GoiBerri 398. zenbakia

zk. 398 2020ko azaroaren 27a www.goiberri.eus

Iritzia

03

Aitor Sarriegi Galparsoro.

Hegoaldera

Elkarrizketa

10-11

Garazi Zabaleta: ÂŤInguruko jendeaz elikatuta egon behar dut sortzekoÂť

Garapena

14-15

Berrabiarazi, hausnartuz eta landuz lehiakor izaten segitzeko proiektua

ERALDAKETA ERDIGUNERA 04

Ekonomia soziala ardatz, KoopFabrika saretzen ari da Goierrin

Iritzia 03 Aitor Sarriegi Galparsoro • Irakaslea eta bertsolaria

2020KO AZAROAREN 27A

# 398 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Itzain

Hegoaldera

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Goiberri

B

erriki gertatu banizkien ere, uste dut zait ikasgelan. baikorregia izan nintzeProdukzio-jarla inork XiLaBako kokaduera desberdipenen bat aukeratuko nak mapa digital batean zuen itxaropena mankokatzeko ariketa bat tendu nuenean. Nola ba, egin behar genuen, mermunduak egunero esakatuaren ezaugarrien, ten badie hura Frantzia Aitor Sarriegi Galparsoro logistikaren eta besteladela?

Irakaslea eta bertsolaria ko adierazleen arabera Euskal Herria Hegoalkokapen egokiena erade eta Iparralde termibaki asmoz. Euskal Henoetan ezagutu dugu asrriko herri banatan kokok, hegoalde eta ipaHizkuntzarekin batera katzeko hamar bat jarrralde geografikoekin galtzen ari garen nazio duera-proposamen, baerabat bat etorri ez koitza bere ezaugarriearren. Hala ere, ohikoa ikuspegiaz gogoeta egin kin. Jasotako hamahiru «Nora zoazte aste behar genuke. Akaso, gure da lanetatik lautan EAEra santuko oporretan?» lurraren mugak benetan galderari, «Hegoaldera, mugatu da kokapenen finkatuta ez badauzkagu eguzki pixka baten bila» esparrua. Nafarroan jardueraren bat kokatu duerantzutea norbaitek. nekez lortuko dugu ten gehienek Iruñea Hegoaldera. Baina ez Tuhizkuntzarekiko hartu dute kokaguneterara, Bardeetara, Erriatxikimendua tzat, eta pare batek Lizaberara edo Euskal Herrirra edo Izaba bezalako ko hegoaldeko edozein tokien hautua egin dute. txokotara. Oso ongi daEz diet errurik botako kigu ze hegoaldetara. Al sur.

16 urteko ikasleei, beEuskaraldia bete-betean den honetan, hizraiek bizi diren munduak eta inguruak behin eta berriz gogorarazten baitiete zein diren he- kuntzarekin batera galtzen ari garen nazio men benetako mugak eta herriak (egunero en- ikuspegiaz gogoeta egin behar genuke. Akaso, tzuten ditugu EAEko eta Nafarroako datuak gure lurraren mugak benetan finkatuta ez babereiztuta irrati-telebistetan, kontrakoak Be- dauzkagu nekez lortuko dugulako hizkuntzarria-k egin duena bezalako ahalegina eskatzen rekiko atxikimendua, hau zuzenean lurrari lobaitu). Zer esan Bidasoatik harago dugun Eus- tzen ez dion gizarte batean. Eta hori ez du Euskal Herriaz. Ariketa aurkeztean zeharka aipatu karaldiak konpontzen.

04 Sakonean Ekonomia sozial eraldatzailea

# 398 • 2020ko azaroaren 27a

Erreportajea

BESTE ERA BATERA Testuak: Ariane Vierbücher

COVID 19ak eragindako osasun larrialdiak lehendik ere bazeuden zenbait krisi azaleratu ditu. Orain arteko garapen ereduari eta oinarrian dagoen sistema sozioekonomikoari buelta emateko lanean ari da KoopFabrika Goierrin.

P

roiektu profesional eta ekimen sozio-ekonomikoak martxan jartzen laguntzeko programa da KoopFabrika. 2017an lehen aldiz abian jarri zenetik, hamarnaka proiektu bultzatu ditu. Ekintzailetza soziala eta ekonomia sozial eraldatzailea sustatzeko programa hori Goierrira ere iritsi da, izan ere, iragan irailean deialdi bat egin zen eskualdean ideia hori bultzatzeko gogoa izan zezaketen pertsona, kooperatiba eta erakundeei, besteak beste. Goierrirentzat proposamen konkretuak lantzen hasteko gogoa zuen talde bat osatu, eta lanketa egiten hasi ziren. Azken asteetan gaiak indarra hartu du, eta Ordizian saio informatiboak eta formakuntza egiten ari dira.

Baina zer da ekonomia sozial eraldatzailea? «Ekonomia egiteko beste modu bat da», hala hasi da kontatzen Andoni Mikelarena Biziolako kidea. «Guk nahi dugu ekonomiaren oinarrira edo jatorrira itzuli». Ekonomiak biltzen ditu

«gizarte batek bizi ahal izateko oinarrizko zerbitzuak eta baliabideak», eta ekonomia sozial eraldatzaileak, pauso bat gehiago ematen du haren esanetan.

«Gaur egungo testuinguru honetan, zein zerbitzu eta zein baliabide behar ditugun bai, baina gizarte bezala bizi ahal izateko eta duin bizitzeko, horiek ere oso kontutan ditu».

Bigarren galdera bat ere biltzen du; «nola sortzen ditugun zerbitzu eta baliabide horiek». Eta nola horri, abizenak ere jartzen dizkio; «modu demokratiko batean, lurrarekiko errespetuz, lurralde batean txertatuta eta lurralde horren beharrei erantzunez, ikuspegi feministarekin... eredu ekonomikotik kanpoko erantzun bat ematen die galdera horiei guztiei».

Zer hori, «oso lotuta egon behar du oinarrizko beharretara, merkatuaren beharretara», osatu du Nerea Eliasek, Biziolako kidea hori ere. «Gizarte bezala, kasu honetan Goierrin, zeintzuk dira

guretzako oinarrizko beharrak? Eta nola asetuko ditugu? Hor egiten du indarra ekonomia sozial eraldatzaileak».

Galdera horien aurrean «eskatzen du kontsentsu bat egotea, eta horrek beste hainbat galdera sortuko lituzke».

Laburbilduz, «oinarrizko beharrak zein diren eta horiek duin asetzeko zer behar dugun», hor dago gakoa. Eta hainbat adibide jartzen ditu, zaintza kasu, oinarrizko behar bat delako. «Denok behar dugun edo beharko dugun zerbait da, baina zaintza behar horri erantzuteko hamaika modu daude».

Gaur-gaurkoz eskaintzen den eredua «oso merkantilista, oso modu ez duinean lan egiten dena, inbisibilizatua dagoena...» da Eliasentzat, eta hori baino harago, behar hori asetzeko beste modu batzuen bila ari dira. Esandakoaz aparte, gehitzen dute, «produktu edo zerbitzu horrek, inpaktu negatiboren bat izan behar badu, horiek nola gutxitu ere aztertuko» dituztela.

Sakonean 05 Ekonomia sozial eraldatzailea

2020ko azarioaren 27a • # 398

Iragan irailetik hona lanketa berezia egiten ari da goierritar talde bat ekonomia sozial eraldatzailearen bueltan. Andoni Mikelarena

FORMAKUNTZA SAIOAK Ekintzailetza soziala eta ekonomia sozial eraldatzailea sustatzeko programa abian da Ordizian, udalaren, Biziolaren, Goierriko Ekonomia Sozial Eraldatzaileko sarearen eta Olatukoop sarearen arteko elkarlanari esker. Komunitatearen jarraikortasuna bermatuz, erronka konplexuei erantzuteko, ekintzailetza sozial eta kooperatiboa eredu interesgarria izan daitekeela eta, sei saio teoriko praktiko egingo dira. Formakuntza teoriko-praktikoa jasotzeaz gain, gaur egun beste herri zein eskualdeetan martxan dauden proiektuak ezagutzeko eta Goierrik etorkizunera begira dituen erronkei aurre egiteko tresnak barneratzen hasteko aukera bat bezala definitu dute programa. Bi saio geratzen dira eta koopfabrika.eus/goierri helbidean eman daiteke izena.

» Azaroak 28, larunbata Harremanak, sare komunitateak eta marketin komunitarioa.

» Abenduak 12, larunbata Bizigarritasuna eta bideragarritasuna ekimen kooperatibo eta komunitarioetan.

Ekonomia sozial eraldatzailea zenbait balio bere baitan biltzen dituen jarduera da. Jendarte justuago baten eraikuntzan kolaboratzea; interes sozialeko proiektuak izatea, bere zentzu zabalenean; lurraldean sustraituak egotea; Autonomia eta kudeaketa demokratikodun irizpideekin funtzionatzea; Sortzen den aberastasuna modu parekidean banatzea; edota ikuspegi sozialetik eta ingurumenarekiko jasangarriak diren praktikak garatzea.

Testuinguru aproposa COVID-19ak lehendik zeuden hutsune eta krisiak, agerian utzi ditu haien ustez. «Ez gara lehenak esaten beste eredu ekonomiko bat beharrezkoa dela. Egia dena da, pandemiak zerbait ona utzi baldin badigu, urte askotan azpimarratzen ari ginen krisi batzuk mahai gainean jarri dituela bapatean». Eta honela argudiatzen dute; «esaten genuen, geneukan ekonomia eredua ez zela soste-

niblea, zaintza beste ikuspegi batetik landu behar genuela... Eta pandemia iristen da eta konturatzen gara, etxe azpiko dendak salbatzen gaituela mila gauzetatik, eta deskubritzen dugu, bertakoa zein garrantzitsua den, edo elikadurarekin adibidez, baserritarren lana eta ekoizten dituzten produktuak ezinbestekoak direla».

Etorkizuna oraindik guztiz marraztu gabe dagoen momentu hau, «gure ikuspegitik eragiteko eta beste eredu ekonomiko baterantz pauso garrantzitsuak emateko garai aproposa da, zeren ez da inondik inora geldirik egoteko momentua». Uste dute posible dela beste norabide bat hartzea; «ikusi ditugu ze arazo, ze ahuldade, ze hauskortasun dauzkan, gure egitura sozio ekonomikoak, goazen egitura resilienteago, jasangarriago, bizigarriago baterantz».

Etxebizitza kooperatiboak, elikadura burujabetza, zaintza ereduak eta kultura dira jorratzen ari diren gaiak.

06 Sakonean Ekonomia sozial eraldatzailea

Etxebizitza, «ikuspegi merkantilista batetik urruntzea» posible da

# 398 • 2020ko azaroaren 27a

gindako lanketan identifikatu zuten hutsuneetako bat izan zen gaur egungo etxebizitza eredua «guztiz merkantilizatua» dagoela, alegia, etxebizitza merkatuaren logikan funtzionatzen duela, eta hortik kanpoko eredurik ia apenas dagoela. Goierrin, eredu interesgarria da Zerainen egin dutena, gaz-

teentzako etxebizitza komunitarioarekin. Oraingoz eredu txiki bat besterik ez da, eta egiteko bide luzea dago. KoopFabrikako kideek argi dute oso epe luzerako lanketa dela honakoa.

Esparru horretan, beste adibide batzuk ere jarri dituzte mahai gainean. Europako hainbat herrialdetan adibidez, lagapeneko etxebizitza koperatiboen ereduak aurki daitezke. Pentsatu zuten, beste herrialde batzuetan funtzionatzen ari diren ereduak ekartzea, haiek ezagutzeko, eta ea hortik proiekturen bat sortzeko aukerarik dagoen. «Ekarri genituen lagapenezko etxebizitza kooperatiboa garatzen ari diren proiektu bat eta aldi berean Zeraingo etxebizitza komunitarioaren esperientzia. Iruditzen zaigulako nahiz eta ez izan formato kooperatiboan, argi eta garbi erantzuten ziola– ikuspegi desmerkantilizatzaile batean garatutakoak baitira–, eta hala den guztia ongi etorria da».

Planteamendua ez da gauzak egun batetik bestera aldatzea, baizik ereduak badaudela aurkeztea, alternatibak eta beste esperientzia batzuk ezagutzea.

elikadura katea osatzen duten eragile desberdinekin; izan erakundeak, izan ekoizleak, izan dendak, jantoki kolektiboak, kontsumitzaileak,... alegia, aztertzea elikadura katea nola dagoen antolatuta Goierrin, baita elikadura kate horretan ze arazo aurki daitezkeen ere.

Bide horretan pauso garrantzitsu bat emateko gaitasuna identifikatu dute,

eta hortik tiraka, gakoa da, nola antolatu daitezkeen eragile horiek guztiak.

Ikusi dute baita ere, borondatea egon badagoela, eta aukerak badaudela, energia ere badagoela, esperientzia ere bai, baina nolabait magma horri guztiari eman behar zaiola astindu bat, eta ea hortik beste jauzitxo bat ematera iristea posible den.

E

Elikadura burujabetza; gaitasuna eta borondatea bai, nola antolatu?

E

likadura burujabetzarena ez da abiatzen bereziki hutsune batetik, baina bidea geratzen dela ondorioztatu dute, eta gainera, horretarako testuingurua badagoela. Baturak egindako azterketak, hain zuzen ere, ekonomia sozial eraldatzailearen ikuspegitik elikadura burujabetza lantzen duten proiektu dexente identifikatu zituen Goierri eskualdean. Hutsunerik ez badago ere, beste jauzi bat emateko aukera ikusten dute.

Hor garrantzitsua iruditzen zaie, proiektu horien artean, eskualdeak dituen erronken azterketa konpartitu bat egitea, eta azterketa konpartitu hortatik abiatuta, amankomunean ze proiektu sor daitezkeen galdetu zuten.

Mahai gainean eztabaidagai hori jarri, eta lanketa berezi bat egin nahi dute,

Sakonean 07 Ekonomia sozial eraldatzailea

2020ko azaroaren 27a • # 398

«Zaintzaren krisiari erantzun kooperatiboekin irtenbideak bilatu dakizkioke»

A

dinekoen zaintzatik hasita, zaintzaren ikuspegi zabalenean eragin daitekeela uste dute. «Ematen du norberak erantzun indibidual bat eman behar diola gai honi»,. Gai horri «erantzun kolektibo eta duina» nola eman jartzen dute mahai gainean KoopFrabikakoek.

Zaintza «oso-oso prekarizatutako esparrua» da, emakume prekarizatu eta emakume migrari prekarizaturikoez osatutako sektore bat da. «Bizitzak erdigunean jartzeaz hitz egiten ari gara eta daukagu erabat sktore desartikulatu bat, erabat atomizatua, lanerako inongo eskubiderik gabe, eta ari dira sortzen beste zaintza eredu batzuen alde apostua egin duten proiektuak».

Zaintzako saiorako ekarri nahi dituz-

Kulturgintzaren esparruan ere «balio sozialagoak» txertatzen dituzten ereduen bila

te hiru proiektu beste klabe batzuetan lanean ari direnak. Hernanin sortu dute Maitela kooperatiba: Nolabait proiektua kolektibizatu dute. Kontsumitzaileek, laguntzaileek eta langileek osatzen duten kooperatiba integral bat da. Beste modu batean lan egiten dute: Emakumeak erdigunean jartzen ditu, ahaldun-

K

ulturgintza egiteko beste modu bat ere badagoela uste dute. «Krisi honek garbi erakutsi du, kultura gogor kolpatu baitu». Kultur ekosistema hori beste modu batean antolatzeko alternatibak bilatzea da asmoa. Esparru horretan balioa eman diote eskualdean bertan aspalditik martxan den proiektu bati, Ordiziarrockek egiten duen lanketari

tze lan «potente» bat egin dute, baldintza duinak dituzte....

Beste eredu bat, Irauli zaintza da: Urola-Kostan sortu den plataforma bat da, mugimendu pentsionista eta zaintzaileen artean osatutakoa. Zaintzaile eta zaintza behar dutenen arteko elkarlan plataforma da, gaia eztabaidatzeko.

hain zuzen ere. Antolatzen dituzten ekitaldietan txertatzen dituztelako ekonomia sozialarentzat oso garrantzitsuak diren elementuak: genero berdintasuna, arlo ekologikoa, inklusibitatea, ....

«Antolatzen dituzten ekitaldi guztietan demostratu dute posible dela kultur ekitaldietan ere ikuspegi horiek guztiak txertatzea».

Beste eredu batzuk ere jarri dituzte mahai gainean. Txakurgorria kooperatibarena, esaterako. Arte eta sormen kooperatiba bat da.

Goierriko beste eredu batzuekin jarraitu daiteke. Eredu oso interesgarritzat jo dute Arteria proiektua. Goierriko sortzaileak, gizarte eta kultur eragileak, erakundeak eta herritarrak giza eskubideen eta artearen inguruan bildu nahi ditu Arteriak; sorgune bat da, elkarrekin gogoeta egiteko elkargune bat, elkar elikatzeko proiektu bat, sinergiak bilatzen dituena, eta bakoitzaren lanaren eta sormen prozesun inguruko ezagutzak partekatzeko ere balioko duena, beste gauza askoren artean. Goierrin aurkezpenak egiten ari dira, azkena, aste honetan bertan, Ordizian.

08 Herri jakintza Ondare materiala

# 398 • 2020ko azaroaren 27

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Kirrixkea: Eskumuturreko hezur-giltzetan izaten den mina. Goierrin eskumuturretakoari esaten zaion arren, oro har edozein artikulaziotakoa izan daiteke. Bestetik, hortzen karraska-hotsa ere bada kirrixka (‘dentera’).

«Hiru gauza daude alferrik galtzen direnak: itsasoan euria, basoko egur iharra eta alferraren indarra»

1996-11-26: Xabier Azurmendi apaiz

Gaur egungo ikuskeran guztiek izan dezakete balioa, baina garai batean alferrikakotzat jotzen ziren denak.

idazle zegamarra hil zen, Mutiloan.

1767-11-29: Juan Inazio Iztueta dantza biltzailea jaio zen, Zaldibian.

eta poeta zegamarra hil zen, Hernanin.

1825-11-27: Jose Felix Amundarain

Ondare materiala

Telegrafia, duela 160 urteko emaila Trenbideen eta errepideen ertzean luzatu zituzten telegrafia hariak. Argazkian, Norteko Trenbidea Ordizian, XX. mende hasieran.

Bigarren karrila 1912an ipini zuten, eta 1929an argindar katenaria. Ordiziako Album Familiarra

Testua: Aimar Maiz

K

omunikatzeko modua eta mezularitza irauli zituen telegrafia elektrikoa, Samuel Morse asmatzaileak (Boston, 1791New York, AEB, 1872) beste batzuekin batera 1837an asmatu zuenetik. 1844an lortu zuen lehenbiziko telegrama bidaltzea, hari bidez. Berehala zabaldu zen, mundu osora. Morse kodea ere asmatu zuen. 1850ean Frantzia eta Ingalaterra itsaspetik lotu zituzten, eta 1866an Europa eta Amerika.

Goierri, orduan ere, Iberiar penintsulako lehenengoa izan zen komunikazio-teknologia berria probatzen.

1854an eraiki zuen Espainiako Gober-

nuak estatuko aurreneko linea, Madrildik Irunera. Bidean zen Goierri. Orduantxe ari ziren Norteko Trenbidea ere eraikitzen, eta trenbidearen eta errepideen ertzetan luzatu zuten metalezko haria, egurrezko zutoinetan pausatuta.

1854ko azaroaren 8an bidali zuten lehenengo telegrama, Isabel II.a erreginak Espainiako Gorte Konstituziogileak irekitzeko egindako hitzaldia. Arrakasta ikusita, telegrafia optikoko sarea ordezkatuko zuen telegrafia elektrikoarena sortzea erabaki zuten. Madril probintzia-hiriburu guztiekin lotzeko legea 1855ean onartu zuten.

Tarifa merkeen politika Hasieran, telegrama ofizialak bidaltzeko bakarrik erabili zuten telegrafia

elektrikoa. Baina erabilkortasuna berehala ikusi eta bilatu zioten hainbat lanbidek. Kazetariak eta burtsako operatzaileak izan ziren telegramen berehalakotasunaren onurez lehenbizi baliatu zirenak. Nazioarteko komunikazioa ere ahalbidetu zuen, nahiz eta teknologia desberdinak erabiltzeak zaildu zuen.

Estatuko telegrafia sarea radiala bazen sorreran, 1857an zeharkako beste linea batzuk luzatzen hasi ziren. 1864rako sare konpletoa zegoen, 10.000 kilometro linearekin eta 194 bulegorekin.

Urtean milioi bat telegrama bidali zen.

Mende aldaketarako, erabat sendotuta zegoen telegrafia. 1860tik 1900era sozializatu egin zen, tarifa merkeen politikarekin. 1861ean, hamar hitzeko telegramaren prezioa 5 errealean mugatu zuten; lau urteren buruan, 4 errealera merketu zuten, eta 1900era arte eutsi zion bere horretan. XX. mendearen lehen herenean, klase xumeenek ere erabili zuten. Urrezko aroa 1875-1924 zen.

Goierrin, Madril-Irun linea 1854ko apirilaren 17an inauguratu bazuten (600 kilometro zituen, Altsasu-Bilbo adarra barne), probakoa izan zen. 60 urte baino gehiagoan urrutiko komunikazio-bide azkar bakarra izan zen. Gipuzkoan telefonoa 1909an ezarri zuten, Donostiarekin 28 herri konektatuta; tartean Beasain, Ordizia eta Ataun.

Bertsoa • Kate motzean 09 Beñat Torres Lete • Pakea Garmendia

2020ko azaroaren 27a • # 398

Gaiak hala dio

Kate motzean Pakea Garmendia • Euskara irakaslea

«Barneratu behar den ariketa da Euskaraldia» Beñat Torres Lete

Gaia: Txertoa Neurria: Hamarreko handia Doinua: Gure aurreko guraso zaharrak Txertoa lortu izanak ditu albistegiak nahasi “normaltasunak” data izateko zenbat premia ta antsi Pandemia hontan galdu bai baina deus ez al da irabazi?

“Ez negar egin” esaten dute ba nik nahiago dut kasi Honetatik zer egin nahi dugu ahaztu edo ikasi?

Le(he)ngora ahalik bezain lasterren joateko itxaropenak azaleratu ditu sintomak gure gizartearenak hainbat gabezi estaltzen ditu errutinaren ahalmenak antza guztiok lasaitzen gaitu desorden honen ordenak Oraindik zenbat gaitz ote daude txertorik ez daukatenak

HURRENGOA » Bertsolaria Garazi Arozena Azarola Gaia Arlo artistikoa eta konfinamendua

Testua eta argazkia: Mikel Albisu

Euskaraldia guztiz beharrezkoa da Pakea Garmendia (Lazkao, 1969) Maizpideko irakaslearentzat: «Ez da kanpo ekitaldi soila, norberak barneratu eta indartu behar duen ariketa soziala da».

Euskararen irakaskuntza ondo ezagutzen du Garmendiak, 22 urte bete berritan hasi baitzen euskaltegian lanean.

«Ez dakit irakaskuntza aldatu den, ala ni naizen aldatu dena. Hasiera haietan,nolabait esateko, ikasleekin bizi ginen, eskolan, tabernan, festetan... Gaur egungo egoera oso desberdina da, helburuak eta ikasteko modua ere bai».

Orain, gainera, pandemiak sortutako zailtasunekin ari dira lanean, «ahalegin handia egin dugu, eta arau guztiak zorrotz ari gara betetzen Maizpide leku segurua izan dadin».

Liburu bat.

Ze zaletasun dituzu?

Goierriko txoko bat.

Familia eta zinema.

Lazkaomendi.

Pelikula bat.

Lazkaon biziko ez bazina...

Kusturikaren Black cat, white cat.

Nafarroako edozein txokotan.

Irene Aldasororen Esnearen kolorekoa.

Musika talde edo abeslari bat.

Hertzainak.

Abesti bat.

Malagueña salerosa.

Kolore bat.

Gorria.

Oporretarako leku bat.

Portugalgo kostaldea.

Zer gosaltzen duzu?

Ogi txigortua oliba olioarekin eta infusioa.

Amets bat.

Euskal Herria euskalduna.

Bizitzako plazer txiki bat.

Txokolatea.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Maite duzun horren lore sorta.

10 Elkarrizketa Garazi Zabaleta Mendizabal • Konpositorea

# 398 • 2020ko azaroaren 27a

Elkarrizketa Garazi Zabaleta Mendizabal Konpositorea

«EMANDAKO PAUSOEK ZENTZUA BADUTELA SENTITZEN DUT»

Garazi Zabaleta Mendizabalek (Beasain, 1987) Arah ganbara musika taldearen ‘Bazen behin’ ikuskizuna konposatu du.

Igandean estreinatuko dute,Usurbe antzokian.

Konpositoreen lana abestigintzatik ezberdina dela dio, eta ezin dela konparatu ez hierarkizatu.

Testua eta argazkia: Kerman Garralda Zubimendi

Ingeniaria eta konpositorea zara ikasketaz. Zer duzu nahiago?

Telekomunikazio Ingeniaritza ikasi nuen, ikus-entzunezkoan alorrean. Baina, egia esan, nire burua ez dut ingeniaritzat. Hemezortzi urte nituenean musika bigarren planoan nuen, baina jada hasita geunden Suganekin, eta ez nuen oso urrutira joan nahi eta interesgarria iruditu zitzaidan. Horrela sartu nintzen.

Zergatik ez zenuen lehen planoan?

Suganekin jada hasita zeundeten.

Ez dakit erantzuten. Hamazazpi urterekin eskaini ziguten lehen diskoa grabatzeko aukera eta indartsu hasi ginen.

Une batez buruan izan nuen ikasketak utzi eta musikara bideratzea, baina hasitakoa ere amaitu nahi nuen. Eta atzera begiratuta ez naiz damutzen. Bidean ikasi dudan guztia baliagarria zait orain eta uste dut emandako pausuen segida izan zitekeen onena izan dela. Kontserbatoriora hemezortzi urterekin sartuko banintz ez dakit orain atera diodan probetxua aterako niokeen. Urteetako ofizio hori beharrezkoa da beste etekin bat ateratzeko. Emandako pausoek zentzua badutela sentitzen dut.

Musika noiz igaro zen bigarren planotik lehendabizikora?

Elkarrizketa 11 Garazi Zabaleta Mendizabal • Konpositorea

2020ko azaroaren 27a • # 398

27-28 urterekin inflexio puntu bat izan nuen. Krisialdi bat edo. Beti izan nuen arantzatxoa kontserbatorioan ez nintzela izan, eta sarrera froga egitea erabaki nuen. Azkeneko lau urte hauek oso emankorrak gogoratzen ditut, eta ahal den heinean mantendu nahiko nuke.

Zaila da lehen planoan eustea?

Oso zaila da. Baina, nire burua ezagututa, plano bakarrarekin aseko nintzateke? Gauza ezberdinak egiteak asko asetzen nau eta urteekin konturatu naiz bilatzen dudala iturri ezberdinetatik edate hori, janzte hori. Pentsa, konposizioa ikasten ari nintzenean, aldi berean, pedagogia ere ikasi nuen eta egun hezkuntza aholkularitza batean egiten dut lan. Beti bilatzen dut plano bat baino gehiago izatea, ahal den neurrian. Egunak dituen orduak ditu.

Konpositore baten egunerokoa nolakoa da?

Inspiratuta egon edo ez konposatu beharra dago. Inspiratuta nagoenean dena uzten dut eta horri heltzen diot. Eta inspiratuta ez nagoenean kontserbatorioan ikasten dira teknika ezberdinak sortzeko.

Zerk inspiratzen zaitu? Baduzu ohiturarik ideiak erakartzeko?

Modu dinamiko batean mantentzeak inspiratzen nau. Eta pertsonek. Nire inguruko jendeaz elikatuta egon behar dut. Baina ez dut teknika berezirik.

Egun bakoitza ere desberdina da eta batean inspiratzen zaituenak bestean ez du balio.

dedikatzen nintzenean, konposatzailetzat har nezakeen nire burua, baina konposatzaile izatea harago doa. Bereiztea gustatuko litzaidake. Egia da konposizioan jarduteko ez dituzula lau urte kontserbatorioan pasa behar, edozein arlotan bezala, baina beste sakontasun bat ematen dizu.

Sortzea iruditzen zait badagoela denon eskura, baina abesti onak egitea ez da zerbait erraza... Eztabaida luze eta aberatsa eman dezaketen gaiak dira, baina formato honetan jasotzeko zailak.

Kontserbatorioko ikasketek zer eman zizuten konposatzaile izateko?

Konposizioan gauza asko kontrolatu behar dira: instrumentazioa, orkestrazioa, harmonia, estetika ezberdinak... baliabide asko emateaz gain ikuspegia zabaltzen lagundu zidan. Abestigintzan beste behar batzuk ere kontuan hartu behar dira. Azken finean, alor ezberdinak dira, horregatik ez dago ierarkizatzerik.

Espainian ez, baina beste herrialde batzuetan abestigintza, Songwriter , gradu bezela ikasteko aukera badago.

‘Bazein behin’ proiektua estreinatuko duzu igandean Arah taldearekin. Zuk konposatutako proeiktua da.

Sara Zufiaurre Euskadiko Orkestrako kideak lagunak ganbara talde bat egitea proposatu zidan, lehendik bazutelako halako talde bat. Niretzako sekulako aukera da, horrelako musikariekin kon-

Edonork balio du sortzeko?

Denok gara sortzaileak. Denok gara ezberdinak eta bakoitzak bere estilo propioa du. Baina sortzeko gaitasuna landu egin behar da, bultza egin behar zaio, eta ez dakit sistemak sortzeko gaitasuna garatzen duen. Agian utopikoa da, baina horretan sinisten dut.

Musika eskoletan erakusten da sortzen, konposatzen?

Irakasleen araberakoa da, baina esango nuke norbaitek sortzen badu horri lekua egiten zaiola. Kontserbatorioan zailagoa da, plangintza zorrotzagoa dagoelako eta amaierako azterketak gainditu beharra dagoelako.

Agian oker nago, baina esango nuke gaztetxoen talde hasiberri gehienek talde handien bertsioak jotzen dituztela euren abestiak sortu beharrean.

Ez dakit zer esan, askok sortzen dituzte euren abestiak. Baina, ni abestigintzara

«Urteekin konturatu naiz bilatzen dudala iturri ezberdinetatik edate hori, janzte hori» «Halako interpreteekin beste dimentsio bat hartzen du, denak direlako oso onak.

Pasada bat da»

tatzea pribilegio bat delako. Amesten hasi ginen: zergatik ez dugu dantzariekin zerbait egiten? Eta musika herrikoia moldatzen badugu?... Denari forma eman eta hala sortu da Bazen behin.

Pianoa jotzen duzu. Zuk joko dituzu zuk idatzitako partiturak?

Pianoa jotzen badakit, baina nire burua ez dut pianistatzat. Egia da igandeko kontzertuan pieza batzuk joko ditudala, kutsu komertzialagoa duten hiru pieza eta Suganen moldaketa bat, sinbolismoagatik. Baina propio konposatutako obrak jotzeko pianista profesionalen maila behar da, eta ni ez naiz gai ikusten. Gainera, ez nuke ongi pasako, tentsio betean egongo nintzateke.

Ideia bat gauzatuta entzutea eta ikustea berezia izan behar da.

Abuztuaren 27an egin genuen taldeko lehen entsegua, eta hor sentitu nuena...

Entzuten ari nintzen eta kosta egiten zitzaidan nik idatzitakoa zela sinistea.

Gainera, halako interpreteekin beste dimentsio bat hartzen du, denak direlako oso onak. Pasada bat da.

Aldaketa handia egon da hasierako burutapenetik oholtzara?

Buruan dudana aldez aurretik plasmatzen dut teknologia erabilita, ordenagailuekin. Adibidez, dantzariek ezin zuten itxaron entseatzen hasteko eta konposatzen nindoan bitartean grabatzen nindoan. Gutxi gorabehera badakizu nolakoa izango den, baina pertsonak eta teknologia baino hobeak dira. Hobera aldatzen da.

Dantza kontuetan ez naiz aditua eta euren esku utzi dut. Nik sortzerakoan izandako nire zergatiak azaldu nizkien eta beraiek eman diote forma. Eta askoz hobeto, horrela. Elkarren arteko komunikazioa konstantea izan da.

Talde lana da halako proiektu bat gauzatzea ala konpositorea besteen gainetik dago?

Arah barruan denak sentitzen gara konfiantzarekin, gauzak esateko, aldatzeko, egiteko... askatasunarekin. Oso ongi funtzionatu dugu taldean eta niretzat hori seinale ona da. Bide onetik goazela erakusten du. Denok eroso gaude eta aprobetxatu behar dugu.

Orduan, ‘Bazen behin’ proiektuak jarraipena izango du?

Proiektu ezberdinak sortzea da helburua. Arah musika ganbara taldea da eta orain Bazen behin proiektuarekin gabiltza, baina espero gehiago etortzea.

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 398 • 2020ko azaroaren 27a

Erretratua

LAPATZA TXIKIA ETXEA Argazkia 1945eko da. Ekuinetara tailerra ikusten da, gerora etxearen atzeko aldean eraiki zuten pabilioi berria..

Pascual Marin

eta behientzako eta zaldientzako ferra lantegi bilakatu zen, zazpi langilerekin (patroiak ere langile bezala egiten zuen lan). Herriko beste enpresa batzuetan gertatu zuen moduan, 36ko gerraren garaian emakumezko ugari hasi ziren fabrika horretan lanean gerrara joandako gizonezkoen hutsuneak betetzeko.

Modernitatearen alde

H

Angel Elortza Ormaiztegi

XIX. mendearen amaieratik XX. erdialdera bitartean, Ormaiztegiko baserrietatik hasi eta hiriguneko etxeetaraino, negozio txikiak, tailerrak, tabernak, dendak eta ostatuak muntatzea ohikoa izan zen.

orien artean daude Bainuetxea, Berjaldegi, OĂąatibia, Maiora, Maura, Ugarkalde Berjaldegi txikia eta Lapatza Txikia etxeak; azken hiru horiek Irizar eta Azurmendi lantegien sorrerakoak dira. Lapatza Txikia etxea horietako adibide bat da. XIX. mendeko erdialdean eraikia, errota eta ogia egosteko labea izan zuen, baita ere txokolate eta gozoki denda.

1882an Serapio Mujika artxibozain eta historialari ospetsuak errota erosi eta bertan La Privilegiada izeneko txikori fabrika sortu zuen. 1904. urtera arte iraun zuen negozioak. Lapatza Txikian gainera energia elektrikoa ere ekoizten zuten (1 ZPko indarra zuen ur jauziak) eta 1915. urtean beste industri jarduera bat kokatu zen etxean: Federico Arbildiren aroztegia Arbildi y Cia izenarekin. 1918an Juan Azurmendi zegamarra bazkide bezala hartu ondoren, honek Lapatza Txikia eskuratu eta Patricio Etxeberria industria gizon legazpiarraren laguntzarekin ferra fabrika montatu zuen.

Horrela, Juan Azurmendi hasi zenean, aroztegi hura forja eta estanpazio

1950. urtean haren seme Joxe Azurmendik hartu zuen enpresaren zuzendaritza. Modernitatearen alde egin zuen apustu Joxek, pabiloi berria eraiki, eta labe elektrikoak eta makinari berria muntatuz, laminazio saila gehitu zion negozioari. 80ko hamarkadan altzairu sektorearen birmoldaketarekin Europatik burdinari eta altzairuari ezarritako murrizketen ondorioz, enpresa emankorra izateari utzi zion, eta 1988an laminazioa itxi eta 1993arte iraun zuen ferraren ekoizpenak.

Handik pixka batera , Joxeren bi semek, Imanolek eta IĂąigok, berriro ireki zuten ferra fabrika zaharra, nahiz dedikazio arazo batzuk zirela medio, atzera egin zuten ahalegin horretan. Horren ondotik, Ormaiztegiko makineria eta lanabesak hartuta, behientzako ferra tailer bat prestatu zuten Bizkaian. 2000. urtean eraitsi zituzten pabiloi guztiak, lur sailetan etxebizitza berriak eraikitzeko; Lapatza Txikia etxea bakarrik mantendu zuten.

Gaur egun hotela Urte luzez itxita egon ondoren, Marcos Chamadoira eta Carolina Panadero senar-emazteek etxea erosi eta erabat berriztatu ondoren, 11 logelako hotela bihurtu zuten. 2018. urtean ireki zuten negozioa, Hotel Petit Goierri izenarekin. Aurten hil da Joxe Azurmendi, abuztuaren 13an, 95 urterekin.

Gaztejira 13 Izaro Erauskin • Iritzigilearen izena

2020ko azaroaren 27a • # 398

URKO GARMENDIA

Ekintzailetasuna bultzatuz @garmendiaurko

Negozio txikien eraldaketa

«Ideiak batu eta nire diseinuak sortzen ditut» IZARO ERAUSKIN • Sortzailea

Testua: Andrea Aranburu

I

zaro Erauskin (Ataun 1999) Arte Ederretako gradua amaitzear den sortzailea da. Egun, Artizar izenpean, tote bag telazko poltsak pintatzen ditu.

Zein proiektu duzu esku artean?

Erasmus+ programan parte hartu bainuen. Aurtengo konfinamenduak, ordea, berriz indarrak hartu eta lanean hasteko bultzada eman dit.

Nondik lortzen dituzu poltsetarako ideiak?

Artizar proiektua darabilkit. Tela, kolore eta pintzelen artean, tote bag estiloko poltsak pintatzen ditut. Bi motatako eskariak izaten ditut eskuragarri. Batetik, pertsonalizatuak; erosleak gustatuko litzaiokeenaren ideia edo argazkia pasatzen dit, nik gero honakoa poltsan irudikatzeko. Eta, bestetik, nire disein ̃u propioak ditut.

Oraintxe bertan edonon ikus ditzakegu horrelako poltsak, oso erosoak eta erabilgarriak baitira. Beraz, handik eta hemendik hartzen ditut ideiak, gero horiek batu eta nire diseinuak sortzeko.

Bestalde, azkenaldian, klaserako egin ditudan diseinuak eta ideiak ere erabiltzen ari naiz.

Nondik nora hasi zinen ‘tote bag’ poltsak egiten?

Egiten ditudan ia poltsa denak eskuz pintatzen ditut, tela euskarri izanda.

Arkatza erabiltzen dut lehenengo irudia markatzeko eta ondoren pintzelaz pintatzen dut gainean. Baina baditut linoleozko matrizeekin estanpatutako poltsak ere. Teknika honek nahi adina errepikapen egiteko aukera ematen dit.

Hasiera batean, 2019an, niretzat hasi nintzen egiten, nik gustuko nituen ilustraziodun poltsak erabili nahi bainituen. Hemendik pixkanaka lagunei zabaltzen hasi nintzen, eta azkenean, instagram kontua ireki nuen, egiten dudana jende gehiagorengana iristeko. Hasi eta gutxira geldialdi bat izan nuen, @_artizar

Zein teknika erabiltzen duzu?

Nola jar daitezke erosleak zurekin harremanetan?

Instagram kontua daukat eskariak jaso eta jendearekin komunikatzeko (@_artizar). Bertan ditut orain arte egindako poltsen eta nire diseinuen argazkiak eta informazioa.

C

OVID-19 aren istori hau hasi zenetik gehien sufritu duten negozioetako batzuk herrietako tabernak eta jatetxeak, eta beste zenbait negozio izan dira.

Egungo egoera ikusita, bistakoa da aipaturiko negozioetan ere online mundura eraldaketa bat egotea ezinbestekoa izango dela hauek aurrera jarraitu nahi badute.

Jadanik badira eguneko menua etxeetara eramaten duten jatetxeak, baita eskariak etxez etxe banatzen dituzten harategiak ere.

Eta honen adibide da Bergaran martxan jarri duten Eskatu APP-a, non Bergarako jatetxe desberdinetako janaria eska dezakezun (Glovo balitz bezala).

Nahiz eta makina bat lagunentzat egoera okerrera joan den, egoera honek aukera bikainak ere dakartzala azpimarratu nahiko nuke. Esate baterako, online salmenten gorakada izugarria izan da azken hilabeteotan, eta gaur egun edozein negoziok saldu dezake online.

Hau aukera ederra da egungo egoeran negozio eredua aldatzera behartuta dauden negozioentzat.

Amaitzeko, negozio txiki guztiei animo handi bat eta gauza berriak probatzeko ausardia ematea gustatuko litzaidake.

14 Garapena Berrabiarazi proiektua

# 398 • 2020ko azaroaren 27a

Garapena

HAUSNARTU ETA LANDU, LEHIAKOR IZATEN SEGITZEKO Testua: Iñaki Gurrutxaga

Goierriko industria eta ekintzaile sarea suspertu eta etorkizuneko erronkak zehazteko Berrabiarazi proiektua jarri du martxan Goiekik Foru Aldundiarekin lankidetzan.

E

kainaren 23an onartu zituen Gipuzkoako Foru Aldundiaren Diputatuen Kontseiluak Gipuzkoako sare sozioekonomikoa eskualdeko ikuspegiaren bidez berraktibatzeko Berrabiarazi programaren diru-laguntzak emateko oinarriak. Deialdi horretara 825.000 euro bideratu ditu, eta onuradunak euskaldetako garapen agentziak izan dira, Goieki tartean.

Ekonomia Sustapeneko, Turismoko eta Landa inguruneko orduko diputatuak, Imanol Lasak, eskualde mailako estrategiak, gaitasunak eta dinamikak bultzatzeari eman zion garrantzia agerraldi hartan: «Eskualdeko jarduera ekonomikoari, enpleguari, dimentsio lehiakorrari eta kohesio sozialari eusteko helburua du proiektuak. Hau inoiz baino erronka handiagoa da pandemiak eragindako krisiaren aurrean».

Auto-hausnarketarako plataforma ireki bat ere martxan jarri dute denbora horretan Mondragon Unibertsitateak, Aldundiak eta eskualdeetako agentziek. Tresna horren helburua enpresa bakoitzaren egoeraren eta erronken jakitun izatea da. Izan ere, COVID-19 koronabirusak eragindako osasun krisiak ziurgabetasuna eta planifikatu ezina ekarri du lan mundura, eta enpresa industrialek eta pertsona ekintzaileek inoiz irudikatuko ez zuketen errealitate bati egin behar izan diote aurre.

Goiekiren lan taldea irailean hasi zen Berrabiarazi proiektuarekin eskualdean, bi arlotan bereizita: enpresa industrialak eta ekintzailetza. Prozesu honen lehen urratsa enpresak banan-banan bisitatu eta haien egoera ezagutzea izaten ari da, banakako ibilbide orri bat definitu ahal izateko. Behin hori eginda, enpresa bakoitzarekin harremanetan jarriko dira berriro Goiekiko teknika-

«Enpresei lan lerro batzuk proposatzen dizkiegu, eta erronka eta arriskuei aurre egiteko erramintak bilatzen laguntzen diegu» Andoni Caballero Goiekiko Industria arloa

«Orain arte egon garen ekintzaileek harrera oso ona egin digute. Eskertuta daude oso haiengana gerturatu garelako» Maialen Sanchez Goiekiko Ekintzailetza arloa

riak, bakoitzaren egoerarekiko duten ikuspuntu azaldu eta aurrera egiteko ikusten dituzten aukerak helaraziteko.

Begirada zabalarekin jorratuko du prozesua Goiekik, epe motzeko egoera zail honi erantzuna emateaz gain, etorkizunei erronkak identifikatzeko bokazioa izango baitu. Hori da Berrabiarazi proiektuaren balio erantsia.

Hausnarketa eta jarraipen aktiboa Goiekiko Industria arloko Andoni Caballero eta Ekintzailetzako Maialen Sanchez dira irailaz geroztik zeregin horretan ari diren bi teknikari. Biek ala biek «ziurgabetasuna» sumatzen dute enpresa industrial nahiz ekintzaileekin bi-hiru hilabeteotan izan dituzten harremanetan. «Enpresak kezkatuta daude. Orain arteko ekaitzari aurre egiteko kapazak izan dira, baina etorkizuna ez dute batere argi ikusten. Merkatua hankaz gora dago, enpresek beraien estrategiak alde batera utzi behar izan dituzte, eta industriaren geldialdiaren ondorioz erabaki zailak hartu dituzte gehienek». Caballerok adierazi du enpresekin egoten denean «kanpo ikuspegi bat» ematen diela, eguneroko «ilun»

Garapena 15 Berrabiarazi proiektua

2020ko azaroaren 27a • # 398

Enpresa industrialekin eta ekintzaileekin harremanak estutzen ari da Goieki Berrabiarazi proiektuarekin. Mikel Albisu

200 Enpresa industrial. Goierri behean dagoen enpresa industrial kopurua. Horiekin guztiekin jarriko da harremanetan Goiekiko Industria arloa Berrabiarazi proiektuaz aritzeko. Goierri Valley elkarteko bazkideei nahiz ez direnei emango die zerbitzua.

150

Ekintzaile enpresa. Azken bost urteotatik hona Goiekiko Ekintzailetza zerbitzuaren erabiltzaile izan den enpresa kopurua. Irailetik hona, 2015ean sortutako 17 negozioren arduradunekin –19 sortu ziren urte hartan– jarri da harremanetan Ekintzailetza arloa.

BERRABIARAZI Goierri beheko arlo sozioekonomikoa suspertzea eta enpresen lehiakortasuna indartzea da Berrabiarazi proiektuaren helburu orokorra.

» Proiektuaren epeak Irailean abiatu zen, eta 2021eko apirilera arte luzatuko da. Banan-banan enpresa guztiekin harremanetan jarriko da Goieki.

» Kontsultak egiteko bideak Bide bide daude. Enpresa industrialek xabier.goieki@goierri.eus posta helbidera idatzi behar dute, eta ez direnek maialen.goieki@goierri.eus helbidera.

honetan zaila baita etorkizunari buruz hausnartzea. «Lan lerro batzuk proposatzen dizkiegu, eta ahal den heinean, identifikatzen ditugun erronka eta arrisku horiei aurre egiteko erramintak eta baliabideak bilatzen laguntzen diegu». Goiekik jarraipen aktiboa egingo die enpresei, lehiakorrak izaten jarrai dezaten, eta etorkizunari begira ahalik eta indartsuen egoteko.

Tankera bertsuakoa da ekintzaileek egoerari eta planifikazio ezinari buruz egiten duten irakurketa, baina aldeak egon badaude, Sanchezek zehaztu duenez «Orain arte egon garenek harrera oso ona egin digute, eta oso eskertuta daude haiengana gerturatu eta zer moduz dauden galdetzeagatik. Baina industrialekin alderatuz, bakardade sentimendua dute ekintzaileek, gehienak

bakarrik daudelako haien negozioetan». Alarma egoera ezarri ondorengo «egun nahasiei» aurre egiteko, ekintzaileei «egiazko informazio zehatz eta ulergarria» emateko konpromisoa hartu zuten Goiekin.

Orain egiten ari diren errondan mezu argi bat helarazten die ekintzaileei.

«Bai gizartea bai ohiturak aldatzen ari dira, eta negozioak behar berri horiei erantzuteko bideratuak egon behar dira. Jarrera irekia izatea ezinbestekoa da.

Eta beti aholkatzen diegu etorkizunari begirako barne-lanketa bat egiteko, etor daitekeen aurrean prestatuta egoteko». Pandemia garaiotan ere «asko» izan dira ekintzailetza zerbitzura jo dutenak negozio ideia berriren batekin.

«Ausartak eta kementsuak dira, eta jarrera hori izatea goraipatzekoa da».

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 398 • 2020ko azaroaren 27a

Literatura

Bide urratzaileak Imanol Mercero

Bries (Urretxu-Zumarraga)

Haur eta Gazte Literatura teknikaria

Patxi Zubizarreta, artista

G

oierritarren artean badira makina bat artista, gure eskualdea eta gure kultura mapan jartzen ari direnak. Horietako bat Patxi Zubizarreta da (Ordizia, 1964), euskal idazle nekaezin eta miretsia.

Bere izena daraman edozein liburu da gomendagarri; denak ez dira hemen kabitzen, eta harribitxietako batzuk aipatuko ditut. Artean hasiberri zela Baporea saria irabazi zuen 1948ko uda narrazioarekin, memoria historikoa edota identitate eraikuntzaz mintzatzen zaiguna, oraina eta diktadura-aldia bi planotan darabilela. Garai berekoa da Beroki gorria deitzen dena, Frankismotik ihesi Brightonera joan ziren haurren kronika. Bilduma bat badu, Euskal Herrira etorri den neskato beltz adoptatu batenak kontatzen dituena, Usoa deitzen dena. Migrazioan segitzen du Eztia eta ozpina erabatekoan, migratzaile batenak hiru plano narratiboetan kontatzen Bidasoa izanik tentsio leku.

Eta Jaizkibelpean gertatzen da Markos kantinera aldarrikatzailea, iniziazio grina partekatzen duena Xia Tenzinen bidaia miresgarria sarituarekin. Bestalde, euskal kulturari oparitutako bildumak dira Atxiki sekretua: sorginaren eskuliburua eta Urrezko giltza, biak ere tradiziotik hartutako testuekin egindako berridazketak, azken hau diskoduna.

Orain Aralar oinarri duen Garalar-maralar bildumarekin ari zaigu...

Bizitzaren muinean, jada obra mardularen sinatzaile dugu, batik bat haur eta gazte literaturan.

Ezaguna da ordiziarraren sentsibilitatea, bai gure kulturarekiko, bai inguruko herrietakoekiko ere, arabiarra bereziki. Nire ustez humanista peto baten emaitza da, bere obra osoan zehar darion ongi-nahiak adierazten duen legez.

Bries, ibilbide luzeko taldea

G

oierri mailan ibilbide luze eta emankorra izan duen talderik bada, Bries taldea da hori.

1968-69 urteen artean sortu zuten La Salleko fraideetan ikasten zuten bost gaztek. Herrietako jai eta festa aretoetan jotzen hasi eta erromeri talde ezaguna bilakatu zen urteekin. Jose Saez, Riki VierbĂźcher, Jose Ramon Elorza, Javi Zamarillo eta Felipe Manteca izan ziren lehen taldekideak.

Beatles, The Moody Blues, Pink Floyd eta garaiko beste talde ezagun batzuen bertsioak jotzen hasi ziren. Aurreneko saioetan 1.000 eta 1.500 pezeta inguruan irabazten omen zuten, artean nobatoak zirelako. Denak ere musikari jantziak ziren, ordea, eta taldea zabalduz joan zen heinean, soinua eta fama ere indartuz joan ziren. Teklatuak eta haizezko instrumentuak sartu zituzten, eta eskenatokian 7-8 lagun izatera iritsi ziren. Javi Arbizu, Javi Larrea, Lander Zurdo edota Alfonso teklista batu zitzaizkien.

Pixkanaka euskal musikako errepertorioa gehituz joan ziren, abestien hiru laurden euskaraz izateraino. 80ko hamarkadan emanaldi gehien egiten zituzten erromeri taldeen artean zeuden. Mende laurdeneko ibilbidea egin eta Euskal Herriko makina bat plaza alaitu eta gero, 90eko hamarkadaren erdialdean utzi zuten, dantzaldien eta talde mota honen beherakada hasi zenean. Garai hartako zale askoren oroimenean bizirik jarraitzen dute, ordea.

Publierreportajea 17 Mutiopticas

2020ko azaroaren 27a • # 398

Publierreportajea

Gure erretina zaintzea funtsezkoa da gure ikusmena zaintzeko rretinaren egitekoa oinarri-oinarrizkoa da gure ikusmenean. Hala, erretinako arazoren bat izanez gero, gure ikusmen ahalmenari zuzen-zuzenean eragin diezaioke.

Glaukoma, makularen degenerazioa, erretinopatia diabetikoa eta erretinopatia pigmentarioa bezalako begiko gaitzak azken belaunaldiko sistema berritzaile baten bidez antzeman daitezke, eta hartara, ikusmenak etorkizunean izan ditzakeen kalte konponezinak prebenitzen lagundu.

BEREIZMEN HANDIKO ERRETINOGRAFIA da sistema hori.

E

Zergatik da GARRANTZITSUA proba hori egitea?

– Itsutasun kasuen %80 saihestu edo prebenitu daitezke.

– Diabetikoek urtean behin egin beharko lukete erretinografia bat.

– Diabetesa da itsutasun eragile nagusia 50 urtez azpikoen artean.

– Makularen degenerazioa da itsutasun eragile nagusia 50 urtez gorakoen artean.

BEASAINgo MULTIOPTICASen azken belaunaldiko erretinografo bat dauka-

gu, eta horri esker, erretinaren Premium azterketa bat eskain diezaiekegu gure pazienteei. Erretinaren bereizmen handiko irudi baten bitartez, edozein zantzu patologiko garaiz antzematea lortzen dugu.

Gure zentroan argi dauzkagu helburuak: langileen etengabeko formakuntzaren bidez eta teknologia berriak eskuratuz, gure bezeroei arreta pertsonalizatuena ematea.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 398 • 2020ko azaroaren 27a

Komikia

Aliritzian

Igor Susaeta • Kazetaria

Urkulluri begirada eutsiz

U

dako oporralditxotik itzuli berritan, medikuren batena baino letra kaskarragoarekin, eta ziurrenik aharrausika, nola bestela, apunteak hartzen ari nintzen Iñigo Urkulluk esandako zerbaitek barreneko alarma guztiak piztu zituenean. Ez dut gogoratzen zergatik asaldatu nintzen, baina han, Miramar jauregiko aretoetako batean txintxo-txintxo eserita, besoa altxatu nuen lehendakari jaunari galdera bat egiteko. Erantzuten ari zitzaidan bitartean konturatu nintzen, bai, ai ene, erretzeari uzteko saioak egiten egon nintzen opor egun horietan eman zituela galdetu nionari buruzko azalpenak. «Amen, Iñigo». Offside sentitu nintzen lehendakariaren eta sailburuen aurrean, baina harro esan dezakat Urkulluren begirada sarkorrari eutsi niola dozena bat segunduz.

Ni ez nintzen lotsagorritu, baina antza, lehendakaria bera ere ez da lotsagorritzen izurria dela eta ezarritako neurriez hitz egiten duen aldiro herritarrak mehatxatzen dituenean. Tonu apaizkoi geroz eta mehatxagarriagoa darabil gizonak, gainera.

Lehengo astean adierazi zuen, adibidez, herritarren «diziplinak» gora egiten duen neurrian, «muturreko neurriak» saihesteko aukera gehiago egongo direla. Hau da, autokritikarik egin ez eta erantzukizuna herritarron bizkar uzten dutela erakunde publikoek. Irrati batean egin zituen adierazpenok, baina fantaseatzen hasita, berriro halako zerbait esango duen lekuan egon nahiko nuke, galdera bat aho bilorik gabe planteatzeko: «Lehendakari jauna: zer sentitzen da pulpitutik jendea mehatxatuta?». Eztarria korapilatuta eta aurpegia irakiten edukiko nuke, bai, baina Urkulluren begiekin topo egin nahiko nuke une horretan. Leonard Cohenek hil baino lehen esan zuen bezala: «I'm ready my lord».

Eta behin heroiarena Autokritikarik egin ez egiten hasita, PSE-EEkoeta erantzukizuna ei galdetuko nien ea zer herritarron bizkar arraio dabiltzan lehenuzten dute erakunde dakariari kargu hartu gabe. Tira, alferrik izango publikoek zen, eskua jartzen eta azalpenik ez eskatzen, ez ematen, ikasi dutelako. Nire zalantza da jada gorri ez diren berdeek eta moreek elkarrekin egiten dituzten bileren ondoren zergatik ez dizkioten lehendakariari mehatxu horiek aurpegiratzen.