GoiBerri 396. zenbakia

zk. 396 2020ko azaroaren 13a www.goiberri.eus

05

Iritzia Xabin Fernandez Zubeldia.

Bi potrorekin. Ala batekin?

10-11

Elkarrizketa

Ruben Gonzalez: ÂŤOraingoz ez dut areto futbola uzteko asmorikÂť

Gure lurra

Goierriko hiru abere-ustiategi EAEko hamabost sarituen artean

EUSKARA PROZESATUZ Bidea egiten ari da adimen artifizialaren munduan

04

14-15

02 Publizitatea # 396 • 2020ko azaroaren 13a

Iritzia 03 Xabin Fernandez Zubeldia • Kazetaria

2020KO AZAROAREN 13A

# 396 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Itzain

Bi potrorekin. Ala batekin?

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Freepik

G

ustura irakurri nuen bat. Eta haiek ereindako hazieaurreko astean Gertatik, egun Goierri Mo-Herri man Urteagak atal taldea dugu lanean. honetarako idatzi Aurtengo egoera bereziak, zuen testua. Ez nago ondo. Laordea, utzi du bere itzala guzti guntza behar dut izenburupehonengan ere. Batetik, xomoan, gure arazoak azalaretzako rroak gure biboteak ezkutatu ditugun zailtasunez aritu zen.

Xabin Fernandez Zubeldia ditu musukoarekin. Honi aurre Eta beste behin, erabat ados naegiteko, bibotedun maskaraKazetaria go zurekin, lagun. Izan ere, astxoak kaleratu dituzte. Hau gukotan pentsatu izan dut gure txi ez eta taberna eta jatetxeak hezkuntza sistemak eta inguruan dugun gizarte itxita ditugunez, itxulapikoetan diru gutxiago honek ez gaituela prestatzen gaizki egoteko. Eta sartzeko arriskua dago. Baino guzti honek ere ez gu geu prest ez bagaude, nola demontre zabal- ditu kokildu boluntarioak. Aupa zuek! duko ditugu bada gure ahuleziak beste norbaiEta beharrezkoa al da hau guztia? Bada, uste tekin? Eta nik, beste arantza bat erantsiko nioke duguna baino gehiago. Nire inguruan behinik guzti honi. Ez al duzue uste emakumeek erraza- behin, izan ditut sekula medikuarengana joan go kudeatzen dituztela osasun arazoak? Zaila- ez diren gizonezkoak. Urologo hitza entzun eta goa al da barrua zabaltzea gizonezkoen kasuan? mendian gora korrika hasten direnak. Psikologo Horri tiraka, 2003. urtean Australiako mutil edo psikiatra hitzak debekatuta dituztenak. Eta batzuk abiatu zuten Movember mugimendua- ez diot inolaz ere errudunak direnik, ezta gurekin gogoratu naiz. Finean, gizonezkoen osa- txiagorik ere. Are gehiago, erreakzio edo erreaksunari ikusgarritasuna eman nahi dion kanpai- zio eza hauek guztiz normalak direla esango nuna da. Mundu mailako egitasmoa; egitasmo ke. Sufrimendua ezkutatzera ohitu gaituzte. Urmundiala. Gure biboteak baliatuz, gizonezkook teetan zehar, gizonak izateko hezi gaituzte. Bepairatzen ditugun osasun gaitz lotsatiak plaza- netako gizonak izateko. Bi potrorekin! ratzen ditu azaroan zehar. Barrabiletako minbiEta jakin badakit gauzak aldatzen ari direla. ziaren, prostata arazoen edota suizidioaren aur- Baino aldi berean, asko dugu lantzeko oraindik ka lanean ari diren proiektuen alde dirua biltzea ere. Denok. Gizon zein emakume, haur, gazte, du xedeetako bat. Baino hori bezain garrantzi- heldu zein agure, guztiok ikasi behar dugu potro tsua da mugimendu honek hilabete honetan bakar batekin bizitzen. Badaezpada. lortzen duena gure kaleetan. Gizonezkoen osaGermanek zioen moduan, askotan esaten sunaz hitz egitea, edo entzutea behintzat. dugu gezurra zer moduz gauden galdetzen di17 urte daramatza Movember egitasmoak la- gutenean. Eta beharbada iritsi da egia esaten nean. Gurean ere aspalditik ditugu ordezkariak. hasteko garaia.

Ordiziako Errugbi Taldea izan zen lehenetako Eta zu, zer moduz zaude?

04 Sakonean Euskara eta adimen artifiziala

# 396 • 2020ko azaroaren 13a

Erreportajea

AHOTSIK GABEKO HIZTUNAK Testuak: Kerman Garralda Zubimendi

Hizkuntzen prozesamendua «modan» dagoen alorra dela diote, identifikagarriak direlako egindako aurrerapenak. Freepik

Bederatzi goierritar dabiltza adimen artifizialen hizkuntzaren prozesamenduaren alorrean lanean.

Urte gutxitan aurrerapen asko egin diren arren, bidea hasi besterik ez dela egin diote. Baita euskararentzat ere.

N

ondik zatoz?», galdetu zion, gaztelaniaz. «Kaxan dioen bezela, Kalifornian (AEB) sortu ninduten». «Hara! ez nuke esango estatubatuarra zarenik, gaztelaniaz oso ongi egiten duzu». «Sorbururik eta mugarik ez dudala pentsatzea gustatzen zait». «Zenbat hizkuntza dakizkizu?». «Hizkuntza asko hitz egiten ditut –40 baino gehiago–. Alemaniera, arabiera, errusiera, txinera...». «Eta euskaraz?», galdetu zion, oraingoan euskaraz. «Barkatu, uste dut ez zaitudala ulertzen», erantzun zion, gaztela-

niaz. «Ea euskaraz hitz egiten badakizun», errepikatu zion. «Barkatu, hori ez zait posible».

Mugikorrarekin hizketan ari zen, baina bestaldean ez zegoen inor. Izan ere, emakume baten ahots leuna zuen adimen artifizial batekin ari zen hizketan. Pena hartu zuen, tresna baliagarria iruditu zitzaiolako, baina ezin zuelako ama hizkuntzan erabili. Halere, etorkizunean adimen horrek euskaraz jakingo zuela pentsatu zuen, horrenbeste hizkuntza ikasi baditu bat gehiagorentzako ahalmena izango duelakoan.

Zuzen zebilen. EHUko Ixa ikerlari taldea eta Elhuyar Fundazioko kide batzuk, tartean bederatzi goierritar, irakasten baitabiltza: Manex Agirrezabal, Itziar Aldabe, Josu Aztiria, Jon Ander Campos, Enrique Fernandez, Iñigo Jauregi, Oier Lopez de la Calle, Esther Miranda eta Gorka Urbizu. Adimen artifizialen hizkuntzaren prozesamenduaren adarrean egiten dute lan. «Konputadorari edo ordenagailuari giza adimena ematea da helburua, baina errealitatean ataza sinpleagoak egiten dira», hasi da azaltzen Agirrezabal.

«Hizkuntza prozesamendua da ataza horietako bat, esanguratsuenena», gaineratu du Lopez de la Callek. Hau da, makinari esandakoa ulertzeko eta erantzuteko gaitasuna emateko egiten dute lan.

Goierritarren kasuan informatikariak dira –Aztiriak enpresa ikasketak

Sakonean 05 Euskara eta adimen artifiziala

2020ko azaroaren 13a • # 396

lako emaitzak lortzeko». Ixa taldeko kideak ikerketaz arduratzen dira eta Elhuyarrekoak, berriz, ikerketen emaitzak aplikazio erabilgarrietara eramateaz. Egun, hizkuntza prozesamenduari esker, itzultzaile automatikoak, ortografia zuzentzaileak, galdera-erantzun sistemak... eskura daude. «Euskarazko bozgoragailu adimendua garatzen ari gara Elhuyar, Talaios eta Eskura enpresak», aurreratu du Aztiriak. «Mycroft izeneko proiektu batean oinarritu gara eta hizketaren sintesia, ezagutza, elkarrizketak kudeatzeko ahalmena... erantsiko diogu».

Euskara, jalgi hadi sarera

Adimen artifizialaren helburua konputagailuari giza adimena ematea da.

Tartean, hizkuntza prozesatzeko ahalmena Konputagailuak sintaxia ulertu behar du zentzuzko esaldiak bata bestearen atzetik osatzeko. Hor dago gakoa

egin zituen–, baina hizkuntzalariek ere egiten duten lan esparru honetan. Etorkizuneko kontuak diruditen arren, iraganean sortutako ogibidea da: XX. mendearen azken laurdenean egin ziren lehen aurrerapenak, eta orduz geroztik, garapenak ez du etenik izan.

Bidean buruari majo eragin behar izan diote: konputagailu batek esaldiak sortzeko nahikoa da hiztegi aberats bat eta arau konbinatzaile batzuk sartzea bere memorian. Baina, makinak sintaxia ulertu behar du zentzua duten esaldiak bata bestearen atzetik osatzeko, eta hor dago gakoa. Urbizuk esan du urte gutxian aurrerapauso handiak egon direla. «Internetak paradigma aldaketa bat ekarri zuen, datuak elkarbanatzeko erraztasun handiagoa dagoelako. Potentzia ere geroz eta gehiago dugu.

Guzti honek aukera eman du garai batean baztertu egin ziren teknikekin seku-

Teknikak hizkuntza batetik bestera estrapolagarriak direnez, erdaraz egindako aurrerapausoak euskarara ekarri daitezke. «Euskara ez da traba», diote.

«Software libreak dena berdindu du.

Munduko beste puntako ikerlari talde batek lan bat argitaratzen du eta hurrengo egunean edozeinek jaits dezake eta bere interesetarako erabili. Horrek sekulako abiada eman dio ikerkuntzari», nabarmendu du Jauregik.

Guztiak bat datoz: euskarak adimen artifizialaren hizkuntza prozesamenduan sakondu beharra du. «Tren hau hartu ezean etorkizunean aplikazioetatik kanpo gelditu da. Pelikula bat euskaraz ikusteko aukera gutxiago dugun bezala, aplikazioak erabiltzerakoan ere erdarara jo beharko dugu», ohartarazi du Urbizuk. «Euskarak biziraungo badu teknologikoki garatua egon behar da», ez du dudarik.

Apostua eginda dago, eta buru-belarri dabiltza lanean. «Dugun txikitasunerako mugimendu handia dugu. Hizkuntzaren prozesamenduan aspalditik ari dira lanean konpainia garrantzitsuak. Ixa eta Elhuyar aitzindariak izan ziren, eta egin duten bide luzeari esker euskara da hizkuntza txikien artean egoera onenetarikoa duena», defendatu du Aztiriak. «Euskararen garapen teknologikoa, zehazki hizkuntza teknologietan, oso altua da. Harro egoteko moduan gaudela esango nuke, lasai asko». Agirrezabal Danimarkan bizi da egun, eta Jauregi Australian. Atzerritik ere bat egiten dute ideiarekin.

Baina Aztiriak berak animoak baretu ditu, bi ahoko ezpata izan baitaiteke hizkuntza prozesamendua: «Inportantea da hausnartzea halako sistemak no-

06 Sakonean Euskara eta adimen artifiziala

la aplikatzen ditugun eta zein helbururekin. Zeren, agian, gure helburuen kontra joan daiteke». Jendeak euskara ikasteko beharra ez sentitzeaz hitz egin du. «Itzultzaile automatikoarekin, esaterako, edozein lan itzuli dezaket euskarara. Zertarako esfortzatuko naiz euskaraz sortzen ordenagailuak egiten badit? Joerak egonkortu daitezke eta euskarazko sorkuntza txikitu».

Informatikariek arrisku gehiago ere ikusten dizkiote, kasu honetan hizkuntzaz haratagoak: «Ordenagailuak imitazioaren bidez ikasten dute. Hortaz, gizakion akatsak ere errepikatzen dituzte», aipatu du Camposek. Hizkuntza sexistaren adibidea jarri du. Horri lotuta, Lopez de la Callek nabarmendu du ordenagailuari zenbat eta hobeto irakasteko orduan eta adibide gehiago eman behar zaizkiola, «ez dago besterik». Datuek, ordea, dirua balio dute. «Teknologia garatzeko dirua behar da. Zein hizkuntzatan egiten den berdin du», dio. Fernandez kexatu da behar adinako finantzioazioa lortzea ez dela erreza, eta baliabide teknologikoak ere murritzak direla.

Gainera, euskal komunitatea txikia izanik, lor daitezkeen datuek ez dute zerikusirik hizkuntza hegemonikoek dituzten aukerekin. Horrek zaildu egiten die hizkuntza gutxituei ezerezetik bide berriak zabaltzea. Langile nahikorik ere ez dagoela uste du Aztiriak, eta ikerlarien kasuan irakaskuntzarekin uztartu behar izaten dute. «Gainera, hemen garrantzi handiagoa ematen diogu dozentziari ikerketari baino», diote. Denbora ere eskatzen dute.

Euskarazko aplikazioa egoteko hizkuntza prozesamendua garatu beharra dago. Baina hiztunak nagitu ditzake

# 396 • 2020ko azaroaren 13a

Euskara ez da traba.

Dirua, denbora eta baliabide teknologikoak zein pertsonalak dira behar direnak

Soldatak nahi baino baxuagoak dira

E

sther Mirandak aho-bizarrik gabe hitz egin du: «Diru gutxiegi bideratzen da. Soldatak baxuegiak dira, eta hala ez dago ikerlari nahikorik lortzerik. Proiektuetarako dirua ere urria da». Gainerakoak bat datoz: «Ikerlarien bizitza nahikoa prekarioa da», gaineratu du Lopez de la Callek.

Zientziaz hitz egiten dute kasu honetan, ikerlarien lan baldintzak orokorrean baitira txarrak euren esanetan. «Zientzialaria ez dago ongi errekonozituta». Eta arazoa, etxean bertan hasten da: «Unibertsitateak berak ere ez du ikerlariaren figura bultzatzen», dio Camposek. Oso gutxik dute lanaldi osoan ikerlari izateko aukera, gehiengo handiak irakasle lanak ere uztartzen ditu. Gainera, ikerlari plazak beste zientzialariekin lehiatu behar izaten dituzte, eta informatikariei bidea ixten zaiela kexu dira.

«Arazoa globala da. Beste herrialdeetan ez dago mirariarik», dio Agirrezabalek. Danimarkako lan baldintzak hobeak izan arren, zientziari behar besteko garrantzirik ez zaiola ematen uste du. «Australian enpresa pribatuek finantzatzen dituzte ikerketak. Orain hizkuntzaren prozesamendua modan dagoenez, dirua badago. Baina kontuz, soilik eurek nahi dituzten ikerketetarako», ohartarazi du Jauregik.

Camposek ohartarazi du aurretik bide luzea dutela: «Erabateko adimen artifizial orokorra oso urruti dago».

«Ikerkuntzatik erabilgarritasuna duten produktuetarako muga asko laburtu da. Baina, oso ataza espezifikoetan lortu ditugu aurrerapausoak, eta sistema berberak ez daki bestelako gauzarik egiten».

Goierritarren plaza Ixa taldea EHUko ikerketa talderik zaharrenetarikoa eta indartsuenetarikoa da, eta mundu osoan du ospea. Hala, ikasleen artean «erakarpen indarra» baduela aitortzen dute, eta ondorioz, normala dela ikerlariak diren informatikari euskaldun askok Ixara jotzea.

«Ikasle garaian Ixak lankidetzan ibiltzeko aukera eskaini zidan eta era naturalean hasi nintzen bertan lanean. Gerora ezagutu nuen hizkuntzaren prozesamenduaren mundua, eta Ixa taldean sakondu nuen», dio Aldabek. Gainerakoen kasuak ere antzekoak dira, bakoitzaren xehetasunekin.

Informatikari euskaldun askok Ixa edo Elhuyar bezalako konpainia indartsuetara jotzen dutenez eta hizkuntzaren prozesamenduak gorakada handia izan duenez, ez du inor harritu horrenbeste goierritar bertan elkartzea. Ez dute arrazoi berezirik sumatzen atzean.

«Baliteke euskalduna izateagatik gehiago izatea... ez dakit, ez dut uste.

Kasualitatea dela esango nuke», aipatu du Urbizuk. Inork ez dio kontra egin.

Adimen artifizialari galdetu behar, ea berak bestelakorik dioen.

Sakonean 07 Euskara eta adimen artifiziala

2020ko azaroaren 13a • # 396

Manex Agirrezabal

Itziar Aldabe

Josu Aztiria

Zumarraga

Beasain

Zumarraga

Manex Agirrezabal zumarragatarra (1988) den arren Danimarkan bizi da egun. Kopenhageko unibertsitatean egiten du lan. Esan gabe doa, hizkuntzaren prozesamenduaren esparruan aritzen da. Atzerrian bizi arren Euskal Herriarekin eta bertako informatika munduarekin lotura estua du.

Itziar Aldabe beasaindarra (1979) da.

Ingeniaritza informatikoa bokazioz ikasi zuela dio, baina Ixa taldean planifikatu gabe hasi zela lanean. Ikasle garaian aukera eskaini zioten eta bertan dihardu lanean egun. Urteak daramatza hizkuntzaren prozesamenduaren alorrean sakontzen ikerketaren bidez.

Josu Aztiria da informatika alorreko ikasketarik ez duen taldekide bakarra.

Enpresen kudeaketa ikasketak egin zituen, eta egun Elhuyar elkarteko adimen artifizialaren hizkuntza unitateko koordinatzailea da. Ixa taldearen ikerketak gorpuzteaz arduratzen da Elhuyar.

Zumarragan jaioa da (1978).

Jon Ander Campos

Enrique Fernandez

Iñigo Jauregi

Urretxu

Itsasondo

Ordizia

Jon Ander Campos (Urretxu, 1995) ingeniaritza informatikoan graduatu berria da eta Ixa taldearekin doktore izateko bidea jorratzen ari da. Adimen artifizialen hizkuntza prozesamendua graduan bertan ezagutu zuen arren, arloak eskaintzen dituen aukera anitzek harrapatu zuten, eta bertara zentratuta dago.

Enrique Fernandez Donostian (1977) jaio zen, Itsasondon bizitzen urteak daramatza. Enpresa pribatuetan lanean ibili ostean, unibertsitatera bideratzea erabaki zuen. Egun Ixa taldeko teknikarietako bat da, Miranda bezala. Bien ardura da ikerlarien behar teknikoak asetzea. Informatikaria da ikasketaz.

Iñigo Jauregik Ordiziatik (1994) antipodetara, Australiara, egin zuen jauzi. Hizkuntzaren prozesamenduaren inguruko ko doktore tesia egiten ari da bertan, Sidneyko Rozetta institutuan. Aukera «kasualitatez» sortu zitzaiola dio, baina erronkari heltzea erabaki zuen. Ez da damutzen.

Oier Lopez de la Calle

Esther Miranda

Gorka Urbizu

Beasain

Legazpi

Idiazabal

Oier Lopez de la Calle Oñatin (1980) jaio zen, baina Beasainera ezkondu zen. Ingeniari informatikoa da ikasketaz, eta Ixa taldean egiten du lan. Hizkuntzaren prozesamendua hitzetatik haratago doanez, bere ikerketa ahotsetik irudiaren eremura ere zabaltzen da. Zehazki, IXA taldearen eremu multimodalean jarduten du.

Esther Miranda (Legazpi, 1972) ingeniari formatikoa da ikasketaz eta Ixa taldeko teknika alorrean egiten du lan, Fernandezek bezala. Bien ardura da ikerlarien behar teknikoak asetzea. Hala, bere lana dago ikerketaren oinarrian, baina Mirandak berak dio hizkuntza prozesamenduarekin ez duela zuzenean lan egiten.

Gorka Urbizu da taldeko gazteena (Idiazabal, 1996). Ingeniaritza informatikoko ikasketak egin zituen bitartean Ixa taldean ibili zen lanean, eta egun Elhuyarko langilea da. Fundazioaren hizkuntza eta teknologia alorretan egiten du lan, aplikazio erabilgarriak sortzen. Bere lanak ez du amaierarik, aplikazioen garapena etengabea delako.

08 Herri jakintza Sendabelarrak

# 396 • 2020ko azaroaren 13a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Zahatoa: Ohiko esanahiaz gain –ardoa eramateko animalia larruz egindako biltegia-, Goierrin 1990eko hamarkadan beste zentzu batean ere zabaldu zen, herri hizkeran: pertsona artaburua edo leloa izendatzeko.

«Ehun eroren sinisteak baino zuhur baten ustea hobe»

1911 -11 - 13: Martin Irizar ‘Aita Patxi’

Esamesak askoren ahotan ibilita ere, esames geratzen dira. Edozeinen egiari gain har diezaioke arrazoizko norbaiten susmoak.

1961 -11 - 13: Jose Antonio Erauskin

konpositorea jaio zen, Lazkaon. organista zaldibiarra hil zen, Bermeon.

1854 - 11 -14: Serapio Mujika historialari jaio zen, Ormaiztegin.

Sendabelarrak

Belarmina ‘Tentsio belarra’ izenez ere ezaguna, odola mehetu eta garbitzeko erabili izan da, baita sabeleko minerako ere.

» Izen herrikoia Belarmina

» Izen zientifikoa Centaurium umbellatum L. (Gentianaceae)

» Ezaugarriak Landare nahiko txikia da, 20-30 zentimetrokoa. Hostoek oinaldean erroseta moduko bat osatzen dute, eta zurtoinean oposatuak ditu. Lore txiki eta arrosa kolorekoak ditu zurtoinaren muturrean, eta lore-elkartean agertzen dira. Lur nahiko heze eta buztintsuetan agertzen da, batez ere larre eta lur alferretan.

» Atal erabilgarriak Sustraiak ez beste atal guztiak erabiltzen dira.

» Propietateak eta erabilpenak Belarminari tentsio belarra ere esaten zaio, tentsioa jaisteko duen gaitasunarengatik. Garai batean, odola mehetu, garbitu eta tentsioa jaisteko erabiltzen zuten, depuratibo moduan. Anemia, gose falta eta ahuleziarako oso

egokia da, baita sabeleko minak, haizeak eta urdail eta behazunaren sekrezioak estimulatzeko ere, digestio zail eta mingarrietan.

Infusioa edo dekozioa hartuko dugu, hamabost gramo landare ur litro batean egosiz hamabost minutuz. Ez edan hiru edalontzi baino gehiago egunean. Gibeleko arazoetarako, inflamazioa edo harriak daudenerako, sukarra jaisteko... kasu horietan ere infusioa hartuko dugu.

Kanpo erabilera bezala, zikatrizante eta antiseptiko moduan erabiltzen da. Ultzera edo azaleko arazoetarako, zuku freskoa kataplasma moduan

erabiliz edo infusioarekin garbituz.

Kasu horretan, 60 gramo landare ur litro batean erabil daiteke. Gaitz horietarako, infusioez gain, tinturak erabil daitezke. Kasu horietan, hogei tanta hartu hiru aldiz egunean.

» Kontraindikazioak Esan bezala, odola mehetu eta tentsioa jaisten duenez, neurrian hartzea gomendatzen da.

Iturria: Legorretako Udalak kaleratutako ‘Ez zela kajoi batean gordetzekoa’ liburua.

Bertsoa • Kate motzean 09 Joxe Arizkorreta Imaz • Josu Agirre

2020ko azaroaren 13a • # 396

Gaiak hala dio

Kate motzean Josu Agirre • Pilota entrenatzailea

«Helduen artean pilota zaletasun gehiago dago» Joxe Arizkorreta Imaz

Gaia: Muxuzko begiradak Neurria: Hamarreko txikia Doinua: Lagundurikan denoi Sudur-kokots tarteko tapaki berria tirantez zut belarri atzeetan jarria tarteka ezatsegin sarritan larria oihal zati atzean ezin igarria faltan sumatzen dugun eztizko irria Musukoak guregan hainbat tirabira onetik hainbat puntu izatez badira lehen ez bezala orain gauza bat argi da gertutik bereizten da begien dirdira zuzen begietara jarriaz begira

Testua eta argazkia: Mikel Albisu

Duela 8 urtetik Segurako pilota eskolako entrenatzailea da Josu Agirre (Antzuola, 1983), aurretik pilotaria ere izana afizionatu mailan. Pilota eskolan benjaminetatik infantil mailara arteko 60 bat haur dituzte. Hortik aurrera, arrazoi ezberdinengatik, pilotan egiteari uzten diote. «Seguran helduen artean zaletasun gehiago dago gazteen artean baino. Transmisioa sendotzea da erronka». Bere jaioterriarekin aldea ikusten du Agirrek: «Antzuolan oraintsu arte izan da pilotari profesional bat, Aitor Mendizabal. Erreferente bat izateak belaunaldi berrien zaletasunean eragina du, eta Seguran azken urteetan horixe falta izan zaigu».

Ze zaletasun dituzu?

HURRENGOA » Bertsolaria: Mikel Tapia Aierbe Gaia: Euskaraldia

Liburu bat.

Fernando Morilloren Bilbo Samurai.

Musika talde edo abeslari bat.

Su Ta Gar.

Abesti bat.

Koban taldearen Nekropolia.

Oporretarako leku bat.

Konpainia onarekin, edonon.

Zer gosaltzen duzu?

Kafe bat.

Amets bat.

Euskal Herri aske eta euskaldun batean bizitzea.

Bizitzako plazer txiki bat.

Aurrez pentsatu gabe sortzen diren planak.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Pilota, familia eta lagunekin egotea.

Gaztetan amak oparitutako Asgarth-en CDa.

Pilotari bat.

Goierriko txoko bat.

Juan Martinez de Irujo.

Baztarrika baserria.

Pelikula bat.

Seguran biziko ez bazina…

Jason Bourne-ren edozein.

Dudarik gabe, Antzuolan.

10 Elkarrizketa Ruben Gonzalez ‘Montxi’ • Areto futbol jokalaria

# 396 • 2020ko azaroaren 13a

Elkarrizketa Ruben Gonzalez ‘Montxi’ Areto futbol jokalaria

«LIGAKO JOKALARI ONENARI DAGOKION SARIA JASOTZEAK ILUSIOA EGIN DIT» Testua: Asier Zaldua

Argazkia: Unai de Miguel

menduak eta lana bateragarriak izateari utzi zioten eta ezin izan nuen han jarraitu. Hori dela eta, 2010ean Goierrira itzuli nintzen.

Ruben Gonzalez ‘Montxi’-k (Urretxu, 1982) 25 urte baino gehiago daramatza areto futbolean jokatzen. Lehen pausoak Goierri kirol elkartearen taldean eman zituen eta bigarren mailako hainbat taldetan jokatu ondoren, Goierrira itzuli zen. Irailean, 37 urterekin, Euskal Ligako jokalari onenari dagokion saria eman zioten.

Futbola asko gustatzen zitzaidan. Gainzuri ikastetxean ikasten nuenean Urolak ez ninduen hartu, ondoren areto futbolean hasi nintzen eta areto futbolean gelditu nintzen. Ez naiz sekula zelai handian aritu.

Nolatan hasi zinen areto futbolean?

25 urte daramatzazu areto futbolean jokatzen. Ba al dakizu zenbat partida jokatu dituzun?

13-14 urterekin hasi nintzen, institutuan. Talde hark Goierrirekin hitzarmena zuen eta berehala Goierrira pasa nintzen. 17 urterekin Ibarrara joan nintzen, bigarren mailan jokatzera. Lau urte eman nituen bertan. Diru arazoak izan zituzten eta Lizarrara joan nintzen. Bertan hiru urte eman nituen. Ondoren, Logroñon, Bilbon, Tuteran eta Elgoibarren jokatu nuen, Goierrira itzuli aurretik. Hamar urte eman nituen bigarren mailan, Ibarra, Lizarra, Logroño, Bilbo eta Tuteran. Elgoibar hirugarren mailan zegoen eta bigarren B mailara igo ginen. Talde ona genuen, baina entrena-

Ez al zara inoiz zelai handian aritu?

Zeintzuk dira zure dohainak?

Langilea eta abila naiz, eta beti golak sartzeko erraztasuna izan dut. Jokalari nahiko osoa naiz. Defentsan ondo moldatzen naiz. Zelai handian baino jokalari gutxiago gara eta defentsan nagia dena agerian gelditzen da.

700 partida pasatxo jokatu ditut. Partida horiei Gipuzkoako eta Euskadiko selekzioekin jokatutako partidak gehitu behar zaizkie. 800 partida baino gehiago jokatuko nituen.

Zenbat gol sartu dituzu?

Bigarren mailan ia 200 gol sartu nituen.

Goierrin denboraldi bakoitzean 40-50 gol sartzen ditut.

Zer ematen dizu areto futbolak?

Areto futbolak ia dena eman dit. Haurra nintzela hasi nintzen eta oso gaztetan kanpora joan nintzen. Horrek hezten lagundu zidan. Egun ez dut dirurik ira-

bazten eta taldeko zaharrena naiz, baina kirol hau asko gustatzen zait, asko gozatzen dut eta oraingoz ez dut uzteko asmorik. Maila emateari uzten diodanean, utzi egingo dut.

Lesioekin zortea izan duzula dirudi.

Zortea izan dut, bai. Ez dut sekula lesio larririk izan. Zaintiraturik ere ez. Partida batzuetan minarekin jokatu behar izan dut, baina areto futbolean jokatzea horrenbeste gustatzen zaidanez, ez zait gogorra egin. Ez diot partida bakar bat jokatzeari utzi.

Ez duzu, beraz, jokatzeari uzteko asmorik.

Oraingoz, ez. Batzuk, pandemia dela eta, jokatzeari utzi diote. Nik ez dut horrela utzi nahi, agurtzeko aukerarik gabe. Joan zen denboraldian liga bertan behera gelditu zen eta denboraldi honetan hasiera atzeratu egin da, baina ez dut uzteko asmorik.

Euskal Ligako jokalari onenari saria eman dizute, gainera.

Entrenatzaileek eta kapitainek parte hartu zuten bozketan. Ilusioa egin dit, noski. Nire lehen saria da.

Ba al duzu arantzaren bat? Lehen mailan jokatu ez izana, beharbada?

Lehen mailan jokatu ez izanak pena ematen dit, noski. Lizarran nengoenean Xota (egungo Osasuna Magna) taldea gertu zegoen eta egunen batean beraien deia jasotzeko itxaropena nuen, baina ez zidaten deitu. Ibarran nengoenean

Elkarrizketa 11 Ruben Gonzalez ‘Montxi’ • Areto futbol jokalaria

2020ko azaroaren 13a • # 396

igoera fasea jokatzetik gertu egon ginen. Tuteran urte gogorra pasa genuen eta jaisteko zorian egon ginen. Gipuzkoara itzuli nintzen etxetik gerturago egoteko eta hurrengo denboraldian lehen mailara igo ziren.

Toki ezberdin askotan jokatu duzu.

Taldeak bilatzeaz arduratzen zen ordezkariren bat al zenuen?

Jokalari gehienek ordezkariak dituzte, baina nik ez nuen ordezkaririk eduki.

Deitzen zidaten tokietara joaten nintzen. Hamar denboraldi eman nituen bigarren mailan eta horietako bostetan entrenatzaile berarekin aritu nintzen.

Lau talde ezberdinetan izan zen nire entrenatzailea.

Diru asko kobratzen al zenuten?

Bigarren mailan jokatu nuen azken bost urteetan soldata arrunt bat izan nuen.

Gainontzeko urteetan gasolina ordaintzen zidaten eta partidak irabazteagatik sariak izaten genituen.

Zein izan da zure denboraldi onena?

Logroñokoa. 32 gol sartu nituen. Helburua ez jaistea zen eta zazpigarren postuan gelditu ginen.

Nola ikusten duzu Goierri taldea?

Gainontzeko kirol guztietan bezala, ekonomiak okerrera egin du. Lehen dena ordaintzen ziguten eta orain gastu batzuk guk ordaindu behar ditugu. Kluba, zorionez, betikoa da: familia bat gara eta gure arteko harremana oso ona da. Hori bai, lehen denak nire adin ingurukoak ziren eta orain gazteagoak dira.

Herrian bertan areto futbolean jokatu ahal izatea, pagotxa da. Garai batean kanpoan bizi nintzen. Orain kiroldegia etxetik bost minutura dut.

Zure burua entrenatzaile bezala ikusten al duzu?

Gazteak entrenatu izan ditut, baina benetan gustatzen zaidana jokatzea da.

Dena den, ez dago zer gertatuko den esaterik.

«800 partida baino gehiago jokatuko nituen.

Taldeekin 700 inguru, eta besteak Gipuzkoako eta Euskadiko selekzioekin» «Minarekin jokatu behar izan dut, baina areto futbola hainbeste gustatzen zaidanez, ez zait gogorra egin»

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 396 • 2020ko azaroaren 13a

Erretratua

ATAUNGO PASADIZOAK

Jexux Aizpurua Barandiaran Ataun

Plazako eta elizara bidean izaten zen jendearen joan-etorria ziren ikusgai bakarra. Gaur Zaindegi gure etxeko leihora aterako bagina, denbora luzez kalean ez genuke arimarik ere ikusiko.

O

rduan, ordea, udaletxea, alhondiga, Caja de Ahorrosa, Pedro mikeletea, Benito ojalateroa, Esteban goarda, Beltran guardia zibila, Inazio jostuna, ileapaindegian Rosarito, Luzio Dorronsororen karroa, Joxemiel Barandiaranen velo-solexean, botikan Kontxita, errota-bidean gariz edo artoz kargatuta Aietzioko astoa, Berraraingo Antonio, Andreseneko Josekutz, Lopetxeko Joxe, Saletxeberriko Josekutz, Etxeberriaundiko Pedro, Sanztegiko Joxe… idi-uztarriekin egur-karretoan, Miravalles-ko surtidorean Maria edo Juli, Txomiñoenean Ixabel eta Martin, Txindikatuko Patxi errepide erdian ardo-kupelak urez astintzen, Joan zapatariaren kixkas hotsa, Jexux Etxeberria antigualeko gauza-zalea, Joxantonio barberoa, Joxe-

Kanpai-dorrea ere maite genu en, eta maiz ig saguzarrak ux otzen ginen es atuz. Jexux Aizp kailera biribile uru Barandiara tan n

mari harakina, Anguloenean Petra eta Joxepa, Kerejetaenea, Joxe organista, udaletxeko balkoitik Jexux sakristaua zelatan, Emeteriaeneko eskaparateko azukredun goxoki erakargarriak, Fabrika Haundirantz bizikleta-zaleak, harrobitik harri-karretoan Euxebio, Eujenio, Joan, Bixente… Iluntzean, berriz, Garaialdeko Ixidro eta Aralegiaundiko Nikolasen artaldeak erretiran; kalezulo bizia benetan.

Haurrok, berriz, Kontzejupen, Kalostraundin, Kalustratxikin, kortxo eta hariz etxean egindako pilotaz, txapetan, ezkutaketan…

Elizkizunek urteko une asko betetzen zuten: eguneroko mezak, bezperak, jaunartzeak, hiletak, bataioak, elizan sartzeak, ezkontzak… guzti horietan jardutea egokitu zitzaigun; gaixorik

zirenei «jauna» edo azken igurtzia eraman, prozesioak...

Kanpaien ikerketak Kanpai-dorrea ere maite genuen eta maiz igotzen ginen eskailera biribiletan saguzarrak uxatuz. Jai handietan bi kanpai txikiak eta handia tartekatuz jo behar. Hileta-kanpaiak, aldiz, hilobizaleak kanpai-dorretik bistaratzen genituenean.

Hainbestetan igotzen ginenez, lehen ikerketa egiteko aukera izan genuen.

Kanpai handiak inguruan bazituen hizki batzuk, baina kanpoaldekoak ezin irakurri. Azkenean, Graziaeneberriko leihotik irakurtzea eta suge baten irudia ikustea lortu genuen.

Eskolako «ibillaroak» beste baterako utziko ditugu (jarraitzekotan).

Gaztejira 13 Lierni Auzmendi eta Maddi Iturrioz • Maddi Erauskin

2020ko azaroaren 13a • # 396

«Ostalaritzari botatzen zaio egoeraren errua» LIERNI AUZMENDI ETA MADDI ITURRIOZ • Ikasleak

Testua: Andrea Aranburu

MADDI ERAUSKIN

Norabide egokian ote?

Argazkia: Ane Garmendia

dinak dira. Beti ostalaritzari botatzen zaio egoeraren errua, eta positibo guztiak ez dira tabernetan kutsatzen, ehuneko txikia dela esaten dute. Gainera, tabernak ixtearen kaltetuak ez dira soilik zerbitzariak edo jabeak; baita ere, hornitzaileak, garbitzaileak... Hori guztia katean doa.

Zer suposatzen du zuentzat hau gertatu izanak?

Lierni Auzmendi: Pena bat da, tabernak gure kulturaren parte diren heinean, herriak bizitza galtzen duelako. Horrez gain, gure diru-sarrera bakarra oraingoz taberna da. Gu ikasleak garenez, taberna azkenean aldi baterako lana da eta puntu batera arte eragiten digu. Ez gara hortaz bizi, irabazitako dirua gure gauzetarako bideratzen dugulako, kapritxoak... Baina gure lankide askok tabernako soldatarekin alokairua ordaintzen dute, seme-alabak aurrera atera...

Nolako itxura hartzen diozue egoerari?

L

ierni Auzmendi eta Maddi Iturrioz ikasleek (Beasain, 1998) Beasaingo Murgil eta Aldaxka tabernetan egiten dute lan. Kuadrillako bereko bi neska hauek herriko egoeraren inguruan hausnartu dute.

Espero al zenuten horrelako neurriak iristea?

Maddi Iturrioz: Bai, Nafarroan eta Espainiako beste leku batzuetan horrelako arauak jarri zituztenean eta kutsatze kopuruak hemen gora egin zuenean, jakin genuen denbora kontua zela hona iristea.

Zein iritzi duzue neurri hauen inguruan?

M.I.: Medikuntza munduan lan egiten duten lagunak ditugu, eta haien errealitatea ikusita, neurriak hartzeko garaia zela ikusi dugu. Hala ere, neurri horiek pairatzen dituzten pertsonak beti ber-

M.I.: Egoera okerrerantz doa. Uste dugu Gabonak bitarte egongo direla neurri murriztaile hauek, Gabonetan asko kontsumitzen delako eta hori interesekoa delako. Urte hasieran berriz ere berragertzea egongo da, eta ostalaritzak jasango ditu berriz ere kalteak. Ikuspuntu baikor bat izan beharra dugu, denon esku dagoelako pandemia hau geratzea.

Aurtengo Gabonetan zer?

L.A.: Nik uste dut Gabonak baino hilabete eta erdi lehenago ixtea prebenitzeko modu bat izan dela, eta hala edo nola abenduan zehar berriz ere irekiko direla. Gure partez animo asko ostalari guztiei; seguru gaude tunel honen amaieran argia egongo dela. maddi_iturrioz

lierniauzmendi

@maddi_erauskin

Tituluak ala esperientzia

E

gun, gazteon artean, ezinbestekoa da formakuntza duin bat izatea, eta hori ez da egun batetik bestera lortzen den zerbait. Ikasketa prozesua geroz eta luzeagoa da.

Eta gazteoi eskatzen digutena ez dator adinarekin bat.

Gradu bat egitea ez da nahikoa, bukatu ostean karreran gehien gustatu zaizun espezialitatean sakontzeko master bat egitea gomendatzen da, izan ere asko laguntzen du arlo hori sakontzeko beste titulu bat izateak. Horrez gain, kontuan hartu ingeleseko titulua, suposatzen da izango duzula, eta gainera, advance deiturikoa. Gainera, orain gutxi aterata, 16 urterekin atera baduzu, maila jaitsita egongo zara eta… Euskarako tituluak ez du ingelesekoak adina garrantzi, baina ez badaukazu eskatuko dizute.

Ikasketa prozesua amaitutakoan, lan bila hasteko ordua heltzen zaigu eta lan eskaintzak aztertzen hastean... Esperientzia hitzarekin topo egiten dugu, hiru urtekoa, bost urtekoa… Orduan geure buruari galdetzen diogu, nondik aterako dudan esperientzia ikasketak amaitu berri ditut eta. Honek desmotibazioa dakar gazteongan, geure burua aukerarik gabe ikustea...

Kontua da, geroz eta tituludun gazte gehiago dagoela, baina benetan lanean esperientzia duen eta lana zer den dakien gutxi.

14 Gure lurra Goierriko ustiategi sarituak

# 396 • 2020ko azaroaren 13a

Gure lurra

LURRAREN ZAINTZA PRODUKTU GORENA SORTZEKO EKINTZA Testua eta argazkia: Iñaki Gurrutxaga

Lazkaoko Iztuetak, Zeraingo Basazabalek eta Urretxuko Donardegik abere-ustiategi onenen sariak lortu dituzte.

Etxeko bazka eta ganaduaren ongizatea daukate oinarrian.

B

i dira Eusko Jaurlaritzak, Araba, Bizkai eta Gipuzkoako Foru Aldundiek, hiru lurraldeetako gestio-zentroek eta NeikerTecnaliak antolatzen duten Euskadiko abere-ustiategi hoberenak txapelketarekin lortu nahi dituzten helburuak: abere-ustiategien berritze teknologikoa bultzatzea eta hori saritzea, eta horretarako pizgarri eta zabalkunderako tresna izatea txapelketa. Epai-irizpideetan, berriz, honakoak hartzen dituzte aintzat: batetik, maila tekniko eta ekonomikoagatik nabarmetzen direnak, eta bestetik, produkzio metodoak baliabideen kudeaketa iraunkorra bermatzera bideratzen dituztenak.

EAE Euskal Autonomia Erkidegoko ustiategi baten titular den edonork har dezake parte –aurten 248 izan dira–, eta baldintza bakarra bete behar dute: haien ganaduak ustiategian bertan bildutako eta kontserbatutako belar-bazkaren bitartez elikatzea, bai siloratuta bai belar-iharra eginda. Hiru modalitate daude: esne-behiak, haragi-behiak eta ardiak. Hiru goierritar izan dira aurtengoan sarituak: EAE mailako esnebehi ustiategi onena Lazkaomendiko Iztueta izendatu dute, Gipuzkoako haragi-behi ustialeko onena Urretxuko Donardegi eta Gipuzkoako bazka onenaren egile Zeraingo Basabazabal artegiko Jabier Muñoa artzaina.

Ustiategien sailkapena bi fasetan egiten da. Aurrenekoan aukeraketa bat egiten da ustiategiaren hainbat ezaugarri puntuatuz (kontserbatutako bazkabelarraren kalitatea eta datu teknikoak, ekonomikoak, ingurumena eta merkaturatzea). Bigarrenean, ustiategiak bisitatzen dituzte epaimahaiko teknikariek bertatik bertara puntuatu ahal izateko.

Aurtengoa 20.a izan da, eta bi hamarkadatako ibilbidea osatuta, lehiaketak beste formatu bat izango du 2021ean.

Esnea zuzenean saltzen 95 urte Lakuan izatekoa zen Iztuetako Mariaje Insausti urriko azken astean saria jasotzen, baina osasun krisia dela eta bertan behera geratu zen ekitaldia. «Denbora askoan egindako lan onaren errekonozimendu bezala hartzen dugu saria, nahiz eta uste dudan askotan ez dela eskertzen guk egiten dugun lana». Lema bat dute Iztueta esne-behi ustiategian, 1925etik esnetan bizi gara, eta zuzeneko salmentan ari dira harrezkero: «Gure aitona kalera joaten zen saltzera, ama ere bai, gero gu, eta orain gure ondorengoak ere bai».

Tradizioa eta berrikuntza batzen, eta artisau lana eta teknologia uztartzen asmatu dute urte hauetan guztietan.

1995ean esne gordina poltsetan sartzen hasi ziren, 2004an esnea pasteurizatzen, 2009an lehen esne makina jarri

zuten Ordizian –ondoren Beasainen eta Lazkaon–, eta 2015ean jogurtak eta izozkiak egiten hasi ziren. «Modu artisauan lan egiten dugu, baina teknologia berria erabiltzen dugu. Europara bidaiatuta ideia bat ekarri genuen, han tradizio handiago dute esnearekin lan egiteko, eta gurera egokitu genuen».

Insaustik argi du lurrarekin «errespetuzkoa» den nekazaritza eta abeltzaintza «iraunkorra» dela Goierriko baserrietan jarraitu beharreko eredua.

«Lurrari lotutakoa izan behar du, inguruari errespetu bat zor diogulako, eta guztiok nahi dugulako denboran irautea, lurra ahituta utzi gabe». Larratze ziklikoa egiten dute Iztuetan, behiek beti belar berri eta goxoa izan dezaten.

«Behien manejoari eta ongizateari ere asko begiratzen zaio orain, elikadurari, azken batean horrela lan eginda lortzen baita kalitatezko esnea».

Bere garaian bildutako belarra Zeraingo Barbari auzoko Basabazal artegiko Jabier Muñoa Diputazioan zen saria jasotzekoa, baina hura ere zen egin. Gipuzkoako zuhain edo bazka onenaren izendapena jaso du. Belarra biltzerakoan faktore askori begiratu be-

Gure lurra 15 Goierriko ustiategi sarituak

2020ko azaroaren 13a • # 396

284 Ustiategik parte hartu dute.

Arabakoak 105 izan dira, 77 Bizkaikoak eta Gipuzkoakoak 102.

Bi maila bereizten dira, absolutua (3 sari) eta lurraldekakoak (12 sari). Lazkao-Lazkaomendiko Iztuetak EAEko esne-behi ustialeku onenaren saria jaso du, Urretxuko Donardegik Gipuzkoako haragi-behi onenarena eta Zeraingo Basazabalek Gipuzkoako zuhain edo bazka onenarena.

har zaie, eta Muñoak lehengo esanei egiten die kasu. «Eguzkia gorenean dagoen garaian, sanjoanetan, izaten du belarrak kalitate eta indar gehien. Belarraren proteina kopurua izaten da asko baloratzen dutena». Horrek, eta «altuerako belarra finagoa izateak», gaztaren zaporean eragina dutela argi du. Horretarako, larreak urtero ongarritu eta ximaurtzen ditu, eta lauzpabost urtean

behin minda bota. Hala ere, bazka ona egiten jarraitzea «kosta» egingo zaiela dio zeraindarrak, sator, orkatz, basurde eta uda honetan zelaiak hondatu dituen har ezezagun horren eraginez.

Aurrez aurreko saririk jaso gabe gelditu da baita ere Urretxuko Donardegiko Mikel Elgarresta, baina «pozik» dago

publiko egin delako, ez baitzuen espero.

Haragi-behiak ditu, eta ekoizpenaren %80 bizitara saltzeko bideratzen du.

Zumarragako Arcelor-Mittal itxi eta gurasoak erretiroa hartzearekin bat buru-belarri sartu zen negozioan. «Morfologia txapelketetan parte hartzen aspaldi hasi zen aita, baina aurrez prestatu gabeko txapelketa batean saria jasotzea sorpresa izan da». 1983tik dituzte limousin arrazako behiak etxean.

Iaz ukuilu berria egin zuten, eta makineria berria erosi ere bai, beti ere behien eta txahalen ongizatea lehenetsiz. «Etzanlekuak eta janlekuak berriak dituzte, eta beti intentzio horrekin egiten dut lan. Lurrarekiko oreka ere mantentzen dugu, ahalik eta eredu jasangarrienaren alde eginez».

«Denbora askoan egindako lan onaren errekonozimendua da saria, lan hau eskertzen ez dela uste dudan arren»

«Eguzkia gorenean dagoen garaian, San Joan aldera, izaten du belarrak indar eta kalitate gehien.

Orduan bildu ohi dut»

«Ganaduaren ongizatea ez ezik, lurrarekiko oreka ere mantentzen dugu, jasangarriena den eredu baten alde eginez»

Mariaje Insausti

Jabier Muñoa

Mikel Elgarresta

Iztueta (Lazkao-Lazkaomendi)

Basazabal (Zerain)

Donardegi (Urretxu)

Jabier Muñoa Zeraingo Barbariko Basazabal artegian duen belar-ihar sarituaren ondoan.

Ekain buruko belarrarekin egiten du bazka.

Ukuilu berria ongizatearen alde

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 396 • 2020ko azaroaren 13a

Musika

Laburrean Aitor Artza Agirre Musikazalea

Biktimen Kluba hemen da…

D

itxosozko konfinamendu eta sasi normalidade honek ia-iatan kulturaren hiletara eraman gaituen honetan, badira berri onak ere Euskal Herrian egiten den musikan. Lan eta proiektu asko sartu dira labean eta pixkanaka ateratzen hasiak dira… Horra hor Mihise, Stupid Fuckin People, Bamms, NCC eta gaurkoan esku artean dugun Victimas Club.

Gasteiz ingurutik datozkigu Pela (Iñaki Urbizu), Osoron, Joseba B.Lenoir, Julen Postigo eta David Marin. Aurretik partaide izan diren taldeak aipatuta beharbada ezagunago egingo zaizkizue: Obligaciones, Sumision City Blues, Sexty Sexers, Señor No, MICE, Siroko, Gatillazo eta baita Marky Ramone ere.

Pela da herri honek eman duen frontmanik indartsuenetako bat inolako zalantzarik gabe. Gai da Iggy Pop, Stiv vators, Natxo Cicatriz edo Joey Ramone berari itzal egiteko. Marky Ramone trebea izan zen Pela abeslari bezala aukeratzen munduan zehar ia bi urtez eramango zituen bira luze batetarako. 40.000 pertsonaz betetako estadioetan lotsagabe abestu zituen Ramonesen kantak, baina bere indarrak are gehiago elektrifikatzen ditu entzuleak gure areto txiki edo ertainetan, irentsi egiten gaitu orduan Pelak.

‘Esnatu naiz’ kabaret ikuskizuna Andoni Mutiloa antzezlea Esnatu naiz kabaretarekin dator. Lau saio egingo ditu guztira Goierrin; Legorretan bihar, eta abenduan Seguran, Ezkion eta Ordizian.

Lekua: Herri Antzokia • Ordua: 19:00 • Sarrera: Doan Bada aurrez aipatutako Cicatriz, Stooges, Iggy Pop, Dead Boys, Stranglers edo Gun Club berak dakarzkit gogora Victimas Club taldeak, abilezia instrumentuetan eta abes-ahotsetan. Hitzak berriz ez gaituzte epel utziko, horren lekuko Profesional , Cortando encía, Farsantes contra Farsantes edo Goierri beraien mapan jartzen duten Cristo nacido en Judizmendi y muerto en Lazkao kantak esaterako. Abesti horiek orain Gakobeltz (Joseba Baleztenaren laborategia) estudioetan grabatzen ari diren disko batek bilduko ditu, eta hilabete asko barru izango dugu esku artean. Beraz, erne egon!

Gaur-gaurkoz sare sozialetan jarraitu beharko ditugu, bertan aurkitu ahal izango dituzue entsegu lokaleko bideak, baita Hell Doradon, Arrasaten eta Urretxun emandako zuzenekoen atal batzuk ere…

Garazi Zabaletaren proiektu berria Garazi Zabaleta musikari beasaindarrak Arah proiektua aurkeztuko du herritarren aurrean. Hilaren 28an izango da, Igartzan, eta sarrerak online daude salgai.

Lekua: Igartzako jauregia • Ordua: 19:00 • Sarrera: 18€

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2020ko azaroaren 13a • # 396

Bizikleten mantenimendua Jose Kruz Mujika • Mujika txirrinduak (Beasain)

Bizikleta baldintza onean izateko aholkuak

N

ori ez zaio gertatu, denboraldi batean bizikletan ibili gabe egon ondoren, bizikletan ibiltzen hasi eta gurpila zulatzea?

Ohiko arazoetako bat izaten da hori, baina gehiago ere badira. Ondorengo lerrootan, bizikletaren oinarrizko mantendimendurako gomendioak emango ditugu, bizikleta beti baldintza onean eduki eta arazoak ekiditeko.

Gurpilak Gurpiletako haizezko kamara porotsua izaten da eta hustu egiten da. Beraz, hilabetero edo, gurpilak ondo puztuta daudela ziurtatu behar dugu. Erdi hutsik baldin badago, espaloi ertzen bat joz gero, zulatu egingo da kolpeagatik.

Gurpilen presioa, bolumenaren araberakoa izaten da. Hala ere, erreferentzia bezala, mendiko bizikleten gurpilen presioa bi kilo ingurukoa izatea komeni da; errepidekoarena, 7-8 kilo; eta paseokoena, 4 kilo inguru.

Gurpilei lotuta, beste arazo bat ere izaten da, saltoka ibiltzen direnen kasuan: gurpiletako erradioak lasatzea.

Beraz, berandu baino lehen, lasatzen hasten direnean, berehala tentsatu behar dira erradioak. Bestela, denbora pasatzen utziz gero, ezinezkoa izan baita gurpil hori konpontzea.

Katea koipeztatu Hilean behin gutxienez, edo bustitzen den bakoitzean, kateari olioa eman behar zaio. Transmisio lekuetan olio pixka bat bota eta trapua pasatzearekin nahikoa da. Bizikletaren «etsai» txarrena herdoila da, eta herdoila busti eta oliorik botatzen ez denean sortzen da. Herdoila sortzen denean osagaiek ez dute ondo lan egiten, edo zarata aterako du.

Katea ondo olioztatzearekin batera, katearen luzerari ere begiratu egin behar zaio. Izan ere, gehiegi luzatuz gero, piñoiak eta platoak ere hondatu egiten dira. Kilometroen arabera luzatzen da katea. Esate baterako, zikloturismoan

BIZIKLETAK GARBITZEA Bizikleta garbitzeko gomendioak:

» Paseoko bizikleta Herrian ibiltzen dugun bizikleta nahikoa da hilean behin trapu batekin garbitzea.

» Mendikoa Mangera edo presioko makinarekin kendu beharko zaio lokatza, nahiz eta bizikleta batentzat ura «etsaia» izan. Beraz, bizikleta urarekin garbitu ondoren, piezak ondo olioztatu behar dira. Bestela, ura bertan geratzen denez, katea eta errodamentuak hondatu daitezke.

» Errepidekoa Eguraldi onarekin ibiliz gero, hamabost egunean trapu bat pasatzearekin nahikoa da. Baina egun euritsu batean, errepideko zikin guztiak jasoko ditu. Beraz, trapu batekin garbitzea daiteke, eta baita ontziak garbitzeko xaboiarekin ere, koadro guztia xuabe-xuabe garbituz ahalik eta urik gutxienarekin xaboia kenduz.

dabiltzanen kasuan, 4.000 kilometro egindakoan komeni izaten da katea aldatzea; mendian ibiltzen direnak, 1.500 km egindakoan; eta bizikleta elektrikoa dutenek, 1.000 km egindakoan.

Balaztak Balaztei edo frenoei eman eta bizikleta ez bada bat-batean gelditzen, bi arazo izan ditzake bizikletak: takoa gastatuta izatea edo kablea destentsetatuta egotea; diskodun frenoen kasuan, pastillak gastatuta edo likidoaren falta izatea. Bizikleta elektrikoen kasuan, pastillak asko gastatzen dira, bizikletak pisu handia duelako.

Torlojuak Bizikleta berria denean, lehenengo hilabetean gerta daiteke torlojuak lasatzea, baina bere puntua hartzen duenean ez dago arazorik. Arazo gehiago izaten da, pieza bat manipulatu eta gaizki jartzea, edo torlojua behar bezala ez estutzea.

Jendeak normalean gehiegi estutzen du torlojua, askotan gainera, giltza desegokiarekin. Torlojuaren burua borobilduta izateak arazo gehiago ematen du.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 396 • 2020ko azaroaren 13a

Komikia

Aliritzian Naroa Elortza Eraldatzaile soziala

Banderizoak

L

ehen tobera 2011n egin genuen Debagoienean: herri antzerki satirikoan Bergarak Arrasate epaitu zuen. Salaketa gordinak izan ziren, eta akusatuaren aulkian, hozkailu eta garbigailu bat, Arrasateren ikur. Bertan irten ziren ordura arte ahapeka esaten genituenak: kooperatibek garapen ekonomikoa lehenetsi dutela ongizate sozialaren aurrean, punky de postal garela, furgoneta/autokarabanadun iraultzaileak... Barre algara artean amaitu zen epaiketa hura, baina antzerki obra baino askoz gehiago suposatu zuen: saneamendu kolektiboa izan zen.

Bergarak ere jaso zuen bere kritika, hain ohikoak diren banderizo kontuekin. Esaterako, zabor poltsen espektakuluarekin (funtsean, eskubide indibidualak ongizate kolektiboaren gainean aldarrikatzen zituena).

Honetan ere, Goierrik badu Debagoienaren antza. Hemen

ere ÂŤnire alde edo nire kontraÂť nagusitzen da; zaborragatik ez denean, ikastetxeetako matrikulengatik. Hala, norberaren egia defendatuz, herri proiektuari buruz hitz egitea ekiditen dugu. Eta garaia da segregazioari buruz hitz egiteko. Ezberdintasun sozioekonomikoei buruz. Bazterketa eta arrazakeriari buruz.

Pandemia garai gogor hauetan argi ikusi dugu zerbitzu publikoen duintasuna ezinbesteko dugula, horrek bermatzen duela gizartearen kohesio eta ongizatea. Publikotasunaren defentsa medikuntzatik hezkuntzara ekarri behar dugu. Matrikulazioaren lehiaren gainetik komunitatea dagoelako. Are Proiektu gehiago, proiektu kokooperatiboen operatiboen eta koolehentasuna peratibiston lehentaeraldaketa soziala suna eraldaketa soziala izan beharko liizan beharko litzateke tzatekeelako. Eta ez eskubide indibidualen defentsa hutsa.

Akaso tobera bat beharko dugu gatazka bideratu eta lankidetzan aritzeko. Baina ordua da begiak ireki eta jokoan dagoenari buruz argi hitz egiteko.

Publizitatea 19 2020ko azaroaren 13a • # 396