

Aldeak handiagoak izan daitezke auzoz auzo begiratuz gero.

Lehen sektoretik bigarrengora jauzi egitean herri industrializatuek garrantzia hartu zuten eta migrazio mugimenduak bereganatu zituzten. Ondorioz, landa eremuko herrietan biztanleria ez da horrenbeste hazi. Gainera, askotan azalera handieneko herriak dira horiek.

Bitarteko hiriguneen eta landa eremuko herrien arteko distantzia txikia da geografikoki. Halere, oinarrizko zerbitzuen eskuragarritasuna ahulagoa da herri txikietan. Esaterako, Oinarrizko Osasun Eremuak Beasainen, Lazkaon, Legazpin, Ordizian eta Zumarragan kokatzen dira eta trenbideak eskualdeko herririk nagusienak zeharkatzen ditu Aizkorpeko herriak zeharkatu gabe.

Halere, herri txikiagoek badituzte euren abantailak eta herritarrak erakartzeko ahalmena dute. Etorkizuneko erronka erkargarritasunari eustea izango da.

Bestela, bi eremuen arteko aldeak handiagoak izango dira eta bitarteko hiriguneetan pilaketak handiagoak izango dira.

06 Sakonean Goierriko biztanleriaren bilakaera

lagun gehiago. Baina, 2009an ia 200 biztanle gehiago ziren.

Antzeko egoeran daude Legorreta, Olaberria eta Ormaiztegi, Goierri Beheko herrien artean azken hamarkadan biztanleria galdu duten herri bakarrak.

Egiari zor, XXI. mendean hazkundea izan dute: 2009an goia jo zuten, baina azken urteetan behera egin dute. Zenbaki absolutuetan Zumarragak eta Legazpik biztanle gutxiago galdu dituzte, baina herri txikiagoak izanik, bakoitzaren eragina handiagoa da proportzioan.

Ondorioz, Legorreta da azken hamar urteetan Goierrin biztanleria gehien galdu duen herria: 1.494 izatetik 1.417 herritar izatera igaro dira.

Albo alboan dago txanponaren beste aldea: Altzaga. Azken hamar urteetan Goierrin gehien hazi den herria da.

«Duela urte batzuk etxebizitza berriak eraiki ziren eta inguruko herrietatik jendea etorri zen. Bereziki, Ordiziatik, Lazkaotik eta Tolosatik», azaldu du Maite Garmendia Altzagako alkateak.

2000. urtean ehun herritar ere ez ziren, 2009an, 161 eta egun, 183. «Nagusiki familia gazteak etorri dira, eta beraien beharretara ondo egokitzen diren etxebizitzak topatu dituzte bertan: tamainakoak, inguruan baino merkeagoak...

Gainera Altzaga herri polita eta lasaia

# 380 • 2020ko ekainaren 26a

69.906 Biztanle ditu Goierrik.

Gaindegiaren datuen arabera Goierrik ia 70.000 biztanle ditu.

Urtetik urtera hazten ari den kopurua da. 70.300 biztanletan dago errekorra.

13.380

Beasaingo herritarrak.

Eskualdeko herririk populatuena Beasain da. Azken hamar urteetan ia bi puntu eta erdi hazi da lan egitera datorren migrazioari esker.

128

Gaintzar. Gaintza da Goierriko herririk txikiena biztanle kopuruari dagokionez. Azken urteetan gorabehera txikiak izan ditu eta biztanleria mantendu egin dela esan daiteke.

da. Altzagara datorrena lasaitasun bila dator, baina herrigune handiagoetatik gertu gaude», gaineratu du. Ondorioz, herrian aldaketa sumatu du Garmendiak. «Urtebete daramat alkate lanetan eta egoera egonkorra izan da. Baina atzera begiratuta aldea dago». Oroitu da iraganean baserritik bizi zirela altzagar gehienak eta, egun, asko kanpora joaten dira inguruko lantegietara. Hala, Altzagak lo-hiria bilakatzeko arriskua du. Hau da, biztanle gehiago izan bai baina herrigunean bizi askorik ez edukitzekoa. Garmendia ez dago kezkatuta: «Uste dut hazkundea apaldu egingo dela baina behera egiten ez dugun bitartean gustura gaude. Edonor animatzen dut Altzagara, herriarentzako ona baita biztanle gehiago izatea».

Herri nagusien artean Lazkao eta Ordizia dira hazkunde handiena izan duten herriak. Industria gune garrantzitsua dute inguruan, punta-puntako enpresekin, eta helmuga interesgarria da lan bila dabilenarentzat. «Goierriko nortasun industriala aspaldikoa da, eta gaur egun ere, nortasun hori oso presente dago: eskualdeko balio erantsiaren ia erdiak manufaktura industrian du iturburu», dio Gaindegiaren txostenak. «2008 eta 2016 arte epealdian biztanleko Barne Produktu Gordinak uz-

Sakonean 07 Goierriko biztanleriaren bilakaera

2020ko ekainaren 26a • # 380

kurdura garrantzitsua nozitu arren, oraindik ere Gipuzkoa osokoa baino handiagoa izaten jarraitzen du». Goierrik enplegu nahikotasun negatiboa dauka. Hau da, handiagoa da bertan bizi den landun kopurua bertan dagoen enplegu bolumena baino. Enplegu gabezia are handiagoa da 3.500 langabetu baino gehiago daudela aintzat hartuz gero.

Nolanahi ere, 1980ko hamarkadatik Goierrik langabezia tasa txikia izan ohi du eta horrela da egungo testuinguruan ere, Euskal Herriarekin alderatuta bederen. Ordizian, 10.000 biztanleko langa gainditu zuten 2018. urtean eta Beasainen atzetik eskualdeko herririk populatuena da.

Migrazioak eutsi beharko dio Etorkizunari begiratuta ikusteko dago eskualdeko biztanleriak hazten jarraituko duen. Egitekotan migrazioari esker izango da, berezko hazkundea negatiboa baita. Hau da, jende gehiago hiltzen da jaio baino: 2018ko datuen arabera, 711 lagun zendu ziren eta 565 jaio.

Jaiotza tasa baxua izanik, adineko jendeak gizartean pisu handiagoa du.

Eustatek kaleratutako azken txostenaren arabera Euskal Autonomi Erkidegoan ama izateko adina atzeratzen ari da eta hirugarren eta ondorengo jaiotzak «ia desagertu» egin dira. Goierrin, ugalkortasun tasa 8,3koa da. Duela hamar urte 11,8koa zen. Hala, bost goierritarretatik bakarra da haurra edo gaztea.

Aldiz, 45 eta 60 urte bitartean dituztenak ia hiru. Eskualdeko bataz besteko adina 45 urtetakoa da.

Bizi itxaropena ere gora egiten ari da.

80 urteren bueltan dago azken datuen arabera. Are gehiago, Osasun Sailaren arabera, Legazpiko Oinarrizko Osasun Eremua da Gipuzkoako bizi itxaropen altuena duen lekua, eta Euskal Autonomia Erkidegoko bosgarrena. Zehazki, 80,8 urte. Emakumeen kasuan, 82,5.

Atzean, osasun sistema eraginkorra eta bizi maila altua daude: «Eskualdeko errenta erabilgarria (19.100 €/urtean) Gipuzkoakoa gainditzen du (+800€), hein handi batean 18 urtetik gorako herritarren %36ak hilean 2.100 eurotik gorako diru-sarrerak dauzkalako. Goierrin diru-sarrera handien hedadura handia da».

«Nagusiki familia gazteak etorri dira eta beraien beharretara ondo egokitzen da Altzaga» Maite Garmendia Altzagako alkatea

«Petrolioaren krisiaren ondorioz industria sareak poliki-poliki desegiten jarraitu zuen» Antonio Prada Zumarragako artxibozaina

08 Herri jakintza Ondare immateriala

# 380 • 2020ko ekainaren 26a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Enasa: Zikina, narrasa, zarpaila. Adjektiboa da: ‘Umea bai enasa!’ espresioan erabilia, Goierriko mendebalean entzuna. Orotariko Euskal Hiztegiaren arabera, zikina, txukuntasunik gabea.

Izena ere izan liteke: ‘zikinkeria’.

«San Pedroz kuku, San Martzialez mutu»

1821 -6 - 29: Jose Antonio Olano dantzaria eta dantza-irakaslea jaio zen, Zaldibian.

1931 -6 - 30: Antonia eta Andres Bereziartu anaia-arrebek Ezkion amabirjina ikusi zutela esan zuten.

Kukuari iritsi zaio isiltzeko unea. Martin Ugarte ‘Saletxe’ legazpiarrak hala jaso zuen (‘Jatorriaren errotik’), nahiz batzuek San Joan/San Pedro esan.

Ondare immateriala

Argitasunaren babesa, egun luzeetan UDA HASIERAKO OHITURAK

Testua: Aimar Maiz

Gaur egun San Joan inguruan dena, udaren hasiera modura ulertu eta ospatu ohi zuten antzina. Ohitura asko mantendu dira, asko paganotzat jotzen direnak.

Suarekin eta urarekin dute zerikusia, Elizak beretutako bi osagai bizi berritzaile.

E

guzkiaren indarra etxeko atean jartzeko garaia da udako solstizioa. Urteko egunik luzeenetan, kristautasunaren aurreko sineste zaharretatik iraun duen ohitura da Euskal Herrian. Eguzkilore landarea Carlina generokoa da, eta astalarra, basalarra edo kardalora izenak ere ematen zaizkio. Sinismen eta iruditeria sakonago baten ikur da euskal etxeetan, ordea.

Urteko bi garai seinalatuenetako bat da ekainaren bukaera. Ekainaren 21a eta abenduaren 21a bereziak dira euskaldunentzat, udako eta neguko solstizioak gertatzen direna (latineko solis statiotik, eguzki geldia). Udaren eta neguaren hasiera markatzen dute.

Naturaren behaketatik ondorioztatuta, argiarekin dute lotura bi garaiek: gehiena dagoena bat, gutxiena bestea; egun luzeena eta motzena direlako. Eta, eta lurraren ulermena etxekotzeko, sua erabili izan dute bi garaietan, eguzkiaren jarraipen modura beti ere. Sua egiten baitzuten uda eta negu hasieretan.

Gabon subilarena, ia galdurik San Joan bezperako suaren ohituran geratu da udakoa finkatuta. Gabonetakoa ia galdu da, baserrietako beheko suak desagertu ahala. Duela urte gutxi arte, gabon subila edo enborra pizten zen Gabon egunean, eta haren errautsak Urteberrian soroan zabaltzen ziren. Eliza Katolikoak, ospakizun paganoekin bat

» Lizar adarra Eguzkilorea bezala, lizar, erramu (edo ereinotz), elorri zuri edo haritz adaxka bat jarri ohi da atean edo leihoan josita, bere orri eta guzti. Etxea babesteko sinesmena ematen zaie, eta bereziki tximisten aurkako babesgarritzat. Gerora, adaxkaren egurrari beste bat gurutzatu, eta gurutze forma emanda kristau kutsua eman zitzaion.

» San Joan iturriak

Atean eguzkilorea jartzeko ohitura berreskuratzeko, Segurako Plaza Zaharreko Lagunek hazia erein zuten Aizkorriren ipar magalean.

2010ekoa da irudia. Rafael Berasategi

ez egiteko, hiru egun atzeratu zituen bere egutegian urteko jai handienetatik bi: ekainaren 24an San Joan, eta abenduaren 24an Gabonak.

Etxeetan, kardalorea baliatu izan dute eguzkiaren luzapen gisa, antza handia daukalako. Eguzki-argiaren ikurra da, argitasun horrek etxea babes dezan. Egunez eguzki argia gurtzen den bezala, gauez suak ordezkatzen du.

San Joan egunean, iturrira joan eta urarekin gorputza ‘garbitzeko’ ohitura zen. Gorputza baino gehiago, gaitzen aurkako ahalmena ematen zieten ur haiei, osasuna izateko. Uraren aldaera gisara, goizeko ihintza. San Joan egun-sentian, belardira irten hanka hutsik (biluzik ere bai), eta ihintzetan ibiltzea zen beste ohitura bat.

‘San Joan goizeko ihintzak, kentzen ditu gaitzak’ dio esaera zahar batek.

» San Joan sua Aurretik ebakitako sasi, sastraka eta belar txarrei su ematen zaie San Joan bezperan baserrietan, sarri bidegurutzeetan (sorginen agerlekuak). Gorputz-arimen garbitzaile zen: belar txarrekin gorputza igurtzi, eta sutara botatzen zituzten, arazteko.

Bertsoa • Kate motzean 09 Aitor Sarriegi Galparsoro • Maite Jauregi

2020ko ekainaren 26a • # 380

Gaiak hala dio

Kate motzean Maite Jauregi • Irakasle ohia

«Nire senarra oso gizon adeitsua zen» Aitor Sarriegi Galparsoro

Gaia: Denbora Neurria: Sei puntukoa, berezia Doinua: Trumoia ortzi beltzean hoska

Itxialdi ta konfinamendu denborapasa hutsak sostengu denbora-mugak kentzean, baina berriz lehengora atzendu. (bis) Ez daukanari ezin eman ta daukanari aisa kendu hilak zenbatuz geunden gu zenbat daukagun ez jakiteak baliotsu bihurtzen du. (bis) Carpe Diemka ezagutua denbora falta kexaz sutua egun joanei begira dabil gizabere damutua. (bis) Hemen goizero dago ezbaian zerekin bete tutua estutu ba enbutua ahal bezala ateratzeko daukagunari zukua. (bis)

Testua eta argazkia: Asier Zaldua

Maite Jauregi Itsasondon jaio zen. Beasaingo Seaska haurreskolaren sortzaileetako bat izan zen. Manuel Zeberio altzagarrarekin ezkondu zen eta Ordizian bizi izan ziren, baina uda aldeko hilabeteak Altzagan ematen zituzten. Senarra iaz hil zitzaion, baina Altzagan jarraitzen du. «Oso lasai eta oso gustura bizi naiz Altzagan».

egun telebista nahiago dut. Musika goxoa gustatzen zait. Benito Lertxundirena, adibidez.

Ze zaletasun dituzu?

Inoiz egin dizuten opari bereziena.

Alabekin eta bilobekin egotea; baratzea, loreak eta abereak zaintzea; paseatzea...

Opari berezi asko jaso ditut. Nire senarra oso adeitsua zen. Behin, nire urtebetetze egunean, urrezko eskumuturreko bat aurkitu nuen diru-zorroan. Beste batean auto bat oparitu zidan.

Zer gosaltzen duzu?

Normalean, ogi xigortua oliba olioarekin eta kafetxo bat.

Oporretarako toki bat?

HURRENGOA » Bertsolaria: Antton Fernandez Lasa Gaia: Solstizioa eta uda

Senarrarekin asko bidaiatu dut. Autokarabana hartuta joaten ginen. Peñiscola asko gustatzen zitzaidan. Garai hartan toki lasaia zen.

Abeslari bat edo musika talde bat.

Musika asko gustatzen zitzaidan, baina

Kolore bat.

Txuria? Beltza? Edozein. Jantzia gustukoa badut, ez diot koloreari kasu egiten.

Amets bat.

Osasuna edukitzea eta etxekoekin harreman ona izatea.

Goierriko txoko bat.

Altzagamendi, Gaintza... Goierrin toki eder asko daude.

Altzagan biziko ez bazina...

Kostaldeko herri txikiak asko gustatzen zaizkit, baina une honetan Altzagan beste inon baino lasaiago sentitzen naiz.

10 Elkarrizketa Maitena Salinas • Aktorea eta kazetaria

# 380• 2020ko ekainaren 26a

Elkarrizketa Maitena Salinas Aktorea eta kazetaria

«URTEBETE AKTORE LANIK EGIN GABE, ETA BARRUKO HARRA PIZTU ZAIT BERRIRO» ‘Lekitxoko etxea’ film laburra Parisko Demetera jaialdian saritua izan berria da , eta Cannesko eta Italiako Notfilmfest jaialdietarako hautatua izan da. Film labur horretan parte hartu du Maitena Salinas aktore eta kazetariak (Beasain, 1980), Janireren rolean. Filma grabatu zenetik, bi urte igaro dira eta fruituak jasotzeko une hau nola bizitzen ari den kontatu du, luze eta zabal.

Testua: Ariane Vierbücher Argazkia: Da Da Da Photography

Proiektu oso desberdinetan ezagutu zaitugu, aktore, kazetari,...Zertan ari zara azken aldian?

Pasaia Itsas festibala koordinatzen ari nintzen, koronabirusaren krisia iritsi zen arte. 13 hilabeteko lanaren ondoren, atarian geratu gara, jaialdirako bi hilabeteren faltan. Beste ekitaldi asko eta asko bezala, bertan behera geratu da hori ere, eta bi urte barru egiteko erabakia hartu da. Lan oso intentsoa izan da, dedikazio eta energia asko eskatu duena, eta pena handiz jaso dut. Jendeak asko disfrutatzeko jaialdia ari ginen prestatzen. Baina tira, krisiaren atzean aukera berriak sortzen direla pentsatu, eta aurrera.

Eta egoera berezi honetan iritsi da, hain zuen ere, ‘Lekitxoko Etxea’ film laburra Cannesko jaialdirako hautatua izan dela.

Bai, konfinamendua gogorrenean zenean, dimentsio paralelo batean geunden bitartean, egoera deserosoan, iritsi zen albistea. Gutxien espero genuen momentuan, duela bi urte erein genuen

haziaren fruitua jasotzen ari gara. Lana gogoz egiten denean, lehenago edo beranduago emaitzak iristen dira.

Baina gehiago ere bada, Lekitxoko Etxea, Italiako Notfilmfest-en ere hautatua izan dela jakin dugulako egunotan. Notizia freskoekin nator, beraz.

Zer sortzen dizu honek guztiak?

Sorpresa eder bat izan da, oxigenoa hartzea. Esan bezala, Itsas Festibalean murgilduta nengoen bete-betean eta oso-oso gustura. Bestalde, urtebete da jada, aktore bezala lanik egiten ez dudala, eta barruko harra piztu zait berriro.

Zer diren gauzak, har hori berriro piztu, eta webserie bat egiteko proposamen oso interesgarria jaso nuen.

‘Lekitxoko etxea’ duela bi urte egindako lana da. Nola oroitzen duzu?

Zuzendaritza laguntzaile lanetan zegoen Marian Berrikabeitia, aspaldiko laguna dut, eta proiektu desberdinetan batera lan egin dugu. Marianek deitu zidan, esanez, haren lagun Josune Urgoitiak zuzenduko zuela, proiektu oso polita zela, eta ni ere horretan ikusten ninduela. Esan nion gidoia bidaltzeko eta begiratuko nuela.

Asko gustatu zitzaidan istorioa, horren bueltan zegoena eta gainera, ema-

kumez osatutako talde bat zela. Gutxitan ematen da, eta asko dugu esateko.

Filmak bi ahizpen istorioa kontatzen du, beraz, nire ahizpa izango zena falta zen. Lehenengo momentutik argi izan nuen, Itziar Ituñok izan behar zuela.

Goenkalen elkarrekin lan egin genuenetik, kalean nahastu egiten gintuzten, eta horrek, grazia handia eragiten zigun. Horregatik, ahizpatxo deitzen genion elkarri.

Goenkalekoa amaitu zenean, egunen batean ahizpen istorioren batean elkarrekin lan egitea ondo legokeela komentatzen genuen. Beraz, telefonoz deitu nion, eta segituan esan zidan baietz.

Esan duzu kontatzen den istorioaren bueltan badela zerbait.

Bai, hala da! Filmean agertzen den etxea Lekeition kokatzen den benetako etxe bat da, zuzendariaren amonaren etxea izandakoa, hain zuzen ere. Antza denez, etxe hori eraitsi egin behar dute, eta film honen bidez omenaldia egin nahi izan dio. Bihotzetik sortutako istorioa da, dudarik gabe.

Esperientzia oso ona eta intentsoa izan zen. Hiru egun pasa genituen Lekeition, magia handia duen kostako herria da, zoragarria izan zen. Urgoitia, gainera, oso eskuzabala izan zen, aktoreei ekarpenak egiteko askatasun osoa eman zigun, pertsonaia barru-barruan sentitzeko aukera eman zigun horrek.

Zer kontatzen da?

Urte askoan harremanik izan ez duten bi ahizpen istorioa da. Etxe bat jasotzen dute herentzian eta horregatik elkar-

Elkarrizketa 11 2020ko ekainaren 26a • # 380

Maitena Salinas • Aktorea eta kazetaria

«Gutxien espero genuen momentuan duela bi urte erein genuen haziaren fruitua jasotzen ari gara» «Gure kreatibotasuna beste lurralde batzuekin konpartitzeko aukera paregabea izan da»

tzen dira. Erakutsi nahi dena da ahizpen arteko harremanak, maitasun handia egonda ere, batzuetan ez direla errezak.

Batez ere, bide oso desberdinak aukeratu, eta izaera oso desberdinak garatu dituztenean. Bata, herrikoia da, bestea, berriz, ihesean bezala, atzerrira joan zen. Kontraste askoko istorioa da.

Bi urte igarota, jaialdi ugaritatik pasa da filma. Zer sentitzen da alfonbra gorriaren gainean egonda?

Donostiako Zinemaldian lanean aritu naiz azken urteetan, eta orain, beste aldean egotea tokatu zait. Oso polita da!

Maiatzean, Demetera jaialdian, Parisen, saritua izan zen filma. Kategoria berean, herrialde askotako filmek parte hartu zuten, gure kreatibotasuna beste lurralde batzuekin partekatzeko aukera paregabea izan da.

Handik, Buenos Airesko jaialdi batera. Ondoren, Cannes! Ezin nuen sinetsi, taldekoei galdetzen nien behin eta berriz: «Baina, Cannes...Cannes?». Dena den, a ze kasualitatea, hain juxtu koronabirusa bueltaka dabilen momentuan izan behar. Baina tira, horrela etorri da.

Baina, hala ere, ate batzuk itxi eta berriak ere irekitzen ari zaizkizu.

Bai, eta oso pozik nago. Aurreratu dudan moduan, webserie batean lan egingo dut, baina gainera, aste honetan, estatu mailan egiten ari diren beste telesail batean parte hartzeko deitu didate.

Zerbait xumea da, baina poza ematen du. Eta gainera, lehen esan dudan moduan, duela urtebete, Adú filma egin ondoren, aktore lanari berriro heltzeko gogo handiarekin nago.

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 380 • 2020ko ekainaren 26a

Erretratua

RAMON ANJEL GOGOAN 80ko hamarkada hasieran «mukizu» batzuk besterik ez ginen, baina gaur egun garena gara, batez ere irudian agertzen den batengatik. Ramon Anjel Hernandez Gabiola da hortxe nire ondoan agertzen den pertsonaia, entrenatzailea orduan.

B

ai, bera Bustuntzako kamisetarekin eta gu, Bustuntza Txiki izendunarekin. Apirilean esan zigun agur, adiorik emateko baldintza egokienak izan ez diren tarte horretan. Baina Bustuntza Txiki taldekook gogoan izango dugu beti. Bustuntza auzoko (gaur egun Buztuntza) Ikastola-semeak ginen gu, eskola publikoaren inguruan hezitakoak.

Auzoan festak antolatzen ziren orduan, eta guk jai horietako parte izan nahi genuen. Bigantxak, erromeriak, txosnak, danborrada... horietan guztietan hartzen genuen guk parte. Haiek bai garaiak! Futbol txapelketa ere antolatzen zen garaia haietan, eta hara non agertu zitzaigun Ramon Anjel, bananbanan, futbol taldea atera behar genuela eta aldarrika.

Gaztelaniaz egiten zigun baina, «hi Patxiren semea haiz, hi berriz Txatorena, Merino, Mendizabal, Mitxelena, Saiz...». Hark batu gintuen eta gaur egun «kuadrilla» deitzen dioguna batzea lortu zuen Ramon Anjelek. Bejondeizula!

Bustuntza auzoko festak Gogoan dut ekainaren amaieran ospatzen genituela Bustuntza auzoko jaiak.

Ordiziako Bustuntza Txiki taldea, Ramon Anjelekin.

Aitor Calvillok utzia

Aitor Calvillo Ordizia

aurrean lasterka ibiltzeko grina hori eta... «Aitor, debekatuta daukazue partida aurretik bigantxatan ateratzea, gero partidua daukazue eta!», Ramon Anjelek. Eta niri bezala, gainontzeko taldekideei gauza bera. Festetarako egokitutako oholtza azpian ezkutatu eta bertatik ikusi behar izan genituen orduko bigantxa-jokoak. Ez dut sekula ahaztuko zer nolako amorrazioa eman zidan horrek!

Sekula ahaztuko ez duguna

Finalera iritsi eta garaipena lortu genuela. Horren erakusle argazkian dominak eta trofeoa jaso genituen unea.

Baina era berean ere, gogoan dut finala jokatu aurretik bigantxak zeudela Idoiaga plazan (gaur egun bezala, baina zezen-plazarik gabe). Hasieran esan bezala «mukizu» batzuk besterik ez ginela, baina nik txikitatik izan dut zezenen

Baina segituan ahaztu genuen dena.

Partida jokatu, txapela irabazi (garai haietan dominetarako besterik iristen ez bazen ere) eta sekula ahaztuko ez dugun argazki hau geratuko zaigu gogoan.

Ikusiko duzuenez taldekide guztiak ez daude txoritxoari begira, izan ere udan sartu berriak ginen garai haietan ere, ekaitza sartu zen ilunabarra iritsi aurretik eta berebiziko erauntsia hasi zuen momentuan. Eta momentu hau bezalako asko eskaini dizkiguzulako, mila esker eta ohore, Ramon Anjel!

Gaztejira 13 Yassin Reghif • Yon Ander Marcos

2020ko ekainaren 26a • # 380

YON ANDER MARCOS Egurrezko zaldia @rednanoy

Etche onetan jayozan…

«Artisau garagardoa banatu dugu etxez etxe» YASSIN REGHIF • Tabernaria

Testua eta argazkia: Andre Aranburu

Y

assin Reghif (Ordizia, 1995) Pub Haka tabernaren jabeetako bat da. Ordiziako Etxezarreta kalean kokatzen den Haka taberna 2016ko uztailaren 9an inauguratu zuten. Konfinamenduak gogor jo duen arren, Ordiziako tabernari gazteak babak eltzetik atera ditu.

Nola izan da normaltasun berrira buelta?

Zaila izan da. Tabernak irekitzea baimendu zutenean ez genekien nola jokatu. Hasieran ez irekitzea erabaki genuen. Egun batzuen ondoren eta beste herrietako tabernetako joera aztertuta, berriz ere Hakako ateak ireki genituen.

Terrazan esertzea soilik zen posible eta horrek lan bikoitza ekarri zuen.

Zeintzuk izan dira hartutako babes neurriak?

Iturri ofizialek zabaldutako argibideak jarraitu ditugu. Horrez gain, deseskalatze prozesuan udalarekin jarri ginen harremanetan, leuntze faseak nolako aldaketak ekarriko zituen jakiteko. Ma@yassinrr9

@pubhaka

Erreportaje osoa: www.goiberri.eus

haien arteko distantzia gorde dugu, gel hidroalkoholikoa jarri dugu komuneko sarreran, taberna desinfektatzen aritu gara... Hala nola moldatu gara.

Konfinamenduan ekimen berezi bat jarri zenuten martxan.

Egoera latza zela ikusita, ekimen bat martxan jartzea erabaki genuen. Artisau garagardoa etxez etxe banatzea otu zitzaigun. Hasieran soilik Ordizian banatzen genituen. Ez genekien ea kotxea erabiltzea posible zen, beraz, oinez ibiltzen ginen. Instagram bitartez jartzen nintzen eroslearekin harremanetan.

Segurtasun neurri guztiak betez banatzen nituen garagardoak. Gestorearekin hitz egin ondoren banatzeari ekin genion. Lazkaora eta Beasainera ere eraman genituen zerbeza batzuk. Kotxea erabili ahal izateko, Ertzaintzarekin eta Udaltzaingoarekin jarri ginen harremanetan.

Goierritik kanpo ere banatu duzue.

Sare sozialen bitartez eman nuen ezagutzera nire proiektua, eta Gipuzkoako beste herri batzuetatik ere eskatu zidaten: Hernanitik, Azpeititik, Elgoibardik edo Debatik. Asko zor diot Debako lagunari. Argia bezalako gastuak kubritzeko balio izan digu. Eskerrak eman nahi dizkiet nigan konfiantza izan dutenei, aurrera ateratzen lagundu baitidate.

B

adira hainbat aste Donostiara itzuli ninzala ene lanangaitik (ikasle/inbestigatzaile filosofo gauzak idazten dituztenak gai arraroez). Beno, kontue ba bada bertako launekin geure euskara jatorrean eiten deula ta aldaketa handia nabaitu detela ZumarraUrretxun eiten dan euskarakin. Leneno, hemen gazteriak askoze euskara gehio hitzeiteo ZumarraUrretxun baño. Ez dakit ze (ostia) gertau zaigun herrin bañan globalizatua sentitzeko mierda horrek min handia ein do gure mintzairari.

Biarren, euskara historiko pedantea bilatzeko nahiakin, kontuau naiz batua gutxiago hitzeitala goierrin baño. Ene iritziz zazpi euskara dare ta ez zortzi. Euskara batua euskalerri PNVero euskal ez-zale bat sortzeko erraminta bihurtu dute. Euzkal Herriko puntu bakoitzak euzkalki konkretu bat dauke ta ederregiak dira batu komun batez edota gaztelera gaizkisonatuaz zapalduak izateko. Adibidez, azkeneko eunetan ederren entzun nun konbertsazioa, terraza batean Baigorri, Durango eta Murtziano batzukin eukitakoa izan zan. Bai, Murtzianoak urtebete ingurun euskaraz ikasi do, jarri pilak.

Gehio da: Artikulu hau ere era ez-akademiko batean idatzi det ta ez det xuxenetik pasa faltak zuzentzeko.

14 Garapena Goierriko Energia Mahaiaren erronkak

# 380 • 2020ko ekainaren 26a

Garapena

ENERGIAREN ERRONKA Egokitzapen energetikoa, energia berriztagarrien sorkuntza, mugikortasun jasangarri eta elektrikoa sustatzeko neurriak hartzea eta sentsibilizazio lana dira Goierriko Energia Mahaiak aurtengo dituen helburu nagusiak. Ekintza plan batean zehaztu ditu denak.

Testua eta argazkia: Iñaki Gurrutxaga

G

ipuzkoako Foru Aldundiak 2015ean abiatu zuen aurrekontu parte-hartzaileen prozesuak jarri zuen lehen harria.

Herritarrek kezka adierazi zuten energiaren gaiarekiko, eta energia planifikazio eta kudeaketa publiko bat eskatu, jasangarriagoa eta sozialagoa izango den eredu baterantz joateko. Urte hartako irailean gainera, NBE Nazio Batuen Erakundeko Batzar Orokorrean elkartu ziren 193 herrialdek 2030 Agenda onartu zuten, garapen jasangarrirako 17 helburu helburu orokor finkatuz, eta beste 169 erronka izendatuz.

Hari horiei tiraka ardaztu zuten Goierri beheko 18 udalerriek eta sektoreko hainbat eragilek zetozen zazpi urteetarako gidalerro estrategikoak eta ekintzak zehaztu zituen Goierriko Energia Plana (2018-2025), bailararen diagnostiko bat egin eta gero. Aldundiaren laguntza izan zuten horretarako.

Hurrengo bi urteetan (2018 eta 2019) ekintza planean jasotako lehen jarduerak egin zituzten, eta izandako harrera, parte-hartzea eta emaitzak aintzat hartuta, aurtengo plana marraztu zen.

Bost dira Goierriko Energia Mahaiak 2020rako dituen helburuak: Kultura energetiko berri bat ezartzea bailarako

«Beasainmendiko eguzki-plaken proiektuak ezaugarri egokiak dituela uste dugu proiektua bideragarri egiteko»

«Herri guztiok batera proiektu globalago bat aurkezten badugu, errazagoa egingo zaigu erronkei aurre egitea»

Adur Ugartemendia

Maitane Alvarez

Beasaingo Udaleko zinegotzia

Ordiziako Udaleko zinegotzia

sektore guztietan; autohornikuntza indartzea energia berriztagarrien bidez eraikin publikoetan eta industrian; eskualdeko eragileak eta herritarrak trantsizio energetiko horren parte izatea; garapen jasangarriko helburuak ezagutzera ematea; eta ekintza planaren jarraipena eta koordinazioa.

esperientziak aditzeko aukera izan zuten udal hautetsi eta teknikariek. Bilkurak urte amaieran zehaztutako bide horri berriz heltzeko balio izan zien, Adur Ugartemendia Beasaingo zinegotziaren arabera. Beasainmendin eguzki-plaken parkea jartzeko bideragarritasun plan bat landu zuten iaz, eta esperientzia hori gainontzeko herrietara zabaltzea da orain asmoa: «Momentu honetan txosten hori aztertzen ari gara Goienerrekin, hilabete gutxiren buruan txosten berritu bat jasoko dugu, eta bideraga-

Herritik bailarara, bidea eginez Joan den ostegunean Energia Mahaiak Goiekin egin zuen bileran, sektoreko Aizkorpe eta Ekanbanen (Orkli Koop.)

Garapena 15 Goierriko Energia Mahaiaren erronkak

2020ko ekainaren 26a • # 380

GOIERRI BEHEKO UDALERRIEN 2020KO EKINTZA PLANA

Goierriko Energia Mahaiaren bilera, joan den ostegunean. Hainbat udal hautetsi, teknikari eta sektoreko eragile elkartu ziren.

Goierri beheko 18 udalerrietan landu eta gauzatuko dira ekintzak hauek 2020an, eta udalez gain, beste eragile batzuek ere parte hartuko dute: Goiturrek, Goierri Valleyk eta Goienerrek, besteak beste. Aldundiak 50.000 euro bideratu ditu plana garatzeko.

» Egokitzapen energetikoa Goierriko udalak jasangarritasun energetikoaren otsailaren 21eko 4/2019 legera egokitzea. Lege horren helburua euskal administrazio publikoan eta sektore pribatuan politika energetikoaren oinarri arautzaileak ezartzea da.

Batzuek eta besteek bete behar dituzten oinarrizko eginbeharrak eta betebeharrak artikulatzen ditu, batez ere, energia aurrezteko eta efizientzia energetikoa lortzeko neurriak bultzatzeko eta energia berriztagarriak sustatu eta ezartzeko.

Horretarako, formakuntza saio bat egingo da eskualdeko udal ordezkariekin, eta ondoren bailarako diagnostikoa. Bukatzeko, hark uzten dituen emaitzak lantzeko egokitzen prozesu bat egingo da aholkularitza espezializatu baten gidaritzapean.

» Energia berriztagarrien sorkuntza

rria dela ikusten badugu, heldu egingo diogu. Uste dugu ezaugarri egokiak dituela proiektua bideragarri egiteko».

Eskualde ikuspegiarekin lan egiteak dituen abantailei egin zien erreferentzia Maitane Alvarez Ordiziako Ingurumen zinegotziak. «Herri guztiok batera proiektu globalago bat aukezten badugu, errazagoa egingo zaigu ditugun erronkei aurre egitea». Ordizian udal eraikinetako auditoriak egitea eta ziurtagiri energetikoak lortzeko erronka dute aurten, eta argiteria publikoa LED sistemara egokitzen segiko dute. Urratsez urrats, aurrera egitea da gakoa.

Energia eolikoaren inguruko azterketa Gipuzkoan. Energia eolikoaren ahalmena ikusita, eta Goierri Valley elkarteko hainbat bazkide (hala nola, Transbiaga, Hine, Indar...) sektore horretan adituak izanik, azterketa tekniko-ekonomiko bat gauzatzea proposatzen da energia eolikoaren sorkuntzari buruz. Azterketa hori Transbiagak egingo dut, eta teknikari aditu bat bideratuko du horretarako. Gipuzkoa mailako azterketa izango da, eta lurreko energia eolikoa izango da lan esparrua.

Energia fotoboltaikoaren sorkuntza Goierri behean. Beasainen eguzki-energia elektrikoa sortzeko proiektu pilotua gauzatu zen 2019. urteko ekintza planaren barruan. Sistema fotoboltaikoaren eta eskualdeko udalerrien artean dagoen interesa ikusita, esperientzia hori Goierriko

udalen artean ezagutzera ematea erabaki da lan saio batzuen bitartez. Nafarkoop arduratuko da laguntzeaz. Goierriko eraikin edo lursail publikoetan instalatzeko potentziala aztertuko da. Bost hilabete iraungo du azterketak.

» Etorkizuneko mugikortasuna Iaz garatutako eskualdeko etorkizuneko mugikortasunaren inguruko azterketan bi lerro estrategiko definitu ziren: mugikortasun jasangarria eta mugikortasun elektrikoa. Mugikortasun eredu jasangarriago, energetikoki efizienteago eta berriztagarriago baterantz jotzea da helburua.

Auto eta bizikleta elektrikoak kargatzeko puntuen azterketa. Bailarako zenbait udalekin gailu elektrikoak (autoak, bizikletak, patineteak...) kargatzeko puntuen inguruko azterketa egingo da. Horren bidez, beharrezko azpiegiturak identifikatu eta egin beharreko obrak zehaztuko dira. Bisita bat ere antolatuko da hautetsi eta teknikariekin funtzionamendua ezagutzeko.

Mugikortasun turistikoaren ereduak eta proiektu pilotuak. Goiturrekin batera egin zen mugikortasun azterketan argi ikusi zen Goierrira datozen turista gehienak (%95) auto pribatuetan iristen direla, eta eskualdean mugitzeko garraiobide nagusia ere autoa da. Erronkatzat hartu da Europako eskualde ertain batzuen mugikortasun eredu adierazgarriak identifikatzea.

» Herritarren sentsibilizazioa Gipuzkoako Foru Aldundiak antolatutako Gipuzkoa Argitu tailerrak eskaintzen jarraituko da hezkuntzan, eraginkortasun energetikoa hobetzeko eta pobrezia energetikoari aurre egiteko helburuz.

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 380 • 2020ko ekainaren 26a

Zinema

Bide urratzaileak Julen Arakama

Ancha es Castilla (Beasain)

Butak21 zinekluba

Urte askotarako, Clint!

L

aurogeita hamar urte bete berri ditu Clint Eastwood zinemagile eta antzezleak. Zinema egin, begiratu eta ulertzeko modu klasikoaren azken biziraulea da Clint. Hollywoodeko urrezko hamarkadak amaituta iritsi zen zinemara, baina ondoren iritsi arren, garai haren oinordekotza eta aho zapore klasikoa gure garaira ekarri duen ikono ezagungarriena bera izan da. Bere ibilbidea amaitzen duenean itzuliko ez den zerbait betirako desagertu dela konturatuko gara. Honen harira bere karreran agian ezagunenak ez diren pare bat film gogoratu nahi nituzke.

- The beguiled (1971): Gure artean El seductor bezala ezaguna. Bere antzezle garaiko zuzendari kuttunena izan zen Don Siegelek zuzendu zuen Eastwood, Harry Zikinarena egin zuten urte berean. Gerra Zibilean zauritutako soldadu bat neska eta emakume gazteei babesa eskaintzen dien etxalde handi batean artatuko dute. Soldadu lausengarriak emakume guztiekin ekingo duen sedukzio jokoak, western sexual, maltzur eta bitxi bat abiaraziko du. Hainbat western jorratu dituen Clintek, normalean erakusten duen pistolero isilaren figura alde batera uzten du film klaustrofobiko eta berezi honetan.

- Outlaw Josey Wales (1976): Gure artean El fuera de la ley bezala ezaguna. Eastwooden hitzetan bere film maiteenetarikoa da, eta zuzendari bezala egin zuen lehen film handia askorentzat. Familiarekin etxaldean bizi den soldadu ohi batek familia galduko du, gerrilla baten eskura. Mendekua beste ezer ez du bilatuko handik aurrera. Hilzorian zegoen westernari Eastwoodek epika itzularazi zion, nortasun nihilista azpimarratu bat gehituz, indarkeriaren trataera latza ia jasanezina eginez.

Euskal Pop Erradikala

E

uskal rock erradikalaren eta Madrilgo movida-ren garaian, bi mugimenduak uztartzen zituen talde berezi bat sortu zen Goierrin. Ancha es Castilla zuen izena, eta ibilbide laburra izan bazuen ere, hiru disko argitaratu eta dezenteko oihartzuna izan zuen garai hartan. ÂŤEuskal pop erradikalaÂť aldarrikatzen zuten; izan ere, pop estiloaren eta estetikaren atzean, errealitatearen begirada kritiko, ironiko eta umoretsua ezkutatzen zuten.

Goierriko lau gaztek sortu zuten Ancha es Castilla taldea 1986. urtean: Palli (ahotsa), Gurutz BikuĂąa (gitarra), Juan Ramon Velasco (gitarra) eta Aitor Antxia (bateria). Handik urtebetera, hiru abesti jasotzen zituen EPa argitaratu zuten, Me voy a suicidar izenburupean. Aurkezpenak harrera ona izan zuen, eta urte berean argitaratu zuen Fantastical, taldearen lehen disko luzea. 1988an Oihuka diskoetxeak argitaratutako euskal musikaren bilduman agertu ziren, eta Confucio izeneko bigarren diskoa argitaratu zuten.

Hainbat gorabeheraren ondoren, 1993. urtean hirugarren eta azken diskoa kaleratu zuten, Hueco izenekoa. Hortik gutxira desegin zen taldea. Ez zuten aparteko arrakastarik lortu, baina haien estiloa eta abestietako asko garaiko musikazaleen oroimenean gelditu dira.

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2020ko ekainaren 26a • # 380

Bidaiak Edurne Sanchez Lansalot • Ediren Bidaiak (Ordizia)

Oporretarako ideiak eta gomendioak

O

rdutik ordura egoera aldatzen bada ere, zalantzarik ez dago, aurten oporrak bereziak izango ditugula. Koronabirusak baldintzatutako oporrak izango dira, eta azken hilabeteotako baldintzak bete beharko ditugu edozein tokitara bidaiatzen dugunean ere; besteak beste, jende pilaketak ekidin eta garbitasun eta babes neurriak hartu. Oporretako kit-ean, eguzkitako kremaren eta betaurrekoen eta biseraren ondoan, maskara eta likido garbigarriak eraman beharko ditugu ezinbestean.

Azkenaldian ohituta gauden bezalako oporrak izatea zaila izango da, familia bakoitzaren egoera ekonomikoak aldaketak izango dituelako, eta opor egunak noiz eta zenbat izango ditugun ez dakigulako. Bestetik, Covid-19 gaitzetik babesteko neurri bereziak hartu dituelako herrialde bakoitzak eta ostatu bakoitzak. Beraz, aurtengo oporrak inoiz baino espezializatuagoak izango direla esan dezakegu. Bidaia agentziak horretarako gaude, bakoitzaren beharrak beteko dituen aukerak aztertzeko eta ideia berriak proposatzeko. Hori bai, askotan aukerak garestiagoak izango direnez, familia bat baino gehiagorentzat edo lagun taldeentzako planak izango dira batzuk.

tikularrek alokatzen dituztenekin tentuz ibili behar da, birusaren aurkako neurriak hartuta dituztela ziurtatzeko.

Herri txikiagoak Hondartzen kasuan, itsasgorarik ez dagoen tokietan lasaiago ibiliko gara. Hori bai, Mediterraneoko betiko herriak albo batera utzi, eta lasaitasun handiagoako herri txikiagoak aukeratu beharko genituzke. Andaluzian, esate baterako, Cadizen eta Huelvan izugarrizko hondartza luzeak daude. Beraz, egokia izan daiteke herri txikiago bat aukeratu eta hondartzan lasai egoteko aukera izatea.

Mendia gogoko dutenei ere gomendio bera emango nieke: jende pilaketa gutxiagoko tokiak aukeratzea.

Europako osasun txartela Itsasontziak eta txaletak Itsasontziak eta igerilekuak dituzten txaletak alokatzeko eskaintza iritsi zaigu. Aukera garestiagoak direnez, taldeentzat dira egokiak. Itsasontzien kasuan, portuan egoteko edo itsas zabalean egoteko. 8 lagunentzakoak izaten dira, baina patroia kontratatu beharrez gero, 7 lagunentzako tokia egongo da.

Landetxeen eta autokarabanen aukera hor dago, nahiz eta eskaintza mugatua den. Autokarabanen kasuan, par-

Europar Batasuneko mugak irekiko dituzte uztailean eta Europako herrialdeetan mugitzeko aukera izango dela dirudi. Europarron kasuan gainera, eta osasun arazoren bat izanez gero, Europako Osasun Txartela izatearen abantaila daukagu. Edozein tokitan gaudela, osasun zerbitzuek artatuko gaituzte.

Hiriburuak ekidin eta dentsitate gutxi duten herrialdeak aukeratzea izan daiteke aurtengo udarako proposamena, Suedia eta Danimarka, adibidez.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 380 • 2020ko ekainaren 26a

Komikia

Aliritzian

eKirola

A

zken urteetan, hitz askoren aurrean ikusi izan dugu ‘e’ txiki bat. Testuinguruaren arabera, ezaugarri bati edo besteari erreferentzia egiteko erabiltzen da. Gehienok egunerokoan erabiltzen dugu e-mail hitza, ikasle askori egingo zaio ezaguna e-gela, eta e-komertzioa gero eta sarriago entzuten da.

Bada beste ‘e’ bat azken urteetan bolo-bolo dabilena, ekologikoarena, alegia. Egia da hainbeste erabilita zentzua ere galtzen duela batzuetan… Baina hori beste baterako utziko dugu. Bada hirugarren bat ere, modan dagoena, elektrikoarena. Hainbat autotan kolore urdina hartzen du eta autobusetan ere ondo ikusteko moduan agertzen da.

Nire proposamena ‘e’ hori emakumeekin lotutakoari erreferentzia egiteko erabiltzea da. Hitz askoren aurrean jar genezake, jakina, baina nik eKirola jarriko dut adibide gisa. Eta ideia pentsatzen hasi ahala, hara lehen zalan-

Eresti Oiarbide Hizkuntza aholkularia

Nire proposamena: ‘e’ hori emakumeekin lotutakoari erreferentzia egiteko erabiltzea

tza: Ezberdintze hori ez al da kalterako izaten? Tamalez, noizbait helduko dela pentsatu beharko dugun arren, oraindik ez da iritsi dena delako arloa emakumeona ere badela gogorarazi beharrik ez dagoen eguna.

«Itzuli da futbola», «Saskibaloiko azken fasea jokatuko dute», «Pilota frontoian, bertatik bertara ikusteko aukera izango dugu berriro»… Tristea da, baina esaldi horiek entzuten ditugunean, gutako asko ohartu ere ez gara egiten kirolaz ari direla, eta ez eKirolaz. Emakumeak ere kirolariak dira; batzuk, profesionalak, eta ikusgarritasunik eman ezean, batzuk horiek gutxi izaten jarraituko dute. Irtenbidea argia da, administrazioek behar beste diru jarri behar dute emakumeen kirolak dagokion lekua har dezan.

Bitartean, hona hemen gonbidapena: igande honetan, ekainak 28, ETBren 1. katean, Emakumeen Master Cuparen finala eskainiko dute, zuzenean.

Publizitatea 19 2020ko ekainaren 26a • # 380