GoiBerri 385. zenbakia

zk. 385 2020ko uztailaren 31 www.goiberri.eus

Iritzia Uxue Fernandez Lasa.

Errepide bazterrean

03

Erreportajea

10-11

Beasain-Bergara A-636 errepideko bidesariaren inguruko erreakzioak

Maite Arrese _Aktorea-Yoga irakaslea

04

«KULTURA OSASUNTSU MANTENTEN DUENA DA GIZARTE OSASUNTSUA»

Elkarrizketa

14-15

David Cid: «Korrika egin ondoren beste bat naiz, estresa askatzen dut»

02 Publizitatea # 385 • 2020ko uztailaren 31

Iritzia 03 Uxue Fernandez Lasa • Irakaslea eta kirolaria

2020KO UZTAILAREN 31

# 385 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Itzain

Errepide bazterrean

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Gorka Gomez

U

ztailean jokatu ohi zen aurten arte 25 urte atzera egin beharrik gabe, ordea, egun Frantziako Tourra, zenbait txirrindu- berean, 2020ko uztailaren 23an, eta biharamularitza zalerentzat udako oporren ata- nean ere bai, Euskal Herrian bertan mundu mairikoa, goierritar bat baino gehiagoren- lako txirrindularirik onenak gertu-gertutik ikutzat Pirinioetara irteeraren bat egiteko aitzakia si eta animatzeko aukera izan genuen, Nafarrapolita eta beste askorentzat telebistan eskaini- ko errepideetan bi klasiko jokatu baitziren, trotako etapa amaigabe aspergarri luzeak siestara- peleko izar gehienak bertan zirela, mundu mailako egutegiko itzulerako lehen ko tarte bihurtzekoa. Hil honeprobak izaki. Txirrindulari astako hirugarren edo laugarren tea borobiltzeko, igandean, asteburuan sailkapen nagusia Durango-Durango Klasikoan, erabakitzeko garaia izan ohi protagonista berak aritu ziren, zen, azken garaile lez podiumeziztu bizian, bertako bide malko kaxoirik altuenera zein txikartsu eta bihurrietan. A zer gorrindulari igoko porrak egiten zatua hartu genuen Zuarrarraaritzekoa edo azken emaitza teko azken maldetan eta Iurreezagututa lagunartean sorpreUxue Fernandez Lasa tatik Goiuria gainera bidean sak, etorkizuneko txirrindulaIrakaslea eta kirolaria San Juango paretatzarrean Anriak, egungo izarrak edo itzalnemiek van Vleuten, Anna van tzen doazenak aipagai izateder Breggen, Elisa Longo Borgkoa. Hari horri tiraka, iragan ashini, Ane Santesteban, Eider tean, uztailaren 23an, bereziki, Merino eta gainerako txirrinbaina baita aurreko eta ondoAurten bete dira dulariak animatuz, euren sarengo egunetan ere, 25 urte lehogei urte soiak eta kirol maila apartak lihenagoko albiste bat ekarri zuJoane Somarribak luratuta. Ikuskizun ederra! Heten berriro ere hedabideek heItaliako Giroa eta dabideren batean edo bestean, rritarron gogo, belarri eta begietara: Miguel Indurainek beFrantziako Tourra agian, bakarren batzuk jasoko zenuten honen berri. re bosgarren Frantziako Tourra eskuratu Ziurrenik, inon irakurri(ko) irabazi zuen. Lorpen garrantzizituenetik ez duguna da 2000. urtea ere tsu bezain entzutetsua izan zen oso oparoa izan zela euskal txigure inguruan, elkarren jarrindularitzarentzat, aurten rraian bost lortzen lehena izan baitzen atarrabiarra. Erreportaia, albiste, elka- bete baitira 20 urte Joane Somarriba handiak, rrizketa, hemerotekako argazki eta antzerako urte berean, Italiako Giroa eta Frantziako Touasko ikusi eta irakurtzeko parada izan zen egun- rra eskuratu zituenetik. Baina, hori ez da garrantzitsua, ezta? kari, irrati, telebista eta sareetan zehar.

04 Hitz-aspertuan Maite Arrese • Aktorea eta yoga irakaslea

Elkarrizketa

Maite Arrese Aktorea eta yoga irakaslea

# 385 • 2020ko uztailaren 31

Hitz-aspertuan 05 Maite Arrese • Aktorea eta yoga irakaslea

2020ko uztailaren 31 • # 385

Testua: Laida Goiburu

Argazkia: Gorka Gomez

Kazetaritza ikasketak egiten ari zela ‘Eguna’ astekarian egin zuen lan Maite Arresek (Beasain, 1967). Bertan ohartu zen ez zitzaiola gustatzen, eta Bilboko Maskarada antzerki taldean hasi zen aktore lanetan. Ama izan zenean beste bide batzuk bilatu zituen «lan ezari erantzuteko», eta yogaren eta ipuinen munduan murgildu zen. Yoga bere bizitzaren ardatzetako bat da: «Aurrera egiteko sustraitzen nau».

«GIZAKIAREN ARTERAKO GRINAK MANTENTZEN GAITU OSASUNTSU» Beasainen eman zenuen haurtzaroa, baina ikasketak Bilbon egin zenituen.

Kazetaritza ikasi zenuen, euskaraz.

Bai. Beasainen jaioa, Lizeo Alkartasunan ikasi genuen denok. Hiru anaiaarreba gara eta euskaraz egin genuen formazio guztia. Nik zortea izan nuen kazetaritza ikasketak ere euskaraz egin nituelako. Orduntxe hasi zen euskarazko kazetaritza programa, 1985 inguruan hasi nintzen ni. Ia ikasgai guztiak ziren euskaraz. Egia da bibliografia guztia gaztelaniaz edo ingelesez izaten zela, gaur egun ere gertatzen da, baina nire ikasketa prozesua euskaraz izan zen.

Zorionekoa izan naiz alde horretatik.

Hiru anaia-arreben arteko tartekoa.

Nola oroitzen dituzu garai horiek?

Haurtzaro zoriontsua izan dut. Asko gara familian eta gehienak hemen bizi dira. Gaztetan agian egin izan dut hasiera baten niretaz espero ez zena. Kazetari-

tza egin eta gero antzerkian sartu nintzen. Hasiera batean ez dira bide egokiak. Azken urteotan aldaketak izan dira, baina nire garaian ez zegoen ondo ikusia gurasoen aldetik, haiek kezka hori zuten: «Antzerkia bai, baina serio lanean noiz hasiko zara?». Dena den, nire gurasoak oso ondo ulertzen ditut, garai hartako gizartea hala zelako eta azken finean gurasoek seme alabek bidea aurkitu dezaten nahi dutelako. Ez daukat inongo kexarik.

Kazetaritza lanetan aritu al zara?

Bai, garai hartan bi astekari zeuden: Eguna, Iparragirre argitaletxeak atera zuena, eta bestea Hemen, Egin-ena. Nik Eguna-n bi urte-edo egin nituen ikasketak egiten ari nintzela. Ostegunetan kaleratzen zen eta Luis Alberto Aranbarri Amatiño-k zuzentzen zuen. Niri kulturako gaiak egokitu zitzaizkidan, gaitxoak, asko agendako gauzak zirelako, bai-

na tarteka tokatzen zitzaizkidan horrelakoak. Niri hain justu hori gustatzen zitzaidanez, ba primeran.

Baina konturatu nintzen antzerkiarekiko grina hori sentitzen nuela. Ez zitzaidan burutik pasatzen arte dramatikoa egitea, baina Eguna- n garbi ikusi nuen ez zela hori nahi nuena eta lana utzi nuen. Karrera bukatu eta Bilboko Maskarada antzerki taldearekin hasi nintzen, Patxo Telleria eta Mikel Martinezekin batera. Euskara zerbitzuaren bitartez udalak ikastaroak antolatzen zituen. Hor hasi eta hor geratu nintzen.

Zergatik antzerkia?

Ni teatrera bat naiz, asko gustatzen zait antzerkia, interpretatzea, asmatzea.

Antzerkiak ematen dizkizun sortzeko aukera guztiak asko gustatzen zaizkit.

Garai hartan inprobisaziotik edo testuren batetik hasten ginen. Ezerezetik sortze hori asko gustatzen zait.

06 Hitz-aspertuan Maite Arrese • Aktorea eta yoga irakaslea

# 385 • 2020ko uztailaren 31

«Nire ikasketa prozesu guztia euskaraz izan zen, unibertsitatea barne; alde horretatik zorionekoa izan naizela uste dut»

«Krisi garaiek erabat astindu gaituzte eta pandemia garai honetan ere ikusi dugu kultura non geratu den»

Ordutik telebista eta zinema ere egin dituzu. Zein aukeratuko zenuke?

Lotsagarria da Euskal Telebistak fikziorik ia ez egitea. Oso gutxi egin du, Goazen dago, Barre Librea, Pikuak orain... baina gauza gutxi azken hamarkada honetan. Penagarria iruditzen zait. Euskaraz sortzeko ahalmena eta gaitasuna badago. Gainera, Goenkalek adibidez jende asko mugitzen zuen, eta mugimenduan mantentzen zintuen. Izan ere, aktore batek lana egiteko tonifikatuta egon behar du, martxa hartuta.

Antzerkia. Prozesuari nik garrantzia handia ematen diodalako. Antzerkian badago prozesuaz gozatzeko aukera.

Paper txikiak egokitu zaizkit niri, eta jakina, ez dut esperientzia handirik izan, baina egia da zineman eta telebistan beste abiadura bat dagoela, beste tentsio bat eta presio bat. Horregatik antzerkia gehiago gustatzen zait, prozesuak berak garrantzia handia duelako.

Beste jolas bat da, beste era bateko lana.

Eta zuzeneko hori, bertatik bertara, unean uneko horrek garrantzia handia duelako niretzat. Ni naizen bezala izanda, horrekin disfrutatzen dut. Zineman eta telebistan oso teknikoa izan behar duzu, kontzentrazio handia behar duzu...landu beharreko gauza asko daude.

Eta errepikapenaren asuntoa oso interesgarria iruditzen zait. Aspaldi da ez dudala antzerkirik egin.

Errepikapena aipatu duzu. Antzezpen bakoitza desberdina da.

Inoiz ez da berdina. Akordatzen naiz Maskaradakin Logalea zeukan ekilibristaren kasua obrarekin. Publiko familiarrari zuzendua, Bernardo Atxagaren testu batean oinarritutakoa zen, eta Patxo Telleriak egokitu zuen. Asko ibili ginen horrekin eta oso gustura. Belgikan ere egon ginen lengoaia minorizatuen festibal batean. Ibilbide polita egin genuen. Publikoarekin konektatzen duzu leku batean, eta beste batera zoaz eta dena da desberdina. Gero adibidez Ernesto izatearen garrantzia obrarekin bolo asko egin genituen Euskal Herrian, eta ondoren Bilbon denboraldiak egin genituen, eguneroko emanaldiekin. Esperientzia hori asko gustatu zitzaidan.

Euskaraz egin duzu lan batik bat. Goenkalen ere aritu zinen. Telesail hartatik ia ez dago fikziorik EiTBn.

Aktore lanaren ezegonkortasunaz hitz egiten da maiz.

Krisi garaiek erabat astindu gaituzte eta pandemia garai honetan ere ikusi dugu kultura non geratu den. Eta ohartu behar gara kulturari esker gizartea animoarekin mantendu dela. Zer gertatu da gainera sare sozialetan? Bai artistak, eta ez hain artistak, mundu guztia sortzen jarri da. Sormenak egiten gaitu gizaki nire iritziz. Benetan animalia batetik bereizten gaituena sormena da. Gizakiak duen arterako grina hori. Eta hori ezinbestean kontuan hartu behar dugu, horrek mantentzen gaituelako osasuntsu. Gizarte osasuntsu bat da kultura osasun onean mantentzen duen gizarte bat. Itsu-itsuan sinesten dut kulturaren balioan. Herri egiten gaitu kulturak, hezkuntzarekin batera, eta hezkuntza eta kultura eskutik doaz.

Hezkuntza eta kultura... Zer deritzozu heziketa kulturalari buruz?

Niretzako hezkuntza sistemaren ikasgai bat izan beharko litzateke antzerkia.

Gainera beste diziplina batzuk ere biltzen ditu: eszenografia, idazketa, gidoigintza... ikasleek haien gustokoa dena bilatu dezakete. Eta egindako lana erakusketako aukera ere ematen du. Hori haurrarentzat kristoren motibazioa da.

Metodo bezala oso baliagarri iruditzen zait. Hori txertatuta ere garrantzia ematen diozula esan nahi du, eta gero

herri mailan ere tailerrak eta abar badaude... Azken 30 urteotan Euskadik antzoki sare bat dauka, herri guztietan dago ia lana erakusteko aukera.

Ipuin kontalaria eta yoga irakaslea ere bazara. Nolatan ekin zenion horri?

Hogei urte badira yoga egiten dudala, astean behin klasetara joaten hasi nintzen, besterik gabe. Oso ondo sentitzen nintzen yoga egiten eta egin eta gero.

Duela 12 urte gaixotu egin nintzen eta horrek krisi batean murgildu ninduen.

Krisi horren paraleloan krisi ekonomikoa izan zen, 2008ko hartan. Yoga eta meditazioa zen ondo sentiarazten ninduen bakarra, eta formazioa egiten hasi nintzen. Konturatu gabe formakuntza eginda neukan. Eta duela 10 urtetik irakasten. Bestetik, umea txikia nuen garai hartan eta yoga klaseak ematen eta ipuinak kontatzen hasi nintzen krisiak eragindako lan ezari erantzuteko.

Yoga eta ipuinak uztartu dituzu zure azken lanean eta emanaldietan: ‘Yogipuinak’ eta ‘Yogikartak’.

Konturatu nintzen yoga metodoa dela hobeto sentiarazteko eta burua hobeto ezagutzeko, eta orduan umetxoekin Yogipuina saioak eskaintzen hasi nintzen liburutegietan eta kultur etxeetan publiko familiarrarentzako. Niri gurasoak ere etortzea gustatzen zait. Yogaren ezaugarri batzuk azaltzen dizkiet, Yoga yugo hitzetik datorrela adibidez.

Batasuna esan nahi du yogak. Umeei hitz gutxitan esaten diet gorputza, bihotza eta burua izan behar dugula kontuan, eta gorputza lantzen dugu animaliak imitatzen. Umeak ez du yoga egin nahi, jolas egin nahi du. Karta batzuk sortu ditugu orduan, jolas bat izango balitz bezala planteatu nahi nuelako, umeentzat dinamikoa izan dadin.

2019ko Durangoko Azokan aurkeztu zenuen Margi Egigurenekin batera.

Hitz-aspertuan 07 Maite Arrese • Aktorea eta yoga irakaslea

2020ko uztailaren 31 • # 385

Margi Egigurenek egin ditu guztiak. Lagun handia da eta berak egin duen lana oso baliagarria da umeentzako oso erakargarria delako. Oso bisuala da.

Orain gaztelerara itzultzen ari naiz, eta ingelesez ere egingo ditut ale batzuk jendeak gauza asko ingelesez nahi dituelako. Lehentasuna euskara da, baina mundu globalizatu batean bizi gara eta erreminta bat da. Ikastolan agian ingelesez emateko balio dezake. Azkenean, irakastea emozionatzea da niretzako.

Ilusioa sortu nahi dut umeengan, gustora badago umeak ikasiko duelako. Nire premisa hori da. Orduan ingelesa irakastea tokatzen zaizu eta irudi hauek ere erabil ditzakezu. Bide berriak asmatu behar ditut eta hau ere bide bat da.

Sakontzen jarraituko dut.

Zein da?

Itxialdia dela eta bide berririk aurkitu behar izan al duzu?

Etxealdian jende askok galdetu dit online klaseak ea egingo nituen, eta ez dut egin oraingoz, baina horretarako gauzak zaindu behar dira, eta nik ez nuen nire burua hor ikusten. Nire egiteko eran ikasleen presentzia behar dut. Berriz konfinatuta egon beharko bagina pentsatuko nuke, baina printzipioz ez da nire asmoa.

Denetik egin duzu. Epe laburrean behintzat yogarekin jarraituko duzu?

Orain yoga pilulak prestatzen ari naiz, yoga ipuina eta meditazioari buruzkoak. Whatsapp bidez zabaldutako publikazioak izango dira: audio, irudi eta artikulu bana. Ilargiaren zikloekin batera bidaliko ditut. Bitartean, ipuinekin, meditazioarekin eta yogarekin jarraituko dut. Yogak sustraitu egiten nau aurrera egiteko.

«Krisi garaian yoga eta meditazioa ziren ondo sentiarazten ninduten bakarrak, eta formazioa egiten hasi nintzen» «Irakastea emozionatzea da niretzat. Ilusioa sortu nahi dut umeengan, gustura badago umeak ikasiko duelako»

Interpretaziotik hasita asanara

B

easainen jaio zen Maite Arrese 1967an, hiru seme-alabetan tartekoa. Bilbora abiatu zen Euskal Herriko Unibertsitatean Kazetaritza ikasketak egitera, euskarazko lehendabiziko promozioetako ikaslea izanik. Ikasketak amaitzean Eguna astekarian zuen lana utzi eta antzerkiari ekin zion Bilboko Maskarada antzerki taldean. Asmatzea, sortzea du gustuko. «Sormena da gizaki egiten gaituena», Arreseren arabera.

Kulturaren defendatzailea, taula gainera duela 10 urte inguru igo zen azkeneko aldiz. Logalea zeukan ekilibristaren kasua eta Ernesto izatearen garrantzia antzezlanetan aritu zen Euskal Herriko hainbat antzokitan. Telebistan Goenkalerekin egin zen ezagun, eta zineman ere egin du lan Izarren Argia, Kutsidazu bidea Ixabel eta Zorion perfektua filmeetan. Bide berriak sortu ditu ordutik in-

terpretazioari lotutako ezegonkortasunari aurre egiteko. 2008ko krisiaren ondorioz, yoga eta meditazioan sakondu, eta yoga irakasle bilakatu zen. Donostiako Egia auzoan duen zentroan irakasten duela badira 10 urte, eta igandeetan Gladys Enea parkean aritzen da aire librean. Zehazki, Hatha yoga irakaslea da: «Psikoemozionala da; fisikoa bada, baina meditazioa eginez eta arnasketari garrantzi handia emanez egiten da». Bakoitzaren burua ezagutzeko metodo gisa ulertzen du yoga, eta hori dela eta haurrei bideraturiko saioak ere eskaintzen ditu, ipuinekin uztartuta.

Ipuin kontalaria ere bai baita.

2019ko abenduan Yogipuinak proiektua jarri zuen martxan haurrei ipuinen bitartez yoga irakasteko. Animalien bitartez asanak praktikatzen ditu haurrekin, jolas modura azalduta.

08 Herri jakintza Toponimia

# 385 • 2020ko uztailaren 31

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Zurkaitze: Letxugaren edo urazaren erdiko zati gogorra, zain aldea. Beste adiera bat ere badu: euskarria, puntalea edo parra, landare igokarientzat ziri luze gidaria. Pertsonen kasuan, adjektiboa, luzea eta meharra dena.

«Gauean ez du txingorrik egiten»

1943 -07 - 29: Martin Ibarbia zinemazalea jaio zen Beasainen.

1935 -07 - 30: Iñaki Usabiaga idazlea jaio zen Zaldibian.

1932 -07 - 31: Ignacio Aierbe erremontista jaio zen Gaintzan.

Fenomeno meteorologikoa da izatez, gauean ez baitu harririk egiten. Hedaduraz, garaiz kanpo dabilenari gerta dakiokeen ezustekoa edo ezbeharra, askotan ez dela zorizkoa esan nahi du.

Toponimia

Masuka baserria, antzinako burdinola Testua: Jose Luis Ugarte Argazkia: Aimar Maiz

J

akina da Euskal Herriko ipar-isurialdea burdinolaz josita egon dela Erdi Aroaren amaieran eta Aro Modernoan, hain zen garrantzitsua burdinaren industria gure ekonomian. Meatze inguruko herrietan (Arrasate, Berastegi, Hernani, Legazpi, Zestoa…), esaterako, esan liteke ez zegoela erreka-zatirik burdinola edo erroten elementurik gabe. Legazpin, hala, Urolaren jaiotzetik ia (Aitzondoko basoan) Urretxuko mugaraino bitartean, burdinolak bat bestearen atzetik lerrokatuta zeuden: burdinola, presa, aldaparoa, burdinola… etengabe. Ziur ez badakigu ere, pentsa liteke zortzi kilometroko tartean hamalau burdinola ibili zirela garai batean. Nahita ere gehiago ezin.

Urolak ez zuen gehiagorako ematen.

Idiazabal inguruan, berriz, meatze garrantzitsurik ez zegoenez, burdinola kopurua ez zen hain handia, baina, hala ere, dokumentazio zaharretan zazpi burdinola ere aipatzen dira Oria errekak udalerrian dituen zortzi-bederatzi kilometroko tartean, eta ez da gutxi.

Artikulu honetan nabarmenduko dugun burdinola, ordea, ez dugu agiri zaharretan topatu, seguruenik oso zaharra delako eta oso goiz utziko ziolako burdina lantzeari. Ez dago, gainera, Oria errekaren ibilguan, bere adarretako batean baizik, Lazkaoaldeko Irumugaeta menditik behera datorren erreka-

ren ondoan, hain zuzen. Baserriaren izenetik jakin dugu inguru horretan burdinola bat gutxienez egon behar zuela eta bertan egindako prospekzioek uste hori baieztatu digute. Baserritik oso metro gutxira eskoriak daude eta horrek garbi adierazten du bertan burdina ekoitzi izan dela. Gaur egun Masuka izenez ezagutzen da eta lehenago Matsucozirardi eta Masucacirardi izenez. Kanpotik ez du ohiko burdinola baten ezaugarririk, baina, dudarik gabe, balizko arkeologia-gune izendatzeko ezaugarriak betetzen ditu.

Mazo, mazokari eta zirar Baserriaren izena oso gardena da. Honako esanahia dauka: ‘burdinolen eskoria-pila edo zepadia’. Osagai horiek dituzten leku-izenak ohikoak dira burdin-meatze inguruetan. Ez hori bakarrik, Legazpiko meatze-barrutiko para-

je bati egindako 1483ko aipamenean izen berbera ikus dezakegu: Masucaçirardy de Otannu, eta han ere eskoria-pilak ez dira falta. ‘Mazo’ eta ‘masucari’hitzak burdinolei lotuta azaltzen zaizkigu aspalditik, lekukotza hauek erakusten duten bezala: «Que avemos ferrerías masuqueras e otras de maço de agua» (1335), «calçes viejos de masucariola» (1532). Gaineratu liteke, halaber, Asturiasen ‘mazu, mazucu, machuco’ hitzek burdinolei erreferentzia egiten diela. ‘Zirar’ eta ‘zirardi’ izenekin gauza berbera esan dezakegu. Hortxe dugu, esaterako, Zeraingo Xierdi baserria Aizpee barrioan, zepadiak ugari diren ingurumarian.

Hortaz, eta bukatzeko, adibide honekin ikusten da, beste behin ere, gaur egunera iritsi diren izenak garai bateko errealitatea interpretatzeko bide ezin hobeak izan daitezkeela.

Bertsoa • Kate motzean 09 Gorka Maiz • Garazi Garmendia

2020ko uztailaren 31 • # 385

Gaiak hala dio

Kate motzean Garazi Garmendia • Erizaintza ikaslea

«Mendi tontor batera iristea plazer une bat da» Gorka Maiz Alustiza

Gaia: Santuen festak Neurria: Hamarreko txikia Doinua: Aita asmo hartu det Sanblas ondo sartu zan festaren jokoan Prudentzio, Santikutz etxeko txokoan Loinaz kafea hartzen Mariren ondoan Azentzio pikuta jun da aurtengoan ta zopaik probatube San Joan zan joan Sanpedrok atek itxi festaren kaltetan Santana lanpetuta PCR probetan Andramari Rokekin doa oporretan zerbait egiten bada San Bartolometan santu danak ospatu ditzakegu bertan

HURRENGOA » Bertsolaria: June Aiestaran Iparragirre Gaia: Ikasturte berria

Testua eta argazkia: Mikel Albisu

Erizaintza graduaren bigarren urtea bukatu berritan, «gustuko dudana ikasten ari naizenaren sentsazioa» du Garazi Garmendiak (Gaintza, 2000). COVID19aren krisiak, ordea, «unibertsitateak hankaz gora» jarri ditu eta «ezjakintasun handia» dagoela dio. Egoerak bultzatuta, aurtengo praktikak atzeratu egin dizkiete. Iaz Tolosako Asuncion-en egin zituen: «Bertan konturatu nintzen jendearekin hartu emana dela erizaintzan gogokoenetakoa dudan alor bat.

Gainera, teorian ikasitakoa praktikan jartzea baino ikasteko modu egokiagorik ez dagoela iruditzen zait».

Behar adina baloratzen al da ikasten ari zaren langintza?

Agian, COVID19-aren aurretik erizaintzak ez zuen merezitako prestigiorik.

Orain, egoera hau dela eta, osasun arloko profesionalek egindako lana gehiago baloratzen hasi dela iruditzen zait.

Zer gosaltzen duzu?

Ze zaletasun dituzu?

Tostadak ahuakatearekin eta kafesnea.

Euskal dantzak, mendira joatea, musika entzutea, lagunekin egotea…

Amets bat.

Pelikula bat.

Kutsidazu bidea Ixabel.

Liburu bat.

Criadas y señoras.

Musika talde edo abeslari bat.

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Mendi ibilaldi batean tontor batera iristen naizen momentua.

Izaro Andres.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Abesti bat.

Ameriketako bidaia.

Ken Zazpiren Gau Urdinak.

Goierriko txoko bat.

Kolore bat.

Olakosai, Zaldibian.

Urdina.

Gaintzan biziko ez bazina…

Oporretarako leku bat.

Aralarko mendilerroa ikusten den beste herri batean biziko nintzateke.

Pirinioak.

Egoera hau pasatuta ikustea.

Haurrek.

Bizitzako plazer txiki bat.

10 Erreportajea A-636 errepideko bidesaria

# 385 • 2020ko uztailaren 31

Erreportajea

‘BIDEZIGORRA’ BEASAIN ETA BERGARA ARTEAN Beasain-Bergara arteko A-636 errepidean bidesaria jartzea onartu du, prezioak zehaztu eta lizitaziora atera berri du kobrantza sistema Gipuzkoako Diputazioak.

Testua eta argazkia: Ariane Vierbücher

mas Etxaniz Ezkioko alkatearen eta Jon Enrike Ormaiztegikoarenak, baita herritar hainbatenak ere.

Bizi-kalitatearen kaltetan

G

ipuzkoako Foru Aldundiaren Gobernu Kontseiluak uztailaren 17an onartu zituen Beasain-Bergara A-636 errepidea erabiltzeko bidesariaren prezioak, eta astebetera, hilaren 24an, Bidegiko administrazio kontseiluak proiektua idaztea, obra gauzatzea eta kobratzeko sistema mantentzea lizitaziora atera zuen. Lizitazioak 10.352.000 euroko aurrekontua du, gehi BEZa, eta 5 urte eta erdiko iraupena. Aldi horrek 12 hilabete aurreikusten ditu proiektua xehetasunez idazteko eta, ondoren, 4 urte eta erdiz kudeatzeko eta ustiatzeko.

Albiste horien aurrean, hainbat erreakzio jaso ditu aldizkari honek. Batetik, Urretxu-Zumarragan urte hasieran herritarrek sortu zuten A-636 Peajerik Ez! plataformako kideenak. Bestetik, To-

«Haserre» daudela adierazi dute peajearen kontrako herri plataformako kideek: «Sakonki sentitzen dugu herritarren eskaera bati, bide horren erabiltzaileen eskaera bati, erantzun nahi ez izatea». Garbi dute, «hartutako neurria diskriminatzailea eta gehiegizkoa» dela, eta «gaitzesten jarraituko» dute.

«Goierriko herri guztietako herritarrei egingo die kalte erabakiak, baina baita Goierritik kanpo bizi baina lanagatik edo beste arrazoi batzuengatik errepide hortatik igaro behar duten guztiei ere».

Herri plataformaren arabera, alternatibak garraio publiko eskasa edo errepide ez-seguruak eta igarobide zailekoak erabiltzea da. «Herritarrak prest daude bigarren mailako errepide horietan ibiltzeko, gidarien segurtasunak behera eginda ere», eta gaineratu dute,

«Ezkioko eta Ormaiztegiko bizi kalitatean ere eragingo» duela: «Harrapaketa honen erantzule diren erakundeei kontuak eskatzen jarraituko dugu, kaltetutako herrien interesa hausnartu eta irtenbideak bila ditzaten. Azpikontratatutako kudeatzailearen onura ekonomikoaren aurretik herritarrak daude, eta hartu duten erabakiarekin prezio garestiegia ordaintzera kondenatuta gaude. Aspaldi ordainduta dago azpiegitura hori».

Herritarren poltsiekoetan ere eragingo du: «Egunero bide hori erabiltzen dugunok gure aurrekontuak karga berri horretara egokitu beharko ditugu. Atera ditugun kalkuluen arabera, 400 bat euro suposatuko digu urtero, eta beraz errepide zaharra erabili behar izatea, atzerapenak, kutsadura, segurtasunik eza eta hiriguneak trafikoz betetzea eragingo du». Plataformak «herritarrak mobilizatzen jarraitzeko asmoa» du, «guztion artean konponbide justua lortu ahal izateko».

Erreportajea 11 A-636 errepideko bidesaria

2020ko uztailaren 31 • # 385

400 euro inguru urtean. Bidesariaren aurkako plataformaren kontuen arabera, A-636aren eguneroko erabiltzaile batek ordaindu beharko duen diru kopurua.

2,53

euro Beasaindik Bergarara.

Beasain-Ormaiztegi zatian 0,38 euro (Ibilgailu astunek 0,61 eta 2. mailakoek 0,78); Ormaiztegitik Zumarragara 0,74 euro (1,18 / 1,50), Urretxutik Bergara 1,41 euro (2,32 / 2,87) eta Urretxutik Antzuolara 0,48 euro (0,79 / 0,98). Ibilgailu arinen erabiltzaileek deskontuak izango dituzte, eta motozikletek ez dute ordaindu beharko.

Errepide zaharreko herriak A-636 errepidea, Zumarraga eta Ormaiztegi artean. Bidesariaren prezioak zehaztuta eta kobrantza sistema lizitazioara aterata.

Bidesariaren aurkakoak «haserre» daude, eta herritarren eskaerei entzungor egitea egozten diote foru aldundiari Ezkioko eta Ormaiztegiko udalek, eta herritarrek, alderdi ekonomikoa eta segurtasuna izan dituzte hizpide nagusi

Plataformako kideek aurreikusten dutena betetzen bada, Ezkion eta Ormaiztegin nabarituko dute gehien trafikoaren gorakada. Ezkioko alkate Tomas Etxaniz eskertuta dago «gai honi tokia emateagatik», sentitzen baitu «aldundiak jaramonik ez» diela egin: «Pandemiaren aurretik prentsaren bidez jakin genuen. Udal bezala ez zaigu inongo komunikaziorik egin eta oso kezkagarria da hori». Horregatik, «lau herri txiki kaltetuenek», –Ezkiok, Itsasok, Gabiriak eta Ormaiztegik– duten kezka jakinarazi zioten aldundiari. «Jakin nahi dugu nola gauzatuko den, zergatik eta nola hartu den erabaki hori. Elkarrizketa eskatu dugu, baina oraindik ez dugu erantzunik jaso».

Bidesaria aurrean «bi errealitate» ikusten ditu Etxanizek: «Bata, ekonomikoa, eta bestea, herritarren ongizateari dagokiona». Plataformak darabiltzan argumentuarekin «bat egin» du: «Ez da logikoa egunero errepide horretan ibili behar duten garraiolari eta herritarrek ordaindu behar izatea zati horretan, eta beste leku batzuetan doan izatea. Diskriminatuta sentitzen gara».

Ezkiotarraren egunerokoan «eragin zuzena» izango duela ere uste du, zirkulazioak «nabarmen gora» egingo

duelako: «Ezkiok kale bakarra du, Santa Lutzi zeharkatzen duena. Lehendik ere badugu ibilgailuen joan etorri handia, hainbat jarduera ekonomiko daudelako bertan. Kamioien joan etorria handia da berez, eta honek, autoena ere handituko du. Egoera kezkagarria da».

Erabakia hartzeko moduagatik «esateko gutxi» dagoela adierazi du bere aldetik Ormaiztegiko alkate Jon Enrikek: «Peajea jartzearen erabakia Batzar Nagusietan onartua izan zen, ia aho batez, Elkarrekin Podemosek abstentziora jo zuen». Enrikeri kezka handiena sortzen dion gaia da «herriak jasango duen trafikoaren gorakada eta segurtasuna» dira. Nabarmendu du, Markel Olano Diputatu Nagusiari eta haren lan taldeari hala jakinarazi ziola, otsailean, bilera batean, albistea jakin eta astebetera.

«Bi erakundeok proiektu bat adosteko eskatu nien, segurtasuna bermatzeko Ormaiztegitik pasatzerakoan».

Irizar da Enrikeren beste kezka nagusia: «Kontutan izan behar da, Irizarrek autobusen probak errepide horretan egiten dituela, horregatik, tratu berezi bat eskatu dugu, eta garai hauetan, are gehiago». Errepide hori igaro behar duten herritarrentzat ere tratu berezia eskatuko ote duten galderaren aurrean, ondorengoa izan da erantzuna, hitzez hitz: «Errotondatik errontodara ez da peajerik ordaindu beharko, beraz, bermatu daiteke datorren trafikoa kanpotik joatea, baina barrutik etortzen badira, herritarrek seguru egon behar dute, hori garbi dago!». Ordaindu behar izatea «orokorrean inori» ez zaiola gustatzen dio, baina «atzerapausurik ez» du ikusten, «are gutxiago Batzar Nagusietan izan zuen babesa ikusita».

Herritarren iritziak Ormaiztegiko kalean galdetu die herritarrei kazetariak bidesariaren inguruan. Galdetutako herritar guzti-guztiak kontra agertu dira. Zerrenda benetan luzea da, eta izen eta abizenak dituzte. Arrazoiak denetarikoak dira, baina horietako askok ildo berari heldu diote.«Gaur egun, bizi dugun egoeran, poltsikoa gehiago estutuko» zaiela «herritar xumeei eta langileei», eta «bidesaria baino, bidezigorra izango» dela. Beste batzuek gogorarazi dute, «etxe batzuetan, errepide hori bi pertsonek igaro beharko» dutela lanera joateko, eta «beraz kolpea bikoitza» dela.

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 385 • 2020ko uztailaren 31

Erretratua

JAKIN-MINEZ Uztail amaiera inguratzen ari zaigu eta, garai honetan, Anttoni Okariz Gorrotxategik eta biok Itsason elkarrekin egin ohi ditugun herriko ondareari buruzko azterlanak datozkit burura; eta horri lotua, argazki hau.

Pilare Muxika Lopetegi Itsaso

I

a berrogei urte dira Batxilergoa bukatu eta Donostiara Anttoni eta biok Itsasotik joan ginela. Lehenengo ikasturtean Euskal Antropologia ikasgaia izan genuen eta guretzat aukera itzela izan zen 70 ikasleko gela hartan, etxetik genekizkien hainbat alorrek balioa zutela ohartzeko. Fermin Leizaola genuen irakasle, Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia Saileko zuzendaria, eta ordura arte ez bezala, baliotsu bihurtzen ziren antropologia soziala eta hizkuntza eta kulturaren arteko erlazioaz genituen ezagutzak. Uste dut lehenengo irakaslea izan genuela klaseetan ikasleekin bere jakintzak partekatu, kontrastatu eta aberasteko erabiltzen zituena. Eta egiten genituen ekarpenak (etxean galdetuz, tresnak eramanez e.a.) interesez eta arretaz biltzen zituen.

Berehala Aranzadira igotzeko gonbitea egin zigun eta astero urte luzez autobusa hartu eta Arbide Dorreetara igo izan ginen. Hainbat lanetan kolaboratu genuen, baina garrantzitsuena Atlas Etnolinguistikoa garatzea izan zen. Asteburutan bazterrik bazter grabatutako elkarrizketak transkribatzen genituen

1981ko uztailaren 12a, Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia Sailetik asteburuko irteera, Aralarko Oiduiko Saroira, Jexus mendizabal ‘Kaxkagorri artzainaren txabolara.

Borobilean ezkerretik hasita: ‘Kaxkagorri’ Zaldibiako artzaina (gaur egun 93 urte), Joxean Sagastizabal idazle eibartarra, Pilare Muxika itsasoarra, Txomin Lasarte (†) errenteriarra, Anttoni Okariz itsasoarra, Margi Iturriza donostiarra eta Arantza Etxezurieta lezoarra. Fermin Leizaola

edo Foru Aldundirako plano handitara jasotako topominia-datuak pasatu.

Baina uste dut metodologia edo prozedura horiek baino, ikasi genuen alderdirik garrantzitsuena jendearengana nola iritsi izan zela, zalantzarik gabe.

Eta horri eman nahi diot garrantzia: aurreiritzirik gabe, jakin-nahiez, interesez eta esker onez pertsona guztiengana hurbiltzea.

Asteburu eta udako irteerak Aranzaditik, geure Etnografia Sailetik bezalaxe, botanika, espeleologia, aurrehistoria, mikologia… sailetatik dozenaka irteera antolatzen ziren orduan ere.

Ahal genuen guztietan parte hartu nahi izaten genuen, zenbat ezagutzeko aukera eskaintzen ziguten! 18 urterekin altxor benetakoa zen guretzat!

Hainbat aldiz igo ginen Aralarrera eta artzainekin asteburua pasatu, beraiekin biziz egin zuten guztia: entzun, ikusi eta ikasi. Argazki honek jasotzen du honen mamia: ez gaude argazkila-

riari begira, artzainari baizik, jakin-minez eta miresmenez. Etxera bueltan Joxe Miel Barandiaranen Sara etxean geratzen ginen luze kontutan. Zenbat oroitzapenen baliotsu!

Gaur egunera ekarrita Bada hamarren bat urte udaro, prozesu guzti horretan zehar ikasitakoa geure Itsaso herriari eskaintzen hasi ginela.

Primeran datorkigu oporraldia aprobetxatzea, abuztuaren 24ko herriko jaietan itsasoar guztiei bildutakoa itzultzen baitiegu erakusketa eta aurkezpenen bidez. Eta garrantzitsuenak dira, artxiboetan, toponimian eta espazio naturalean dauden ondareen aztarnez gain, etxez etxe guztiekin egiten ditugun solasaldi paregabeak euren jakintza agortezina balioan jarriz.

Honixe deitzen diogu ezagutza demokratizatzea: denon ahotsak duintasun osoz jasotzea eta guztion eskura jartzea, jakintza guztia beharrezko baitugu.

Gaztejira 13 Joseba Sarriegi • Urko Garmendia

2020ko uztailaren 31 • # 385

URKO GARMENDIA

Ekintzailetasuna bultzatuz @garmendiaurko

Ekintzailetasuna

«Uste dut aurrerapausoa izango dela niretzat» JOSEBA SARRIEGI • Futbolaria

Testua: Andrea Aranburu

Argazkia: Beasaingo Kirol Elkartea

J

oseba Sarriegi (Beasain, 1994) txikitatik ibili da futbolean. Hurrengo denboraldian Bergaran egingo du debuta Erregional Ohorezko Mailan.

Nola jaso zenuen berria?

Klubekoak jarri ziren nirekin harremanetan. Beasaingo kirol zuzendariak abisatu zidan lehenik. Ondoren, Bergarako entrenatzailearekin hitz egin nuen eta egun batzuk igaro eta gero, baietz esan nuen.

Zaila izan al zen erabakia hartzea?

Egun batzuk hartu nituen erabakiaren inguruan pentsatzeko. Aurreko urtean maila berdineko pare bat proposamen jaso nituen eta ezetz esan nien. Nire buruari erronka bezala jarri nahi izan diot maila horretan zer eman dezakedan jakitea. Nire laguna den Andoni Escalonak ere bertan jokatzen du eta berarekin hitz egiteak erabakia hartzen lagundu zidan.

Zer espero duzu aurrerantzean?

Hurrengo denboraldia ona izatea gustatuko litzaidake. Jakiteko dago oraindik ea taldean lagundu dezakedan nik eskaini ditzakedan dohainekin.Taldean @jsarri9

giro ona egotea eta urte polita izatea nahi nuke.

Zer izan da Beasaingo Kirol Elkartea (BKE) zuretzat?

Dena, beasaindarra izanda dena. Txikitan aitarekin joaten nintzen partidak ikustera zelai zaharrera. Bertan jokatzeak sekulako ilusioa egin dit, eta ikasi dudan guztia BKEri zor diot. Erronka bezala hirugarren mailara iristea jarri nuen eta hori ere lortu dut. Nire taldea izan da eta izango da beti. Sekulako momentuak bizi izan ditut Beasainen. Jubenilen ohorezko mailatik Euskadiko Ligara iritsi ginen. Erregionaletik erregional preferentera igo ginenekoa ere gogoan dut.

Zerbait sumatuko duzu faltan?

Bai. Nirekin egon diren pertsonekin ez jarraitzeak pena ematen dit. Urte luzez egon naiz haiekin, oso gustura, eta faltan sumatuko ditut. Baita klubean lana egiten dutenak ere... Izenak esaten hasiko banintz ez nuke bukatuko. Besteak beste, entrenatzaileak-eta. Hala ere, uste dut aurrerapausoa izango dela niretzat. Eskerrak eman nahi dizkiot BKEri eman dizkidan urte guztiengatik. Inoiz ez da jakiten bizitzak zer dakarren, beraz, ikusiko da. Ni ilusioz beteta noa Bergarara.

E

kintzailetasuna bultzatzen al da Euskal Herriko gazteen artean?

Ekintzailetasuna, ala gazteleraz, emprendimiento deritzona ez da egunero entzuten dugun topikoa.

Gutxi dira ekosistema honetan sarturik dauden gazteak, eta hala ere, ezinbesteko atal bat da gaur egun bizi dugun mundu sistematikoan.

Azken finean, kapitalean oinarrituriko sistema baten barnean bizi gara, eta nahiz eta sistema hau gustuko ez izan (bagara makina bat), ezinbestekoa da lana egitea bertan bizirauteko. Beharrezkoa da empresa berriak sortzea lanpostuak sortzeko, eta ez dago empresa berririk ekintzailerik gabe.

Beraz, zergaitik ez enpresa bat sortu eta abentura berri bati ekin?

Hau, noski, ez da lan erraza. Ez da egun pare batean martxan jarriko duzun proiektua. Baina nire uste umilea etorkizunari begira merezi duen zeozer da.

Horregatik, gazteria bultzatu nahiko nuke. Badira eta asko mugitzen diren gazteak. Eta mugimendu bat bultzatzeko mugitzen bagara, zergatik ez gustuko dugun zerbait hutsetik sortzeko?

14 Elkarrizketa David Cid • Korrikalaria

# 385 • 2020ko uztailaren 31

Elkarrizketa

David Cid Korrikalaria

«KORRIKARAKO AFIZIOA BEREZKOA DUT, UMETATIK IBILI BAINAIZ ONDO»

Testua eta argazkia: Kerman Garralda Zubimendi

Zer du berezia korrika egiteak?

Korrika egin ondoren beste pertsona bat naiz, egunerokoak eragiten didan estres hori askatzen dut. Sentsazio hori ez dago aldatzerik.

Beste kirolik egiten duzu?

Bizikletan ere ibiltzen naiz, baina gutxiago. Nahiago dut korrika egin.

Korrika nolatan hasi zinen?

David Cidek (Lazkao, 1987) bere burua pertsona «normaltzat» du. Ofizioz margolaria da, eta afizioz korrikalaria. «Egunero irteten naiz korrika egitera, ordubete gutxienez». Halere, lehiak ez du itsutzen. «Azken finean ez gara honetatik bizi. Denborak gutxienekoa dira».

Berezkoa dudala esango nuke, umetatik ibili bainaiz ondo. Nire klasekideek gorrotatu egiten zuten, baina nik gozatu egiten nuen korrika. Gerora, apur bat alboratu egin nuen, harik eta hemezortzi edo hemeretzi urterekin, lankide ba-

Elkarrizketa 15 David Cid • Korrikalaria

2020ko uztailaren 31 • # 385

tek ea Behobia egitera animatzen nintzen galdetu zidan arte.

Korrika egiten asfalto gainean hasi zinen, hortaz.

Lehen bi urteak egin nituen asfalto gainean, baina egun mendia eta errepidea biak egiten ditut. Entrenatu ere bietan egiten dut. Tira, niri ez zait entrenamendu deitzea gustatzen. Ez dut ez entrenatzailerik ez eta plangintza berezirik. Korrika nahi dudalako egiten dut.

Zein maiztasunekin egiten duzu?

Aste barruan, ahal dela, egunero gutxienez ordubete egiten saiatzen naiz. Ez badut egiten ez da ezer pasatzen, baina gustatzen zait egunero ordubetetxo bat ibiltzea. Asteburuetan gehiago egiten dut baina, beti ere, denboraren arabera.

Neska lagunarekin egotea ere gustatzen zait, lagunekin... Azken finean ez gara honetatik bizi.

Ardurak eta korrika erraz uztartzen dituzu?

Egunean ordubete ateratzea ez da horrenbeste. Neska lagunarekin egoteko berarekin paseoan atera behar badut, oinez irteten naiz arazorik gabe.

Lehiakorra zara?

Batere ez. Korrika egitera irteten naiz nire zaletasuna delako. Baina irabazteak ez nau itsutzen. Nire burua estutzea gustatzen zait, baina denborak gutxienekoa dira.

Orduan, geldialdi honetan, ez duzu lasterketen falta sumatu.

Gustura egingo nituzke baina, egia esan, ez dut lasterketen hutsunea nabaritu. Nire kabuz berdin-berdin irteten naiz korrika egitera, inolako presiorik gabe. Bestela, lasterketaren bat hurbil badago, nahiz eta fresko eta gogotsu egon, ezin zara atera. Beno, atera atera daiteke, baina lasterketan esfortzu guztiak ordaindu egiten dira. Lehiaketarik gabe, korrikaldi gogorragoa nahi dudanean egin dezaket. Libreago nabil.

Itxialdian ez zinen gelditu. Etxean bertan osatu zenuen Ehunmilak ultratrailaren ibilbidea.

Korridorean korrika ibiltzea ez da oso gomendagarria, baina zerbait egiteko aurrera eta atzera hasi nintzen, hamar metrotan. Probatzeagatik, egun osoa sofan ez egoteko. Konturatzeko ordubete nindoan. Jarraitzeko motibazio bat izateko neska lagunari Ehunmilak eta-

paka egingo nuela esan nion: 20-30 kilometroko etapak egin nituen, bi orduko saioak, gutxi gorabehera. Gorputza ez da nekatzen, erritmoa baxua delako, baina psikologikoki gogorra egin zitzaidan.

Ehunmiletara egin nuen salto. Nire ibilbidean beti progresio bat mantendu dut. Baina proba denak dira bereziak, bakoitzak bere berezitasunak ditu.

Ehunmilak proba jokatu behar zen asteburuan irten egin zinen. Barruko arra asetzeko?

Ez dakit, pila bat. Neguan, bereziki, asfalto gainean ibiltzen naiz. Otsailetik irailera bitartean, berriz, mendikoan.

Tartean errepideko probaren bat egokitzen bada, arazorik gabe egiten dut.

Bertan behera gelditu zela jakin nuen unetik erabaki nuen proba egitea. Inori ez nion ezer esan, nire kabuz egiteko.

Kalera irteten utzi zigutenean gorputza apur bat ohitu nuen desnibel handietara eta esfortzu luzeetara, etxeko entrenamenduak ezertarako ez duelako balio. Halere, ez nintzen behar bezala prestatuta heldu, bi hilabete baino gehiago behar direlako halako proba gogorra ongi prestatzeko. Baina hori gutxienekoa zen. Nire helburu bakarra amaitzea zen, eta lortu nuen denbora barruan sartzea.

Urtean zenbat lasterketa egiten dituzu?

Atzerrira joaten zara?

Lasterketen aitzakian asko bidaiatu dut. Mont Blanceko lasterketa egin dut, Chamonixekoa... Kanpoan, normalean, proba luzeagoak egiten ditut. Ez du merezi oso urrutira joatea soilik hamar kilometro egiteko. Halere, proba luzeak atsedenik gabe kateatzea ez da ona: esfortzu fisikoa oso handia da eta gorputzak atsedena eskatzen dizu. Psikologikoki ere ahituta amaitzen duzu 30 ordu mendian lehian ibili ostean.

Itxialditik bueltan nola topatu dituzu mendiak?

Non ibiltzen zara gusturago? Hemen bertan ala atzerrian?

Bide asko ia itxita daude, sasi askorekin.

Jendea ez da horrenbeste ibili eta baserritarrek nahikoa lan izan dute.

Denboraren arabera. Aste barruan ezin zara oso urrutira joan eta hurbileko mendietan ibiltzen naiz. Errepidean ere ibiltzen naiz, bateragarriak dira. Asteburuan edo opor garaian errazagoa da kotxea hartu eta urrutirago joatea. Eskertzen da tarteka paraje berriak ezagutzea eta ingurua aldatzea.

Zuretzako lasterketarik kutunena zein da, Ehunmilak?

Ehunmilak berezia da etxe albokoa delako. Gainera, egin nuen distantzia luzeko lehen karrera izan zen. Goierriko Bi Handiekin hasi nintzen, eta gero

«Korrika egin ondoren beste bat naiz, eguneroko estresa askatzen dut.

Sentsazio hori ez dago aldatzerik» «Lasterketa luzeak gerra psikologikoak dira, eta kanpoko arazoak kudeatzeko indarra ematen dizute»

Gozatu beharrean noizbait tokatu zaizu sufritzea?

Lasterketetan egin beharreko esfortzua handia da eta apur bat beti sufritzen duzu. Pasa egiten bazara gehiago sufritzen da. Baina gaizki sekula ez dut pasa.

Behin bakarrik erretiratu naiz, duela urte asko. Bestelakoan inoiz ez dut lesiorik izan.

Hori ere garrantzitsua izango da korrikaz gozatzeko.

Profesionala ez naizenez ez dut horrenbeste behartzen nire gorputza, eta arriskatu ere gutxiago egiten dut. Lesioengan horrek eragin zuzena duela uste dut.

Lasterketek ezer irakatsi dizute bizitzan baliagarria zaizuna?

Lasterketa luzeek gehienbat. Gerra psikologikoa da, eta horrek kanpoko arazoak kudeatzeko indar gehiago ematen dizu. Umiltasuna ere ematen didate lasterketek.

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 385 • 2020ko uztailaren 31

Dantza

Abuztuak dakarrena Antton Fernandez Dantzaria

COVID-19ren erritmoan dantzan

G

oierrirekin muga egiten duen eskualde batetik iritsi zitzaidan komentarioa: ÂŤSan Juan bezpera xelebrea prestatu digute aurten herrian: kultur taldeen urteroko emanaldia egingo dute plazan, baina herritarrok ezingo dugu bertatik bertara ikusi, eta streaming bidez jarraitu beharko dugu gure etxeetako pantailetan. Zertan pentsatu dute dantza taldeak eta gainerakoek halako zerbaitetan parte hartzea onartu dutenean?Âť.

Entzundakoak harridura eragin zidan lehenengo; Goierrin bertan ere, San Juan bezperako bideoren bat zabaldu zuten ekainaren 23 gauean, baina horrek niri ez zidan tankerako pentsamendurik eragin. Hizketakidearen galderak, ordea, memoriaren errota jarri zidan martxan, eta urte hauetan denetan izandako hainbat bizipen berritu zizkidan: biribilgune baten inaugurazioan aritu ginenekoa; plazan Aguas del Norteren eskaparateari agurra dantzatu genionekoa; udal hauteskundeak baino bi egun lehenago, eskenatoki eraiki berrian, udal batek programatu eta taldeak eskainitako ikuskizuna; sekula egin ez genuen Italiako dantza jaialdi baterako bidaiaren truke, torero bat omendu genuenekoa‌ Taldeek, nola ez, konpromisoak izaten dituzte herriarekin, eta taldearen urteko aurrekontuaren zati handiena finantzatu ohi duen udalarekin, baina, batzuetan, non, noren aginduz, zertarako egiten dugu dantza?

Udalaren eskaerek, akaso, herritarrenekin bat egiten ez dutenetan, ez al genituzke zenbait arloren inguruan pil-pilean egon izan diren kontzientzia eragozpena eta intsumisioa bera berreskuratu behar?

Jaien ordez, kultur emanaldiak Gabirian Beste hainbat herritan bezala, Gabirian ere bertan behera gelditu dira aurtengo jaietako ospakizunak, COVID-19a dela eta.

Hala ere, udalak hainbat kultur ekitaldi antolatu ditu, egun horietarako. Abuztuaren 14an bertso saioa egingo dute, plazan.

Hilaren 15ean Gu primer! antzezlana (irudian) eskainiko dute, eta 16an, umeentzako Urpekakariak emanaldia izango da.

Andra Mari egunez ere, dantza egingo dute Zumarragan Zumarragan ere ez dute Santa Isabel jairik izan aurten, baina Antioko ezpata-dantza izan da mantendu den ekitaldi bakarra. Abuztuaren 15ean, Andra Mari egunez ere egingo dute, elizan aurrena eta plazan gero.

Eneko Dorronsorok Igartzan joko du Eneko Dorronsoro soinujole ataundarrak, Fredi Pelaezekin batera argitaratu berri duen Agirre diskoa aurkezteko kontzertua egingo du abuztuaren 27an, Beasaingo Igartzako jauregian.

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2020ko uztailaren 31 • # 385

Mekanika Asier Lasa • Arandia garajea (Olaberria)

Oporretarako autoa prestatzeko aholkuak

O

porretara lasai joateko eta autoarekin arazorik ez izateko, oso garrantzitsua da autoari gutxieneko begiratu bat ematea, batez ere bidaia luzea egin behar bada. Izan ere, kontuan izan behar da, autoak esfortzu handiagoa egin beharko duela beroagatik, eta normalean, behintzat ondo kargatuta eramango dugulako.

Abuztu inguru hau lanerako garai ona izaten da gurean, eta horregatik ko-

meni da autoen azterketa garaiz egitea, arazoren bat izanez gero, konpontzeko nahiko denbora izan dezagun. Azterketa sakona egiten ez bada ere, gurpilak, balaztak, eta olio eta likido mailak eta argiak dira ezinbestean begiratu beharrekoak.

Gurpilen presioa eta egoera Aztertu beharreko lehenengo gauzetako bat gurpilak dira, gure segurtasunerako ezinbestekoa baita gurpilak egoera

onean izatea. Etengabe daude errepidearekin kontaktuan eta gurpilak zahartzen direnean, lehertzeko arrisku gehiago daukate. Beraz, gurpilen presioa eta egoera neurtu behar dira.

Baina ez autoaren gurpilak bakarrik.

Karabana edo kanpin-gurdiarenak ere bai. Arrazoi gehiagorekin gainera, denbora luzean geldi egoten baitira horiek.

Balaztak edo frenoak Segurtasunarekin lotuta, balaztak ere ondo begiratu beharrekoak dira. Egoera onean dauden –balazta diskoak eta pastilak– ikustea ezinbestekoa da bidaia luze bat hasi baino lehen.

Olio eta ur mailak neurtu Azkeneko olio aldaketa noiz egin zen begiratu, eta aldatzea tokatzen ez bada ere, olio mailak neurtu beharko ditugu.

Hala, ondo kalkulatu beharko da, olioa aldatzea ez badagokigu ere, zenbat kilometroko bidaia egingo dugun. Olioaz gain, gainerako likidoen mailak ere neurtu beharko dira: urarena, balazten likidoena, parabrisen urarena...

Argiak eta gomak Gidatzeko ezinbestekoak dira argiak, batez ere, gauez gidatu behar badugu.

Parabrisen gomak ere begiratu.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 385 • 2020ko uztailaren 31

Komikia

Aliritzian

Joseba Telleria Albizu • Irakaslea eta ikaslea

Zeama, Zegain eta Zeura

Z

egama, Zerain eta Segura, Aizkorpeko hiru herri hauen izenek bestelako jatorria badute ere (Zerainen aurreko izena Basarte zen edo Segurarena Erraztiolatza ), bada bitxikeria interesgarri bat toponimo hauen esanahiaren inguruan; eta ez edozeini entzundakoa. Joxe Miguel Barandiaran antropologo, etnologo eta arkeologo ataundarrari alegia.

Mutikoa nintzela, Patxi Albizu gure osabak, Segurako Uskatza inguruan, gizakiak egindako zulo batzuk aztertzera ekarri zuen Joxe Miguel.

Handik jaitsita, San Andres baserri zaharreko sukaldean zeuden. Han tokatu nintzen ni. Jan baino, hitz egiten zuen gehiago. Isildu ere ez zen egiten sotanadun apaiz txiki hura.

Hainbat konturen artean, Segurako eraikinik zaharrena San Andres ermitta zela eta Oria bailararen hasierako hiru herrien izenen jatorri posibleari buruzko azalpena ditut gogoan.

Sukaldetik, Segurako madurara (Oria ibaiaren Segurako

harana) ematen zuen terrazara pasa ginen. Bertatik begira, galderak eginez hasi zitzaigun. Galdera horien ondorenak ziren Joxe Miguel isiltzen zen une bakarrak.

– Zer zegoen hemen eraikin hauen aurretik? Zer gizakia etorri aurretik?

– Besteak beste, noski, errekea, erantzun genion, Oria.

Ataundarrak bere galderekin jarraitu zuen: – Zein herritan jaiotzen da ibai hau?

– Zegaman, noski. -guk– Ibaiaren jaioekua. Jaiolekua, ama da; ‘Ze ama’.

– Eta zer herri ikusten da ibaiaren goialdean, gure parez pare?

– Zerain. –guk– Ibaiaren gaina da hori; Oria bailararen ‘Ze gain dagoen’. hasierako hiru – Eta pare honetan, Seherrien izenen jatorri guran, nola ikusten duposibleari buruzko zue ibaia?

– Handituta -berriro azalpena dut gogoan guk– Ur emaria handituta doa; ‘Ze ura dakarren’.

Oria ibaia erreferentziatzat hartuta, Zegama, Zerain eta Segura izenen jatorria maxiatzen ibilia zen Joxe Miguel...

Jarrai dezala Oria ibaiak ama, gaina eta ura izaten!

Publizitatea 19 2020ko uztailaren 31 • # 385