GoiBerri 393. zenbakia

zk. 393 2020ko urriaren 23a www.goiberri.eus

Iritzia

03

Egoitz Iztueta Sukia.

Pedalkadak kirolaren gailurrerantz

10-11

Erreportajea

Olaberriko burdinola, burdingintza eredu baten azken aztarnen lekuko

04

Garapena

14-15

Goilan gunea, kooperatibismoa lanerako ardatz duen espazioa

Maria Angeles Garmendia _Sukaldaria

«ERRETIROA GERTURATU AHALA, SENTSAZIO ARRAROA DAUKAT BARRU-BARRUAN»

02 Publizitatea # 393 • 2020ko urriaren 23a

Iritzia 03 Egoitz Iztueta Sukia • Irakaslea

2020KO URRIAREN 23A

# 393 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Itzain

Pedalkadak kirolaren gailurrerantz

Egoitz Iztueta Sukia Irakaslea

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Gorka Gomez

T

xiki-txikia nintzenekoak dira gure inguruko errepide ertzetan ditudan aurreneko oroitzapenak. Egiari zor, txirrindulariak ikustean zetzan ikuskizun hark, guretzat, xede bakarra zeukan: txirrindulariek lurrera botatzen zituzten botilatxoak jasotzea. Ez ginen jabetzen zein mailako txirrindulariak igarotzen ziren gure paretik. Gerora ohartu gara, Ordiziako Klasikoan parte hartzen zutenak tontorrean aritzen zirenak zirela: Jalabert, Olano, Vanderbroucke, Chava Jimenez, Pereiro, Valverde, Purito…besteak beste.

2005ean Ordiziako Klasikoa UCI World Toureko lasterketa egutegitik at gelditu zen, eta hortaz hainbat ondorio izan zituen: urtetik urtera antolatzaileentzat asko zaildu da elitekoak ekartzea, eta horren harira, zaletuen interesa gutxitzeaz gain, hedabideek ere oihartzun gutxiago eman diote. Halaber, babesle berriak lortzeko zailtasuna handitu da eta hasieratik urtero laguntza eskaini duten horien babesa ere kololan jartzen da. Gainera, azken urteetan nabarmen jaitsi da Gudarien etorbidean biltzen den ikusle kopurua.

Aitzitik, 2019ko ekitaldian Zumardian eta Barrena jauregian jarritako bi pantailek jende mordoa erakarri zuten. Erabaki aproposa, bejondeiela! Lerrook baliatu nahi nituzke oztopo guzti hauen gainetik Chapel Gorri elkarteak egiten duen lana aitortzeko, zoriontzeko eta eskertzeko. Urtean zehar hiru ekitaldi antolatzea ez da ahuntzaren gauerdiko eztula eta lan karga

handia du, ahaztu gabe, musutruk egiten den jarduna dela eta denbora asko eskaintzen diotela.

Aitortu behar dut gai honek erantzunak ematea baino, galderak sortzen dizkidala. Helburua 100 ekitaldietara iristea izan behar al da? Haratago begiratzea ez al da hobe? Nire uste apalean, urtetik urtera lasterketa hobetzen saiatu beharko ginateke. Batzuentzat utopia izan badaiteke ere, erori nahi ez bada, esfortzua mantentzen jarraitzea baino, hobetzean egon beharko luke.

Azken hamarkada hauetan ikusi dugu nola aldatu den txirrindularitza, eta horren ondorioz antzeman ditzakegu aldaketak behar-beharrezkoak direla. Probatu, nola joan den zenbatetsi, egindako ekarpenak onak izan diren baloratu, hauek mantendu edo ez erabaki....

Ideia zaparrada bat izan daiteke, esate baterako, egun aldaketa, ibilbide berria, umeentzako jolasak, emakumezkoen lasterketa, txirrindularitza azoka… gauza asko egin, aldatu, eta hobetu daitezkeen konbentzimenduz. Argi daukat egun ezagutzen dugun lasterketa honek Euskal Herriari osotasunean asko ematen diola, erakusleiho ederra dela. Beraz, zaindu eta hobetu dezagun –norberak ahal duen eta dagokion erantzukizunetik– Ordiziako Klasikoa. Konformismoan erori ordez, begira dezagun atzera, oinarritzat har dezagun aspaldiko Klasiko hura, topa ditzagun baliabide eta tresna berriak eta eman dezagun pedalkada bat etorkizunerantz, bikaintasunerantz, kirolaren gailurrerantz.

04 Hitz-aspertuan Maria Angeles Garmendia • Mujika jatetxeko arduraduna

Elkarrizketa

Maria Angeles Garmendia Mujika Jatetxeko arduraduna

# 393 • 2020ko urriaren 23a

Hitz-aspertuan 05 Maria Angeles Garmendia • Mujika jatetxeko arduraduna

2020ko urriaren 23a • # 393

Testua: Ariane Vierbücher

Argazkia: Gorka Gomez

Mutiloako Liernia auzoan dagoen Mujika jatetxeko arduraduna da Maria Angeles Garmendia (Itsasondo, 1956).

Duela 38 urte hasi zen han lanean; zerbitzari bezala aurrena, sukaldean geroago eta jatetxearen arduradun nagusi modura azken 17 urteotan. Abenduaren 23an hartuko du erretiroa eta urte hauetako esperientziez eta erretiroa hartu ondorenerako planei buruz hitz egin du.

«LANTOKIA BAINO, GU GUZTION ETXEA IZAN DA MUJIKA» Umetan pentsatzen edo amesten al zenuen etorkizunarekin?

Sekula ez nuen pentsatu bizitzak bide honetatik eramango ninduenik. Hala tokatu zen, eta harro nago egindakoagatik. Zerbitzari bezala hasi nintzen gaztetan Mujika jatetxean, Sole Zapianek negozioaren ardura zuenean.

1982an-edo izango zen hori. Harentzat lanean aritu ondoren, utzi egin behar zuela eta, 1984.urtean erreleboa hartu genion Jose Luis Mendizabal senarra zenak eta biok. Eta gaur egun arte. Harrezkero badira 38 urte.

Zerbitzari izatetik, jatetxearen ardura izatera. Aldaketa handia izango zen hori.

Gustukoa nuen lana, eta ezagutzen nuen negozioa. Urte mordoska bat jarraitu nuen zerbitzari bezala. Antxoni Zalduak gurekin lan egiten zuen orduan. Hark egiten zuen sukaldeko lana.

Urte asko egin genituen horrela, Zeraingo Ostatura lanera joan zen arte. Orduan hasi nintzen ni sukaldean. Hori ere aldaketa handia izan zen, baina pixkana-pixkana, geroz eta gusturago sentitu nintzen horretan ere.

Jose Luisek egiten zuen jendearekiko tratua eta erosketak. Ni berriz, sukaldekoaz arduratzen nintzen. Obra egin eta urtebetera hil zen senarra. Beraz, ordutik aurrera nik hartu nuen ardura osoa, denera zabaldu behar izan nuen.

Zure egitekoan bakarrik ez, Mujika jatetxean izan diren aldaketen lekuko ere izan zara.

Momentu horretan zer pasatu zen zure burutik?

Bai, hala da! Hiru obra garrantzitsu egin ditugu. Baina horietatik azkena izan zen handiena. 2002. urtean izan zen hori, eta gaur egun duen itxura eman genion jatetxeari. Ordura arte, ez ginen ez txiki, ez handi. Apustu sendoago bat egiteko espazio falta sumatzen genuen, eta handitzeko erabakia hartu genuen, ezkontzak ere ospatu ahal izateko, besteak beste. Obra egin aurretik, 3-4 pertsona ginen lan taldean, ondoren, 10-11.

Ilusio handiarekin heldu genion.

Eta zu haiek koordinatzen...

Bi seme ditut, eta Jose Luis hil zenean, zazpi eta 14 urte zituzten. Familia aurrera ateratzea besterik ez nuen buruan.

Hori bakarrik ez, ilusio osoz egin genuen azkeneko obra handia, eta aurrera egitea besterik ez zegoen. Bide horretan gainera, laguntza handia izan dut, etxekoak, senideak, ondoan izan ditut beti.

Batik bat ahizpa Axun. Denek lagundu didate asko, baina Axun egunero-egunero izan dut ondoan.

Familia oso batua zaretela ematen du, eta horrek ere indartu zaituela eta asko lagundu dizula dirudi...

06 Hitz-aspertuan Maria Angeles Garmendia • Mujika jatetxeko arduraduna

# 393 • 2020ko urriaren 23a

«Sukaldean hastea aldaketa handia izan zen, baina pixkana-pixkana geroz eta gusturago sentitu nintzen horretan»

«Etxekoek, senideek, denek lagundu didate asko, baina ahizpa Axun egunero-egunero izan dut ondoan»

Bai, oso! Negozioa nik eraman badut ere, gainean egon dira beti, nire itzala izan dira momentu oro. Mujika jatetxea gu guztion etxea izan da.

rentzat denbora gehiago ez izatea ere faltan sentitu dut. Orain nahi dut jatetxetik kanpora elkarrekin egoteko denbora gehiago izatea guztiok.

Zure semeak ere hemen hazi dira?

Aurtengoa zelebre badoa ere, datorren urtean Lierniko festak ere sukaldetik kanpora ospatzeko moduan egongo zara.

Bai, hala da! Jatetxearen gainean dugu etxea, beraz, hemen ibili dira txikitatik.

Begira! Lanean izugarri disfrutatu dut.

Oporrak iristen zirenean gustura hartzen nituen noski, baina berriro lanera bueltatzeko ere pozik egoten nintzen.

Dena den, semeekin pena bat eduki dut; ez dudala disfrutatu haiek hazten. Jatetxeko lana oso lotua izan da. Ahizpak eta koinata etortzen ziren, eta semeekin egoten ziren, edo haien etxeetara eramaten zituzten asteburuetan. Orain espero dut denbora gehiago izatea bilobekin disfrutatzeko.

Nolakoa da lan egun bat zuretzat?

Izaten dira egun gogorragoak, baina orokorrean, oso eramangarriak dira.

Goizetan 07:30ak inguruan hasten naiz lanean. Astean zeharreko martxa eta eta asteburukoa nahiko desberdina izaten da. Astean zehar eguneko menua, eta asteburuan, karta. Asteburuetan gehiago luzatzen dira lan egunak.

Semeak aipatu dituzu. Lanik egin dute jatetxean?

Bai, laguntzen dute bai! Dena den, duela pare bat urte, erretiroa hartzeko garaia iristen ari zitzaidala pentsatzen hasi nintzenean, garbi esan nien nire etapa bukatzen ari zela, eta jatetxetik kanpo nahi nituela.

Hori, zergatik?

Ederki ezagutzen dudalako lanbide hau, eta oso lotua delako. Gainera, ongi ezagutzen dudalako nire burua. Badakit haiek hemen jarraitzen badute, nik ere hemen jarraituko dudala behin erretiroa hartuta ere. Eta garbi dut...ez dut horrelakorik nahi! Esan bezala, asko disfrutatu dut lanean, baina familia-

Egun oso polita izaten da. Gogoratzen dut, aspaldi, Lierniko Amabirjinaren egunean izaten zela tiro-pitxoia. Goizean, 07:00etan hasten ziren izen-emateekin, eta taberna bete-beta egindako egoten zen. Egun berean egiten zuten txirrindularitza proba, eta jende pila ekartzen zuen horrek ere. Zenbat jende biltzen zen...ikaragarria zen! Azkeneko urteetan, egitaraua aldatu egin da, eta lehen beste jende etortzen ez bada ere, izaten da mugimendua. Ea datorren urtean ospatzeko moduan gauden.

Eta bertso afari sonatu horiei buruz zer duzu esateko?

Iaz egin genuen despedida. Aspaldiko kontuak dira horiek ere! Gure lau lagunek afaltzera etortzeko ohitura zuten, tartean zen senarra zena. Eta broma eta broma artean egun batean bertso afaria egin behar zutela eta deitu zieten Lizasori, Egañari, Muruari, Peñagarikanori... Aurrena, hasi ziren modu pribatuan egiten. Ondoren pentsatu zuten ideia ona izan zitekeela jende guztiari aukera ematea, eta hala hasi ginen, Inauterietako Ostiral argal egunean egiten.

gurutzatuta ezin genuela geratu eta hutsune hori betetzeko, ostiral eta larunbat gauetan plater konbinatuak ematen hasi ginen, kanpoan toki zabala eta ederra dugula aprobetxatuz. Eta pozik nago! Erantzun oso ona izaten ari da.

Goierri osoko jendearentzat erreferente izan zarete. Familiako bazkaria ez bada, izan da ezkontza bat, eta bestela, jaunartzea, edo laneko bazkaria,...Ia goierritar guztiak egon gara nozbait zuenean bazkaltzen edo afaltzen. Zein izan da sekretua?

Lan taldean gaudenon aldetik, ahal den ondoen lan egitea. Goxotasunez tratatu dugu bezeroa, edo horretan saiatu gara behintzat, eta gure nahia beti izan da haiek gustura altxatzea mahatik. Ausartzen naiz esaten bezeroek ere hala jaso dutela.

Konturatzen zara zenbat jenderen ospakizunetan egon zaren?

Pentsatzen hasten naizenean Mujika jatetxetik zenbat jende pasa den, eta horietako zenbatek errepikatu duen, satisfakzio oso handia sortzen dit.

Mujika jatetxera iristeko errepidea gainera ez da oso ona...

Ez dago ez, kamino iskina batean, propio etorri behar da hona. Beraz, gustura etortzen diren seinale.

Eta beti, zuen estiloari fidel.

Beste batzuen aldean tradizionalagoak izan gara. Hemengo jendeari gustatzen zaio errazio onak ateratzea!

Azken hilabeteetan ordea, gauzak asko aldatu dira COVID-19aren eraginez. Zer moduz ari zarete moldatzen?

Non bazkaldu aukeratzekotan, nora esango zenuke? Eta ez du balio Mujika esatea...

Bi hilabete eta hamar egunez itxi genuen jatetxea, maiatzaren 25ean ireki genuen berriro ere. Buelta oso gogorra izan zen. Neurri guztiak betez lan egitea... baina tira, hala behar du eta ari gara! Ezkontzetan nabaritu dugu gehien.

Bertan behera gelditu dira asko. Eskuak

Kostaldera joaten banaiz, Getarian, Kaia, Kaipe. Hondarribian, Laia. Donostian, Portuetxe, Bernardoetxe. Patxikuenea ere oso gustuko dut. Gure estilokoak direnak gustatzen zaizkit.

Nolakoa zara mahaian esertzen zarenean?

Hitz-aspertuan 07 Maria Angeles Garmendia • Mujika jatetxeko arduraduna

2020ko urriaren 23a • # 393

Oso-oso exijentea, eta kritikoa, alderdi guztiak begiratzen ditut mahaian esertzen naizenean. Gustatzen zait guztia ondo joatea, eta gustuko ez dudan zerbait ikusten dudanean, ikasteko balio dit. Badakit nolako generoa erabiltzen dugun gurean, eta nola lan egiten dugun. Hala ere, posible da bakarren batek esatea ez zaiola gustatu, eta errespetagarria da. Beste gauza bat da emandakoa eskasa izatea. Horrelakorik ezin da gertatu! Niri gustatzen zait bezeroei gauza ona ematea, eta horrela izanda berriro etorri nahiko dute, jendea ez da tontoa. Gaizki jokatzeak galtzea dakar.

Zein da?

Zer eman dizu leku honek?

Oso zaila da adierazten! Pasatu ditut momentu oso txarrak, baina batez ere, oso-oso onak. Orain, erretiroa laster dut dut, abenduaren 23an , eta egun hori gerturatu ahala, barru-barruan daukat, horrelako sentsazio arraro bat. Egun batzuetan da poza, besteetan tristura. Azkeneko 38 urteetan egunero-egunero sartu naiz ate horretatik, eta derrepente, konturatzen naiz, laster hori ez dela gehiago gertatuko. Mujika jatetxea nirea ez bada ere, nire sentitzen dut, sukalde horren parte sentitzen naiz eta hala sentituko naiz beti! Arraroa ere izango da.

Erreleborik bai?

Mujika jatetxea toki aparta da, eta bezero bikainak ditu, baina lanera datorrenak gogor lan egiteko gogoz etorri beharko du.

Planik bai erretirorako?

Tratua izan du osagairik onena

Noski! Biloba txiki-txiki bat dut, beste bat bidean eta haietaz disfrutatzeko gogo handia.

I

«Bezeroari gauza ona ematea gustatzen zait, eta horrela izanda berriz etorriko dira. Gaizki jokatzeak galtzea dakar» «Abenduaren 23an dut erretiroa, eta eguna gerturatu ahala, halako sentsazioa arraro bat daukat barru-barruan»

tsasondoko Agerre baserrian jaio eta hazi zen Maria Angeles Garmendia.

Zortzi anaia-arreben artean, bosgarrena. Aita, Patxi Garmendia, baserriko lanaz arduratzen zen. Ama, Karmen Esnaola, etxeko-lanez eta haurrak hezitzeaz.

Horrela banatzen zituzten lanak.

Garai haietan, ohikoa zen etxeko txikienek ere baserrian laguntzea. Umeumetatik, eguna argitzerako hasten zen eguneroko lanekin Maria Angeles. Eskolara joan aurretik partitzen zuen etxeko behien esnea, eta eskolatik bueltan, ganaduarekin laguntzen zion aitari.

Aurreraxeago, ardurak handitu zitzaizkion. Aitak eta anaia zaharrenak idi parea gobernatzen zuten, eta gogoan du ordunko Iberduerok mendian kableak altxa behar zituenean, idiekin laguntzera joaten zitzaizkiela. Bitartean, Maria

Angeles eta ahizpa zaharrenaizaten ziren baserriko lanak aurrera ateratzeko ardura zutenak.

Eskola «gehiegi gustatu ez» zitzaiola eta, 16-17 urterekin Zegamako Ostatuan hasi zen lanean. Harrezkero, ostalaritzaren munduan egin du lan, jendaurrean batzuetan, eta sukaldean besteetan. Beste batzuen aginduetara lehenik, eta lan talde handi baten kargu ondoren. Unibertsitatean ikasketarik ez zuen egin, baina bizitzaren esperientziak eta jendearekin tratuan egoteak eman dizkio titulu gehien. Berarentzat nahi ez duena besteentzat ere ez du nahi izan, horrela, Mujika jatetxean sartu den bezero bakoitza bezero baino zerbait gehiago sentiarazi du. Prestatu duen plater bakoitzari maitasuna eta errespetua jarri dizkio. Horiek dira sukaldean sekula falta ez zaizkion osagaiak.

08 Herri jakintza Pertsonaia

# 393 • 2020ko urriaren 23a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Abantarea: Aurrez abiada hartzeko ekintzan lortzen den indarra edo inpultsoa. «Batzuek abantarea hartuta botatzen zuten bola, beste batzuek, hanka geldian», Itsasoko bolatokien azterlanetik. Gaztelaniaz, ‘carrerilla’.

«Zaku hutsa ez da zutik egoten»

1731 -10 - 21: Juan Bautista Orendain politikari segurarra hil zen, Madrilen.

1929 -10 - 22: Secundino Esnaola musikari zumarragarra hil zen, Donostian.

1911 - 10 - 23: Mercedes Ignacia Boyer konpositorea jaio zen, Beasainen.

Tente egon dadin, barruz beteta egon behar du zakuak. Hedadura, jakintza, iritzi edo irakatsi guztiei ezar dakieke araua. Funtsik ez daukana, bere kabuz lurreratzen da.

Pertsonaia

Joxpinixi Albisu pilotari lazkaotarra eta zapi beltzarekin estalita jokatu zuen. Pilotarako kemena ez zitzaion apaldu. Aita Jose Joaquin Albisu hain zegoen alabaren ahalmenaz ziur, behi bat jokatzeko prest baitzegoen haren alde.

Eguneko balentriak ez ziren hartan bukatu. Partida amaitu berritan, jende uholdeak etortzen segitzen zuen, trenetik Ordizian eta Beasainen jaitsita.

Haientzat, beste partida bat antolatu zuen alkateak, Prantxesa zeritzon pilotari iaio bati deituta. Arratsaldeko bostetan, haren aurka jokatu zuen Albisuk.

La Voz de Guipuzcoa egunkariaren kronikaren arabera, 2.500 lagunek ikusi zuten. «Tolosa guztia hemen dago».

Testua: Aimar Maiz

E

rraketisten fenomenoaren aurretik, emakumezko pilotari ospetsua izan zen Joxpinixi Albisu Aranburu lazkaotarra. Ahoa bete hortz utzi zituen frontoian gizonezkoak menperatzeko gai zen jokalari trebe hark, bai ikusleak, bai prentsa.

Josefa Ignacia Albisu izenez, Lazkaoko San Migel elizan 1860ko irailaren 20an bataiatu zuten. 1885eko martxoaren 8an, bi pilota partida jokatu zituen Lazkaoko plazan, bat goizean eta bestea arratsaldean, bi gizonezkoren aurka.

Urrutitik iritsi zen jendea halako ikuskizuna galdu nahi ezta, prentsan aurrez iragarrita baitzegoen «partida arraro eta bitxia».

Aurreneko partida 09:00etan zen hastekoa. Ordubete lehenagotik, plaza, balkoiak eta leihoak «gainezka» zeuden. Oinez parrastaka iritsi zen jendea, zalgurdiz ere bai, Donostiatik, Tolosatik edo Seguratik. Bi guardia zibilek eta «lau edo sei» mikeletek egin zuten frontoian lekua, 10 minutu lehenago.

Aurkari, 28 urteko Mateo Lasa zuen.

Emakumeen balioaz iseka egina, Albisuk pilotarako bota zion erronkari heldu besterik ez zuen izan. Sakea erabakitzeko, kobrezko txakur txiki bat bota zuen airera Lasak. Albisuk, txalo eta oihu artean sartua, hankarekin jo eta baztertu zuen txanpona. Duroko distiratsua atera zuen, zozketarako. Lehen

Eztitik errukietxera

Joxpinixi Albisu pilotaria, 78 urteko, Eibarko frontoian 1938an, pilota eskuan duela. Pascual Marin / Santiago Lesmesen ‘Pelotavasca.org’-etik

kolpea, eta tanto psikologikoa, horrela eman zion arerioari.

Lehen sakea, Lasarentzat. Falta. Hogei minutuan, 30-11 irabazi eta neskatoa garaile, jokaldi ederrak eginda.

Aita, behia jokatzeko prest Hilabete batzuk lehenago tifusa pasatua zen Joxpinixi. Hortzak eta ilea galdu zituen, eta burua motz-motz ebakita

Bi partidak irabazita, ‘pilotari’ izendapen ohoretsua lortu zuen Albisuk. Izar mediatiko bihurtu zen: Ramon Azkarate bertsolariak Lazkauko pelotari neskatx bati bertso sorta jarri zion; Gorrotxategi margolariak Joxpinixi izeneko olio-margoa egin zion. Idiazabalen ere beste emakumezko pilotari bat bazegoela dio prentsako albisteak. Gehiago ere baziren pilotariak: 1896an, bi emakumek jokatu zuten partida, Abandon.

Erraketistek 1938an omendu zuten Joxpinixi Albisu, Eibarren. Ez zen sekula ezkondu. Amerikara jokatzera joateko «6.000 duroko eskaintzari» muzin egin zion, bere garaian. Donostiako Errukietxean bizi izan zen, 1931tik 1950ean hil zen arte. Lazkaoko jaietara urtero joaten zen, emakumearen balioa borrokatu, garaitu eta goratutako plazara.

Bertsoa • Kate motzean 09 Iker Zubeldia Katarain • Xabier Unanue

2020ko urriaren 16a • # 392

Gaiak hala dio

Kate motzean Xabier Unanue • Arrautza ekoizlea

«Burokrazia tramite asko egin beharra dago» Iker Zubeldia Katarain

Gaia: Ura Neurria: Hamarreko txikia Doinua: Espainian behera Munduaren erregai negu ala uda lurrunduta dijoa lurretik zerura berriro erortzeko eurian modura gehiegitan alperrik galtzen dugun hura askok amesten duen iturriko ura Lehortea denean denok huraxe nahi uraldietan berriz egiten gaitu blai biak ditu bereak arrisku ta dohai apaizekin aldeak badauzka nolanahi hiltzen laguntzen digu bizitzen ere bai

Testua eta argazkia: Mikel Albisu

Olaberriko Irantzuaga baserrian –amaren jaiotetxea– eraiki berri duen pabiloian azken lanak egiten erantzun ditu galdera hauek Xabier Unanuek (Lazkao, 1974), hainbat gremiotako langilez inguratuta. Lehen 6.000 oiloak sartzeko egunaren atarian dago.

Fabrikan bost erreleboetan lan egin ondoren Zaldibiatik – han bizi da orain– Irantzuaga baserrira egunero bueltaka zebilela, pentsatu zuen Unanuek bertan zerbait egin behar zuela. «Aurretik hainbat urtez Euskaberren lan egin nuenez, sektorea ezagutzen nuen. Horregatik animatu nintzen oilo ustiapena martxan jartzera».

Ze zailtasun aurkitu duzu bidean?

HURRENGOA » Bertsolaria: Gorka Azkarate Torner Gaia: Etorkizun hurbila

Hemengo makineriaren esku liburuak.

Musika talde edo abeslari bat.

Rockero zaharrak, Su Ta Gar.

Abesti bat.

Su Ta Garren Itxaropena.

Kolore bat Berdea.

Oporretarako leku bat.

Hondartza lasai bat.

Zer gosaltzen duzu?

Kafe bat.

Amets bat.

Amesgaizto asko izaten ditut – dio barrez–.

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Barre errazekoa naiz, eguna barrez pasatzen dut.

Burokrazia tramite asko egin beharra dago, eta azkenean horretarako profesionalen beharra izan dut.

Bizitzako plazer txiki bat.

Ze zaletasun dituzu?

Hemen gainean duguna, Urbaundi.

Orain bat ere ez! Honetarako bizi naiz.

Zaldibian biziko ez bazina...

Liburu bat.

Lazkaon edo Olaberrian, Irantzuagan.

Ahal denean siesta egitea.

Goierriko txoko bat.

10 Elkarrizketa Alaitz Telletxea • Trikitilaria

# 392 • 2020ko urriaren 16a

Elkarrizketa Alaitz Telletxea Trikitilaria

«AMAK TALDEA SORPRESA HANDIA IZAN DA NIRETZAT» Testua: Laida Goiburu

Argazkia: Gaizka Peñafiel

Ibilbide luzea du Alaitz Telletxea trikitilariak (Oiartzun, 1976). Alaitz eta Maider bikoan 14 urterekin hasi zen plazaz plaza, eta bolada batez oholtzatik kanpo egon eta gero, AMAK taldean dabil orain, Kristina Solano, Amaia Oreja eta Maixa Lizarribarrekin. Gaur Lazkao bizitokian joko dute, eta bihar zortzi bukatuko dute bira Telletxearen sorterrian.

San Beniton Lehen Hezkuntzako Musika irakasle aritzen da.

Alaitz eta Maider osatu zenuen gaztetan Maider Zabalegirekin. Garaiz hasi zenuen plazetako ibilia.

ekarri zidaten. Nire bizitzako egunik politenetakoa izan zen egun hori!

Hamalau urte genituela hasi ginen Maider eta biok elkarrekin. Orduan zortzigarren mailan ginen, oraingo DBH izango litzatekeena. Euskal Herriko kantu txapelketan parte hartu genuen beste zazpi neskek eta ordutik aurrera hasi ginen biak jotzen. Hasieran nire familiako afari eta bazkarietan hasi ginen jotzen.

Pixkanaka jendea deitzen hasi zitzaigun eta aurrera jarraitu genuen.

Bakoitzak bere bideari egin genion 2004. urtean. Ni urte horietan bi taldetan aritu nintzen. Lantz taldearekin eta Patxi eta konpania taldearekin. Bi talde horietan asko ikasi nuen. Eszenatokiaren aurrean egotetik eta protagonismoa izatetik bigarren maila batean egotea egokitu zitzaidan eta oso gustura aritu nintzen. Lantz taldearekin asko gozatu nuen. Gure artean oso giro ona genuen eta oso ondo pasatzen genuen.

Gainera Mikel Errazkinek egindako moldaketak interpretatzea ederra izan zen. Tamalez Mikel hil egin zitzaigun eta bera gabe taldeak zentzua galdu zuen. Beraz, disko bat argitaratu eta emanaldi batzuk eskaintzeko aukera izan genuen. Patxi eta konpaniarekin

Beti trikitia eskuan. Txikitatik gustatu izan al zaizu trikitixa?

Bai, txikitatik. Nire bi ahizpek soinu handia jotzen bazuten ere niri ez zitzaidan hori gustatzen. Lehengusuak ikusten nituen familia bazkarietan soinu txikiarekin eta nik hori nahi nuen. Beraz, 9 urte nituenean gurasoek trikitixa

2004an utzi zenuten proiektu hori.

dantza erakustaldiak egiten zituen. Patxiri musikarekin laguntzen genion eta dantza munduko errepertorio zabala ikasi nuen, baita Europan dantzaren inguruan dagoen festibaletan dagoen giroa ere. Mundu zoragarri hori bizitzeko aukera ere izan nuen.

Eszenatokia utzi zenuen gero. Faltan sumatu al duzu?

Bi talde horiekin ibili ondoren besoan lesio handia izan nuen eta trikitixa utzi behar izan nuen. Oso gogorra izan zen garai hura. Momentu batean ezin izango nuela berriz ere soinurik jo sinetsi nuen, eta nire bizitzak zentzua galdu zuen. Zorionez lortu nuen hori gainditzea eta orain berriz ere jo dezaket! Duela hamar urte ama izan nintzen eta bitartean irakasle izateko ikasketak egin nituen. Urte hauetan ez dut eszenatokiaren faltarik izan. Batetik hainbeste

Elkarrizketa 11 Alaitz Telletxea • Trikitilaria

2020ko urriaren 16a • # 392

«Lantzekin eta Patxi eta konpaniarekin ibili ostean besoan lesio handia izan nuen eta trikitixa utzi behar izan nuen» «Ez dut eszenatokiaren faltarik izan. Hainbeste urtetan ibiliagatik eta izandako lesioa zela eta, erabat utzi nuen dena»

kaotarra, baina ni oiartzuarra sentitzen naiz! Lazkaon eta Goierrin gustura nago. Hemezortzi urte egingo ditut bertan bizitzen eta nire ingurua egin dut hemen. Lagunak ditut, semea bertan gustura dago eta bertan lan egiten dut. Badira zortzi urte Lazkaoko ikastolan lanean hasi nintzela. Hasieran Haur Hezkuntzako tutore moduan hasi nintzen, eta gero Musika irakasle moduan hasteko aukera suertatu zitzaidan. Orain Lehen Hezkuntzako Musikako irakaslea naiz eta oso gustura nago. Gustatzen zait eta zorteduna sentitzen naiz.

Nolakoa da lan produktiboa, bira eta etxeko lana uztartzea?

urtetan eszenatokian ibiliagatik eta bestetik izandako lesioa zela eta, erabat utzi nuen dena. Tarteka jaialdiren batean parte hartzeko aukera egokitu zitzaidan, eta gustura aritzen nintzen, baina ezer serioagoan hasteko gogorik gabe.

Lesioa sendatzen ari zitzaidan eta haurra ere koxkortzen ari zela, proposamenen bati baiezkoa ematen hasi nintzen.

AMAK taldean zabiltza orain Kristina Solano, Amaia Oreja eta Maixa Lizarribarrekin. Nola sortu zen proiektua?

AMAK proiektuaren sorrera Oñatiri zor diogu. Duela urte batzuk bertan urtero antolatzen den trikitixa jaialdian parte hartu genuen Kristina Solanok eta Amaia Orejak alde batetik, eta Maixa Lizarribarrek eta nik bestetik. Iaz, Oñatiko jaialdiaren 10. urteurrena ospatzeko aitzakiarekin laurok elkarrekin joateko gonbidapena egin ziguten eta onartu

egin genuen. Ondoren hainbat lekutatik deitu ziguten, eta azkenean AMAK taldea sortu genuen. Ordutik herriz herri gabiltza eta oso esperientzia ona izaten ari da. Niretzat sorpresa handia izan da, opari bat. Elkar ezagutzen genuen lehendik, musika munduan ibili izan baikara laurok.

Ordizian izan zineten irailean, gaur Lazkaon ariko zarete, eta bira amaiera urriaren 24an duzue Oiartzunen.

Uztailetik urrira bitartean emanaldi sorta dezentea izan dugu eta orain birari bukaera emateko asmotan gara. Oiartzunen bazen emakume trikitilari bat, Ramoni Pikabea izenekoa, eta berari omenaldi txiki bat egin nahi zaio.

Oiartzunen jaioa, baina Lazkaon bizi zara aspaldi. Zer moduz Goierrin?

Oiartzuarra naiz bai, uste dut hala izango naizela beti... Jendeak esaten dit laz-

AMAK taldean laurok amak gara, laurok lana dugu eta bakoitzak bere bizi propioa. Haurrak nahiko koxkortuak ditugu laurok ere, eta horrek asko laguntzen du, baina entseguetarako elkartzeko zailtasunak izaten ditugu, batez ere ordutegi desberdinak ditugulako. Halere, nola hala moldatzea lortzen dugu eta horretarako denbora ateratzen dugu.

Pandemia egoera honetan kultur arloko lanak jomugan jarri dira.

Koronabirusa kultur arloko langileentzat astinaldi handia izan da. Galera handiak ekarri ditu eta proiektu asko bertan behera utzi ditu. Artista asko larri dabiltza. Zuzenekoak egitetik bizi den askorentzat oso egoera gogorra da.

Ogibidea zuzenekotatik duten askok ez dute udan lanik izan, eta egoera dagoen bezala ikusita ez dakigu nola jarraituko duen. Garbi dagoena da egoera honetan kultur ekitaldiak egitea posible dela eta egin behar direla. Egoerak eskatzen dituen neurriak betez gauzak egin daitezke eta beharrezkoa da horretarako erakundeek laguntzak eskaintzea.

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 392 • 2020ko urriaren 16a

Erretratua

IDIAZABALGO GURE PILOTALEKUA

Idiazabalgo pilotalekuan, ni neu, trizikloan.

Joxe Mari Telleriak utzia

Joxe Mari Telleria Idiazabal

Argazki honetakoa neu naiz, trizikloan motorista moduan eserita eta pilotalekuan. Ezker hormarik gabeko pilotalekua txiki-park kuttuna zen guretzat, pilotaleku, txirrindu-pista, futbol-estadioa, sokasaltorako aproposa.

E

ezker hormarik gabeko pilotalekua zen Idiazabalgoa. Gure txiki-park kuttuna, pilotaleku, txirrindu-pista, futbol-estadioa, sokasaltorako aproposa. Osaba eta lehengusua Murchante edo Tafallatik etortzen ziren egun euritsuetan, toldo lodi-lodi hura pilotalekuan zabal-zabal jartzen genuen ateri zegoenean, eguzkiarekin hobeto lehortzeko. Herri txikietako ohiturak ziren.

Igande eguerdietan gazte talde batek, beti berdinak, gomazko pilota batekin pala partida jokatzen zuen. Atzeatzeraino iristen zen pilota, ia Unsain etxeraino. Elizara bidean zihoazenak ikusle, pilotariak eta ezker hormaren ordez, N-1 errepidean pasatzen ziren kotxeak… A ze saltsa! Giro ederra sortzen zen!

etortzen ziren. Etxekoak bezala ziren, oso ondo gogoratzen dut: tiobibo edo autotxokeetakoak doan ibiltzeko fitxak oparitzen zizkiguten gero.

Ah, ezin ahaztu gure pilotalekuaren inguruan zeuden etxeak. Orduko udaletxea zen frontisa. Eskubian, metalezko sarez babestuta, Floreaga. UharkaOndo atzeraxeago, gure etxea. Eta Torre Unsain, etxe bikaina.

Azkeneko honekin oroitzapen bereziak ditut. Bertan Periko eta Luzia bizi ziren. Guretzat tio Periko eta tia Luzia.

Andreak futbola gorroto zuen. Joko itsusia omen zen, pilota, berriz, oso polita. Nire ustez arazoa zen porteria bat frontis ondoan izaten zela, eta bestea Unsain etxearen aurre-aurrean, eta noizbehinka baloi galduren batek bertako begiratokiko kristalen bat puskatzen zuela.

Sanblasetan barrakak Sanblasetan, askotan, elur zuriz estaltzen zen gure pilotalekua. Orain baino elur gehiago egiten zuen. Bertan, autotxokeak eta gaineratiko barrakak prestatzen zituzten. Barrakazaleak euren etxe ordeetan komunik ez zeukatenez, gure tabernako «pulsozko» komunera

Argazkitik ihesi Hauek dira gure pilotalekuko oroitzapen batzuk. Argazki honetakoa neu naiz, trizikloan motorista moduan eserita eta pilotalekuan. Gogoan dut amak esaten zuela, argazkiren bat atera behar zidatela esan orduko ihes egiten nuela!

Gaztejira 13 Unai Martin • Intza Sacristan

2020ko urriaren 23a • # 393

«Inspirazioa faktore oso garrantzitsua da» UNAI MARTIN • ‘Influencer’-a

Testua: Andrea Aranburu

INTZA SACRISTAN

Desikasiz, aurrera

Argazkia: Unai Martin

@Intzasacris

neko bideoak egiten ditut, batez ere bideo-jokoetara jolasten.

Noiz eta nola hasi zinen bideoak igotzen?

14 urte nituela nire lagunekin Youtubeko kanala sortu banuen ere, ez zuen arrakastarik eduki. 2019an berriz, TikToken hasi nintzen eta hortik aurrera dena goraka joan da.

Zaila al da inspiratzea?

Faktore oso garrantzitsua da niretzat.

TikToken edo egunerokotasunean aurkitzen dut, batez ere. Egunean, bataz beste 1-3 ordu behar izaten ditut.

Zein da TikTok-en 1.7 M jarraitzaile izateko sekretua?

U

nai Martin (Ordizia, 2000) sare sozialetan Yunimat ezizenez ezaguna den gaztea da.

Youtuben 67 mila harpidedun ditu. Instagramen 245 K jarraitzaile, TikToken berriz 1.7 miloi.

Nola definituko zenuke zure burua?

Oso pertsona geldigaitza eta sortzailea naiz, jendeari barre eginaraztea gustatzen zaiona, eta anbizio handikoa.

Sare sozialetan arrakasta edukitzeko sekreturik ez dago, baina nik 3 faktore garrantzitsu bereizten ditut. Lehenengoa pasioa da, asko gustatu behar zaizu aurrera jarraitzeko, ez delako mundu erraza eta gauza asko bertan behera utzi beharko dituzulako. Bigarrena lan asko egitea da, edukiak etengabe sortu behar direlako, ia egun osoa dedikatu behar diozu zure lanari. Eta azkenekoa pazientzia, niretzat garrantzitsuenetariko bat, arrakasta ez delako egun batetik bestera lortzen. Batzuetan hilabeteak edota urteak behar izaten direlako emaitzak ikusten hasteko, nire kasuan bezala.

Hitzaldiak ere ematen dituzu...

Lehenengoa laster daukat 3 lagunekin batera. Nire intentzioa jendeak ni ezagutzea da, bai sare sozialengatik, bai zinemarengatik, bai imitazioengatik edo edozergatik... Entretenimenduak eta umoreak liluraratzen naute.

Zein plataformatan zaude?

Gaur egun 4 plataformetarako sortzen dut edukia. TikTok-en eta Instagramen egunero bideo azkarrak eta laburrak egiten ditut; Youtuben astean behin umorezko bideoak igotzen ditut, bideojokoetan jolasten, gauzei erreakzionatzen edo lagunekin erronkak egiten; eta azkenik Twitchen, astero 3-4 aldiz zuze-

@yunimat

@yunimatstudios

@yunimatstudios Yunimat

Yunimat

Beganismoa eta intersekzionalitatea

L

a política sexual de la carne liburuan Carol J. Adamsek esaten duen bezala: opresio forma guztiak erlazionatuta daude. Ez soilik erlazionatuta, baizik eta beraien artean indartzen dira.

Intersekzionalitatearen ikuspuntutik, bidegabea litzateke animaliek jasaten duten opresioa alde batera uztea; kolektibo zapaldua baitira. Beganismoa posizio politiko bat da, sistema opresorearen aurka borrokatzen duena.

Dominazio sistema guztiek, ikuspuntu soziologiko batetik, funtzionamendu berdina dute. Patroi berbera dute; baten aurka borrokatu nahi badugu, denen aurka egin behar dugu; horiek hierarkizatu gabe. Genero, arraza, klase, espezie… borrokak, estuki erlazionatuta daude eta denak dira erro bereko zati: zapaltzailea-zapaldua.

Honek ez du esan nahi borroka espezifikoak ez direnik beharrezkoak. Baina betiere beste guztiak kontuan hartuta eta gutxietsi gabe.

Denok dakigu ez dela erraza intersekzionalitatea praktikara eramatea. Think global, act local esaldiarekin bukatu nahi nuke: borroka zehatz bat edukitzea garrantzitsua da; adibidez: LGTB+ borroka. Baina espazio horretan beste borrokei ahotsa ematea ere beharrezkoa da.

14 Garapena Goilan Fundazioaren lan-ildoak

# 393 • 2020ko urriaren 23a

Garapena

GOILAN GUNEA, KOOPERATIBISMOA LANERAKO ARDATZ Testua eta argazkia: Iñaki Gurrutxaga

Goierri beheko zortzi kooperatibek 2003an sortutako elkarte bat da Goilan Fundazioa. Formazioa, berrikuntza eta sustapena bailaran barrena zabaltzea ditu helburu.

E

lkarlana eta kooperatibismoa bultzatzea, heziketa eta prestakuntza teknologikoa sustatzea eta enpresa berrien garapenari bide ematea dira Goilan Fundazioaren sortze helburuak, gizarte eta ekonomia mailako ekintzen bidez Goierri behea bailara eraldatzeko. Zortzi dira 2003. urtean fundazioa eratu zuten kooperatibak: Orkli, Ampo, Panelfisa, EderfilBecker, Kendu, Hertell, Eredu eta Logos.

Sorreratik industriarekin eta ekintzailetzarekin konpromisoa erakutsi du elkarteak, izaera eta tamaina ezberdineko proiektuetan lidertza erakutsiz eta bailarako hainbat erakunderekin elkarlan estuan arituz. Horren erakusle da Goieki garapen agentziarekin 2017. urtean sinatu zuen lankidetza hitzarmena. Goilan gunea jarri zuten martxan orduan Goiekiren egoitzan.

Asier Lekuona (Beasain, 1974) Goilan Fundazioaren lehendakariak –Orkli kooperatibako presidente ere bada– azaldu duenez, garai bateko kooperatiben taldetik eratorritako elkarte bat da Goilan. «Garai batean bailaraka geunden antolatuta kooperatibok –gaur egun sektoreka–. Elkargo hura desegin egin zen, baina ikusi zen interesgarria zela bailarako kooperatiben arteko elkartea mantentzea». Fundazioak ez du egitura profesionalik, eta kooperatiba bakoitzean ardura sozialak dituzten ordezka-

riek bideratzen dute. Urte hasieran plangintza bat egin, eta haien sortze helburuetatik abiatuta, urte bakoitzerako lehentasunak zehazten dituzte.

Lankidetzen bideratzaile Behin lan horiek eginda, urtearen erdialdean elkartu egiten dira atzera, eta IPDK funtsetatik zehaztutako lan lerro horiek ekonomikoki nola lagundu erabakitzen dute. «Gure lana, askotan, hirugarrenekin lan egitera bideratzen dugu, Formazioa, ikerketa eta sustapena

«Egunerokoan formazioa, ikerketa eta sustapena lantzen duten eragileekin lankidetza bultzatzea da Goilanen egitekoa» «Salbuespenezko egoera honetan, dauden enpresei bizirauten laguntzea izan da aurtengo diru-laguntza lerroetako bat» Asier Lekuona Goilan-eko lehendakaria

dira gure sortze helburuak, eta egunerokotasunean hori lantzen duten eragileekin lankidetza bultzatzen dugu».

Goiekirekin batez ere lantzen duten arloa sustapenari dagokiona da, eta egiten duen balorazioa ona da. «Historikoki asko lagundu izan dugu enpresa berrien sorkuntza, eta urtero enpresa berrien lehiaketa laguntzen dugu. Guk, gainera, kooperatiba izaera duten enpresa horiek bultzatzeko ahalegina egiten dugu. Goiekiren inkubategiak eskualdeko ekintzaileekin egiten duen lana oso garrantzitsua da guretzako, eskualdeko enpresa sarea ehuntzeko lan handia egiten baitu».

Etorkizuneko erronkei aurre Goiekirekin hiru lan-ildo nagusi partekatzen ditu. Mugikortasunean estrategia lantzen jarraitzen dute, sektorearen joera aldakorrari erantzuna emateko.

Berrikuntzaren arloan, diagnostiko bat osatu eta bailarako industria erakundeei laguntzea ematea dute helburu. Eta hirugarrena, COVID-19ak sortutako krisiari aurre egiteko Gipuzkoako Foru Aldundiarekin elkarlanean sortu duten Berrabiarazi proiektua da. Horra bide-

Garapena 15 Goilan Fundazioaren lan-ildoak

2020ko urriaren 23a • # 393

Asier Lekuona Goilaneko lehendakaria, Goiekiren NBF egoitzan Koopworking gunea jartzeko egokitu duten bulegoan.

Koopworkinga, lau enpresa txikirentzako lan eremua

N

GOILAN-GOIEKI HITZARMENA Goilan Fundazioak eta Goiekik 2017an sinatu zuten lankidetza hitzarmena. Hiru lan-ildo nagusi partekatzen dituzte.

» Mugikortasuna 2018an jarri zuten martxan bi erakundeek ‘Smart Strategies’ egitasmoa, mugikortasunaren arloko joerak eta gaitasun industrialak aztertu eta lanketa egiteko.

» Berrikuntza Mahaia Iaztik dago martxan berrikuntza proiektua. Diagnostiko bat osatu eta bailarako erakunde industrialei berrikuntza arloko laguntza eskaintzea da helburua.

» Berrabiarazi proiektua Goilan gunearen baliabideak Berrabiarazi proiektura zuzendu dira COVID-19aren ondorioz industriak jasotako kolpeari aurre egin eta etorkizunari begira jartzeko.

ratuko dituzte aurten Goilan Gunearen baliabideak. Garatu duten erreminta baten laguntzaz, enpresen egoera errealak ezagutu eta banakako ibilbide orri bat definituko dute. Behin hori eginda, elkarlaneko proiektuak identifikatuko ditu Goiekik begirada zabalez, etorkizuneko erronkei aurre egiteko.

«Salbuespenezko egoera honetan, gure diru laguntza lerroetako bat aurten hori izan da, dauden enpresa horiei bizirauten laguntzea. Berrikuntzaren bidean, enpresa txikiak bidelagun izatea ere garrantzitsua da, etorkizuneko ekonomian aldaketa nahiko sakona eman behar dela baitirudi». Mundura ireki behar dela argi du Lekuonak, eta bide horretan kooperatiben indargunean «bertakotasunean» jartzen du, erabakiak bertan hartzean.

egozio Berrien Fabrika (NBF) izena du orain bi urtetik Goiekik Ordiziako Arranomendian ireki zuen egoitzak. Goilanek zabaldu zenetik babesten du enpresa inkubategia. Eraikineko bulegoetan eta behe solairuko tailer-laborategian 20 enpresarentzako tokia dago. Aurten beste gune bat sortu dute eraikin berean bi entitateek: Koopworkinga.

Goilanek babestutako eremu hori kooperatiba txikiei zein ekonomia sozialaren arloan ari direnei zuzenduta dago, eta lau enpresari lekua emateko egokitu dute. Fundazioko kide den Eredu kooperatibako Enea markak eman ditu dohaintzan bulegoko altzari guztiak.

Hasierako fasean dagoen proiektu bat da, eta kooperatiba izaerarekin sortzen diren enpresei bultzada ematea eta haien artean harremanak eta lankidetzak sortzea ditu helburu. «Enpresa hasiberriei lehen pausu hori ematen laguntzeko ekosistema egoki bat sortu nahi izan dugu, elkarlana sustatuz. Gure helburuen artean sustapena dago, izaera kooperatibo horren alde eginez», nabarmendu du Asier Lekuonak.

Koopworking-a ez dago sektore edo profil jakin batera zuzenduta. «Irekia da. Kooperatibak sustatzea beti izan dugu helburu, eta beti lagundu izan ditugu ekonomikoki». Oraingo honetan ere, Goilanek hartuko du bere gain gastuen zatirik handiena. Interesatuek Goiekira jo behar dute.

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 393 • 2020ko urriaren 23a

Literatura

Zinema Antxiñe Mendizabal Aranburu Idazlea eta editorea

Euskal gatazkaren poesia

B

atzuek esango dute Suak pizten direnean poesia liburuak Euskal Herriaren askapen prozesuaren zati bat kontatzen duela Mikel Soto idazleak, beste batzuek, berriz, terrorismoa eta kale-borroka dituela ardatz. Harrigarria bada ere, euskal gatazkaz hitz egin daiteke poesia eginez. Definizioak gorabehera, poema-liburu honek 1990eko hamarkadako Iruñeko gazte belaunaldi politikoaren lekukotza jaso du, lehenengo pertsonan, Mikel Sotoren bizipenen eskutik, egileak lehenengo poeman bertan kontrakoa esaten badu ere: «Hau ez da poesia». Literatura-moldeak edozein izanda ere, beste zerbaitek bultzatu du Soto liburu hau idaztera: «… guztiz sinetsita nago gezur sumarioetatik harago egin genuena kontatu behar dudala, egin zigutena kontatu behar dudala».

Heroismotik edo biktimismotik urrun, errimarik gabeko hitz neurtuez lortzen du poetak garai hartako gazteak hezurharagizkoak bihurtzea, beren beldurrak, kezkak, adorea, elkartasuna eta konpromisoa irakurleari helaraziz. Ez daude ideologiatik idatzita, egiazkotasunetik baizik; bihotzak bezain besteko pisua dute ideiek, pasioek bezain beste adimenak. Zintzotasuna eta gordintasuna darie Mikelen hitzei, sentikortasunak egiten ditu hurbileko. Erraza da, ideia politikoak bazter utzita, Iruñeko Alde Zaharreko suzko paisaia marraztu zuten gazte haiekin bat egitea, beren beldur eta maitasunetan topo egitea.

Euskal belaunaldi baten kontzientzia politikoaren esnatzea, borroka egunak, ametsak, atxiloketak, torturak, kartzela urteak ezagutu nahi dituztenek liburu honetan aurkituko dute lekukotza paregabea eta baldintzarik gabeko zintzotasuna.

Laburbirak bederatzi film labur dakartza Ordiziara

E

uskaltzaleen Topaguneak 17. urtez jarri du martxan Laburbira egitasmoa. Euskarazko 9 film labur eskaintzen ari dira, herriz herri, eta hil honen 29an iritsiko da Ordiziara, Hitzaro Euskara Elkartearen eskutik. Egitasmo hori joan den martxoan zen hastekoa, baina koronabirusaren pandemia tarteko, udazkenera atzeratu behar izan zuten.

Euskarazko ikus-entzunezkoen aktibazioan eragin eta euskarazko egileen sormena bultzatzeko asmoz sortu zuen Topaguneak egitasmo hau, duela 17 urte. Geroztik, dozenaka euskal egileren lanak ikusteko aukera izan da Euskal Herri osoko antzokietan, eta Ordizia, ohiko geralekua izan da herri herriko ibilbide horretan.

Bederatzi egile edo talderen lanak ikusteko aukera izango da aurten. Horietako bat, Bira ekoiztetxe goierritarrak Topagunearekin elkarlanean ekoitzitako Gau Beltza dokumental laburra da. Beñat Iturriotzek zuzendu duen lanak, urriaren 31n, Arimen Gaua ospatzeko Euskal Herrian zegoen ohitura eta haren berreskurapena ditu hizpide.

Horrez gain, Josu Martinez, Amaia San Sebastian, Kristina Zorita, Ibon Iza, Yolanda Mazkiaran eta Maitane Eyheramonho zuzendarien, Marilin Taldearen eta Dimegaz kultur elkartearen lanak ere ikusi ahal izango dira. Emanaldia 20:30ean izango da, Ordiziako Herri Antzokian.

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2020ko urriaren 23a • # 393

Osasuna Ana Alustiza Zabaleta - Alazne Azpeitia Aranzadi • Nekotz albaitaritza (Zumarraga)

Txakurren eta katuen txertoak

E

gun hauetan COVID-19a dela eta, birus, antigorputz, PCR eta txertoez hitz egiten pasatzen dugu eguna. Pertsonetan, haurtzaroan txerto batzuk jartzen dira eta bizitzan zehar beste batzuk errepikatzen joaten dira (tetanoa, gripearena...).

Animalietan ere txertoak erabiltzen ditugu. Bezero gehienak urtero etortzen dira azterketa bat egin eta txertoak jartzera. Nahiz eta gure herrialdean legeak ez duen derrigortzen txakur eta katuak txertatzea, osasun aldetik oso komenigarria dela iruditzen zaigu.

Txakurren txertoak Hotzarekin batera txakurren trakeobronkitis infekziosoa iritsi da. Txakur eztula bezala ezagutzen da eta gure gripearekin konparatu daiteke. Oso kutsakorra da eta eztul izugarria eragiten du.

Antibiotikoarekin eta anti inflamatorioekin tratatu daiteke; kasu gutxietan pneumonia sortzera iristen da. Hiru motatako txertoak ditugu gaitz hau saihesteko: injektagarria (ez oso eraginkorra), sudurretik sartzen dena (txakur askorentzat deserosoa) eta ahotik ematen dena (orain gehien erabiltzen dugu-

na). Txakurren hotel gehienetan derrigorrezkoa da txerto hori jarrita izatea.

Beste txerto bat balio aniztuna da; alegia, birus eta bakteria desberdinak txerto bakar batean dituena. Mukia, hepatitisa, leptospirosia, parbobirosia, adenobirosia eta parainfluenzarentzat eraginkorra da. Urte asko daramagu txerto hauek erabiltzen eta horri esker geroz eta gaixo gutxiago ikusten dugu.

Amorruaren aurkakoa da hirugarrena. Erkidego bakoitzak bere legea du, eta Espainiako erkidego gehienetan derrigorrezkoa bada, EAEn ez da derrigorrezkoa txakurrak eta katuak amorruaren aurka txertatzea. Birusa listuan egoten da eta gaixo dagoen animaliek hozka egitean, birusa zaurian sartzen du. Urtero 59.000 pertsona hiltzen dira.

Espainian ez dago amorrurik, baina Marokon bai, eta globalizazioarekin ez dakigu noiz eduki dezakegun gertu.

Katuen txertoak Katuetan garrantzitsuak bi dira: Leuzemia eta Tribalente (Panlenkopenia, Calicivirus eta rinotrakeitis). Leuzemia oso larria da, baina gure katua kutsatzeko era gaixo dagoen katu batekin kontaktua edukitzea da. Etxetik irteten ez den katuari ez diogu leuzemia txertorik jarriko. Tribalentearen birusak guk etxean sartu ditzakegunez, katuak urtero txertatzen ditugu.

COVID-19rik ez Txakurrak eta katuak ez dira kutsatzen; katuek antigorputzak sortzen dituzte.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 393 • 2020ko urriaren 23a

Komikia

Aliritzian Joseba Telleria Albizu Irakaslea eta ikaslea

Ogi gogorrari...

Z

aldibiako hautetsi bati orain gutxi GOIBERRI-ko Kate Motzean atalean egindako elkarrizketaren erantzun batek aliritzi honetarako ideia eman zidan. Izenburuaren kategoria eman zioten gainera, «Ogi zaharra badago, gosaltzeko esne-zopak», alegia. Gaur egun, ez dira asko izango ogi gogorra elikagai bihurtzen dutenak.

Erabili eta bota-ren kultura honetan, beste hainbat gauza bezala, ogia ere sobran geratzen zaigunetakoa da. Gure aurreko belaunaldiek, ordea, ez zuten soberakin handirik izaten ogitan. Elikagai egokia izateaz gain, aukera handiak eskaintzen zituen. Nik neuk ezagutuak, gosaltzeko nahiz afalondorenerako esne-zopak, kafesne-zopak, colacao-zopak, saldazopa edo tostadak. Eguerdian, indibaba-zopa, fideoz nahasitako ogi-zopa, mondeju-zopa eta uretan bustitako ogi zaha-

rraz egindako albondigak. Ohikoena, berriz, baratzuri-zopa, zopako eta ogi zaharraz nahasirik, gauerako. Postrerako, adibidez, torradak. Egun handixeagoetarako, arrain-zopa. Mendi ingurunetan artzain-apurrak edo ogi-mamiak ere bai. Ogi arrallatua egiteko, zeresanik ez. Baita eguneko ogia biharamunerako ere. Ardo-zopak hartzen zituztenekoak ere entzunak ditugu.

Berrerabilera iraunkortasunaren zutabeetako bat izanik, beharraz edo kontzientziaz, baina balioko adibideak.

Kontsumo arduratsuaren inguran, hainbat sentsibilizazio kanpainen barne, ogi gogorra berriro ‘Erabili eta bota’-ren elikagai bihurtzea ere mahaigainerakultura honetan, beste tu izan dute Elikahainbat gauza bezala, gaien xahuketaren ogia ere sobran geratzen aurkako plataforzaigunetakoa da mek. Horren lekuko, Tolosako Ibañez-Gozona gozogintzakoek eskainitako Ogi zaharra berrerabiltzeko errezetak izenburupeko ikastaro praktikoak.

Zopajalea izanik zopa konturen bat atera behar…

Publizitatea 19 2020ko urriaren 23a • # 393