GoiBerri 400. zenbakia

zk. 400 2020ko abenduaren 11 www.goiberri.eus

Iritzia Patxi Zubizarreta Dorronsoro.

Natur defizita

03

Elkarrizketa

14-15

G. Hach Embarek: ÂŤMarokok beti irabazle izan nahi du, handiena izanÂť

Gure lurra

16-17

Artzainek etxetik bertatik saltzeko aukerari probetxua ikusi diote

GOIERRI ZAHAR HURA 04

Orain mende bateko posta-txartelak oroimen iturri

02 Publizitatea # 400 • 2020ko abenduaren 11

Iritzia 03 Patxi Zubizarreta Dorronsoro • Idazlea

2020KO ABENDUAREN 11

# 400 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Itzain

Natur defizita

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Indalecio Ojanguren funtsa

A

ralar~Mundua leku mila ezkur lurperatuak zituen, den lurra dokumentaehun mila haritz landatuak. la Txindokik erakusten Eta, haritzekin batera, pagoak duen dotorezia berareeta urkiak. Ehundaka. Eta urkin eginda dago: musika, gidoia, kiekin batera, astigarrak eta imajinak… Azken biak Aralar izeakaziak. Milaka. Haizeak ere laneko liburu ederrean jaso ziren gundu zion haziak eramaten.

(Erein) eta nik zortea izan nuen Berdetasuna zabaltzen. Eta arPatxi Zubizarreta haurrentzako lau ipuin Jokin tzainak halaxe jarraitu zuen EuDorronsoro Mitxelenaren marrazkiekin arropa astindu zuten bi gerra Idazlea gitaratzeko (Goliat eta izarrak, handietan ere, bere ingurumari Joanes eta kanpaiak…, Ibaizabal). Eta zortea diot bakartian gatazkaz eta borrokaldiez apenas ezer idazketaren ondotik Zaldibia, Ataun, Beasain eta jakin gabe. 1945ean, gizon bidaiaria irrikaz itzuli Itsasondoko haurrekin egoteko —eta Gasteiztik zen artzainarengana, baina paisaia ezagutzen ateratzeko— aukera izan berri dudalako. Baina ez… Zuhaitzek halako tapiz berdea osatzen zuten.

Durangonline giro honetan, gure liburu azokak Eta tapiza ez zen basamortua, are gutxiago basaere gogoan, izenburu horiekin batera Jean Giono- mortuko irudikeria, baso berde bat baizik. Esperen Zuhaitzak landatzen zituen gizona liburu rantza bezalakoa. Eta bestorduko herri abandohunkigarria datorkit gogora (Denonartean). natuan hogeita zortzi pertsona bizi ziren artzain Behin batez, gizon bat Proventzako mendieta- aguretuarekin batera. Haietako hiru basozain! ra inguratu zen, egun pasa. Joan, joan beti joan, Lorategiak zeuzkaten, lurra lantzen zuten, eta lur lehor eta bakartian, gizon egarritua herrixka iturri berrituari, pol-pol-pol, ur fresko baino fresabandonatu batera iritsi zen. Baina han ere ari- koagoa zerion. Esperantza bezalakoa. marik ikusi ez, eta lehor iturria. Noizbait ere, arSeguruenik horrexegatik akordatu naiz liburu tzain baten txabolan egarria berdindu ahal izan horrekin. Bizi ditugun garaiok badutelako artzaizuen, gosea asetu. Bien bitartean, artzainak zorro naren basamortuaren antzik. Horrexegatik eta, batetik ezkur pila bat mahai gainera zabaldu, eta iaz, Aitor Aranaren itzulpena oinarri, Benito Leronetan onenak bereizten hasi zen, harik eta ehun txundik CD batean irakurketa zoragarria utzi ziale mardul eta eder bildu zituen arte. Mendizale- gulako Paul Winter saxo jolea lagun (Kantaita ak orduan ezagutu ahal izan zuen artzainaren Enea). Aralarrera lasai arraio hurbiltzerik ez duusadioa: burdinazko makila bat zeukan, eta ha- gun honetan, irakurtzeko edo entzuteko istorio ren bitartez lurrean zulo bat eginda, ezkur alea ederrak ditugu hauek guztiak Osinberden, Oisartu, hura lurrez estali, eta, halaxe, artzainak duin edo Alotzan sentitzeko. Hango ur ezin fresehun haritz landatzen zituen aldiro. koagoa letren bitartez dastatzeko. Datorren urteHandik hiru urtera, bidaiaria berriro ere ingu- an, behingoz, berdetasuna bertatik bertara gozaratu zen mendialdera. Artzainak ordurako ehun tuko dugulakoan.

04 Sakonean ‘Goierri mende bat lehenago’ kaiera posta-txartelen bidez

# 400 • 2020ko abenduaren 11

Erreportajea

ALDATU DIRA, ALDATU DIRENEZ Testuak: Iñaki Gurrutxaga

Baserrietan eta mendian kalean baino jende gehiago bizi zen Goierri hura 1901ean hasi zen aldatzen, bigarren industia iraultza berantiarra iristean. Martin Garcia Garmendiak garaiko bizimodua jaso du ‘Goierri mende bat lehenago’ kaieran posta-txarteletako irudiak erabiliz.

T

okiko historiaren eta etnografiaren maitale eta bildumazale amorratua da Martin Garcia Garmendia (Beasain, 1944).

Orain hogei urte argitaratu zuen lehen liburua Fernando Laborderekin elkarlanean (Beasain 1900-2000, ehun urteko historia iruditan), eta orain hilabete hamargarrena: Goierri mende bat lehenago . Lemniskata Kaierak bildumaren laugarren alea da, eta 1900-1920 epealdiako Goierriren izaera eta nolakotasuna aletzen ditu. Testuz arina da –ordubete inguruan irakur daiteke–, eta irudietan dago mamia, posta-txarteletan.

Bere garaian fototipia teknika erabiliz egindako argitalpen artistikoak dira posta-txartelak, orduko argazkilariek haien kabuz zein enkarguz egindakoak.

«Irudi horien bidez ezagutu daitezke gure ohiturak, arkitektura, paisaiak, garaiko pertsonaia ezagunak... eta baita gizarte haren egunerokotasuna ere».

ARGAZKIAK GOITIK BEHERA Altzagan postaria 1915. urtean. Eskubian, udaletxea eta urrunean, Olagi, gaur egungo sagardotegia. Indalecio Ojanguren funtsa.

Arama galtzadatik ikusita. Aurrean, Iriarte baserriaren fatxada. Indalecio Ojanguren funtsa.

Ataungo udaletxea, eta arkupeetan garai hartako ibilgailua. Indalecio Ojanguren funtsa.

Bigarren industria iraultza berandu iritsi zen Goierrira –Europara 1870ean–, artean industria mundua eta baserri giroa erdibituta ageri ziren garaian. Horregatik dio Garciak «erronka handia» izan dela orain mende pasako Goierri posta-txartelen bidez erakusteko lana, artean Gipuzkoako leku turistiko batzuetan lantzen baitziren soilik.

Atera kontuak, bainuetxeari eta trenzubiari esker Ormaiztegi zen orduan kutsu turistikoa zuen herri bakarra, eta informazio grafikoa ugari du.

Beasain, Ordizia, Zumarraga eta Legazpi «trenbidearengatik eta industriarengatik hazten hasitako herri txikiak» ziren artean, eta horien irudi asko ere ez dago. Pentsa, hortaz, gainontzekoetaz.

Jende askoren laguntza bildu du beasaindarrak 144 orrialdeko liburuxka hau ontzeko – «sei hilabeteko lana, ez da asko izan» –, eta esker berezia egin nahi dio Ander Iurrita ormaiztegiarrari.

Garaiko argazkilariek fototipia bidez egindako argitalpen artistikoak dira posta-txartelak, enkarguz zein haien kabuz eginak

Sakonean 05 ‘Goierri mende bat lehenago’ kaiera posta-txartelen bidez

2020ko abenduaren 11 • # 400

DATU JAKINGARRIAK » Biztanleak, hiru aldiz gutxiago

» Baserriak, kale-etxeak hiru halako

Goierriko 23 udalerrietan 23.542 biztanle bizi ziren 1900. urtean. Gaur egun hiru aldiz jende gehiago bizi da, 70.000 inguru.

Zenbait herriren datu zehatzen faltan (1900-1920 epealdia), 550 kale-etxe zeuden Goierrin, eta 1.800 baserri inguru.

» Ataun, herririk jendetsuena

» Baserri gehien, Idiazabalen

Ataunek 2.667 biztanle zituen, Zegamak 2.055, Zumarragak 2.034, Beasainek 1.932 eta Idiazabalek 1.423.

Idiazabalek 178 baserri zituen orain mende bat, Ataunek 176, Zegamak 175, Legazpik 156 eta Beasainek 130.

» Arama, biztanlerik gutxikoena

» Kale-etxe gehien, Ordiziak

Aramak 124 biztanle zituen, Altzagak 178, Gaintzak 390, Olaberriak 486 eta Mutiloak 524.

Ordiziak 157 kale-etxe zituen (hiribilduan gehienak), Ataunek 123, Segurak 94, Beasainek 89 eta Urretxuk 84.

Haren bildumakoak dira argitaratutako 59 irudi, egilearenak 37 eta beste asko Indalecio Ojangurenenak, Gipuzkoako Artxibo Orokorretik hartuak.

Eta Goierriren lurraldetasunari ere erreferentzia egiten dio Garcia Garmendiak, Urretxu, Zumarraga eta Legazpi ekarri baititu. «XX. mende hasieran herri horiek Goierri Garaia izenpean ageri dira, nahiz eta Urola ibaiaren haranean egon. Diputazioak ere hala dauka jasota eta onartuta». 23 herrietako 150 argazki 16 paneletan ere atondu ditu Lemniskata Zientzia Sare herrikoiak erakusketa modura herriz herri eramateko. Beasaingo Igartzako Monumentu Multzoko errotan egon da erakusketa abenduaren 1era arte, abenduaren 15era arte Lazkaoko kultur etxean dago ikusgai, eta 16tik aurrera Ordiziako Barrenan izango da.

Bilduma herriz herri eramateko prestutasuna du Lemniskatak. Libu-

ruxka, berriz, 5 euroan eskura daiteke. lemniskatasarea@hotmail.com posta elektronikora idatz daiteke harremanetan jartzeko. Elkarteak 10 urte beteko ditu 2021ean, eta dagoeneko urteurreneko lanak prestatzen hasiak dira.

Liburuko 150 argazki 16 paneletan egokitu ditu Lemniskatak, bilduma herriz herri era erosoan eramateko moduan

Testuinguru soziekonomikoa Nekazaritzak eta abeltzaintzak berealdiko garrantzia zuten Goierrin 1900. urtearen inguruan. Baserriak kale-etxeak baino ugariagoak ziren –1.800 baserri inguru Goierrin, Gipuzkoan 12.000–, eta biztanleriaren %30-%40ak lehen sektorean lan egiten zuen artean. Horrez gain, Aralar, Aizkorri eta eskualdeko beste goi eremu batzuetan artzaintza jarduera nabarmena zen. «Garai hartako lantegirik handiena aire librean zegoen. Ordura arte artzaintza garai bateko eran egiten zen, 5-6 hilabete egiten zituzten mendian, zotalezko teilatudun txaboletan biziz».

ARGAZKIAK GOITIK BEHERA Beasaingo Kale Nagusia. Martin Garcia Garmendia.

Ezkioko herrigune txikia. Ander Iurrita Oñatibia.

Gabiriako udaletxe zaharra eta plaza 1915ean.

Indalecio Ojanguren funtsa.

Gaintzako sarrerako galtzada. Indalecio Ojanguren funtsa.

Idiazabalgo herrigunea. Ander Iurrita Oñatibia.

06 Sakonean ‘Goierri mende bat lehenago’ kaiera posta-txartelen bidez

# 400 • 2020ko abenduaren 11

Beasaingo bagoi fabrika eta Ezkiaga-baso baserriko laborantza lurrak. Ander Iurrita Oñatibia.

Urtebetera iritsi zen Goierrira bigarren industria iraultza, SECM (Sociedad Española de Construcciones Metalicas, gerora CAF) sortu zenean. Baserrietan goldearekin, arearekin, alperrarekin eta laiarekin lan egitetik eta ibilgailu bakartzat gurdia erabiltzetik, Goierriko bizimodua izugarri irauli zen hurrengo bi hamarkadetan. Zerbitzuen sektorea nabarmen hazi zen urte horietan –1920ean goierritarren %40 ari zen sektorean–, eta zer esanik ez industria.

Baserri giroko familiek nekez uztar zitzaketen baserriko lanak fabrika berriek eskaintzen zizkietenekin. Zazpi izan ziren eraldaketa hori eragin zuten gertakariak, kaieran jasoak zazpiak.

Ordena publikoaz eta lurraldearen administrazio lanak egiteaz, berriz, Mikeleteak arduratzen ziren. Zeregin hori bete zuten 1882tik 1937ra.

nekoa 1890. Goierrin, errota zaharrak eta industriatik autonomoak ziren zentral txikiak izan ziren baserri eremuak elektrifikatzeko oinarria. Lanaldia amaitu ondorengo orduak baliatzen zituzten lan horretarako. Erroten artean, Aramako Ibaresko errota nabarmendu daiteke. Industriari lotutako bailarako lehen zentral hidroelektrikoa SECM enpresak sortu zuen Zaldibiako Arkaka natur eremuan, 1904an, Pelton teknologia erabiliz. Argiteria publikoaren

Argiteria, eta ura etxeetara Antzina eraikitako errotak eta burdinolak direla eta, zentral eletrikoek tradizio handia izan dute Gipuzkoan –Ingalaterran sortu zuten lehena, 1880an–. Andoainen sortu zuten Gipuzkoako aurre-

ARGAZKIAK GOITIK BEHERA Itsaso 1915. urtean, herrigunearen ikuspegia.

Indalecio Ojanguren funtsa.

Itsasondoren ikuspegia. Indalecio Ojanguren funtsa.

Lazkaoko San Migel eliza, jatorrizko kanpandorrearekin. Pablo Weeber, Burdinbidearen Euskal Museoa.

Legazpiko sarrera Oñatitik zetorren galtzadatik. Ander Iurrita Oñatibia.

Legorreta, pilota partida Etxe Haundi frontis gisa dutela. Jose Migel Amenabarro.

«Garai hartako lantegirik handiena aire librean zegoen. Ordura arte artzaintza garai bateko eran egiten zen» «Beasain, Ordizia eta Lazkaoko pulpituetaik esan zen argindarra zetorrela, eta kontuz ibiltzeko argi zutoinekin» Martin Garcia Garmendia Liburuaren egilea

Sakonean 07 ‘Goierri mende bat lehenago’ kaiera posta-txartelen bidez

2020ko abenduaren 11 • # 400

Biztanleak 1900. urtean herriz herri Ataun Zegama Zumarraga Beasain Idiazabal Ordizia Segura Legazpi Zaldibia Urretxu Lazkao Gabiria Itsaso Legorreta Ormaiztegi Ezkio Zerain Itsasondo Mutiloa Olaberria Gaintza Altzaga Arama GOIERRI

2.667 (5.895Ha) 2.055 (3.504Ha) 2.034 (1.647Ha) 1.932 (2.999Ha) 1.423 (2.267Ha) 1.421 (1.421Ha) 1.278 (1.617Ha) 1.246 (4.216Ha) 1.205 (1.623Ha) 1.110 (787Ha) 945 (1.134Ha) 836 (488Ha) 705 (885Ha) 652 (854Ha) 639 (688Ha) 615 (488Ha) 552 (1.046Ha) 525 (893Ha) 524 (876Ha) 486 (696Ha) 390 (596Ha) 178 (246Ha) 124 (133Ha) 23.542

elektrifikazioa lorpen handia izan zen.

1904an iritsi zen. «Beasain, Ordizia eta Lazkaoko pulpituetatik esan zen, igandeko mezetan, argindarra zetorrela, eta kontuz ibiltzeko argindarra zekarten zutoinekin. Indar arriskutsu eta ezezaguntzat jotzen zen».

Norbanakoen iturrietatik eta iturri publikoetatik ura etxeetara eramaten hastea ere «aurrerapen handia» izan zen, etxe berrien eraikuntzaren ondorioz biztanle kopurua ere hazten hasi baitzen industria eta burdinbidea ezarrita zuten herrietan. Beasaingo biztanleria %60 hazi zen 1900-1910 urteen artean, eta udalerriz kanpoko hainbat iturburutatik elikatzen zen ur-depositu handi bat eraiki zuten. Beasainek Albistur ingurutik ura ekartzeari ekin zion, mendian bederatzi kilometroko hoditeria jarriz. Beasainen 1909an hasi ziren etxe barrenetara ura eramaten, Lazkaon 1911n... Ordiziaren kasuan Kale Nagusiko etxe batzuk izan ziren ur-sarera lotzen lehenak.

Ibaietatik udal garbitegietara Ura etxeetara heltzen zihoan heinean, desagertuz joan zen herrietan egunean bi aldiz iturrira joateko beharra. Emakumezkoen lana izaten zen, batik bat.

Parentesi artean herriaren azalera hektareatan (1950. urtean).

Esanguratsua da biztanle kopurua herriaren hedadurari lotua zegoela kasurik gehienetan.

Eta emakumeen bizitza ongizatea hobeto zuen beste azpiegitura bat udal garbitegien sorrera izan zen. Oso ohikoak ziren XX. mendearen hasieran Goierriko ibai eta erreka ertzetan arropak garbitzen zituzten emakumeen irudiak. Emakume garbitzaile horiek zuten garrantziaren erakusgarri izan zen Mutiloako Troi meategian mea garbitzearen ondorioz Oria ibaiko ura zikin etortzen zelako egin zituzten protesta ugariak. Gobernadoreak esku hartu behar izan zuen, eta azkenean debekatu egin zuten mea garbitzea, 1905ean.

Beasaingo emakumeak, esaterako, Agauntza errekara joan behar izan zuten garai hartan arropa garbitzera, eta Ordiziakoak Amundarainera, Arkarte parera. Lehen hamarkada hartan hasi

ARGAZKIAK GOITIK BEHERA Mutiloako sarrera 1914. urtean. Indalecio Ojanguren funtsa.

Olaberriko ikuspegia. Indalecio Ojanguren funtsa.

Ordiziako lehen zabalgunea Urdaneta kalea izan zen. Martin Garcia Garmendia.

Ormaiztegiko herrigunea. Ander Iurrita Oñatibia.

Segurako sarrera Beasaingo galtzadatik. Martin Garcia Garmendia.

goiberri

08 Sakonean ‘Goierri mende bat lehenago’ kaiera posta-txartelen bidez

# 400 • 2020ko abenduaren 11

Segurako Imaztarren lehen autobus eskaileradunak, gurpil trinkoekin. Martin Garcia Garmendia.

ziren udalak garbitegiak egiten. Emakumeek aterpean garbitzen zuten arropa, eta oinak eta oinetakoak lehor izateko isurbideak zituzten.

Mugikortasuna eta komunikazioa XX. mendearen hasieran ikusi ziren lehen ibilgailu motordunak Goierrin.

1905ean 114-115 besterik ez ziren Gipuzkoan matrikulatuta zeuden motordun ibilgailuak, eta aldaketa bazetorren ere, lan asko egiten zuten artean antzinako zalgurdiek eta animaliek tiratutako kotxeek. Baina 1920-30 hamarkadaren hasieran, bidaiarientzako lehen autobus motordunak erregulartasunez funtzionatzen hasi ziren, zalgurdiak bigarren mailako bideetan ibiltzera behartuz.

Burdinbideko Norteko Konpainian lurrunetik elektrizitatera igarotzea gertaera tekniko garrantzitsua izan zen XX. mende hasierako Goierri hartan. IrunAltsasu arteko zatia 1929an inauguratu zuten. Gipuzkoan baziren, ordea, metro bateko zabalera zuten zenbait burdinbide elektriko. Zumarraga-Zumaia linea (Urolako trena izenez ere ezaguna)

ARGAZKIAK GOITIK BEHERA Urretxu 1910. urtean, Iparragirre kalea jendez beteta. Ander Iurrita Oñatibia.

Zaldibiako herrigunearen ikuspegia, Arkakara joateko bidetik. Indalecio Ojanguren funtsa.

Zegama tren geltokira eta Otzaurtera joateko galtzadatik. Indalecio Ojanguren funtsa.

Zeraingo haurrak eta herrigunea. Indalecio Ojanguren funtsa.

Zumarragako Soraluze kalea. Ander Iurrita Oñatibia.

izan zen estatuko lehen trenbide elektrikoetako bat. 1926ko otsailaren 22an inauguratu zen, eta aldundia izan zen bultzatzaile nagusia.

Telefonoa 1909an iritsi zen Goierrira, telegrafoaren kaltetan. Beasain, Ordizian eta Ataun –garai gartan Goierriko herririk jendetsuena– izan ziren Donostiarekin telefono linea izatea lortu zuten Gipuzkoako lehen 28 herritatik hiru. Zentralitara joan behar izaten zen telefonoz hitz egitera. 1915ean, berriz, telefonoa herrialdeko herri guztietara zabaldu zen. Linea telefonikoak 1.884 kilometroko luzera zuen.

Frantziatik etorritako hezkuntza Orain arte aipatutakoak lorpen materialak izan badira, bada Goierriren garapenean arrastoa utzitako bestelako gertaera bat. Frantziako III. Errepublikak Eliza eta Estatua Bereizteko Legea onartu zuen 1905ean, eta horren ondorioz, hango ordena erlijioso asko kokatu ziren Euskal Herrian, neska-mutilentzat ikastetxe ugari sortuz. Izaera erlijiosoa izan arren, ikastetxe horietako hezkuntza garai hartan Goierrin irakasten zena baino «kalitate handiagokoa» zen. Gainera, ikastetxe eta maisu-maistren premia handia zen, eta «oso onuragarria» izan zen bailararen garapenerako.

Bigarren industria iraultza berantiar horren aldaketa ezagutu zuen lekuko zuzenen ezean, halako bildumak dira Goierri osoaren ezagutza eta goierritar izatearen oroitza gordetzen dutenak.

Azaleraz ez akaso, baina kopuruz nabarmen aldatu dira herriak, aldatu direnez.

Publizitatea 09 2020ko abenduaren 11 • # 400

10 Herri jakintza Gertaera

# 400 • 2020ko abenduaren 11

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Berdoztu: Ardoa edo alkoholdun edaria edan ondoren, nahastu edo lardastu.

Mozkortzera iritsi gabe, ohiko aldartea baino mugituagoan eta egoera alaiagoan jartzen da berdozten dena.

‘Edanpasau’ ere esan ohi da kolokialki.

«Jakintsuak txalorik jo ezean, malo; ergela txalo joka hasienean, akabo!»

1888 -12 - 11: Jose Antonio Erauskin organista, konpositorea eta irakaslea jaio zen, Zaldibian.

1934 -12 - 13: Fernando Mendizabal idazlea eta itzultzailea jaio zen, Zaldibian.

Ekintza berberaren aurrean, balio duenaren eta ez duenaren arteko dikotomia adierazteko. Batzuen gutxia, asko da; besteren askoak, batere ez.

Gertaera

Ikurrina, Lazkaon lehenago Ekitaldi berezia eta aginteak debekatua egin zuten Beneditarren ikastetxean: ikurrinari zina. Atotxan atera baino 9 urte lehenago.

Testua: Aimar Maiz

F

rankismoaren eraginpean artean, 1976ko abenduaren 5ean Atotxa zelaira ikurrina atera zuteneko irudia herriaren oroimenean iltzatu zen. Bederatzi urte lehenago, frankismoaren debekuak eta jazarpena gogorragoak zirenean, Lazkaoko Beneditarren ikastetxean ekitaldi bat egin zuten ikurrinarekin. Eustakio Mendizabal Txikia eta Juan Joxe Agirre izan ziren orduko Kortabarria eta Iribar.

Ikurrina postu ohoragarrian jarriko zuen ekitaldia egin zuten, 1967ko udaberrian, Lazkaoko beneditarren ikastetxe barruko jolastokietan. Ikasturte bukaerako festa egin ohi zuten. Futbol partida bat jokatzeko ohitura zeukaten, barnetegian bizi ziren ikasleak kanpoan bizi zirenen aurka.

Partidaren ondoren, ikurrinari zina

Ikurrinarekin, 1967ko maiatzean, Lazkaoko beneditarretan. Zutik, ezker-eskuin: Jesus Mari Naldaiz, Xabier Arruti, Juan Joxe Agirre (zuzendaria), Juan Luis Mingo eta Alfonso Goenaga.

Pikotxean: Joxe Mari Bergara, Iñigo Gartziandia, Joxean Kerejeta eta Melchor Zufiria. J.J. Agirre

Auzmendi jostundegian josi zieten ikurrina, komentu parean zena.

Handia zen, eta Agirrek eraman zizkien oihalak egin zioten. Eustakio Mendizabalek ideiatu zuen, eta antzerkitxo bat prestatu zuen, mutikoek euskal banderari muin emanez amaitzeko. Ikurrinadantza ere egin zuten.

Ikurrina jostea, lehen lana Eskolako frontoian egin zuten antzerkia eta ikurrinaren zina. Ikastetxean batxilerrean zebiltzan Lazkaoko mutikoak dantzari bizkaitarrez jantzi ziren, eta

Juan Joxe Agirre zuzendaria blusa eta txapela belztun baserritarrez. Agirrek eraman zuen ikurrina, handi samarra zen eta; baita dantzarien gainean bueltak eman ere. Txikia beneditar komentutik ateratako urtea zen. Agirre zuzendariaren laguntzaile aritu zen, ikastetxeko zereginetan; euskarazko klaseak hark ematen zituen, nahiz ikasketa ofizialetatik kanpo egon.

Ikurrina ere ez zen nolanahikoa. Beneditarren komentuaren parean zegoen Santi Auzmendiren jostundegian josi zieten. Gaur Ziklos Lazkao dagoeneko aldamenean zegoen denda, eta Donostiara eraman zuen gero. Larrañaga laguntzaileak egin zuen ikurrina, Agirrek emandako hiru koloredun oihalekin.

Urtezahar hartan, Txikiak ikurrina jarri zuen komentuko teilatuan.

Bertsoa • Kate motzean 11 Mikel Iturriotz Etxaniz • Anabel Dorronsoro

2020ko abenduaren 11 • # 400

Gaiak hala dio

Kate motzean Anabel Dorronsoro • Dentista

«Haurrekin gertutasuna lortzea zaila egiten da» Mikel Iturriotz Etxaniz

Gaia: Kaleari Neurria: Hamarreko txikia Doinua: Kantuz sortu naiz eta Kalea da manifa kalea kontzentra kalea da oihuka ari den pareta kalea da tragoak hartzea taldeka kalea da auzoko batekin hizketa eta gu berriz gaude etxean gordeta.

Eredu europear hertsi bat puzteko etxea indartu da ta argi uzteko zerbait hobea denik ez degu usteko?

Ea noiz den garaia honekin hausteko kaleak bete eta etxeak husteko.

Testua eta argazkia: Mikel Albisu

Badira 14 urte Anabel Dorronsoro ordiziarra Mutiloan bizi dela, gustura gainera. «Bizimodu ona da, oso lasaia, eta lagun onak bezain bereziak egin ditut bertan». Herriko lasaitasunaren ondoan, lantokian, Beasaingo Dorronsoro hortz klinikan, zailtasun garaiak dituzte, COVID-19 aren aurrean neurri zorrotzak hartu baitituzte. «Zuhur ibili beharren gaude ahoarekin lan egiten dugu eta. Oso estalita lan egin behar dugu, lanordu guztietan ez dugu maskararik kentzen... Batez ere haurrekin gertutasuna lortzea zaila egiten da, ez da ez oso erosoa beraientzat».

Ze zaletasun dituzu?

Kirola egitea eta irakurtzea.

HURRENGOA » Bertsolaria: Iñaki Murua Jauregi Gaia:Publizitatea handien esku bada ala... da ba?!

Abesti bat.

Un ramito de violetas.

Kolore bat.

Berdea.

Oporretarako leku bat.

Dolomitak.

Zer gosaltzen duzu?

Fruta, bi ogi txigortu –bat urdaiazpiko gozoarekin eta bestea tahinearekin– eta kafetxo bat.

Amets bat.

Txilera itzultzea seme eta senarrarekin.

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Gure semearen galdera bereziek.

Bizitzako plazer txiki bat.

Gauero oheratzekoan irakurtzeko denbora izatea.

Pelikula bat.

La vida es bella.

Liburu bat.

Juntos, nada mas, Anna Gavaldarena.

Musika talde edo abeslari bat.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Mikel Urdangarin.

Ordizian biziko nintzateke.

Zuhaitz bat.

Goierriko txoko bat.

Aizkorri.

Mutiloan biziko ez bazina...

Gaztejira 13 Pandemia eta gazteak • Ane Irazoki Alvarez

2020ko abunduaren 11 • # 400

Ongizate emozionalean eragina du pandemiak

ANE IRAZOKI ALVAREZ Hipatiari begira @aneirazoki

Artista eta obra

D

Testua: Andrea Aranburu

Argazkia: Cottonbro / Pexels

G

azteen Euskal Behatokiak (GEB) bigarren aldiz neurtu du aurten pandemiak gazteengan sortu dituen eraginak. Lehenengo inkesta martxoan egin zuten, eta azken hau urriaren 30etik azaroaren 4ra egin da, EAEko 15 eta 34 urte bitarteko gazteen laguntzaz.

GEBak argitaratutako txostenaren arabera, hautazko inkesta egin duten gehienek arduratsu bizi dute pandemia, eta ezarritako prebentzio-neurri gehienen alde egin dute. Horien artean, noski, ahots eta iritzi kritikoagoa izan dutenak ere badaude. Hartutako hainbat neurri beste batzuk baina nekezagoak izan dira. Hala nola, hezkuntza –eta kirol– zentroak ixtea edota ezarritako itxiera perimetrala.

Harremanak eta aisialdia Sozializatzea eta bikotekidearekin egotea oso garrantzitsua izan ohi da adin tarte horretan. Gainera, gazte gehienak gurasoekin bizi dira eta bikotekidearekin egoteko nahia ez da mugikortasun murriztuarekin bateragarria izan.

Bestalde, gazteak kontziente dira kale zurruta bezalako praktikek ekar ditzaketen arriskuez, baina beste hainbat esparrutan ere kutsatzeko arriskua

handia dela nabarmendu dute. Esaterako, garraio publikoan. Mugikortasuna mugatua izanik ere, RadarCovid aplikazioa erabiltzeak kontrolpean jar ditzakeela irizten dute batzuek. Harremanaisialdia itopuntuan dagoelarik, tabernarik eta jairik gabe, asko hazi da sare sozialen erabilera.

Lan-baldintzen kaskartzea Beste hazkunde bat ere sumatu da langabezia tasetan. Gazte askok uste dute langabezia aprobetxatzen ari direla eskaintzen diren lanpostuen lan-baldintzak kaskartzeko. Antza, aukera gutxi.

Hamar gaztetatik batek bertan behera utzi behar izan ditu kanpora joateko, emantzipatzeko edo lanez aldatzeko proiektuak.

Aldaketa hauek guztiak kontuan hartuta, norberaren sentimenduak berreraiki dituzte: erantzukizuna eta konpromisoa gailenduz. Amorrua, kezka edota asperdura ere oso presente egon dira amaitzear dagoen urte honetan.

Are gehiago, gazteen erdiek antsietatea, tristura edo bakardadea sentitzen dute egun bizi dugun egoeraren ondorioz.

Alegia, hobekuntza-aurreikuspenik ez izateak zuzenki eragiten digu gure ongizate emozionalean.

uela gutxi arte Jane Austenena emakumezkoen literatura kontsideratzen zen. Artista eta obraren bereizketa bikaina. Hipatiaren erailketan ere, ez da bereizketaren zantzurik sumatzen. Emakume askok pseudonimoetan eta anonimotasunean ezkutatu dute euren burua, bazekitelako bereizketa hori eurentzat behintzat ez zela izango. Nabokov, Picasso, Allen edo Maradona-rekin, berriz, ez da hori gertatu.

Adibide sinple horiek ondorio garbi bat erakusten dute. Gizona neutroa da, eta emakumea bestetasun subjektiboa, ergo emakumea ezin da bereiztu obratik beti delako subjektiboa. Baina kontua ez da ea bereizketa egin beharko litzatekeen edo ez, baizik eta ea egiten dugun, ea sistema honetan posible den. Eta hori gizonak protagonista direnean bakarrik gertatzen da.

Bestalde, ekintza baten aurrean hartutako jarrera erabaki politiko bat izango da. Pobre jaio eta aberats hil zena, futbola bezalako ekintza batean irabazitako dirua emakume adingabeen esplotazioa eta bortxaketa ordaintzeko erabiltzen duena, eta bikotekidea baloia bezain gogor jotzen zuena borrokaren zure aldean baldin badago, agian, zure langile klasea norentzat den argi utzi diguzu, eta mozorro morea erori zaizu, lurreraino.

14 Elkarrizketa Garazi Hach Embarek Irizar • Saharar-ormaiztegiarra

# 400 • 2020ko abenduaren 11

Elkarrizketa Testua eta argazkia: Aimar Maiz

Nola dago Sahara, gaur?

Itxaroten ari gara oraindik, politikoki parte hartu behar duten alde asko isilik daudelako. Gerrak frentean jarraitzen du, harresi guztian zehar. Era berean, momentu honetan puntu bero bat Marokok okupatutako eremuetan dago, non polizia marokoarra inoiz baino basatiago dagoen. Normalean direna baino askoz itsusiago ari dira jartzen.

Gerra egoera gordintzen ari da?

Bai. Marokok nonbaitetik lehertu beharra dauka; ofizialki ez du esan gerran gaudenik, Fronte Polisarioak su-etena apurtu duela baizik, eraso batzuk egin dituelako. Orduan, amorrua zibilen kontra ari dira deskargatzen. Gerra bizia hor dago, eta Fronte Polisarioak eguneko partea ateratzen du. Marokok gure lurra militarki hartuta eduki duenez, ez dauka esplikazio askorik eman beharrik tropak gora eta behera erabiltzeko.

Azaroan lehertu da auzia, baina lehendik datoz lohi honen hautsak.

Garazi Hach Embarek Saharar-ormaiztegiarra

«HONEK GERTATU BEHARRA ZEUKAN, EZIN ZEN GEHIAGO ITXAROTEN EGON» Zoriak, eta amaren aldeko aitona-amonak han egoteak, eragin zuen Garazi Hach Embarek Irizar Madrilen jaiotzea, 1978an. Hilabete gutxiko joan ziren Saharara, errefuxiatu kanpalekuetara. Hasi berria zen artean askatasun borroka.

Orain, gerrara jo dute berriz, «meza luzagarriz» nazkatuta.

Hau guztia dator, gehien bat, jada nazkatu garelako ikusten nola Marokok inpunitate guztiarekin blokeatu eta apurtu dituen negoziazio planeko adar eta bide guztiak. Nazio Batuen Erakundea Fronte Polisarioarekin eta Marokorekin eseri zen gaiaz hitz egiteko eta bake prozesu bat diseinatzeko. Bake plan horren mamia erreferenduma zen, askatasuna ala Marokoren parte izatea galdetzeko.

Marokok hori dena onartu zuen, guk ere bai. Momentu hartatik aurrera Marokok boikoteatu egin du.

Zer gertatu da Guergueraten?

Guergueratekoa ez da gauza berria, eta ez da lehenengo aldia bide hori apurtzen dutena. Marokorentzat ilegala da bide hori gurutzatzea, Mauritaniarako ez baitu pasabiderik, sinatutako klausula batek dioelako kilometro batzuetako distantzia utzi beharra daukala. Marokok hortik pasatzen ditu drogak eta merkantziak. Gure lurretatik pasatuz ari da aberasten. Nahikoa da. Protesta zibil horri beraiek erantzuten dakiten bezala erantzun zioten: eraso eginez.

Maroko kolonizazio prozesua burutzen ari da, beraz?

Ez dio horri inoiz utzi. Marokok beti ja-

Elkarrizketa 15 Garazi Hach Embarek Irizar • Saharar-ormaiztegiarra

2020ko abenduaren 11 • # 400

rraitu du kolonoak bidaltzen zonalde okupatuetara. Horregatik, Mendebaldeko Saharan sahararrok gutxiengo oso txikia gara. Kolonizazio hori Kanarietaraino iritsiko da, iristen ari den bezala.

1991n finkatutako erreferendum baldintzak ere aldatzen ari da? Balizko bozketan boto eskubidea dutenena.

Dakitenek diotenez, Maroko espresuki hau guztia boikoteatzen hasi zen, lehenengo momentutik konturatu zelako erreferendum bat egiten baldin bada galdu egingo duela. Bestela, zergatik boikoteatu? Beraiek askoz gehiago dira.

Erreferendumaren baldintzetan onartu zen Mendebaldeko Saharan jaiotakoek eta 1991n adin bat zutenek bozkatu ahalko zutela; ez kolono guztiek, baina batzuek bai. Zonalde okupatuetan marokoarrak Marokon baino hobeto bizi dira, aukera hobeak dituzte bai lan aldetik, bai azpiegitura aldetik. Marokok beti irabazle atera eta handiena izan nahi du. Hala ez izateko arriskua ikusi zuenean boikoteatu du.

Nazioartearen papera zertan da?

Nazio Batuetakoak zonalde okupatuetan daudela gertatu da hau guztia. Dena ikusi dute, han gertatzen den guztiaz jabetzen dira. Baina ez dute ezertxo ere egiten, eta kolaboratu egiten dute gainera. Ez dezagun ahaztu: Maroko hiltzaile, Espainia laguntzaile. Espainia da potentzia administratzailea, eta Espainiak dauka berez ardura Maroko erreferendum bat egitera behartzeko.

Hori inolaz ez da aurreikusten, ezta?

Inondik ez. Espainiak erakutsi du urte hauetan guztietan Marokorekin daukan harreman toxikoa. Batzuek onura daukate: Errege familiek daukaten harreman estua; Alderdi Sozialistako baroiek, Felipe Gonzalezetik hasita Zapatero arte, Borrelletik pasatuta onura ekonomikoak atera dituzte –Sanchezek zer pentsatzen duen ez dakigu oso ondo, ez du ezer esan eta–. Orain, ikusi behar da Marokok Ceutarekin eta Melillarekin xantaia egiten duela, migrazioarekin xantaia, drogarekin xantaia, eta abar. Baina Espainiak ez dauka behar duena bere papera betetzeko eta gauzak modu ohoretsu batean bukatzeko: deskolonizatu, eta kito.

Nazio Batuengadik espero duzue ezer? Salduta sentitzen da Sahara?

Erabat salduta. Nazio Batuek zerbaiterako balio al dute, bada, kontuan izanda Segurtasun Kontseiluko bost herrialde boteretsuenek beto eskubidea daukatela? Sahara herri txikia da, laguntza behar du, Nazio Batuengana doa. Frantzia etsaia da, eta hark beto eskubidea daukanez, ez du utziko bere kontra ezer egiten. Tentelak gara benetan sinisten badugu horrelako zerbait egongo denik.

Nazio Batuek zerbaiterako balioko balute, Palestina eta Israel arteko gatazka ez litzateke hor egongo, Sirian gertatzen ari den guztia gertatzen ez luke utziko... Hori antzerki bat da, guri sinetsarazteko denok dauzkagula eskubideak, herri txikiek ere bai. Baina hori ez da horrela, inondik inora. Nazio Batuek 1969an Espainiari esan zioten Saharak deskolonizatzeko eta independente izateko eskubidea zuela, Afrikako lurralde guztiek bezala. Erresoluzioetan esaten eta paperetan idazten jarraitu du, baina erabakia gauzatu behar zenean, ez du ezertarako balio izan.

Zer aldarte daukazue sahararrek?

Oraintxe txute bat emanda bezala gaude. Fronte Polisarioa, armada bezala, ez da geratu 1991tik. Azkenean, gatazka batean daude, eta entrenamenduekin eta jendea formatzen jarraitu du. Suetena azaroaren 13an izan zenean, gazte jendea bere kabuz joan da borrokara; kanpamenduak hustu egin dira. Egia da Sahara oso herri txikia dela, baina gure desertua ez du gure armadak bezain ondo inork ezagutzen. Errefuxiatu kanpamendu batean daukagu gure gobernuaren muina, baina ez ahaztu 45 urte

«Marokok beti irabazle izan nahi du, handiena izan. Ez izateko arriskua ikusi zuenean boikoteatu zuen bake plangintza» «Gure gobernuaren muina errefuxiatu kanpaleku batean dugu, baina ez ahaztu 45 urtean lagundu digun Argelia; gurekin da»

hauetan gurekin izan dugun bidelagun boteretsua, Argelia. Eta hark aldarrikatu du gurekin daudela.

Gerra egingarria ikusten duzu?

Bai.

Zer da orain helburua? Erreferendumak segitzen du ipar izaten, ala jada independentzia zuzenean?

Pauso hau ematea asko-asko kostatu da, asko. Gure gizarteko parte handi bat aspaldian zebilen ‘gerra, gerra, gerra’ esanez. Jakintsu askok esaten dute, Fronte Polisarioak hartutako erabaki okerrenetako bat 1991n su-etena onartzea izan zela, gerra irabaztetik oso gertu omen geundelako. Orduan, orain herriak ez lioke utziko Fronte Polisarioari atzera egiten, eta hark ere esan du: guri proposamen bat egin nahi digunak sendoa, sinatua, data bat jarrita eta gauzatzeko egin beharra dauka, bestela ez ditugu armak utziko.

Beraz, bukaera arteko bidea hasi da?

Guztia jarrita goaz. Horrek izua sortzen du, noski. Urriaren 20tik zeuden zibilak Guergueraten, eta adi jarri ginen. Azaroaren 12ko gauean, armada marokoarra alde batean, besteak beste aldean zeudenean, ea nork botatzen zuen lehenengo harria, txinparta pizteko. Ostiral goizean, azaroak 13, jada jaso genuen sua hasi zen berria, eta negar saio ederra egin nuen. Goitik beherako zirrara bat egin zidan. Baina hango familiartekoak konbentzituta daude, orain guk konponduko dugula inoren zain gehiago egon gabe. Horrek suposatzen badu gutako batzuk joango direla, bada, joan egin beharko dira. Han asko esaten dena: Aberri guztia ala martirioa. Honek gertatu beharra zeukan, ezin zen denbora gehiagoan itxaroten egon, gure amonak esaten zuen bezala, «meza luzagarri, aleluia». Zeri itxaroten?

Zuen aita zenak, diplomazialari ibilia, zer pentsatuko ote zukeen oraingoaz?

Ez daukat oso garbi etxean saltoka egongo zen edo dagoeneko hara joanda, nonbaitetik abioiren bat hartuta. Ejertzitoan entrenatu zen, baina beti atzerrian ibili zen, Fronte Polisarioaren ordezkari. Saiatzen ari naiz aitaren hutsunea betetzen, eta berak egingo zukeen bideari jarraitzen: gure berri zabaldu eta munduari hemen gaudela jakinarazi. Nire borroka-modua mingaina da.

16 Gure lurra Artzainen salmenta molde berriak

# 400 • 2020ko abenduaren 11

Gure lurra

ETXEAREN INDARRA SENDOTU EGIN DA, SALTOKI MODURA Testua eta argazkiak: Aimar Maiz

Zuzeneko salmentarekin ari diren artzainei erabat irauli die produktuak merkaturatzeko modua osasun krisialdiak.

Aukera gehiago probatzen ari dira, bezeroengana iristeko.

B

aserriko jardueran ekoizpenziklo osoa nekazariak egin beharra daukala ez da kontu berria. Lehengaia bildu, prozesatu, produktua ekoitzi, saldu, eta guztiaren kudeaketa eta administrazioa eraman. Orain, COVID-19aren neurriek lehen gutxi-asko balio zuten moldeak hautsi dituzten honetan, merkatu azterketak eta merkaturatze sistema berriak erantsi dizkiote lan-zerrendari.

Aspaldiko ideiei bultzada eman ere bai, zenbaitetan.

Zeraingo Garoa gaztandegian, etxetik saldu izan dute betidanik gazta.

«Jendea mugitzeko arazoa sortu zenean, gazta geu hasi ginen eramaten. Jauzi hori orain eman dugu, martxoan hasi zen konfinamenduan. Aldatu egin da lan egiteko eta saltzeko modua, hori egia da. Jendea etxera etortzen ohituta geunden», azaldu du Martina Urbiztondok.

Banaketa gehitu behar izan diote etxeko negozioari, eta esperientzia baliagarria suertatu zaie. «Gu joateak, azkenean, denbora gehiago hartzen du, eta etxetik atera behar zara. Baina zerbait egin beharra dago, ezin zara geldirik egon». Martxoko itxialdian, hala ere, gehiago ibili ziren; orain, ahal duten bezeroak etxera joaten hasi zaizkie.

«Eskertzen da etxera etortzea».

Guneka antolatu dute banaketa, eta eskari sorta bat jasotakoan joaten dira.

Azokarik ez dute egiten. «Ikusiko da aurrerantzean nola funtziona dezakegun, baina modu berriak aurkitu behar».

Lehenagotik buruan «bueltaka» zerabilten sistema bat ezartzeko balio izan die Olaberriko Abaroakoei 2020ko krisialdiak. Artegiaren kanpoaldean, etxola baten aterpean, gazta saltzeko makina automatikoa jarri dute. «Oso ondo

joan zaigu», dio Santi Etxezarretak.

«Lehendik nenbilen ideia honekin.

Udan mendian egoten gara, eta jende dezentek deitzen zigun telefonoz, gazta eske. Eskaria hartu, menditik jaitsi, eroslearekin non edo han geratu... Buruhauste handia zen. Aurtengo egoerak bultzatu gaitu makina automatikoa etxean jartzera. Horrela, jendea nahi duenean etortzen da, erosten du eta zerbitzua aseta geratzen da».

Pasoko lekuan dago Abaroa, egon ere. Beasaindik edo Lazkaotik igota, jende asko ibiltzen da oinez. «Konfinamenduan handitu egin zen jendearen emana, eta askoz gehiago ibiltzen da orain. Sekula baino jende gehiago dabil, eta salmenta automatikorako ondo eto-

«Aldatu egin da lanerako eta saltzeko modua.

Jendea etxera etortzen ohituta geunden. Noski, eskertzen da etortzea»

«Sekula baino jende gehiago dabil oinez, eta salmenta automatikorako ondo etorri da. Paseoan dabilenak erosten du»

«Arkume haragia, daukagunean salduko dugu, itxaron-zerrendaren arabera. Kalitatean egin dezakegu guk borroka»

Martina Urbiztondo

Santi Etxezarreta

Asier Osinalde

Garoa gaztandegia (Zerain)

Abaroa gaztandegia (Olaberria)

Baztarrika artegia (Gabiria)

‘Gaztazain’ automatikoa Abaroan

Gure lurra 17 2020ko abenduaren 11 • # 400

Asier Osinalde, Baztarrikako artegian, azaroaren 21etik aurrera jaiotako arkumeekin.

Gabonetarako dauden guztiak izendatu dituzte.

Artzainen salmenta molde berriak

rri da. Paseoan dabilenak erosten du, eta bideari segitzen dio».

Ekoizten dituzten gazta mota eta neurri guztiak daude, aukeran: gazta laurdenak, erdiak edo osoak; naturalak edo ketuak. Nahi denaren kodea teklatxoetan sakatu, txartelarekin ordaindu –esku-dirurik ez du onartzen makinak–, eta kafe egin berria bailitzan, eskaria prest.

«Aurtengo kanpaina salbatu dugu.

Datorren urteak sortzen digu orain beldur gehiago. Baina orduan ere zerbait izango da», bukatu du Etxezarretak.

Arkume haragia etxetik Gabirian

Olaberriko Abaroa gaztandegian, Santi Etxezarretak eta sendiak gazta saltzeko jarritako makina automatikoa.

Baztarrika gaztandegian, produktu bat gehiago erantsi diote katalogoari: arkume haragia. Bertako arkumea Euskal Herritik kanpora nola zihoan ikusita, eta kanpokoa sartzen ari zirela hona ezin onartuta, arkumea merkaturatzeko aspaldiko ideia gauzatu dute.

Hasieran, haragia zatikatzeko aretoa zeukaten buruan, baina azkenean harategi klaseko lizentzia lortu dute; hiltegian hil ondoren, etxean prestatuko dute okela. «Gutxienez arkume erdiak salduko ditugu; erdikak edo osoak eros daitezke», dio Asier Osinaldek.

Arkumea jaiotzen den denboraldian eskainiko dute, ez baitiete izozten utzi.

«Guretzat egundoko faena da, udan izugarrizko tiradizoa daukalako arkume haragiak, barbakoan-eta egiteko».

Eskaera ere badute. Udaberriko konfinamenduan, herrian bertan saldu zituzten arkume guztiak. Orain, itxaronzerrenda daukate; «daukagunean salduko ditugu, zerrendaren arabera».

Gabonetarako, adibidez, dauzkaten arkume denak enplegatuta daude. Errege ondoren hasiko zaizkie berriro jaiotzen, eta urtarrilaren bukaeran izango dira saltzeko moduan. Ondoren, astero jaioko dira banaka batzuk, eta apirilera arte egongo da arkumea.

«Kalitatean da guk borroka egin dezakegun arlo bakarra», dio Osinaldek.

Eta ideiak egosten eta probatzen.

18 Goiberri 400. zenbakia

# 400 • 2020ko abenduaren 11

Beste mugarri bat arnasa luzeko bidean ekonomikoak bestetik. Eta aurten, beste bat, osasunari lotua honakoa, mundu guztia hankaz gora jarri duena.

Pandemia gurera iritsi bezperetan kaleratu zen GOIBERRI berrituaren lehen zenbakia, 365.a, martxoaren 6an, kontzeptu berri bat eskainiz. Ane Etxezarreta futbolariari egindako elkarrizketa batek eman zion hasiera ziklo berriari.

Harrezkero beste 35 etorri dira, esku artean duzuen 400.era iritsiz. Patxi Zubizarreta sentitzen duen natur defizitaz aritu da, orain mende bateko Goierri ezagutzeko proposamena ere badakar Sakonean atalak, Saharako gatazkaz garratz hitz egin du Garazi Hach-Embarek Irizarrek, eta udalerri mugakideez idatzi du Mikel Alvarezek. Tartean, baita beste hainbat irakurgai ere.

Harpideak eta iragarleak bidelagun

Testua: Iñaki Gurrutxaga

K

azetaritza arloko profesionalak efemeride, urteurren eta zenbaki borobil zaleak direla (garela) esatea ez da kontu berria. Ez da norberaren burua loratzeko ariketa izaten. Gogoratu eta nabarmendu beharreko mugarritzat hartzen dira halakoak, are gehiago idatzizko prentsan. Azken hamarkadan krisi bikoitzak astindu du paperezko kazetaritza: aro digitalak irakurleengan ekarri duen kontsumo ohitura aldaketa dago batetik, eta aldian-aldian sortzen diren krisi

Aurrez ereindako uzta jaso eta eskualde osora zabalduta, eta bederatzi urte betetzear, ‘Goiberri’ 400. zenbakira iritsi da

Eta etorriko dira gehiago, etorriko direnez.Hori da erredakzio honen konpromisoa eta erronka. 2021eko urtarrilaren 31n bederatzi urte beteko dira GOIBERRI sortu zenetik –azalean, Jon Maia urretxuar bertsolaria–. Orain hamar urtekoa ere berrikuntza urtea izan zen etxe honetan, Goierritarra eta Otamotz aldizkarien baturatik sortu baitzen Goierri osoa biltzen duen lehen aldizkaria.

Hogeita hamar urte baino gehiago dira tokiko euskal prentsa Goierriko etxeetara haize berria ekartzen hasi zenetik. Bide horretan zuek ezinbesteko izan zaituztegu. Zuek bai, harpideok eta iragarleok. Zuek zaituztegu oinarri eta bidelagun. Jarrai dezagun arnasa luzeko bide hau elkarrekin egiten.

Publizitatea 19 2020ko abenduaren 11 • # 400

20 Eszena Goierriko kultur plaza

# 400 • 2020ko abenduaren 11

Dantza

Kontzertuak Mikel Sarriegi Dantzaria

Ez-dantza, zakar-dantza

A

zken pandemia-dekretuak entseguak egitea eta taldean dantzatzea debekatu du. Bakarka edota familian dantzatzea geratzen zaigu, baina ibili motzeko irtenbidea denez, espero dezagun egoerak luze ez

jotzea.

Batez ere, gero eta gehiago direnean dantzatzearen osasun-onurak nabarmentzen dituzten ikerketak eta azterlanak.

Izan ere, espioi-filmetako izenak diruditen txerto magiko salbatzaileen zain gauden bitartean, askok eta askok pentsatzen dute sistema osoa daukagula gaixo, eta txertoaz gain, osasunbide onenak ongi arnastea, ongi elikatzea, gozatuz ariketa fisikoa egitea, komunitate sendo bat izatea eta afektu sare sendo bat osatzea direla. Horietan guztietan laguntzen digu dantzatzeak, taldean eta lagunartean, bestelako hainbat gizaadierazpiderekin batera.

Pandemia-larrialdietarako aditu batzordeetan ba omen daude mikrobiologoak, osasunlogoak eta agintologoak, baina pasa den udako Ez-festa efektuaren ondorioak ikusi eta gero, behar bada pentsatu beharko genuke batzorde horietan ere ondo letozkeela festologoak, tabernologoak, kirologoak eta dantzologoak. Debekuek nahi ez ditugun ondorioak ekar ez ditzaten.

Espero dezagun, bada, egoera honek ez luze irautea, bestela Albert Garcia dantzariaren antzekoak ikusten hasiko gara, udaberriko konfinamenduan etxean leku egokirik ez, eta zakarra ateratzeko ekintza bera koreografiatu eta dantza bihurtu zuen morroiarena (ekimena ikusteko bilatu ‘BBC news Albert Garcia’ Interneten).

Espero dezagun Ez-dantza honek luze ez jotzea, bestela Zakar-dantzak izan beharko dute gure errepertorioko hurrengo piezak!

Belako taldeak zabalduko du ‘Beste bat!’ egitaraua

H

ilabetetako baraualdiaren ondoren, musika emanaldiak zuzenean ikusi eta entzuteko aukerak ugaltzen ari dira pixkanaka. Beasainek eta Ordiziak antolatu dituzten kontzertuen zerrendari Zumarraga batu zaio orain, Beste bat! egitarauarekin. Eusko Jaurlaritzak kultura bultzatzeko martxan jarritako proeiktua da, eta Zumarragako Udalak ere bere aletxoa jarri du. Abenduaren 23an hasi eta otsailaren 25era bitartean sei kontzertu egingo dituzte, denak ere, Zelai Arizti aretoan.

Belako talde bizkaitarra izango da egitaraua estreinatzen lehena. Gaur hamabost joko dute, 19:00etan hasita. Abenduaren 26an Goiko Gela gospel taldea ariko da, eta 28an, Kantukolore umeentzako ikuskizuna egingo dute. Urte berriarekin, Travellin’ Brothers taldearen txanda izango da, urtarrilaren 7an. Otsailean berriz, Xabi Solano eta Kimua dantza taldea (13an) eta Nøgen (25ean) taldea ariko dira.

Kontzertu guztiak 19:00etan izango dira, umeena izan ezik (16:00). Sarrerak Zelai Ariztiko lehiatilan edo zelaiarizti.sacatuentrada.es webgunean eros daitezke; kontzertuenak 10 euroan eta umeen saioarena 5 euroan.

Publizitatea 21 2020ko abenduaren 11 • # 400

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 400 • 2020ko abenduaren 11

Komikia

Aliritzian Mikel Alvarez Gidoigilea

Munduak

O

rmaiztegi, Idiazabal, Olaberria, Lazkao, Ordizia, Itsasondo, Bidania-Goiatz, Beizama eta Azpeitia.

Zer da hau? Etxebizitzaren alokairuaren igoera pairatzen ari diren herrien zerrenda? Herriko jaiak bertan behera utzi behar izan dituzten herriena? Edo, gauzak dauden bezala, udako helburu turistiko erakargarrienena? Ba guztiak izan daitezke ziurrenik, baina ez, beasaindarron alboko-herrien zerrenda da. Zerrenda buruz ikasi dugu, gainontzeko herrietan egingo zenuten bezala, imajinatzen dut.

Asteburuko mendi bueltak herri zerrenda horren arabera antolatzen dituzu, kontzertu, filma edo antzerki bat ikusteko gogoz bazaude, herri horietako agendetan begiratzen duzu.

Tinder, Grinder eta Kaixo maitia bezalakatoetan ere, eremuak mugatuko zirelakoan nago, mundua, bat-batean txikitu balitz moduan. Larrua jotzeko ere etxe albora mugatu be-

har (errege familia asko horrela hasi ziren eta begira nola amaitu duten…).

Duela hamabost bat urte mundua izugarri txikitu zitzaigun. Edonork, edozein lekura bidaia zezakeen hegazkin bat hartuta. Lan aukerak begiratzen hasi eta mundua zen muga…

Gogoratzen? Ormaiztegi, Idiazabal, Olaberria, Lazkao, Ordizia, Itsasondo, Bidania-Goiatz, Beizama eta Azpeitia. Horixe da oraintxe nire muga.

Hala ere, eta gauza onak bilatzen saiatzearen ohitura horri helduz, egoera honek bere gauza onak ere baditu, Londonen azaroan zein kontzertu dauden begiratu beharrean, albo-herrietako agendan zer dagoen aztertzen duMundua, bat-batean zulako, eta konturatxikitu balitz tzen zara, Beasainen ez moduan, larrua dagoela apenas konjotzeko ere etxe tzerturik, gure eskualdeko zinema aretoek albora mugatu behar ikaragarrizko lana egiten dutela, edo Azpeitian Kulturaz Kooperatibaren eskutik eskaintzen duten kultur-agendak eredu izan beharko lukeela gainontzekoentzat.

Hori, eta Boliviako oihana ezagutu nahi zenuen horretan, sekula Beizaman egon gabea zarela ohartzeko ere, ez da gutxi.

Publizitatea 23 2020ko abenduaren 11 • # 400