GoiBerri 382. zenbakia

zk. 382 2020ko uztailaren 10a www.goiberri.eus

Iritzia Idoia Luzuriaga Garcia.

Errituak eta ospakizunak

03

Elkarrizketa

10-11

Josune Epelde: ÂŤEgin ez ditudanak egiteko denbora edukiko dut orainÂť

Gure lurra

14-15

Artileari balio gehigarria emateko lanketa premian, bilketaren atarian

GOIERRIKO PILOTAREN ZORUAK EZ DU LEHENGO DISTIRARIK 04

Herriartekoari errepaso, azken txapeletik 26 urtera

02 Publizitatea # 382 • 2020ko uztailaren 10a

Iritzia 03 Idoia Luzuriaga • Berdintasun aholkularia

2020KO UZTAILAREN 10A

# 382 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Itzain

Errituak eta ospakizunak

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Gorka Gomez

S

anferminak, edo hobe esanda, Ezsanfer- Eta denbora, garaia, bizigarri egiten dutela. Baminak dira lerro hauek idazterakoan da, errituen inguruan sortutako festak eta ospahizketagai komunikabideetan. Jendeak kizunek hala baieztatzen dute. Horrelako ekitalzapi gorria eskuan beharko luke gaur, di jendetsuetan komunitate sena oso agerian eguerditik aurrera lepoan jartzeko, lagunartean jartzen da. Eta koronabirusak, beste gauza askoedo familiartean egiten den hamaiketakoa tar- ren artean, festaren inguruko errituak ospatzeteko. Eta ez. Ez dago erritualik. Ez dago sanfer- ko aukera kendu badigu ere, duela hilabete baminik. Niri antzeko zerbait gertzuk heriotzaren ingurukoak tatu zitzaidan hilaren 2an Sanegiteko parada ere bertan beheta Isabel egunean. Ez ginen, urra utzi zuen. Eta antza, horrelatero legez, goiz eta korrika jaiki, ko ekintza sinbolikorik gabe, termo kafekadak egin, dantzari zaila omen da gure burua espaeta txistulariak igoeran lagunzioan, fisikoan zein espiritualedu belarrez eta lorez atondutaan, kokatzea. Gai filosofikoak ko Eitzatik pasata, Sustraitegialde batera utzita, udako osparen hamaiketakoa egin, negar kizunak errutinan arnasa harIdoia Luzuriaga Garcia tzeko geldiunea ere badira. Lan malkoari eutsita dantzak ikuBerdintasun aholkularia si... Aurtengo santaixabeletan urtearen ostean, oporren auez zen erritualik egon eta galrretik datorren azken txanpa duta egon ginen neurri batean. gasolina moduko batekin beteEgon, egon zen zerbait, eta kantzeko parada. Eta ez, festak ez Errituak ekintza potik ikusita ondo antolatuta, izateak ez gaitu akabatuko; eta sinbolikoak dira baina egoerak bultzatuta, trabai, badira gai serioagoak eta eta komunitatea dizioari keinua besterik ez zen larriagoak ere, baina tira, alde kohesionatuta izan. Iruindarrak eta sanferemozionalari pixka bat begiraminzaleak hala sentituko direla mantentzen duten tzea ez datorkigu gaizki eta pentsatzen dut. Errituala ez baloreek osatzen erritualik gabe galduta sentibaita edozer gauza. Nik banuen tzea normala dela jakiteak, modute susmo hori, baina Byung-Chul du batean edo bestean lagundu Han filosofo korearrak hala gaitzake. Testu honek argia idatzi du, eta filosofo batek esaikusterako 2020ko Ezsanfermiten badu ez da ba zumarragar soil baten iritzia nen hasiera erabat pasata egongo da komunikaizango, ezta? Errituak ekintza sinbolikoak direla bideetan eta hauteskundeak ate joka izango didio, eta komunitatea kohesionatuta manten- ra. Hauteskundeek, ordea, ez omen dute komutzen duten baloreek eta aginduek osatzen dituz- nitatea kohesionatuko duen errituen kutsurik tela. Ezberdinen elkarterako lotune omen dira. ezta erakarpen gaitasun handirik ere.

04 Sakonean Goierri herriarteko pilota txapelketan

# 382 • 2020ko uztailaren 10a

Erreportajea

HERRIARTEKOAN GOIERRI: PILOTA EREDU BATEN JOA

Testuak: Aimar Maiz Argazkiak: Aimar Maiz eta utzitakoak

Hamasei aldiz iritsi dira Goierriko taldeak Gipuzkoako Herriarteko pilota txapelketaren finaletara. Goiztiarrena Urretxu, 1968an, lehenean.

Segurak ditu txapela gehien, lau. Denera, zortzi dira.

I

zan zen garai bat herrien edo norbanakoen ahala pilotarako iaiotasunarekin neurtzen zena. Edozein erronka, desafio ala norgehiagoka, frontoian ebazten ziren. Futbolak dena irentsi baino lehenago, noranahikoa eta nonahikoa zen pilota. Artzainek mendian jokatzen zuten; herri-kasko meharrenetan ere plaza luzeenak eta zabalenak pilotalekuei ematen zitzaien, errebote plazak lekuko. Eta txapeldun ateratzen zirenak eroitzat hartzen zituzten. Pilotari, denek izan nahi zuten.

Herriarteko txapelketak irudikatu du aro modernoan ondoen, agian, sentimendu hori. 1968an sortua, Gipuzkoako txapelketa prestigiotsuena izatera heldu zen, afizionatuen eremuan. Bazen norbait hura irabazten zuena. Urterik huts egin gabe jokatu izan da, aurten arte. Birusak eragotzi du jokatzea.

Goierri izan zen nor, pilotan eta Herriartekoan. Hamasei finaletan sartu dira eskualdeko herriak, historia luze horretan. Lau garai bereiz daitezke, lehen hirurak elkarren oso hur: 1968tik

Sakonean 05 Goierri herriarteko pilota txapelketan

2020ko uztailaren 10a • # 382

Urrezko arokoak izan ziren Herriarteko lehen urteak Goierriko pilotarentzat. 1970ean, Segurak eta Zumarragak jokatu zuten finala, Bergarako udal pilotalekuan. Goiberri

1973ra, lehenengo sei edizioetatik bostetan izan ziren goierritarrak; aurreneko lau urteetan, beti. Hurrena, 1976tik 1984ra arteko aroan, beste bost final jokatu zituzten. 1989-1994 tartean bezainbeste: bost final, sei ekitalditan. Azkena, lehorraldi luzeegi baten ondotik eta momentuz anekdota soil dirudiena aro bat markatzekoa baino gehiago, Ataunek 2018an lortu zuen txapeldunordetza da; balentria oraindik balitekeela erakutsi zuten.

Lanaren hobaria: Segura goian

«Borondatea eduki behar da gazteei pilotan erakusteko, eta lana latz egin behar da.

Orain dena futbola da» Joxe Mujika Idiazabalgo pilota entrenatzaile izana

Ez dute oraingoxekoa Seguran pilotan jokatzeko sugarra. San Joan plazan 1769an eraiki zuten dokumentatutako aurreneko pilotalekua. Makina bat joko eta jolas ondu dituzte, harrezkero: suzille, herriko berezitasuna; tantoko txikietara, etatzeketan, etapetan, launaketan... Zazpi pilotari profesional atera dira handik, eskuz nahiz erremintan.

Herriartekoan, Goierriko aitzindari eta nagusi zalantzarik gabekoa izatea ekarri dio tradizio oparo horrek. Ohiturak bakarrik? Eta atzeko lan ikusezinak.

Patxi Etxeberria izan zen azkeneko bi txapelen garaian entrenatzaile. «Astelehenetan eta ostegunetan entrenamenduak edukitzen genituen. Entrenatzea zen, pilotan ibili; ez gimnasiorik eta halako historiarik. Afizioa zegoen, eta mutiko denen artean nagusi pilota zen. Jendeak zaletasun handia zeukan.

Pilota eskolan mutiko piloa geneuzkan, kategoria guztietakoak. Txapelketa mordo batera apuntatzen ginen, Nafarroan, Bizkaian, Gipuzkoan... Herriartekorako, onentsuenak hartzen genituen, kategoria bakoitzerako».

Etxetik zekarren pilotarako grina Etxeberriak, odolean ia. «Anaia zaharrenetik hasita, gure etxean pilota zen dena. Profesional izan zen. Harrezkero, anaia denok ibili ginen, saga bat ginen: Etxeberria IV.a, V.a, VI.a ere izan zen...

Herriartekoan ere asko ibili ginen. Seguran, Telleriak eta Etxeberriak izan dira pilotarako afizio handikoak. Asko ginen ondo jokatzen genuenak, dena pilota zen eta».

Herriarteko txapelketa «altxor preziatuena» zutela aitortu du Patxi Etxeberriak. 1969ko eta 1970eko aurreneko txapelketetan, pilotari aritu zen. «Ormazabal eta hauek ibili ziren lehenengo Herriartekoetan entrenatzaile. Finalaurrekoa neuk jokatu nuen lehenengo

txapelketan, eta Garaialde anaiek jokatu zuten gero finala. Dezente ibili nintzen, baina eskuko arazo bat izan nuen, operatu eta erabat debekatu zidaten.

Punta-puntakoa ez nintzen izan, baina hor ibili nintzen. Gipuzkoa ordezkatuz, Espainiako Txapelketa ere jokatu nuen 2. Mailakoa, Salamancan».

Takoak kendu ondoren, gazteei eta haurrei erakusten hasi zen. 25 urte egin zituen entrenatzaile, 1982an hasita, Baratze pilotalekua inauguratu zutenean.

«Herriko txapelketa ere egiten genuen, baina Herriartekoa garrantzitsuena bezala genuen. Zortzi finaletan izan zen Segura, 3. ere beste behin egin zuen Lasarteren aurka. Orduan potentzia bat zen Segura. Mila biztanle edukiko zituen herriak. Donostia eta Azkoitia ziren jaun eta jabe, baina aurreneko txapelketa, Bergaran, Azkoitiari irabazi genion».

Arrakastaren eta ahalmenaren giltzatzat «afizioa» jo du Etxeberriak. Gosea, irrika. «Frontoi zaharrera joateko ere, arboladitik pilota botatzen genuen, frontoia zeinek lehenengo hartzeko».

Asko makaldu da pilotaren osasuna, Etxeberriaren iritziz. «Gero futbola sartu zuten, indar handiarekin. Saskibaloia dela, atletismoa dela, kirol askotara zabaldu ziren umeak. Norbait pilotan eta futbolean oso ona baldin bazen, beti futbolak tiratuko zion».

Orain ere badabiltza pilota lantzen.

Etxeberriak utzi zionean, Inge Olanok hartu zuen ardura. Eskola Kirolaren mailan aritzen dira, batik bat.

Idiazabal, urrezko belaunaldia Bi aldiz iritsi, eta bietan txapeldun. Idiazabalek adinako eraginkortasunik ez dauka inork Herriartekoaren finaletan.

1989an eta 1990ean txapeldun atera ziren, eta Joxe Mujika zen arrazoi bat.

Bestea, maila bikaineko gazte taldea.

Igarondo pilotaleku itxia eta handia eraikitzeak ere lagundu zuen. «Idiazabalen frontoia zein alturatara egin behar zuten ni aritu nintzaien erakusten.

Zegaman egin zuten, eta ezker pareta txapatik gora berehala bukatu zuten.

Ezetz, horrela ez zuela behar; metro bat gora gehiago emateko esan nien. Gero pilotariek eurek esaten zuten, inguruan Idiazabalgo frontoia baino hoberik ez zegoela, onena zela», dio Joxe Mujikak.

Beasaingo Garin auzokoa izatez eta harakina lanbidez, semea pilotan hasi

06 Sakonean Goierri herriarteko pilota txapelketan

Hiru bolada izan zituzten Goierrikoek Herriarteko finaletan, nagusi: 1968-1973, 1976-1984 eta 1989-1994 aroak

# 382 • 2020ko uztailaren 10a

Azken 25 urteetan, Ataunen 2018ko salbuespenak soilik hautsi du eskualdeko pilotaren lehorraldia

ohi du. «Orain dena futbola dago, pilotan ia inork ez du jokatzen. Borondatea eduki behar da gazteei erakusteko, eta lana latz egin behar da. Nik pezetarik ez nuen kobratu. Herriak ere, bi Herriarteko irabazi, eta detaile bat ez zuen eduki.

Semeak utzi zuen garaian, nik ere utzi nuen, eta kito».

Berriz inork txapeldun izaten saiatu nahiko balu, oharra bota du: «Hori ez da irabazten gauetik goizera».

Garai berria, errezeta berria

Patxi Etxeberria segurarra. Seguraren lehenengo bi txapeletan pilotari aritu zen, eta azkeneko bietan entrenatzaile. Aimar Maiz

zenean murgildu zen erabat. «Entrenatzen hasi nintzen. Mutikoak hartu arratsaldeetan, iluntzean handiak ere bai, eta horrela aritzen nintzen. Inork ez zuen jokatzen orduan. Saiatuta eta lana eginda atera genituen taldeak. Bi Herriarteko nola irabazi genituen harrituta nago, ez dakit nola irabazi genituen ere...», gogoratu du Mujikak, bigarren txapelaren garaitik 30 urte direnean.

Errezeta, ordea, hitzetik hortzera eman du: «Lana eginda eta saiatuta, hori jakina da. Orain batere ez da egiten, dena futbola da. Orduan pilota modan zegoen Idiazabalen, Seguran, Zegaman, Zumarragan... Asko eta ondo jokatzen zen inguru honetan». Juanjo semea, amateurretan Euskal Herriko onenetarikoa izan zen. Munduko Txapelketa bat ere jokatu zuen.

Joxe bera futbolaria izan zen, ordea.

Atezaina, eta ona, ezagutu zutenek diotenez. «Donostian zortzi urte egon nintzen, Idiazabalera etorri aurretik. Ni ez nintzen pilotaria, ni futbolaria nintzen.

Beasainen 3. Mailan futbolean jokatuta

nago, 19 urtekin hasita. Kontxan jokatzen ari ginen batean, [Javier] Exposito zegoen goiko balkoian begira, eta ni beheran, batzuek baloia bota eta nik gelditu. «‘Mutikoa, igo hadi!’, esan zidan.

‘Atezain jokatu nahi al duk? Joan hadi Hernanira’. 18 urte neuzkan, eta han jokatu nuen urtebete. Hurrengo urtean, Beasainera; entrenatzailea ezaguna nuen, eta 3. Mailan hasi nintzen. Gero, Legazpira joan zen, eta Ilintxan 5 urtean jokatu nuen. 5.000 pezeta kobratzen zuen bakarra ni nintzen», dio Mujikak.

Kirol sukarra pilotari erantsi zion geroago. Herriartekoa, helburu. «Idiazabalen banekien talde onena neukala.

Hiru maila aritzen dira Herriartekoan, eta denak onak izatea ez da erraza. Nik hirurekin garantia guztia neukan irabaziko genuela». Uste izan, esan eta izan.

«Urkia-Goiburu gazteak, Euskadiko bikote onena bazen kadetetan; jubenilak, Kollado hil zena eta Ariztimuño; seniorretan, semea [Juanjo Mujika], Mintegi, Gelbentzu... Oso talde ona».

Baina jorratzen ez dena, sasiak hartu

Entrenatzaile beteranoek iradoki duten moduan, ez da kasualitatea Goierrin azken 25 urtean txapelketa ospetsuenean ia finalistarik ez izatea, Ataunen salbuespenarekin –herriko pilota elkartearen lan eskerga tarteko, han ere–. Haurren kirol ohiturak ezezik, haiei laguntzeko prestasuna, elkarteen egiturak eta boluntarioen giharrea ere sustraitik aldatu dira. Azken urteetan, Lazkaoko Lapke bihurtu da pilotari gaztetxoen prestaketaren erdigune.

Lazkaon ere bada, noski, horretarako arrazoia. Jabi Gelbentzu idiazabaldarrak –Idiazabalekin Herriartekoan txapeldun izana– gidatzen duen pilota eskolak filosofia eta jokamoldea egokitu ditu garai berrietako eskakizunetara.

Pilota nola eta zergatik aldatu den galdetuta, garbi du erantzuna: «Bizitzeko gure modua aldatu dela uste dut, urteen joanean. Oso indibidualista bihurtu gara denak, orokorrean. Ez kirolean bakarrik, arlo denetan. Bakoitzak berea ikusten du. Lehenago jende askoz gehiago egoten zen laguntzeko, zertxobait egiteko, partidetara umeak eramateko...

Hori ere laguntza baitzen. Orain, askok euren partida jokatzen dute, eta besteena ikusten geratu gabe, hartu eta alde egiten dute. Hori lehenago ez zen gertatzen. Beste giro bat zegoen. Bakoitzak gurea egiten dugu. Gizartea aldatu da».

Norbere semea edo alaba dabilenean lanerako arrimatzea ere kosta egiten

«Lehen izugarrizko afizioa zegoen. Frontoi zaharra hartzeko, arboladitik pilota botatzen genuen, lehenengo hartzeko» Patxi Etxeberria Segurako pilota entrenatzaile izana

Sakonean 07 Goierri herriarteko pilota txapelketan

2020ko uztailaren 10a • # 382

dela gaur egun gaineratu du. Ezinbestean, «sistema» aldatu zuten, eta 2010ean kirol zerbitzuen Ordu Guztietan enpresa sortu zuten. «Profesionalizatuz, edo ideia horrekin hasi ginen. Ikusten genuen ezin zela lehengo sistemarekin jarraitu. Azkenean, gogoa duen jendea behar da, bestela jai dago».

Herri askotan, pilota eskolen desagerpena etorri da, lehenagoko prestatzaileek utzi eta ordezkorik agertu ez denean. Edo laguntzaileen konpromisoak beharrezko alor guztiak estaltzea lortu ez duelako. Goierrin bertan, harrobiko pilota irauli da azken hamar urteetan: herrietan Eskola Kirol mailara arte jarraitzen dute haurrekin lanean.

Baina hortik gora, federatu eta beste koska bat estutu behar denean, askok Lapke aukeratzen dute. «Goierrin bakarrik ez, Euskadin ere erreferente bihurtu da Lapke. Euskadiko Txapelketan eta txapelketa pribatuetan fama handia daukagu. Denbora gutxian, bi pilotari [profesional] atera ditugu: Beñat Garmendia eta Iraitz Zubizarreta, debuta-

«Guk 2010ean aldatu genuen sistema, eta ondo joan zaigu. Ezinezkoa zen lehen bezala segitzea» Jabi Gelbentzu Ordu Guztietan enpresaren eta Lapke elkartearen pilota arduraduna

tuta egon behar zuena jada. Hori da seinale lana egin dela», dio Gelbentzuk.

Lapken, Goierri osoko eta Gipuzkoako pilotariez gain (Zumaia, Azkoitia, Zestoa...), Bizkaiko bi (Atxondokoa eta Elorriokoa) eta Nafarroakoak (Etxarri Aranatz) ere badabiltza entrenatzen.

Gorantz ere eragiten Harrobia ezezik, pilotari profesionalen enpresei ere azaldu die Ordu Guztietanek sistema berria. Baikori, adibidez.

Gelbentzuren esanetan, komunikabideetara nahi baino lehen salto egin zuen eskaintzak, eta enpresa «hoztu» zuen horrek. «Jendeak ez zuen ulertu zertaz zihoan gaia».

Logika sinplez azaldu du Gelbentzuk: «Kirol guztietan eta klub denek eskola bat daukate. Atzetik lantzen duen egitura bat daukate, oinarritik hasteko eta kirolariak eurek nahi bezala formatzeko. Gure ideia hori zen pilotan ere: enpresa profesionalentzako lan hori egitea. Gu lanerako gaude».

Profesionaldu, espezializatu eta txikitatik hasi lanean. Hortik ikusten du Gelbentzuk pilotaren etorkizuna. Herriartekoan beherakada sumatu du. Kirol ugaritasunak pilotari kopuru txikiagoa utzi duelako batetik, maila guztietan lehiakortasuna zailduta. Bestetik, herrietako elkarteak desagertu eta jendea erretiratu delako. «Sistema aldatu genuen, eta ondo doakigu».

Pilotari kolpeka segitzea da gakoa.

Goierritarrak finaletan 1968-9-29. BERGARA – Urretxu.

Azkoitiko udal pilotalekuan jokatu zen lehenengo Herriartekoaren finala.

Bergara irabazle.

1969-8-31. SEGURA – Azkoitia.

Bergarako udal pilotalekuan.

1970-11-18. ZUMARRAGA – Segura.

Bergarako udal pilotalekuan.

1971-9-19. ZUMARRAGA – Zestoa.

Zarauzko Zinema pilotalekuan.

1973-9-20. SEGURA – Hernani. Tolosako Beotibar pilotalekuan.

1976-10-10. ARRASATE – Segura.

Hondarribiko Jostaldi pilotalekuan.

1978-10-1. AZKOITIA – Segura.

Bergarako udal pilotalekuan.

1981-10-11. AZKOITIA – Beasain.

Tolosako Beotibarren.

1982-10-10. AZKOITIA – Zumarraga.

Bergarako udal pilotalekuan.

1984-9-23. AZKOITIA – Zumarraga.

Donostiako Anoeta pilotalekuan.

1989-10-12. IDIAZABAL – Azkoitia.

Donostiako Anoeta pilotalekuan.

1990-7-8. IDIAZABAL – Usurbil.

Bergarako udal pilotalekuan.

1991-6-30. SEGURA – Usurbil. Tolosako Beotibar pilotalekuan.

1992-7-26. USURBIL – Segura.

Donostiako Anoeta pilotalekuan.

1994-6-5. SEGURA – Amezketa.

Tolosako Beotibarren.

2018-6-30. AZPEITIA – Ataun.

Donostiako Atano III.a pilotalekuan.

Hizki larriz, txapelduna. Belztuta, Goierrikoa.

8 Txapela atera dituzte Goierriko taldeek Herriartekoan. Segurak lau (1969, 1973, 1991, 1994), Zumarragak bi (1970, 1971) eta Idiazabalek bi (1989, 1990).

Hamasei finaletan jokatu dute goierritarrek; 1970ean, ‘derbia’.

9

Joxe Mujika, Idiazabalek Herriartekoan 1989an eta 1990ean atera zituen bi txapelen bultzatzaile nagusia. Aimar Maiz

txapeldunordetza ekarri dituzte eskualdera (finalik ez da sekula Goierrin jokatu). Segura lau aldiz geratu da bigarren (1970, 76, 78, 92), Zumarragan bitan (1982, 84), eta Beasain (1981), Urretxu (1968) eta Ataun (2018) behin.

08 Herri jakintza Ondare materiala

# 382 • 2020ko uztailaren 10a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Zaperoa: Etxeko hegaztiei eta abereei,

«Batzuetan sapaian eta besteetan ukuiluan»

1882 -07 - 11: Jose Antonio Olano dantzari zaldibiarra hil zen, Ordizian.

1893 -07 - 12: Eusebio Aranburu organista jaio zen, Idiazabalen.

1895 -07 - 12: Juan Telleria musikaria jaio zen, Zegaman.

oiloei, txerriei edo abelburuei, ematen zaien jatekoa. Zahia eta ura nahastuta egiten den ore modukoa da (sinonimoa: ‘ozala’). Hedaduraz, pertsona geldo eta gatzik gabekoari esaten zaio.

Pertsonaren aldarte aldaketari erreferentzia egiteko. Umore onetik txarrera, goitik behera abailtzen denarekin erabilia. Etxe-atalen kokapena du oinarri.

Ondare materiala

Urretxuko plaza, errautsetatik sortua Urretxuko Iparragirre plaza XVII. mendeko sute batek ‘diseinatu’ zuen. XVIII.ean pilotalekua moldatu zuten, eta 1881ean berritu zuten, Iparragirre hildakoan. Aimar Maiz

ERAIKIN AIPAGARRIAK Herriko eraikin aipagarri asko plazan eta inguruan daude, Urretxun. Hauek batzuk:

» Aizpuruenea etxea Fermin Jose Aizpuru eskribauak eraikiarazi zuen, 1770etik 80ra bitartean. Erretako etxe baten orubean altxatu zuten. Karkaba atzealdean zuen, eta haren gainetik iristen zen baratzera. Udalak 1980 inguruan erosi zuen, eta kultur etxea da orain.

» Galdosenea Testua: Aimar Maiz

U

rretxuko plaza nagusia, gaur egun Iparragirreren izena duena, XVII-XVIII. mendeetan egituratu zuten, oraingo forma eta neurriekin. Erdi Aroko beste hiribildu batzuetan bezala, sua izan zen eskultorea. XVII. mendearen erdi aldera sutea batek suntsitu zituen orain plaza den orubeko etxebizitzak, baita Tourseko San Martin elizaren zurezko kanpandorrea ere. Segurako San Joan plaza ere gertakari eta ondorio berberekin zehaztu zen, XVII. mendeko sute batean.

Urretxuko hiribilduan hiri antolamendu berria zehazteko aukera eman zuen soildutako eremuak, XVIII. men-

dearen erdian. Pilotalekua jarri zuten 1750ean, herritarren bilgune eta jolastoki izateko –Seguran bezalaxe–. Zelai irekia zen, errebotean jokatzeko luzea.

Kalera edateko urak ekartzeko ere baliatu zuten ilustrazio garaiaren berritze sukarra. 1764an iturri publikoa eraiki zuten, ura kanalizatuta. Ignacio Areizaga ingeniari militarrak gidatu zuen proiektua.

Plaza XIX. mendearen azken zatian berritu zuten. Bi mailatan zegoen ordura arte, eta berdindu egin zuten. Joxe Mari Iparragirre 1880an hil zenean, bi mende lehenago sua bezala, heriotza izan zen plaza biziberritu zuena. Koblakariaren estatua 1881ean kokatu zuten enparantzaren buru, Gernikako haritzaren landareak alboan zituela.

Galdos familiaren oinetxea eta abizenaren sorlekua. XVI. mendearen erdi aldera eraikia da. Bibliako kondaira bat idatzi zioten: ‘La maldicion de la madre abrasa de raiz hijos y casa’, erlijioan eragiteko.

» Ipeñarrieta-Corral jauregia Erregearen kontulari nagusi Cristobal Ipeñarrieta Galdos hasi zen eraikitzen, XVII. mendean, eta semeek bukatu zuten.

Idazpuru erlijioso bat du atalburuan: ‘En la casa del que jura no faltara desventura’. Udalak 1890ean erosi zuen. Udaletxea da.

» Faktorekua etxea Martin Otxoa de Irigoien kontu faktorea zen, eta handik izena. Etxe errenazentista garrantzitsuena da, 1570ean hasi eraikitzen eta 1600ean bukatua. 3 gargola ditu.

Bertsoa • Kate motzean 09 Nerea Elustondo Plazaola • Karlos Izagirre

2020ko uztailaren 10a • # 382

Gaiak hala dio

Kate motzean Karlos Izagirre • Aramako herritarra

«Pantera, Metallica... zuzenean ikusi ditut» Nerea Elustondo Plazaola

Gaia: Hauteskundeak Neurria: Hamarreko txikia Doinua: Lagundurikan danoi II Badator uztailaren hamabigarrena, zenbaitentzat datarik desiratuena; Atzeratu aurretik aurreratu zena…

Inkestek esan arren gertatuko dena gure esku, airean, omen dago dena!

Nahiz metalak ez duen arrautzik erruten ea ezer ikasi ote dugun aurten!

Bozkatzeko ardura ezingo dugu ken, aldatu nahia ala lehengoan iraupen…

Ea gure paperek zer kontatzen duten!

Testua eta argazkia: Asier Zaldua

Karlos Izagirre Ordizian jaio zen, baina emaztea Aramakoa du, eta bertan bizi da. CAF enpresan lan egiten du, muntaketa lanean. Ia 30 urte daramatza Beasaingo enpresan lanean.

Ze zaletasun dituzu?

Ehiza, animaliak eta semeekin pilotan jokatzea. Baliarrainen baserri bat dugu eta bertan zaldiak ditugu. Ez naiz baserritarra, baina aitona Baliarraingoa zen.

Nora joaten zara ehizatzera?

HURRENGOA »

Abeslari bat edo musika talde bat.

Autoan Pantera dut jarrita. Musika gogor samarra gustatzen zait. Pantera, Metallica... zuzenean ikusi ditut.

Abesti bat?

Metallica taldearen One.

Kolore bat.

Gorria.

Amets bat.

Aspaldi honetan ez naiz hemendik irteten. Oilagorretara joaten gara.

Ez naiz ameslaria.

Zer gosaltzen duzu?

Hau bera: Arama. Gustura etorri nintzen Ordiziatik hona. Ordizia baino herri lasaiagoa da.

Nire gosariak pixka bat bereziak izaten dira. Proteina batidoa eta zerealak gosaltzen ditut.

Bertsolaria: Aratz Lasa Galparsoro Gaia: Eta irailean zer?

tez ere. Zaila egiten zait pelikula bat aukeratzea.

Goierriko txoko bat.

Araman biziko ez bazina...

Pelikula bat?

Ez dakit ba... Netflix dugu eta egunero

Ez dakit ba... Ordizia eta Arama probatu ditut eta, aukeran, Arama nahiago dut.

zerbait ikusten dugu... Telebista ikusterik ez dagoenez, Netflix jartzen dugu eta semeei gustatzen zaiena ikusten dugu.

Akziozko pelikulak ikusten ditugu, ba-

Aramako alkate izango bazina, zer egingo zenuke?

Aramak denda txiki bat behar du, baina hori ez dago alkatearen esku.

10 Elkarrizketa Josune Epelde • Aikur erle museoko arduraduna

# 382 • 2020ko uztailaren 10a

Elkarrizketa Josune Epelde Urretxuko Aikur erle museoko arduraduna

«AIKUR ERLE MUSEOAK IKARAGARRI ABERASTU GAITU ETA ASKO IKASI DUGU» Testua eta argazkia: Asier Zaldua

Josune Epeldek (Aizpurutxo, 1953) eta Elias Otegi haren senarrak Aikur museoa ireki zuten 2007an, erleen mundua ezagutzera emateko. Ordutik, milaka lagun pasa dira Urretxuko museo honetatik. Epeldek erretiroa hartzea erabaki du eta uztailaren 31n museoa itxiko dute. Bien semeak, Aitor Otegik, erlezaintzan jarraituko du.

Non lan egin zenuen erlezaintzan hasi arte?

Batxilergoa ikasi ondoren, Zumarragako Urdangarin arropa-dendan lan egin nuen. Ondoren, etxean lan egin nuen: lanik gabe gelditu nintzen, semeak jaio ziren...

Nolatan hasi zineten zu eta zure senarra erlezaintzan?

Aizpurutxo aldean beti egon dira erleak eta osaba-izeba batzuen bitartez gu ere horretan hasi ginen. Egia esan, ofizioa Eliasek (Elias Otegi, senarra) hartu zuen. Izeba bati laguntzen hasi zen, erle bat jarri zuen, ondoren erle gehiago izan zituen... Materiala gordetzeko toki

bat behar genuen eta Aikur eraiki genuen. Bertan, eskola umeak ekartzeko toki bat prestatu genuen 1995ean. Ordurako Baserria Natur Eskola Bizia egitasmoa martxan zegoen eta talde horretan sartu ginen. Garai hartan astegunetan bakarrik lan egiten genuen eta ikastetxeak, euskaltegiak... hartzen genituen.

nola azaldu ikasi behar izan dugu. Museo batean gai horri buruzko guztia ondo jakin behar da. Izan ere, bisitariek ahalik eta zerbitzu onena merezi dute eta errespetua zor zaie. Gainera, Aikurrera aditu asko etorri dira. Oso urte politak izan dira.

Handik urte batzuetara, museoa ireki zenuten.

1995etik gaurdaino 45.000 pertsona baino gehiago pasa dira: 30.000 ikasleak dira, eta 15.000 asteburuetan pasa diren bisitariak. Aikurrera etorri diren gehienak gipuzkoarrak dira, baina Bizkaitik ere jende asko etorri da. Baita Arabatik ere.

Lenbur fundazioaren laguntzarekin prestatu genuen, 2007an. Astegunetan taldeak hartu izan ditugu eta asteburuetan nahi duten guztientzat ireki dugu.

Beti garrantzi handia eman diozue erleen mundua ezagutzera emateari.

Zergatik da horren garrantzitsua erleen mundua ezagutzera ematea?

Jendeari ikaragarri gustatu zaio erleen mundua, beraien antolaketagatik eta komunikatzeko duten moduagatik. Aikurrera etorri diren bisitariek erleak oso garrantzitsuak direla ulertu dute, naturan egiten duten polinizazio lanagatik. Hau izan da Aikur museoaren ekarpen nagusia. Bestalde, erleek ekoizten dituzten produktuak ezagutzera eman ditugu.

Eta zuei, zer eman dizue Aikur museoak?

Ikaragarri aberastu gaitu. Asko ikasi dugu. Izan ere, museoan lan egiteko, gure burua prestatu behar izan dugu: gauzak

Zenbat jende pasa da Aikurretik urte hauetan guztietan?

Euskal Herrian ba al daude erleei eskainitako museo gehiago?

Araban, Murgia herrian, antzeko museo bat dago. Eztiaren Museoa deitzen da eta ez dute erlerik. Beraz, ez dago erleek nola lan egiten duten ikusterik. Nafarroan, berriz, museo etnografiko bat dago.

Zergatik erabaki duzue Aikur museoa ixtea?

Lenbur fundazioak eskaini dizkigun aukerak ez dira gure gustukoak izan eta jubilatzeko asmoa dut. Semeek ez dute jarraitzeko asmorik azaldu. Aitorrek (seme nagusiak) ezti ekoizpenaren ardura hartu du eta horrekin nahikoa du.

Ezin ditu bi gauzak batera eraman. Museoa lotua da eta museoan lan egiten ari zaren bitartean ezin zara ezti ekoizpe-

Elkarrizketa 11 Josune Epelde • Aikur erle museoko arduraduna

2020ko uztailaren 10a • # 382

naz arduratu. Aitorren erabakia oso ondo ulertzen dugu eta beste bi semeek beraien lanak dituzte. Museoa ixteak pena ematen digu, baina ezin dugu jarraitu.

Aipatu duzun moduan, museoko lanaz gain, eztia eta beste produktu batzuk ekoizten dituzue.

Geroz eta erlauntza gehiago ditugu eta lan egiteko modua etengabe hobetu dugu. Hasieran Eusko Label-en sartu ginen eta ondoren ekologikoan, kalitate zigiluarekin. Aitorrek bere lana utzi du eta hortik bizitzea erabaki du. Azken urteotan ekoizpenak gora egin du eta oso gustura dago.

Nola lan egiten duzue?

Urtean zehar erleak tokiz aldatzen ditugu loraldi ezberdinetara. Urte hasieran erle batzuk Nafarrora eraman ziren.

Han egin duten eztia jaso dugu eta orain erle horiek Arabako mendietan daude.

Gipuzkoan daudenei aste honetan jaso-

ko diegu eztia. Ondoren, horiek ere Arabako mendietara eramango ditugu.

Irailean hasiko gara uztailean eta abuztuan Araban haritzarekin eta txilarrarekin egin duten eztia jasotzen eta negurako berriro Gipuzkoara ekarriko ditugu guztiak. Horrela lortzen da ezti ezberdinak jasotzea.

Gizartea erleek egiten dituzten produktuek dituzten onurez jabetzen ari da, beraz.

Bai, onurez jabetzeaz gain, kalitatea gero eta gehiago baloratzen du.

Non saltzen duzue Aikur eztia?

Hemen inguruko dendetan, batez ere: Goierrin, Debagoienan eta Urola Erdian. Museoan ere dezente saltzen da eta kontsumo taldeei ere asko zor diegu.

Erretiroa hartu ondoren zer egin behar duzun pentsatu al duzu?

Orain arte egin ez ditudan gauzak egiteko denbora edukiko dut, baina oraindik ez dut plan handirik egin.

«Jendeari asko gustatu zaio erleen mundua, beraien antolaketagatik eta komunikatzeko duten moduagatik» «Orain arte egin ez ditudan gauzak egiteko denbora edukiko dut, baina oraindik ez dut plan handirik egin»

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 382 • 2020ko uztailaren 10a

Erretratua

‘SOLDADITO ESPAÑOL, SOLDADITO VALIENTE...’

Pello Biain Zumarraga

1985eko azaroa zen eta Filosofiako ikasketak amaituta, amaituak ziren, baita ere, luzapenak.

Azkenean, Espainiako Armadan sartzeko unea iritsia zitzaidan.

P

sikiatra baten bidez soldadutzaz libratzeko aukera baztertuta, jarrera filosofikoarekin bat zetorren aukera hartu nuen: «Joan zaitez, esperientzia bizi eta ondorioak atera, motel, eta Nietzschek esandakoari jarraitu: akabatzen ez zaituenak indartsuago egingo zaitu». Bazeuden aukera berri baten lehenengo aztarnak, urte batzuk beranduago derrigorrezko soldadutzaren kontrako borroka irabaziko zuen intsumisoen mugimendua. Baina soldadutzak beldurra ematen bazidan, are gehiago kartzelak! Gainera, zertaz kexatu? Gasteizen tokatu zitzaidan eta «hamahiru hilabete baino ez» nituen egin behar.

Beraz, hara joan eta esperientzia bizi izan nuen. Ondorioak? Bai, asko, baina bat aukeratuko dut: aurreiritziak deuseztatzeko, pertsonari begiratu behar zaio eta ez bere talde edo bandoaren arabera juzgatu. Arakako C.I.R hartan ( Centro de Instrucción de Reclutas ) agintari militarrak eta agindupekoak

Soldadutzan. Pe llo Biainek utzia

zeuden, baina bi talde horietan denetik zegoen: jende burutsua eta ergela, jende garbia eta ustela, jende zintzoa eta zitala. Adibidez, bazeuden beterano batzuk soldadu berriei hasiberriaren (novatada) krudelak egiten zizkietenak.

Behin baino gehiagotan esaten nien gaizki pasatu arren ez gaiztotzeko, horixe izan zitekeela soldadutzaren helburu bat. Ba, askoz okerrago konpontzen nintzen «nire bandoko» beterano horiekin (eta, adibidez, lizenziatzeko zorian zegoen eta horregatik nire bota berriak kendu nahi zizkidan Azkoitiko astakirten batekin), euskara ikasi nahi zuen arabar abizeneko kapitain batekin (Xabier Gereñoren Método de euskara oparitu nion!) edo Espainiako historia dekadenteaz kezkatua zegoen eta nire-

kin eztabaidatzen zuen teniente batekin baino.

Dena dela, agian musikazalea nintzelako (banderaren zina txistua joz egin nuen) eta teatrogintzan ibilia nintzelako, aitortu behar dizuet musika militarrarekin desfilatzea izugarri gustuko nuela eta gogoa gartsu joaten nintzela ezker-eskuin fusila hartuta. Hori bai, tiroak egitera joaten ginenean, begiak itxita husten nuen kargadorea, nire sugarra ez baitzen gerrazalea, teatral-musikala baizik. Emakumeek desfilatu nahi dutelako haserretzen direnek horrelako sugar gehiago beharko lukete, eta gutxiago azaltzen duten «sugerra». Horregatik, sarjentu zakar eta petral batekin bidaliko ditut bando berera!

Gaztejira 13 Leire Lopez • Aitor Urdangarin

2020ko uztailaren 10a • # 382

AITOR URDANGARIN

Baserritar erbesteratua

Letxugak kartzelara!

«Etengabe aritu gara herritarrak artatzen» LEIRE LOPEZ • Erizaina

Testua : Andrea Aranburu

L

eire Lopez (Legazpi, 1997) Osakidetzan erizaintza lanetan ari den legazpiarra da. Ikasketak bukatu orduko, Zumarragako Ospitalean hasi zen. Covid-19aren hasierarekin batera testak pazienteen etxeetan egiten hasi zen. Ondoren, etxeko ospitalizazioa heldu zen: adinekoen egoitzetan testak egiten eta gaixoak tratatzen aritu ziren. Azken aste hau Ordizian pasa du bertako herritarrei PCR probak eginez. Ordizian bakarrik 300 testetik gora egin dituela kalkulatzen du legazpiarrak. Otsailean egin zuen lehena. Harrezkero mila PCR proba baino gehiago egin ditu.

Aste honetan Ordizian ibili zara PCR probak egiten.

Bai, asteburuan 7 positibo zeudela esan ziguten. Segituan esan ziguten Ordiziara joango ginela. Aste honetan etengabe aritu gara herritarrak artatzen. Etxezarreta kaleko tabernetariko batean egon direnak izan ditugu. Baita ere positibo eman duten ordiziarren familiarteko zein lagunak.

Bat-batean izan zen?

Erabat. Positibo eman duten askok ka@leiirelopez

sualitatez egin dute testa, zantzuak izan gabe. Eta horri esker diagnostikatzen ditugu. Oso garrantzitsua da une horretan protokoloa martxan jartzea. Abiadura handiz hedatu daitekeen gaixotasuna da koronabirusa. Kutsatuekin harremana izan duten pertsona orori egin behar diegu testa. Eta hala egin dugu.

Gogorra izan al da?

Lan asko egin dugu hasieratik. Konfinamenduan oso latza izan zen adinekoen egoitzetan edo etxean gaixo zeudenekin lan egitea. Horietariko asko inor alboan izan gabe sendatu dira. Beste batzuk ia-ia bakarrik hil dira. Gu egon gara horiekin momentu oro, baina ez da berdina. Gaixoen familientzat ere zaila izan da. Eta Ordizian ere lan asko egin dugu.

Nola ikusi dituzu ordiziarrak?

Denetik dago. Jendea urduri egon da.

Normala da. Oso urruti ikusi dugun zerbait izan da. Norberaren herrian pasatzen denean asko larritzen gara; gure inguruan pasatzen denean. Prebentzio neurriak ez ditugu behar bezala hartu eta horregatik eman dugu atzerapauso hau. PCR probak ez du minik egiten, baina ez da atsegina. Proba egin baino lehenago oso urduri egoten dira, baina oso azkar egiten den testa da.

U

da gerturatu ahala, aldizkari healthyetan, youtubeko kanal fitnessetan edota instagrameko influencer orrialde guztietan azaldu ohi da, berde-berde, osasunaren ikur. Egungo komunikabideen aldrebeskeria, finean. Lapurrak heroikotasuna sinbolizatuz. Ongi irakurri duzu, bai. Letxugak lapurrak dira! 300 kaloria jartzen ditugu guk; berak, berriz, 35 itzuli… Gizarte gisa, inperatibo bat da beraiekin amaitzea!

Eta barraskiloek, zer jango dute orduan? Etxeko baratzera joan, eta horixe proposatu diot barraskiloetako bati. A zer nolako haserrea, ia-ia haragijale ere bilakatu da! Hala erantzun dit, oihuka: «Letxuga hauek ez, gutxi batzuk aberasteko nekazaritza industrialak petroleoarekin ekoitzitako letxugak dira lapurrak! Etxeko letxugak plaka solar efizienteenak dira, energia elikagai forman gordetzen duten bateria puntakoenak, jasangarriak eta ekologikoak. Eta gainera goxoenak. Zu eta ni, denok hobeto bizitzeko tresna».

Barraskiloak esana, eskerrak zuri letxuga! Bertako ekoizleen letxuga jasangarriak askatu eta dastatu!

14 Gure lurra Artile bilketa eta tratamendua

# 382 • 2020ko uztailaren 10a

Gure lurra

ARTILEARI BALIO ERANTSIA EMATEKO LANKETA PREMIAN Testua: Iñaki Gurrutxaga

Argazkia: Kerman Garralda

Artaxoako (Nafarroa) Ecofert enpresara eramango dituzte uztailean Goierrin bilduko diren artile tonak, han ongarri bihurtzeko. Ikerketan sakontzeko behar nabaria dago.

G

oierriko artegi zein baserrietan pilatutako milaka eta milaka artile kilok Nafarroarako bidea hartuko dute uztailaren bigarren hamabostaldian. Artaxoako Ecofert enpresara eramango dituzte, han, hidrolisi tratamendu baten bitartez, ongarri biologiko bihur dezaten.

Idiazabalgo Baserritarren Elkarteko pabiloira eraman beharko dute Goierriko 65 artzain eta baserritarrek etxean duten artilea, uztailaren 20ko asteko egun batean. Bilketa egun bakarrean egingo da aurten, eta bi baldintza bete beharko dira ezinbestean: aurrez txanda hartzea da bat, eta aldundiko erregistroetan agertzen diren izen-abizenak kontzeptu bezala duen ordainagiria aurkeztea bestea. Ordainketa egin ezean, eramaileari ez diote artilerik hartuko.

Landaola (Gipuzkoako landa garapen elkarteen federazioa, tartean Goimen), Abelur eta Lurgintza elkarteak ari dira elkarlanean bilketa moduak antolatzen. Azken horretara deitu behar da txanda hartzeko, eta orduan jakinaraziko diote abeltzain bakoitzari ordaindu beharreko kopurua zehatza zein den.

Iazko kanpainan kiloko 0,115 euro (gehi %10eko BEZa) ordaindu behar izan zuten, eta aurten beste modura batera egin dute kalkulua. Kostua norberaren ardi kopuruaren araberakoa izango da, 50nako tarteetan banatuta: 0-50 ardi

bider zehaztutako kopurua –lerro hauek idazterakoan zehaztu gabe zegoen–, 50-100 ardi artean... Finantzaketaren zati bat Gipuzkoako Foru Aldundiak hartuko du bere gain. Gipuzkoan 200 tona artile inguru biltzen dela kalkulatzen da, laurdena pasa Goierrin: laubost kamioikada artile.

Lanketa, irtenbideak aurkitzeko Gaur egun kudeaketa zaila duen hondakina da ardi latxen ustiapenetako artile gordina, eta gastu bihurtu da artzainentzat. Garai batean dirua egiten zu-

62.250 Kilo artile aurtengo kanpainan Goierrin. Gipuzkoako Foru Aldundiak dituen azken datuen arabera, eta ardi bakoitzeko batez beste 2,5 kg. jarrita, hori da potentzialki Goierrin bildu litekeen kopurua. Sektoreko 65 profesionalen –izan artzain ala baserritar– ardi kopuruak aintzat hartuta egindako kalkulua da.

2017. urtean 42 tona artile bildu ziren, 2018an hamalau gehiago (56 tona), eta iaz 30 tona soilik, bilketa antolatzeko berandu ibili baitziren.

ten, baina orain apenas duen merkaturik. 2018an, gainera, animalia jatorriko hondakin izaera eman zion artileari Europako Batasunak, eta hortaz, hondakin tratamendua eman behar zaio. Garraiorako egiaztagari bereziak behar dira, eta ezin da erre edo edozein zabortegitan bota.

Baztango Udalak, esaterako, proiektu bat abiatua du Vivateris enpresarekin artileari balio gehigarri bat emateko helburuarekin. Konpostarena da bat, eta berotegi eta baratzeetako landare igokariei eusteko soka biodegradarriena bestea. Artilea keratina da, proteina gogor eta moldakaitza, baina %16a nitrogenoa da, eta landareentzat makroongarri egokia. Enpresa hori saiatu da Europatik ikerketarako diru-laguntzak lortzen, baina oraingoz ez da halakorik iritsi. Garbi du ikerketan sakondu beharra dagoela artilearen zikloa artegian edo baserrian hasi eta bukatu dadin.

Iritzi berekoak dira Goimenen ere, eta erronka nagusia artzainek artileari irtenbidea era autonomoan ematea dela uste dute. Artilearen balio erantsia

Gure lurra 15 Artile bilketa eta tratamendua

2020ko uztailaren 10a • # 382

Irudian ez bezala, artilea zakutan sartuta eraman behar da uztailaren 20ko asteko egun batean Idiazabalgo abeltzainen pabiloiera.

Kiloak herrika

G

oierriko udalerri bakoitzean aurtengo kanpainan potentzialki bil daitekeen kilo kopurua jasotzen du taulak. Lau herri nabarmentzen dira, lauren artean kiloen erdiak pilatu baititzakete.

Ataun: 9.731 Kg. Zaldibia: 7.285 Kg. Zerain: 6.270 Kg. Zegama: 6.203 Kg. Ezkio eta Itsaso: 4.743 Kg. Lazkao: 4.619 Kg. Idiazabal: 4.549 Kg. Zumarraga: 2.884 Kg. Olaberria: 2.658 Kg. Legazpi: 2.653 Kg. Gabiria: 2.426 Kg. Itsasondo: 1.782 Kg. Gaintza: 1.463 Kg. Segura: 1.403 Kg. Beasain: 1.082 Kg. Mutiloa: 928 Kg. Urretxu: 858 Kg. Ordizia: 304 Kg. Ormaiztegi: 253 Kg. Altzaga: 129 Kg. Arama: 21 Kg.

ARTILE BILKETA GOIERRIN Txanda hartuta eta kostuak ordainduta eraman behar da artilea Idiazabalera.

» Eguna eta tokia Uztailaren 20ko astean izango da bilketa –lerrook idazterakoan eguna zehazteko zegoen–, Idiazabalgo Abeltzain Elkartearen pabiloian, egun bakarrean.

» Modua eta kostua Artilea zakutan bilduta eraman behar da.

Entrega gunean sartzeko, dagokion zenbatekoa ordaindu izanaren egiaztagaria erakutsi behar zaio arduradunari. Kostua norberaren ardi kopuruaren araberakoa izango da, 50nako tarteetan.

» Txanda hartzeko Txanda hartzeko eta informazio gehiagorako telefonoa: 696 433 602 (Lurgintza).

baserrian gelditzea nahi dute. Hala ere, artiletik eratorritako produktu berriak merkaturatzeko lanketa bat egitea aldarrikatzen du Goimenek, eta ikerketarako, garapenerako eta berrikuntzarako baliabideak jartzea.

Artilea jantzi eta osagarrietan Kosmetika mundua izan daiteke aukeretako bat. Keratina asko du ardi latxaren artileak, eta ilea zaintzeko gero eta produktu gehiagok erabiltzen dute proteina hori. Eraikuntzarena izan daiteke bestea. Isolatzaile ona da artilea, baina oraindik ez daude oso aurreratuta adreiluarekin nahasteko teknikak.

Bien bitartean, jantzigintzaren sektorean egin diren aurrerarapenak aipa-

tu daitezke. Ternua kirol arropa etxeak Artileshell izenez bataiatu duen isolatzaile termikoa sortu du, Sarako (Lapurdi) Iletegia enpresarekin lankidetzan eta hainbat erakunderen laguntzarekin, aldundia tartean. Artile Jacket berokia ateratzekoa da udazkenean Arrasateko enpresa, uretik eta haizetik babestuko duen jaka ekologikoa.

Eta Goierrin bertan Sandra Cliville artisaua da artilea landuz urteak daramatzana jantziak eta osagarriak egiten Ataungo Uztatxo baserrian. Latxa ardiaren artilearen zuntzak beste zuntz natural batzuekin nahastuz, askotariko produktuak egiten ditu Maduixa Gorria markapean, baita beharrezko bihurtu diren musuko ekologikoak ere.

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 382 • 2020ko uztailaren 10a

Musika

Uztailak dakarrena Aitor Artza Musikazalea

Azpi-azpitik

N

olabaiteko egoera berriak ez ditu makaldu sormena eta ekiteko gogoa, nahiz eta gaur arituko garen batzuk ez ditugun medio nagusien ekimen digital eta neurri apartak hartuta, izeneko antzokiak agendaratzen ari diren saioetan ikusiko... Tamalez hauek aritzen diren guneak daude kaltetuenen artean, nahiz eta edozein terraza edo ospakizunetan ikusten dugun gisa honetako taldeek biltzen duten pertsona kopurua. Argia jarri beharko zaio honi, gustoko dugun sub-kultura horrek bide ematen baitio sormen askori, eta baita egun asko goxatu ere. Biziraungo duela ez dut zalantzarik ordea, hor azpian, beti egin den moduan.

Sortu berri den Nastelen taldea dakarkizuet lehenik. Bertan Punk eta HC taldeetan aritako Sani, Lander, Erras eta Lazkaoko Leku daude; Luismak lagundu die lehen 5 abestiei forma ematen. Ezin Izan, Captain Nemo, Ladislao, Gaizkiñe, 30%, Fist Fucking, Eskoriatza, Dickcheese... etabar luze batean aritutakoak dira; horiek guztiak batidora batean sartuta ondorengoa da entzun ahal izango duzuen emaitza. Hitz zuzenak, betiko gisan. Arrastoa utzi zuten Olarius eta Romani eskainitako lana.

Ondoren, kostaldetik datorkigun talde bat. Oki Moki. Paula, Aritz (Arrotzak) eta orain Iñakik osatzen dute. Pop kutsuz beteriko diskoa atera dute apirilean, itxialdiak bete-betean jo gintuenean. Gustu ikaragarriz egindako diskoa, edukitik hasi eta diseinura arte. Gitarraz beteriko pop ilun baina melodia eranskorrez josia... Behin entzunda alde batera uztea zaila egiten den horietakoa. Euskaraz, castellanoz eta ingelesez abesten dute Working Class Pop izeneko diskoan. Zarauzko Humedecidos taldearen Una Mano para el Dinero abestiaren bertsio bat ere egin dute, eta ezin esan talde haren kutsurik ez dutenik.

Bi taldeon lanak Bandcampen entzun eta eskuratu ahal dituzue. Beasainen bizitoki duen XcementerioX (erabili sare sozialak zertan diren jakiteko) izeneko argitaletxe eta banaketa taldeak argitaratu du Oki Mokiren biniloa.

Ekirock hamabost egunez atzeratu dute Ekirock aurkeztukoak ziren gaur Itsasondon, baina kutsatzeen handitzea dela atzeratu egin dute. Kartelari eutsi egingo diote ordea, eta seguru asko, bi aste barru egingo dute.

Musika doinuak Skate Parkean Lazkaoko Udako egitarauan, hainbat kontzertu egingo dituzte Skate parkean: Matilda (gaur), BigBadMan (18an).

Eguna: Gaur eta 18an •Lekua: Skate Parkea • Ordua: 19:30

Kasualitatezkoa ez den bertso saioa Bertso Olariek antolatuta, Ez da kasualitatea bertso saio musikatua egingo dute, emakumezko lau bertsolarirekin.

Eguna: Hilak 17 • Lekua: Agirre Etxeberri • Ordua: 19:00

Lekanazpi, herriko musikarien aterpe Legazpiko sei taldek joko dute, akustikoan: One way, Lau Lore, Nolanahi, Kontuz erromeriya, Izenik gabe eta Browstons.

Eguna: Hilak 22 • Lekua: Bikuña plaza • Ordua: 19:00

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2020ko uztailaren 10a • # 382

Aholkularitza Ibon Calvillo • Biok Zerbitzuak (Ordizia)

TicketBAI: dendarien fakturak eta Ogasuna (I)

izango ditugun zerga harremanetan aldaketa garrantzitsua ekarriko du. Etorkizuneko Ogasuna nolakoa izango den ikusteko, aurreneko pausoa izango da; ondorengo urteetan gehiago etorriko dira.

Behar diren neurriak ez badira garaiz ematen, aldaketa tsunami antzeko bat izango da autonomo txiki eta ETEntzat (enpresa txiki eta ertainak), ez baitute jakingo zer egin, nahaspila eta ziurtasun falta sortuz.

Noiz sartuko da indarrean?

U

rtebete beranduago iritsiko da TicketBAI (TBAI), dendariak egiten dituzten fakturak kontrolatzeko Ogasunak jarri duen sistema berria.

Zer da?

Foru aldundiak iruzur fiskalari aurre egiteko sortu duen tresna teknologikoa dela esan genezake. Bezero bezala amaierako kontsumitzaileak dituztenen jarduerei dago zuzendua bereziki.

2021ko urtarrilaren 1ean sartu behar zen indarrean, baina Covid-19 dela eta urte bete atzeratu dute.

formazio guztia eramango duen fitxategi bat sortuko da faktura bakoitza egin aurretik. Behin faktura eginez gero, fitxategia ezingo da aldatu eta ogasunari bidaliko zaio automatikoki.

Faktura bakoitzean ikusi ahal izango du bezeroak TicketBAI erabiltzen ari den ala ez, QR kode bat agertuko baita.

Nori eta nola eragingo dio TBAIk?

Zein da honen helburua?

Jarduera ekonomiko bat duten pertsona fisiko eta juridiko guztiek erabili beharko duten software bat da hain zuzen ere. Fakturazio programa guztiak egokitu beharko dira. Jarduera ekonomikoa kontrolatzeko behar den zerga in-

Azken finean TicketBAIren bitartez, fakturak elkarrekin kateatzen dira.

Elektronikoki sinatu eta manipulatzea edo ezabatzea saihestea da helburua.

Behin faktura eginez gero ezingo dira manipulatu edo ezabatu. Ogasunarekin

TicketBAI fakturak kontrolatzeko sistema berria 2022ko urtarrilaren 1etik aurrera izango da nahitaezkoa. Egokitzapen-lanak aurrez egin beharko dira, eta ez utzi data iritsi arte.

Enpresa eta dendari desberdinek, jardueraren arabera, modu progresiboan jarri beharko dute martxan, fakturazio-sistema guztiak sistema berri honen baldintzak betetzen direla bermatuz. Adibidez, aholkulariak 2022ko urtarrilaren 1ean hasiko gara, eta taberna eta jatetxeak 2022ko urriaren 1ean.

Kosturik izango du?

Bai, zergadunaren tresna teknologikoaren egoeraren arabera kostua aldakorra izango da. Foru aldundiak laguntzak eta asistentzia teknikoak eskainiko ditu eta egokitzeko egingo diren inbertsioek ere kenkariak izango dituzte zergak ordaintzerakoan.

(Hurrengo astean jarraituko du).

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 382 • 2020ko uztailaren 10a

Komikia

Aliritzian

Igor Susaeta • Kazetaria

Urkulluren karteleko aurikularrak

M

addalen Iriarteren, IĂąigo Urkulluren edo Carlos Iturgaizen kanpainako ekitaldi baten bideoa Twiterren bertxiotu berritan iritsi baldin bazara, kasualitatez, artikulu honetara, ondorengo lerroon irakurketa etetea aholkatuko nizuke. Tira, ez, ez ezazu eten, eta jarraitu irakurtzen. Zergatik bertxiotu duzu? Hain apoteosikoa izan al da esan duena? EH Bilduren, EAJren edo PPren militantea bazara, eta Iriarteri, Urkulluri edo Iturgaizi bostekoa ematera, edo, gutxienez, horretarako imintzioa egitera iritsi baldin bazara, edo indar politiko horien bileraren batean, nik zer dakit, asanblea batean edo estiloko foro batean batean eskua altxatu, hitza hartu eta ondoren txalo jo baldin badizute, ulertuko nizuke. Bestela, zer nahi duzu esatea, azalpenak eskatzeko tesituran jartzen nauzu. Eta ez dit balio esateak besterik gabe bertxiotu duzula, inertziaz, ea zer duen horrek txarretik.

Barkatu deseroso sentiarazi baldin bazaitut, baina gertatzen zaidana da politikagintza, alderdikoikeriak, kanpainak,

aspergarri mortalak egiten zaizkidala. Ez dakizu ondo nola...

Eta gaitzerdi soilik aspermena balitz eragiten didatena, tristura ere sentitzen baitut, adibidez, Twiterren batzuk zein besteak ikusten ditudanean mezuak ordu laurdenero zabaltzen, proiektu bat proposatzen beharrean iruzkizun ustez argiak eta burutsuak idazten kontrarioa higatzeko ahaleginean.

Proiektu esan dut? Ez dakit ondo azaldu dudan esan nahi dudana, ene uste apalean inork ez baitu proiektu sozialik planteatu. Ez ote dago guztiz agortuta, edo ez ote du zentzua galdu demokrazia ordezkatzailearen ereduak...

Gero esango dugu Espainiako politikagintzaGertatzen zaidana da ren panorama penagapolitikagintza, rria dela, kutre batzuk alderdikoikeriak, direla, baina hori/horiek kanpainak, aspergarri kritikatzeko erabiltzen ditugun elementuak mortalak egiten kontuan hartuta, gu ez zaizkidala gara atzera geratzen. Ez, ez dago euskal oasirik, eta, bestetik, hau ez da gure estiloa esaten dugunean, gure estiloa zein den jakin nahiko nuke. Jakin nahiko nukeen bezala EAJren kanpainarako kartelean Urkulluren atzetik doan neskak zergatik daramatzan aurikularrak lepotik zintzilik eta ez jarrita.

Publizitatea 19 2020ko uztailaren 10a • # 382