Goiberri 399. zenbakia

zk. 399 2020ko abenduaren 4a www.goiberri.eus

Iritzia

03

Judit Garcia Llorens.

Zeren zain daude/gaude?

Tomas Bosque _Ardotan aditua

Errainuak

10-11

Joxemi Romero ordiziarraren ‘Aizkorriko errainuak’ argazkia

04

«BENETAKO INTERESA DUTENEI SOILIK SALTZEN DIET ARDOA»

Erreportajea

14-15

Segurako talogile taldeak lehen plaza egin zuenetik 40 urte

02 Publizitatea # 399 • 2020ko abenduaren 4a

Iritzia 03 Judit Garcia Llorens • Baserritarra

2020KO ABENDUAREN 4A

# 399 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Itzain

Zeren zain daude/gaude?

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Gorka Gomez

H

izkuntz gutxitua izateak hamaika bo- gehienetan. Animalien metaketa natural zein arrroka, sormena, mota askotariko tifizialetan estresa sortzen da, eta animalien sisproiektuak, entseguak, esperimenta- tema immulogikoa ahuldu egiten da birusen muzioa, analisiak, festak, kultur ekintzak tazioak erraztuz. Hori omen da Danimarkan bieta abar sorrarazi digu euskararen normalizazioa- soiekin gertatu dena, edota Asian hegaztien griren alde. Euskaldunok herri ondasun paregabea pearekin edo Mexikon txerrien A gripearekin; azari gara pilatzen mundu globalizatu honetan, ken hori ere munduko txerri granja handienak euskara den altxor txikiaren indauden tokian sortua. guruan. Euskara ederra da, gure Animalien metaketa eta miestaturik gabeko herriaren biholaka kilometro egiten dituzten tza eta denon topalekurik onelehengaiak behar dituen ekoizna, joan beharreko tokia, nondik pen intensifikatuaren natur ingatozen garrantzirik izan gabe. paktua zein gizarte eragin txaEuskaraldiak, behin behinerrak ezagunak dira. Hala ere, poan, euskara plazaren erdira gerlitika publikoen aurrekontuen turatzen lagundu digu, denok parterik handiena eredu indusJudit Garcia Llorens haruntz joan gaitezen. Biharatriala bultzatzeko eta mantenBaserritarra munean, berriz zokoratua izan tzeko bideratzen jarraitzen da. ez dadin eta urrats sendoak Bitartean, elikadura burujabeematen joan gaitezen, arlo guztzarantz urratsak emateko betietako benetako sustapena eta harrezkoak diren gero eta baseNorbanakoen bitartekoak beharrezkoak izanrri gehiago desagertzen doaz. go dira, bereziki, instituzio puHemen ere berandu samar konohiturak giltzarri blikoen beste maila bateko anbi- dira, gure esku dago tu jakinetan. zio eta politikak. Bestela, arrisku Hizkuntz ohituretan, eta baihandia dago behin behinekotata kontsumo ohituretan ere, basunean jarraitzeko, eremu eusdakigu norbanakoen ohiturak kaldunetan eta gazteen artean erabilera behe- giltzarri direla, hori norberaren esku dago, gure rantz doan bitartean. Kontua ez da berria, beraz, esku dago. Kontsumo handiko garai hauetan eusjakinak diren kontuetan zeren zain daude gure kara ahoan darabilgula, herriko azoka eta dendeagintariak? tan, kontsumo taldeetan edota baserrietan zuzeGaldera honekin globalizazioak areagotu duen nean garaiko elikagaiak eskuratzeko aukera edebeste arazo bat etorri zait burura, nola ez, COVID- rra dugu. Kontsumo arduratsu hau eginez, beste19a. Zientzialariek diote birusen mutazioak ingu- lako saltokietan promozio kanpaina ponpoxoerumen inpaktu handiak zein baldintza sozioeko- kin iragartzen diren baserriko edota bertako nomiko txarrak dauden tokietan gertatzen direla elikagai ekologikoak aurkituko ditugu.

04 Hitz-aspertuan Tomas Bosque • Ardotan aditua

# 399 • 2020ko abenduaren 4a

Elkarrizketa

Tomas Bosque Ardotan aditua

«ARDOA SALTZEN HASI NINTZEN ARTE ISOSTAR EDATEN NUEN» Testuak: Asier Zaldua

Argazkia: Gorka Gomez

Tomas Bosquek (Ordizia, 1963) zerbait egitea erabakitzen duenean, buru-belarri heltzen dio. Edari banaketaren munduan arrebari laguntzeko hasi zen, eta ardotan aditu egin zen. Gaur egun ardo dastaketak antolatzen ditu.

‘El Catador de Venenos’ klubaren sortzailea da eta Bergarako Manso enpresarentzat lan egiten du.

Hitz-aspertuan 05 2020ko abenduaren 4a • # 399

Tomas Bosque • Ardotan aditua

Nolatan hasi zinen ardo munduan?

Ez nintzen batere zalea. Arreba edari banaketa munduan hasi zen, bere senarra zenarekin. Koinatua Keler garagardoa banatzen zuen enpresa txiki batean lan egiten hasi zen. Jabea hilzorian zegoenean, familiak negozioa hartzea eskaini zien. Arreba eta koinatua banandu zirenean, arreba negozioarekin gelditu zen.

Bakarrik zegoenez, aita eta biok laguntzen hasi ginen. Garai hartan bizikletan ibiltzen nintzen, baina arrebarekin buru-belarri hasi nintzenean, bizikletan ibiltzeari utzi nion.

Arrebari laguntzeaz gain, Telefonican lan egiten zenuen.

15:00ak arte Telefonican lan egiten nuen eta arratsaldean arrebarekin. Lan moldea aldatu behar genuela konturatu nintzen. Guk garagardoa bakarrik saltzen genuen eta gainontzeko banatzaileek gauza gehiago saltzen zituzten. Ni 50 kiloko barrikekin joaten nintzen taberna guztietara. Gainontzeko banatzaileak sei botilako kaxatxoekin joaten ziren eta guk baino gehiago fakturatzen zuten! Arrebak ardo mundua zaila izango zela esan zidan, eta nik, zaila bazen, ikasi egin beharko genukeela erantzun nion. Ez nengoen bizitza guztian sekulako pisuarekin ibiltzeko prest.

Asko kosta al zitzaizuen ardo munduan sartzea?

Ez zen erraza izan. Ardo saltzaileek beraien bezeroak zituzten, eta Euskal Herrian fideltasunari garrantzi handia ematen diogu. Denek ardoa beste bati erosten ziotela esaten zidaten. Nire emazteak behin baino gehiagotan gogorarazi dit behin negarrez ikusi ninduela: Medrano Irazu upategiaren kaxa batzuk erosi nituen eta ez nuen saltzea lortu.

Nola eman zenion buelta?

Goierrin gabezia bat zegoen: Errioxako ardo ezagunak bakarrik saltzen ziren.

06 Hitz-aspertuan Tomas Bosque • Ardotan aditua

# 399 • 2020ko abenduaren 4a

Zein da?

Iban Mate sukaldariak ardo berezi bat nahi zuen bakoitzean kanpora joan behar zela edo Donostiako banatzailea etorri arte itxaron behar zuela esaten zidan. Hor aukera bat nuela aipatzen zuen. Baina nik ez nekien ezer ardoaz!

Ordura arte Isostar edaten nuen! Matek eta Joxe Mari Letek asko lagundu zidaten. Hala, Basoa ardo berezien banatzailea izatea lortu genuen. Errioxako ardoa bagenuen, baina baita Lanzarotekoa, Yeclakoa, Andaluziakoa, Jumillakoa, Madrilgoa, Torokoa... Ostalariek Errioxako ardoa betiko banatzaileari erosten zioten eta guk beraien karta osatzen genuen, beste ardo batzuekin. Urte haietan asko mugitu nintzen: upategi askotara joan nintzen, Bartzelonako Alimentaria feriara joaten nintzen, Bordelekora.. Hemen gelditzen bazara, hemengoa bakarrik ikusten duzu.

Upategietako arduradunei Goierriko banatzaile txiki bat ginela esaten genien, Donostiako banatzaileak ez zirela Goierrira iristen, Goierrin ere banatzaile bat behar zutela... Pixkanaka hazten joan ginen eta Tolosatik Zumarragaraino lan egiten genuen.

Garagardoarekin jarraitzen al zenuten?

Telefonicatik upategietara

T

omas Bosque Maria Pilar Otegi itsasondoarraren eta Miguel Bosque urretxuarraren semea da. Ordiziako ikastolan egin zituen oinarrizko ikasketak. Aitak Telefonican lan egiten zuen eta berari ere elektronika eta halakoak asko gustatzen zitzaizkion. «Goierri Eskolan elektronika ikasketarik ez zegoenez, Zumarragako La Salle-Legazpira joan nintzen. Gozatu egin nuen. Nire asmoa hura bukatu, Telefonican sartu eta aitaren pausoak jarraitzea zen. Aitak ez zuen nahi. Ikasten jarraitzea nahi zuen.

Izan ere, garai hartan Telefonica estatu espainiarrarena zen eta enpresa pribatuan askoz ere gehiago irabazten zen.

Aitak ingeniaritza ikasten banuen enpresa batean kolokatuko ninduela esaten zidan, baina ez nion kasurik egin».

Telefonicako lana oso gustuko zuen Bosquek. «Izan ere, umetatik etxean hori bizi izan nuen: furgonetarekin etxeetara joan eta konponketak egin.

Uda askotan aitarekin joaten nintzen lanera. 18 urterekin hasi nintzen Telefonican», oroitu du.

Duela lau urte utzi zion Telefonican lan egiteari. «53 urterekin etxera joateko zortea eduki genuen, soldata murriztuta. Egia da ere hasieran, CAFen, Aristrainen, Jason... lan egiten zuten lagunek nik baino gehiago irabazten zutela.

Baina, tira, Telefonican gustura nengoen. Gainera, lanean hasi eta urte batzuetara Goierriko arduradun plaza atera zen eta kargu horretan egon nintzen erretiratu nintzen arte». Orain pozoin dastatzaile lanetan aritzen da.

Bai, baina Keler Cruzcampok erosi zuen eta Cruzcampo Heinekenek. Heineken enpresak Espainiako estatuko merkatuaren erdia baino gehiago zuen eta marka batzuk saltzera behartu zioten.

Saldu zuenetako bat Keler zen, eta gu Heineken saltzera pasa ginen. Gogorra izan zen, Kelerrekin indar handia baikenuen: hemen egiten da, hemengo izaerari lotua dago... Dena den, ordurako oso argi nuen gure mahaiak hanka asko behar zituela. Hanka bakarra badu, hanka horrek kale egiten duenean, mahaia erori egiten da. Azkenean, denetik saltzen genuen: garagardoa, ardoa, likoreak, urdaiazpikoa... Gainera, ezagunak egin ginen: feriak antolatzen genituen, Ordiziako azokan ardo postua jartzen genuen... Ardoaren munduak engantxatu egin ninduen.

Ez dago inongo zalantzarik. ‘El Catador de Venenos’ kluba sortu zenuen, dastaketak antolatzen dituzu...

Lan gehiegi nuen, eta Basoa edari banaketa enpresa uztea erabaki nuen. Baina ardo mundua uzteak pena ematen zidan. Izan ere, lagun asko egin nituen.

Hala, dastaketak antolatzea erabaki nuen. Jende askok El Catador de Vene-

Hitz-aspertuan 07 Tomas Bosque • Ardotan aditua

2020ko abenduaren 4a • # 399

nos izena nondik atera nuen galdetzen dit.

Nondik atera zenuen?

Denek klub hitza erabiltzen zuten eta nik izen originalagoa jarri nahi nion. El Catador de Venenos –Pozoinen dastatzailea– pelikula japoniarraren berri izan nuen eta izen hori erabiltzea erabaki nuen.

Zer eskaintzen duzue klubean?

Klub hau sortu aurretik beste klub batzuetako kide izan nintzen, eta gehienek hilero ardoa erostea eskatzen zuten. Jendeari hori ez zaio gustatzen. Hori dela eta, gure klubean ez da derrigorrezkoa ardoa erostea. Bazkideei datuak eskatzen dizkiegu informazioa bidaltzeko, baina ez ditugu ardoa erostera behartzen. Hilean behin dastaketa bat egiten dugu. Gehienak Goierrin egin ditugu. D’elikatuzen asko egin ditugu, Ordiziako Udalarekin hitzarmen bat sinatu baikenuen. Guk laguntza eskaintzen diegu eta beraiek lokala uzten digute. Dolarea hoteleko terrazan ere dastaketa asko egin ditugu.

Ardo mundua asko aldatu da, ala?

Ardoa modan jarri zen eta modan jarraitzen du. Ni beti dastaketa sinpleak egiten saiatu naiz, ez oso teknikoak. Helburua jendeak ondo pasatzea da, ardoa nola egiten den ezagutzea... . Gure eskutik, jendeak ardoa egiteko modu ezberdinak ezagutu ditu: toki bakoitzeko ohiturak, mahasgintza ekologikoa, mahasgintza biodinamikoa... Mahastizainak ekartzea gustatzen zait, mahastia baita garrantzitsuena. Edo bestela, enologoa. Sukaldaria, alegia.

Gogorra al da dastaketa bat antolatzea?

Ardo dastaketen atzean sekulako lana dago, ez baitzait jatorri izendapena errepikatzea gustatzen. Australiako, Frantziako, Hegoafrikako... ardoak dastatu ditugu. Frantziarrak gure oso aurretik doaz. Batzuk asko eskertzen didate mundu osoko ardoak dastatzeko aukera ematea. Kontua gozatzea eta ikastea da. Ardoa maite baduzu, ezin duzu Errioxako ardoa bakarrik edan. Mundu osoan daude upategi onak. Errioxako ardoari ondo etorri zaio ingurukoek hobetzea. Izan ere, Errioxako upategi batzuk lokartuta zeuden.

Zer dela eta erakarri zintuen horrenbeste ardo munduak?

Ardoak beti gehiago eskatzen dizu. Ardo mundua ezagutzen zoazen heinean,

oso gutxi dakizula konturatzen zara.

Gehiago ikasi nahi duzu, zuk baino gehiago dakien jendearekin elkartzen zara, jende horren eskutik beste mundu batzuetan sartzen zara... Jerezeko ardoaren munduan, adibidez. Oso mundu interesgarria da. Iban Mate sukaldari beasaindarrak nik ere ardo beltza edateari utzi eta Jerezkoa edango nuela esan zidan. Jerezko ardoa ez zitzaidala gustatzen esan nion, baina dagoeneko gustatzen zait.

Ardo munduan ere modak al daude?

Modak aldatu egiten dira. Ardo mundua moda mundua bezalakoa da: pasarelan erakusten duten arropa ikusten dugunean, «nola jantziko dugu hori?» pentsatzen dugu. Hori ez duzu jantziko, baina antzerako zerbait bai. Diseinatzaileek hemendik urte batzuetara jantziko duguna diseinatzen dute, eta ardoarekin berdin gertatzen da. Garai batean Robert Parkerrek esaten zuen zer zen ardo on bat. Ardoa sendoa izan behar zela esaten zuen eta denok bere atzetik joaten ginen. Bi lagunen artean ez genuen botila bat edaten. Egun, ardo horiekin ez dugula horrenbeste goza-

tzen ikusi dugu. Lehiaketa baterako oso politak dira, baina egunerokorako ez dute balio. Hala, egun edateko errazagoak diren ardoak edaten dira.

Pandemiak kalte handia egin dio zuen munduari ere.

Bai. Gainera, berriro ere ostalaritza munduan nago. Denbora librea nuen eta Iñigo Mansok Goierrin bere ardoak salduko zituen norbait behar zuen. Autonomoa naiz eta lehen baino lasaiago eta presiorik gabe lan egiten dut. Niri gustatzen zaizkidan ardoak bakarrik saltzen ditut eta benetako interesa dutenei bakarrik saltzen dizkiet. Egungo egoeran ostalaritza asko ari da sufritzen. Seguru aski beharrezkoa izango zen ostalaritza ixtea, baina ez taberna eta jatetxeetan segurtasun eza zegoelako, baizik eta tabernak eta jatetxeak ixten badituzu kaleak husten dituzulako.

Horrek ostalaritzak herriari bizia ematen diola esan nahi du. Laguntzak heltzea espero dut. Dastaketak ere geldituta ditugu. Ez dugu arriskatu nahi. Hau guztia pasa arte ez dugu dastaketarik egingo. Interneten dastaketa birtualak jarri ditut.

Ordiziako Idiazabal Gaztaren Kofradiako kidea ere bazara.

Sevillan, Alacanten, Bartzelonan, Bordelen... dastaketak antolatu ditugu.

Norbait behar zuten dastaketak antolatzeko eta ni arduratzen naiz. Gazta nola egiten den azaltzen dugu, Ordiziaren berri ematen dugu, artzainen bizimodua defendatzen dugu...

«Arrebak ardo mundua zaila izango zela esan zidan eta nik zaila bazen ikasi egin beharko genuela erantzun nion» «Goierrin gabezia bat zegoen: Errioxako ardo ezagunak bakarrik saltzen ziren» «Ardo sendoekin ez dugula horrenbeste gozatzen ikusi dugu eta egun edateko errazagoak diren ardoak egiten dira»

Futbolari eta txirrindulari bikaina izan omen zinen...

Gaztetan futbolean jokatu nuen, Ordizian eta Beasainen. Kuadrillako batzuk ez didate barkatzen. Aurrelaria nintzen.

Hankekin ez nintzen oso ona, baina buruarekin bai. Garai hartan denok Satrustegi imitatzen saiatzen ginen. Jokatzeari utzi nionean, entrenatzaile izan nintzen. Ordiziako haur mailako taldearekin hasi nintzen eta haur horiekin lehen talderaino iritsi nintzen. Bizikletan ere ibili nintzen. Lehenengo egunean Amezketara joan nintzen eta sekulako ipurdi minarekin itzuli nintzen. Ez nuela bizikleta gehiago hartuko esan nuen. Egunean 100 kilometro egiten eta Aitor Garmendiarekin eta Jokin Mujikarekin batera ibiltzen bukatu nuen.

Zortzi aldiz egin nuen Quebrantahuesos famatua. Zerbait egitea erabakitzen dudanean, ondo egitea gustatzen zait.

08 Herri jakintza Pertsonaia

# 399 • 2020ko abenduaren 4a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Uide: Ura, Goierriko eremu bateko herrietan gaur egun oraindik erabiltzen den forman esanda. Eskualdetik atera gabe, hainbat aldaera eta ebakera ditu ahoskatzerakoan: ‘uie’, ‘uye’, ‘uia’, ‘uya’, ‘uide’; edo ‘ude’, ‘ure’ ohikoak.

«Ezkon aurretik neskazarra, ezkondu eta andre gaztea»

1913 -11 - 29: Migel Altolagirre orga-

Ikuspegiaren arabera, bateko ala besteko zentzua har dezake gauza berberak. Askotan, kontrakoa. Zaharra edo gaztea izatea ere, beraz, erlatiboa da.

nista eta zuzendari beneditarra jaio zen, Lazkaon.

1892 -12 - 5: Hilario Bereziartua organista eta konpositorea jaio zen, Ataunen. Azpeitiko bandaren zuzendaria.

Pertsonaia

Isabel Etxeberria, duintasun irakasle Testuak: Aimar Maiz

D

atorren hilaren hamabostean 106 urte beteko ditu Isabel Etxeberria Gorritik (Donostia, 1915). Llança herrian (Girona, Herrialde Katalanak) bizi da aspalditik, baina Goierrirekin lotura badauka, gerra ondorengo urteetan harremana eginda. Hain zuzen, Llançan bizi izatearen arrazoia hemen suertatu zitzaion.

Irakasle izan zen lan bizitzan, eta hiru aldiz depuratu zuten frankistek.

Errepublika aldarrikatu zenean 16 urte zeuzkan Etxeberriak. Gogotik ospatu zuen, bizileku zuen Donostian.

Herria aberasteko helburuz, irakasle ikasketak egin zituen, Madrilen. Pedagogia berritzaileak eta irakaskuntza erreformen onurak jaso zituen, 1936ko gerra lehertu aurretik. Lehen destinoa, praktiketako irakasle bezala, Quintanilla de la Ribera herrixkan (Erriberabeiti, Araba) izan zuen, 1935eko urrian.

Gerra hasi zenean, ordea, hango postua kendu zion erregimen frankistak, eta Getariara bidali zuten, 1937ko irailean. Bi urte igaro zituen Gipuzkoako kostaldean, harik eta 1939an berriz ere maistra postua kendu zioten arte. Francorekin gerra egindako soldadu ohi bat ipini zuten haren tokian.

Etxeberria, eta ezinbestean euskaraz egiten zuen Gabiriako ikasleekin. Hurrengo zigorrerako aitzakia hortxe aurkitu zioten frankistek.

Inspektorea etorritako batean, ikasle bati Ave Maria otoitza errezitatzeko eskatu zion. Miren neskatoak bikain bete zuen esandakoa, baina euskara garbian eta jatorrean. Amorrazioa hartu zuen inspektoreak, eta Isabel Etxeberriaren espedientean orbana utzi zuen.

Hala, gobernu frankistak irakasleen postuak birmoldatzeko hurrengo lehiaketa egin zuenean, Pirinioen bestalde-

Gabirian lau urtean Bigarren aldiz depuratua, Gabiriako nesken eskola nazionalera bidali zuten, 1939ko irailaren 17an. Euskaltzalea zen

Isabel Etxeberria Gorriti maistra, 105 urtekoa, aurtengo irailean Llançan, omenaldia egin ziotenean. Ione Zuloaga

ra, ahalik eta urrutienera, destinatu zuten: Llança herrira (Girona). 1943ko abenduaren utzi zuen Gabiria, eta 1944 hasieran hasi zen Kataluniako lurretan.

Katalanista da, harrezkero.

1980ko ekainaren 30ean jubilatu zen Isabel Etxeberria. Gabirian haren ikasle izandakoek, adinekoak gaur, gogoan dute oraindik, argazki zahar bat lagun.

Llançan ezkondu zen eta osatu zuen familia, eta han bizi da.

Irailaren 12an Llançan omendu zuten erakundeek eta Aranzadi elkarteak duintasunaren maistra Etxeberria.

Bertsoa • Kate motzean 09 Garazi Arozena Azarola • Edorta Martinez

2020ko abenduaren 4a • # 399

Gaiak hala dio

Kate motzean Edorta Martinez • Usurbe aretoko kudeatzailea

«Antzerkia zinema baino gehiago gustatzen zait» Garazi Arozena Azarola

Gaia: Arlo artistikoa eta konfinamendua Neurria: Zortziko handia Doinua: Badira hiru aste

Konfinamenduan izan degu nahiko denbora, astia arlo sortzaile artistikoa kontsumituz alegia kulturarekin bat dator dena egoera zail, larria arteari ez diogu ematen behar duen garrantzia.

Lastima, baina artista asko daude lanaren egarri musika kontzertuetara joan poza edukiz euskarri antzoki gehienak itxiz eta kulturari trabak jarri bertso hauek izan daitezela artistentzat oroigarri.

Testua eta argazkia: Asier Zaldua

Edorta Martinez beasaindarra unibertsitatean ikasten ari zen Usurbe aretoan lanean hasi zenean. Enpresa ikasketak utzi zituen, eta ez zuenez argi zer egin, Usurben jarraitu zuen. Duela zazpi urte lankide batekin batera udalak deitutako lehiaketara aurkeztu zen eta antzokiaren kudeaketa esleitu zieten. Lana gustuko du eta Beasaingo aretoa oso polita dela dio. Berritu zutenetik, erosoa ere bai.

Zeintzuk dira zure zaletasunak?

Konfinamenduan hiru Lego erosi nituen.

Zinema ala antzerkia?

HURRENGOA » Bertsolaria: Mikel Iturriotz Etxaniz Gaia: Kaleari

Antzerkia zinema baino gehiago gustatzen zait. Ez naiz oso zinemazalea, baina zinema gero eta gehiago gustatzen zait.

Gainera, aretoa guk kudeatzen dugunetik, guk aukeratzen ditugu pelikulak.

Pelikula bat?

La vida es bella eta Amelie.

Gustuko antzezlana?

Imprebis.

Usurbe aretoan arrakasta gehien izan duen pelikula?

Ocho apellidos vascos.

Abeslari edo musika talde bat?

Denetik entzuten dut.

Kolore bat?

Gorria.

Oporretarako toki bat.

Hondartza gustatzen zait.

Zer gosaltzen duzu?

Tabernara jaitsi eta kafe bat.

Beasainen biziko ez bazina?

Erraz moldatzen naiz toki guztietara, baina herri txiki batean ez nintzateke biziko. Beasainen tamainako herri batean edo hiri batean biziko nintzateke. Hiri batean herri batean baino aukera gehiago daude.

Beasaingo alkatea bazina, zer egingo zenuke?

Gauza asko hobetu daitezke, bai hirigintza arloan, bai gizarte arloan.

10 Errainuak Joxemi Romero

# 399 • 2020ko abenduaren 4a

Errainuak 11 Joxemi Romero

2020ko abenduaren 4a • # 399

AIZKORRIKO ERRAINUAK

Joxemi Romero Ortzadar elkartea (Ordizia)

Lehen argazki kamera erosi nuenetik urteak pasa arren –1988an izan zen–, familia oroigarriak edukitzeko egiten nituen soilik argazkiak. 2012an aldatu zen dena, Ortzadar argazkizale elkarteko kide egin nintzen urtean. Sormenari lotutako argazkilaritza egiteko ezagutza hartzen hasi nintzen, eta bide berriak bilatzen. Kirol argazkilaritza, bodegoiak eta erretratuak dira, oro har, gehien gustatzen zaizkidan arloak, baina ez diot uko egiten inolako diziplinetan aritzeari.

Irudi hau Lazkaomendiko gainetik aterata dago. Sarritan joaten naiz hara paseatzera. 2016ko ilunabar batean atera nuen argazkia. Aizkorri elurtuaren atzean eguzkia laino artean nola ezkutatzen ari zen ikustean, ez nuen Txindokiri bizkarra emateko zalantzarik izan.

Datu teknikoak Nikon D610 • Tamron 24-70mm f2.8 • 1/200 • f8 • iso 100

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 399 • 2020ko abenduaren 4a

Erretratua

SAN NIKOLAS EZKUTUAN Bai, aurten, abenduaren 6an San Nikolasi ezkutuan egotea tokatzen zaio Seguran. Ez da lehen aldia.

G

ure ume garaian ere, armario handi batean txoko-txokoan egoten zen ezkutuan, izara zuri batekin estalita. Guretzako San Nikolas hura zen. Ez zegoen ukitu eta ikusterik ere. Nola ba! Kristalezkoa balitz bezala gordetzen zuen gure amak –Ramona Lezetak– San Nikolasen arropa.

Eskuera zintzilikatuta han egoten ziren neguko abrigoak, mutilen txaketak eta prakak. Soinekoren bat edo…. Zoruan, handitik txikira denon oinetakoak. Jaietakoak. Bazter baten amaren ezkontzako takoidun zapatak (behin ere jantzita ikusi ez nizkionak).

Urtean behin ateratzen zen izarapetik denon gozagarri zen San Nikolasen jantzia. Botoiak sendo zeuden begiratu, plantxatu on bat eman, eta kalejirarako prestatzeko. Ordurako begiz jota izango zuen amak auzoko mutikoren bat, etxean behar zen neurrikorik ez bazen behintzat. Seme-alaba dexente izaten ziren orduan eta ez zen ez ume faltarik izango. Hori bai mutikoa behar zuen izan. Eskerrak garaiak aldatu diren, aspalditxotik neskak ere janzten baitira San Nikolas.

Etxez etxe meza-diru eskean Garai batean, bezperan, eskolatik irtendakoan, jantzi behar zuen mutikoa eta bere lagunak, hurrengo eguneko mezadiru eske joaten ziren etxez-etxe.

Meza kontuak ere aldatu dira, izan ere orain urte batzuk, aukeratutako San Nikolas bataiatu gabea zela eta, ez zitzaion elizako aterik ireki. Ordutik arbolarian elkartuta abiatzen da eskea.

Garai hartan, «San Nicolas coronado

1999an omenaldia egin zioten gure amari, Ramona Lezetari, ordura arte San Nikolas jantzitako herritarrek. Amaren ordez, nik neuk jaso nuen oroigarria. Laureano Telleria

Maixabel Telleria Lezeta Segura

ri eta eskean aritzen zirenekoa da. Baina 1940. urte inguruan zaldia aztoratu, San Nikolas lurrera bota, (argazkiko Julian Arrondo), beste neska-mutiko batzuk zapaldu eta han bukatu omen zen Pernando eta bere zaldiaren irteera.

Azken urteetan halare, berriro hasi da San Nikolas zaldi gainean irteten.

Dotore gainera, bere albarda berri eta guzti.

1970ean ere ez zen atera confesore muy honrado... abesten zen.

Ale ale alegría…… si nos dan no nos dan cuatro pollos aquí están… Eta batzuk cuatro pollos sacristan» esaten zuten, eta gu sakristauenekoak…

Zaldi gainean Ezagutu ez genuena, guretzako benetan ezkutuan geratu dena, ez denontzat seguro asko, abenduaren 6an Pernando ospitalekoak zaldia zepillatuta edukitzen zuenekoa da. Amaren osabak Ameriketatik ekarritako albarda dotoreak jarri, San Nikolas bere gainean ese-

Aurten ordea ezkutuan geratuko da gure San Nikolas. Ez da lehenengo aldia izango ordea. 1970. urtean behintzat ez baitzen atera. Burgosko epaiketa zela eta, «eszepzio» (salbuespen) egoeran geundelako ez zegoen festarako ilusio handirik, eta ez zen San Nikolas egunik ospatu. Joseba Telleria zen urte hartan aukeratuta zegoena.

Aurten bost urte dituzuen neskamutikoak, erne! Gogoan izan, hurrengo urtean aurreneko mailakoak izango zaretela eta zuek izango duzuela San Nikolas janzteko aukera.

Ez ahaztu.

Gaztejira 13 Maria Redondo • Leire Perlines

2020ko abenduaren 4a • # 399

«Zoriontsu egin gaitu agertokira igotzeak» MARIA REDONDO • Aktorea eta abeslaria

Testua: Andrea Aranburu

Argazkia: Javi Perez

Iragana, orain?

A

M

Nolakoa izan da Go!azenen zazpigarren denboraldiaren harrera?

Zailak izan al ziren grabaketak pandemia dela-eta?

Esparru guztietan bezala. Aldaketa handia izan zen. PCR proba asko egin genituen, eta hori ez zen batere dibertigarria izan. Gainera, musukoa gainean eramaten genuen entsegu guztietan; aurpegi erdia ikusten diozun pertsona batekin entseatzea sekuentzia bat... Bai, konplikatuagoak dudarik gabe.

Eguberrietan programa berezirik egongo da?

Bai, urtero bezala, Gabon Zaharreko saio berezia egongo da ETB1en. Euskal musikari askorekin, sorpresatxoekin, abestiak asko zainduak izan dira, sentimendu askorekin kantatuak... Urte berezia izan denez, oso zoriontsu egin gaitu berriz ere agertoki gainera igotzeak, zuzeneko urduritasun hori sentitzeak.

Hitz batzuk Etxaguenetik @leireperlines

aria Redondo Mujika (Legazpi, 2000) euskal aktore eta abeslaria da. Go!azen telesailean Zurin ̃ e Zuri interpretatzeagatik da ezaguna batez ere.

Momentuz kritika oso onak jaso ditugu. Inguruko jendearengandik, gurasoenak objektiboak ez izan arren, sare sozialetatik jasotako jendea, Miramonen ikusten dugun jendea... Alde horretatik aktoreak oso pozik gaude, eta nik uste dut udan grabaketak amaitu genituenean sentsazio berdina izan genuela. Aurtengoa ezberdina izan da emaitzarekiko.

Esan bezala, oraingoz oso pozik, bakarrik bi kapitulu eman dira, eta ea nola jarraitzen duen honek guztiak.

LEIRE PERLINES APALATEGI

Telesailean agertzeaz gain, musikal batean ere ari zara...

Joxean Sagastizabalek duela urte asko idatzitako eleberri batean adaptazio bat da Kutsidazu Bidea Ixabel, antzerki musikatua da. Alkizako baserri batera iristen den euskaldun berri baten historia kontatzen du. Han aurkitzen ditu, antzerkian, amona Ainhoa Aierbe, aita Inaxio Tolosa eta Ixabel (ni). Juan Martin izango da Xanti Korkostegi, nirekin Go!azenen lanean aritu dena. Etxean geratzen da dena: Ainhoa Aierbe gure aktore zuzendaria da telesailean, koreografo berdina dugu... Oso gustura egin dugu lan denok batera eta emaitzan nabaritzen da. Gonbidatuta zaudete denok ikustera.

@m_aariia

tzo, mahai gainean zegoen Atauniker aldizkaria hartu nuen. Ireki eta nondik-norakoak irakurtzen hasi nintzen. 1918ko gripealdia Ataunen izeneko atal bat zegoen. Ez nion garrantzi handirik eman, seguruenik azkarregi irakurri nuelako, edo zer jartzen zuen ez nuelako apenas ikusiko. 12. orrialdera iritsi nintzen. Taula handi bat zegoen bertan. Data, ordua, hildakoa, adina eta etxea atalak zituen.

Gripeak Ataunen utzitako hildakoak ziren. Gogorra egin zitzaidan taula irakurtzea. Errealitatea islatzen zuen. Sufrimenduak izen-abizenak zituen.

Detailerik galdu gabe aztertu nuen, ea hildakoen artean familiakorik zegoen ikusteko. Amama, tia eta tio nituen aurrean. Izen-abizen guztiak irakurri nizkien, baita bakoitzaren baserriaren izena ere, banakoaren nondik norakoa aztertzeko. Abizen eta etxe berdinekoak ziren hiru pertsona aurkitu genituen. 7 eguneko aldearekin etxe bereko hiru seme-alaba hil ziren. .

Ezin genuen imajinatu galera hark zer suposa zezakeen.

«Ez dakigu zer nolako zortea dugun», esan genuen ahozgoran. Bizitzen ari garen egoera gogor honetan, guztiok batera aurkitzen ginen. Batzuetan ez dugula nahikoa disfrutatzen uste dut. Ez uneez, ez pertsonez, ez usainez... Ez diegu behar besteko garrantzi ematen.

14 Erreportajea Segurako talogile taldearen 40. urteurrena

# 399 • 2020ko abenduaren 4a

Duela 40 urte Seguran sortutako talogile taldeak lanean jarraitzen du, festarik festa eta feriaz feria taloak egiten eta saltzen. Mikel Albisu

Erreportajea

PLAZARA ATERATZEN LEHENAK Abenduaren 7an 40 urte beteko dira segurar talde batek Goierriko Talogileak izenarekin ibilbidea hasi zuenetik. Euskal Herriko talogile talde beteranoena dela esan daiteke. Bazuten urteurrena ospatzeko asmoa, baina koronabirusak planak zapuztu dizkie.

TALOAREN KULTURA

Testuak: Tere Madinabeitia Argazkiak: Goierriko talogileak

T

alogileen postuak ezinbesteko osagai bihurtu dira inguruko festa herrikoietan. Goierrin badira herriz herri produktu estimatu hori prestatzen eta saltzen ibiltzen diren taldeak, eta beteranoenak, Segurakoak, 40 urte beteko ditu abenduaren 7an. Pandemiak, ordea, ospakizunetarako tarterik gabe utzi du Goierriko Taloak izenarekin ezagutzen den talde honen urteurrena.

Taloaren kultura gertutik ezagutzen zuten 8-10 segurarrez osatutako taldeak Bilboko Erakustazokan egin zuen estreinaldia, duela 40 urteko azaroaren 29an Oñatitik abiatu eta Bizkaiko hiriburura abenduaren 7an iritsi zen lehen Korrikaren amaiera festan. Dionisio Amundarain euskalzaleak deituta joan ziren, AEKren alde dirua biltzen laguntzeko. Ez dute egun hartako argazkirik gordeta, bai ordea Korrikaren lehen edi-

zioko giltzarri bat, taldearen lehen agerraldi publikoaren oroigarri modura jasota. Lanaren ordainetan Lazkaon eman zieten afari-merienda ere oroitzapenean dute gordeta.

Talogile talde haren hurrengo ekinaldia handik gutxira izan zen, Donostiako San Tomaseko ferian; ikastolen aldeko dirua lortzea izan zen orduan helbura. Haren ondotik, taloaren inguruan sortutako ikusminak izan zuen arrakasta ikusirik, beste zenbait feria eta festatatik deika hasi zitzaizkien, San Tomasetik bertatik berriz ere, Santa Lutzitik...

Bi belaunaldi Horrela abiatu zuten jarduna Segurako talogileek, egoitza San Andres baserrian jarrita. 40 urteko ibilbidea osatu dute dagoeneko, Goierrikoa ez ezik Euskal Herriko talogile talde zaharreneta-

Euskal jaki tradizionala da taloa. XVI. mendean Amerikatik ekarritako artoa ereiten hasi zenetik XX. mendera arte ogi moduan erabili dute baserrietan.

» Taloa, ezinbesteko jaki Segurako talogileen taldea osatu zuten guztiak baserritarrak ziren, taloaren kultura ezagutuak eta txikitatik arto irinez egindako taloz elikatuak. Goizean, arratsaldean nahiz gauean derrigorrez taloa izaten zen jaki nagusia, eguna joan eta eguna etorri. Gaur egun, kapritxoz jaten da taloa.

» Taloaren osagaiak Taloa bera egiteko, arto gorriz egindako irina, gatza eta ura, eta barrurako, txistorra, txorizoa, hirugiharra, gazta, txokolatea eta barazkiak.

» Taloaren inguruko hiztegia Taloa, arto irina, oremahaia, azpila, orea, matarraskia, artopila, talapala, talaburnia, talamantenua, krispia, baia...

Erreportajea 15 Segurako talogile taldearen 40. urteurrena

2020ko abenduaren 4a • # 399

Kalitatezko osagaiak erabiliz, artisau eran egin izan dituzte hasiera-hasieratik taloak segurarrek

tolatzekotan ziren, herritarrak eta bezero izandakoak gonbidatuta. Hurrengo batean izan beharko du.

Taloa, artisau produktua

koa bihurtuz. Tarte horretan bi belaunaldi igaro dira taldetik, eta hasierako kideen seme-alabak ere aritu dira eta ari dira jarduera honetan. Gaur egun, Goierriko Talogileak osasuntsu dago osaketaz, eta feria edo festaren arabera, 6-7 lagun joaten dira lanera.

Urtean zehar hainbat irteera egiten dituzte feria, artisau azoka edo jai berezietara, besteak beste Donostiako San Tomasera, Zumarraga-Urretxuko Santa Lutziara, Arabako Armentiako San Prudentziora, Bizkaiko Abadiñoko San Blasetara, Nafarroako Altsasuko feria nagusira, Ordiziako feria berezietara, Beasainera, Urretxura... Euskal Herritik kanpo ere joaten dira aldian-aldian.

Aurten, koronabirusa dela eta, irteera gehienak egin gabe geratu dira, 40. urteurrena ospatzeko pentsatuta zuten ekitaldia bertan behera utzi duten bezala. Seguran talo dastaketa erraldoia an-

Kalitatezko osagaiak erabiliz, artisau eran egin izan dituzte hasiera-hasieratik taloak segurarrek, hau da, eskuz, bai orea eta bai taloa. Orea egiteko, arto gorriaren irina erabiltzen dute, gatza eta urarekin nahastuta. Barrurako, txistorra da nagusi, baina hirugiharra, gazta eta txokolatea ere asko saltzen dute.

Eta taloa erretzeko, euskal sukalde zaharraren itxura mantendu dute urteetan. Hori bai, egin dituzte aldaketak prozesu horretan, hasieran egurrarekin egindako sua erabiltzen zutelako, gainean zuzenean talo-burdina jarrita taloa erretzeko. Kea arazo handia izaten zen garai hartan, batez ere talogileen begi eta arnasbideetarako. Aurrerago, gasez berotutako txapekin hasi ziren, eta egurrez egindako su bakarra mantendu zuten tarte batean. Bakar horren keak ere arazoak sortzen zizkiela eta, denborarekin erretiratu egin zuten egur sua.

Egurrarekin edo gasarekin segurarrek egindako taloek estimazio handia izan dute beti, batez ere ondo harrotzen direnak. Talo guztiak, ordea, ez dira harrotzen, eta txaparen beroa, taloaren lodiera edo eguraldia bezalako eragile asko daude horretarako, taloak ez dira beti berdin ateratzen.

Hala ere, Segurako talogileek lortu dute erregulartasuna eta maila handiko kalitatea talogintzan. Horren erakusle dira taldearen ibilbidean zehar jaso dituzten sariak eta aipamenak. Errenteriako, Durangoko edo Baionako artisau azoketako sariak dira horietako batzuk, baita Leitzako talo txapelketan parte hartutako bi alditan irabazi izana ere.

Baina saririk eta aipamenik onenak bezeroen aldetik jasotzen dituztenak dira. Ugari izan dira 40 urte hauetan, eta beste hainbeste etorriko al dira hurrengo urteetan ere.

LEHEN EKINALDIA

Lehen Korrikaren amaiera festan hasi ziren Segurako talogileak, 1980ko abenduaren 7an. Giltzarri bat dute oroigarritzat.

EGURREZKO SUA

Hasieran, egurrarekin egindako sua erabiltzen zuten, gainean zuzenean talo-burdina jarrita taloa erretzeko. Orain, gasa erabiltzen dute txapa berotzeko .

POSTU ZAHAR HURA

Festarik festa, feriaz feria... leku askotara joaten dira talogileak, dotore apaindutako postuarekin. Irudian, postu zaharra.

TALOA, ALA ‘OSTIA’?

Ondo harrotutako taloak izaten dituzte nahiago bezeroek. Batek, ‘talo’ izena ezin asmatu, eta ‘ostia’ bat eskatu zien.

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 399 • 2020ko abenduaren 4a

Telesailak

Abenduak dakarrena Aratz Albisu Telesail zalea

Fikzioa amets

N

ire lagun batek dio «S’ha de promoure lo de la terra», eta horretara nator, bertakoa sustatzera.

Euskaldunek euskaraz egindako kalitatezko telesailek amets hutsa dirudite oraindik ere, eta amets garestia dela diote gainera. Baina ez al dugu merezi?

Aspaldian EITBk Go!azen besterik ez du egin, badakielako gaztetxoen artean arrakasta lortuko duela eta diru iturri bezala erabil dezakeela. Euskara gazteen artean presente egotea eta euskal musika erdigune izatea lorpena dela onartu behar da; baina, beste entretenimendu mota bat bilatzen dugunok ez dugu gauza handirik. Sketchak asko jota, baina batzuk arrazistak dira eta beste batzuk aldiz errepikakorrak.

Egoera aldatzen hasi dela dirudi ordea: besteak beste, joan den hilabetean Koldo Almandozen Hondar Ahoak iritsi zen pantailetara. Txintxua Films-ek ametsa dastatzeko aukera eman zigun Basque noir etiketa duen fikzio labur honekin.

Telesailak plano ederrak ditu; istorioak ez ezik, irudiek ere harrapatu egingo zaituzte. Horrez gain, aipagarria da Omar Diop, Fanta Touty Diatta eta Ibou Sarr-en lana, esperientziarik gabeko aktoreak badira ere, oso lan ona egin baitute. Gainera, wolofaren erabilerak aberastu egiten ditu elkarrizketa asko. Senegalgo hizkuntza honez gain, gaztelera ere euskaraz azpititulatuta dago.

Aurrekontua oso txikia izan arren lan bikaina egitea lortu dute, eta argi geratu da aurrekontu dezente batekin mundua irensteko gai izango direla euskal sortzaileak. Bertako telesailgintzan apustu egiteko garaia dela erakutsi dute, horrela euskaldunok merezi dugun fikzioaz gozatu ahal izateko, ametsari errealitate deitzeko.

Bertso saio bana Euskaraldiaren jiran Euskaraldia agurtzeko ekitaldiak antolatu dituzte herriz herri. Ordizian gaur, eta Gabirian bihar, bertso saioak dituzte.

Gaur: Herri Antzokia (18:00) • Bihar: Gabiriako eliza (19:00)

‘Simplicissimus’ kabareta, bi herritan Tartean antzerki taldeak Simplicissimus kabaret ikuskizunaren bi saio egingo ditu, gaur Zumarragan, eta bihar Beasainen.

Gaur: Zelai Arizti (19:30)• Bihar: Usurbe antzokia (19:00)

Gari kantariaren emanaldia Ataunen Memoriaren inguruan antolatutako ekitaldi sorta bukatzeko, Gari kantariak kontzertua egingo du, hilaren 19an, Ataunen.

Noiz: Abenduak 19 (18:00) • Lekua: Herri Antzokia (Ataun)

Nøgen taldea, urtea agurtzeko Urtea bukatzeko, kontzertu berezia antolatu dute Beasainen.

Hilaren 30ean, Nøgen taldeak Under Alt diskoa aurkeztuko du.

Noiz:Abenduak 30 (19:00) • Non: Usurbe Antzokia (Beasain)

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2020ko abenduaren 4a • # 399

Literatura Maite eta Izaskun Izagirre Sarriegi• Mirentxu liburu denda (Beasain)

Euskal literaturako titulu berriak

E

z ohiko Durangoko Azoka egingo da aurten, abenduaren 4tik 8ra, online azoka bereziarekin.

Abenduaren 9tik aurrera, berriz, atxikitu garen liburu dendei esker, Euskal Herri osora zabalduko da Durango Azoka, Zu non, han DA! egitasmoaren barruan. Honela, Azokako berrikuntzak liburu dendan izango ditugu salgai. Ohi bezala, euskarazko nobedade ugari argitaratu dira urte sasoi honetan. Gabonetako opariak egiten hasteko momentu ona da, kontuan izanda, COVID-19aren harira bizi dugun garai honetan, irakurketarako eta jolaserako denbora gehiago hartzen dugula.

Helduetan aukera zabala dago, eta batzuk aipatzearren, ondorengoak nabarmenduko genituzke. Jakoba Errekondok lan bikoitza aurkeztu du: Etxeko landareak eta 2021. Ilargi eta landareak agenda. Toti Martinez de Lezeak euskaraz eta gazteleraz argitaratu ditu Egurra S.A . eta La Editorial . AntxiĂąe Mendizabalek normalean haurrentzat idazten du, eta aurten helduentzako le-

hen leberria idatzi du, Odolekoak. Bernardo Atxagaren Kilker bat autopistan, Joseba Sarrionaindiaren Airea ez da debalde, Habanako gaurkaria, Kattalin Minerren Turista klasea, Uxue Alberdiren Dendaostekoak edo Mikel Ayllonen Zoriontsuak izatea erabaki genuen ere berrikuntzen artean daude. Bestalde, Burgosko prozesuaren 50. urteurrenaren eta Xabier Leteren heriotzaren 10. urteurrenaren harira, argitaletxe desberdinek uzta oparoa argitaratu dute.

Haurrentzat ere aukera oparoa Pirritx, Porrotx eta Marimotots pailazoek eta ETB-1eko Go!azen telesailek ez diete haurrei hutsik egin aurten ere; Amaren intxaurrak izeneko liburua eta

CDa dira pailazoen azken sorkuntza lanak eta, eta Goazen! telesailarena Izar azpian oihukatu kantu bilduma.

Bestalde, Bernardo Atxagak, Mikel Valverde ilustratzailearekin batera, haurrentzako Ata Pank eta Ata Punky liburua argitaratu du. Onin bildumako 5. zenbakia Onin eta Afrikarako bidaia eta Altzoko Handia ipuin bildumako 5. eta 6.a ipuinak baditugu. Emozioak lantzeko Ikaselkarren Kuku proiektuaren barruan, hormairudi bereziarekin batera, sorpresa eta haserrea lantzeko liburuak argitaratu dituzte.

Azkenik, jolasetan gero eta euskarazko material gehiago sortzen ari dira.

Besteak beste, Haba eta Ikastolen elkarteko kartak eta mahai jokoak.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 399 • 2020ko abenduaren 4a

Komikia

Aliritzian Monika Arratibel Irakaslea

Muxuak eta distantziak

L

aztanak, muinak, patxoak... Musukoak soberan eta muxuak faltan. Distantzia soziala, pandemia, gobernuak hartutako neurriak eta gizartearen jarrera biriketan baina kalte gehiago egiten ari da bihotzetan.

Txertoa ikertzen ari direnak bezain beharrezkoak izango ditugu aurrerantzean bihotzen sendagileak. Apurtuta eta hotzak gelditu diren bihotzei bizia, indarra eta kolorea emango dieten sendagileak. Hartutako neurri eta gaitzaren beldurra hezurretaraino sartu diguten honetan zentzumenetan gabezia handiak nabarmentzen ari naiz nire gorputzean. Ezin dastatu nahi ditudanaren muxu goxoak, ezta eman eta jasotzea hain gogoko ditudan laztanak ere. Zer esanik ez, usaimenean ere, kalteak. Belarri atzetik hasi eta beheraka jaitsiz azalaren leuntasuna ezin usaintzean. Mota guztietako muxuak bota-

tzen ditut faltan, lagunekin elkartu eta ematen direnak, ezpain gorridun muxuak, tabernako ilunpean emandakoak, gure gorputzean jolasean, nahieran dabiltzan muxuak, astiro eta amorruz emandakoak, inork ikusi ezin dituen muxuak...

Soinu ozenak entzutera ohitu gara, oihuetara, musukoak gainditu behar dituzten ahots eta hitzetara. Baina belarrira esandako kontutxoak, baxu-baxuan, arnas hotsen arteko hitzak entzuteko ahalmena gurekin ote dugu oraindik? Goxotasuna galtzen ari gara eta asko arduratzen nau horrek. Amona beldurtuta bilobaren muxua jasoBelarrira esandako tzeko.

Biloba errespetuz, amokontutxoak, baxunarengana asko baxuan, arnas hotsen hurbildu gabe. Zer arteko hitzak entzuteko gertatzen ote da ahalmena gurekin ote gabeko laztan eta muxuekin? Dendugu oraindik? borarekin bezala pentsatzen dut, badoazela. «Ederrak dira muxu eta igurtzi, gaur egin litekeenik biharko ez utzi» zioen abesti batek. Beraz, hitzeman, ez utzi laztanik egiteke. Gaiztoak izan eta on egin.

Publizitatea 19 2020ko abenduaren 4a • # 399