GoiBerri 402. zenbakia

zk. 402 2020ko abenduaren 24a www.goiberri.eus

Iritzia Miren Estensoro Garcia.

Krisia eta gazteak

03

Elkarrizketa

10-11

Amaia Gereñu: «Erretinosia sendatu ahal izango da egunen batean»

Garapena

14-15

Eraldaketa digitala, lehiakor izaten jarraitzeko eman beharreko pausua

BIDE LUZEA URRATUZ 04

Goierriko presoak espetxe politika aldaketaren aurrean

02 Publizitatea # 402 • 2020ko abenduaren 24a

Iritzia 03 Miren Estensoro Garcia • Ekonomia ikertzailea

2020KO ABENDUAREN 24A

# 402 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Itzain

Krisia eta gazteak

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Gorka Gomez

A

skotan entzun izan dugu gure inguru- izanda, dagoeneko errenta mailaren jaitsiera hiko helduenengandik gaztetan zenbat ru aldiz handiagoa zen gazteen kasuan 65 urteko kostatu zitzaien euren bizitza egiteko biztanleen artean baino. Gipuzkoan kasu, emanzipatzea. Ezbairik gabe, esfortzu 2019an, 25 urtetik beherakoen langabezia tasa handiak egin zituzten lau mila pezetako soldata biztanleria osoaren batezbesteko tasaren bikoibatetik (askotan bakarra gainera), berrehun eta tza zen. Modu berean, lanpostuen behin-behihirurehun mila pezetako etxe bat erosteko. Se- nekotasuna jadanik Europa mailako batezbesguraski, aurrezteko kulturak tekoetatik asko urruntzen baeta baita independentzia ekozen biztanleria guztiarentzanomikorako grinak ere, meseko, gazteen kasuan are gehiade egin zien orain duten ongigo. Beraz, krisi aurretiko zate maila lortzeko bidean. egoerak dagoeneko gazteZentzua izan dezake, neurri heldu arteko ezberdintasun batean, pertsona batek laneranabariko panorama erakustzea hasi eta lanean diharduen ten zuen. lehen urteetan errenta maila Egungo pandemiak areaMiren Estensoro Garcia baxuagoa izateak. Kontua da, gotu egin du, ordea, adin arraEkonomia ikertzailea bi krisi jarraian bizitzea tokakala. Gazteen Euskal Behatotzen ari zaigula eta COVIDkiak emandako datuen arabe19aren krisi honek (aurrekoak ra, pandemiak eragindako ere bai) askotan nahikoa bisienplegu suntsiketaren Datuek erakusten bilizatzen ez diren galtzaile %50ak baino gehiagok 44 urdute gazteen bizitza tetik beherakoei eragin die. argiak utziko dituela: gazteak. baldintzak beti 90eko hamarkadatik auEta berriro ere, behin-behinerrera jaiotakoak edota Z belaukotasunaren eta prekarietahelduenenak baino naldia deritzaienak dira, alde tearen arteko erlazioa sendookerragoak badira, batetik, gehien trebatu den tzen ari da. arrakala hori gora belaunaldia. Goi-mailako Horrek guztiak, epe labudoala ikasketekin, hainbat hizkunrrean, ondorio zuzenak ditu tza ezagutzen dituzte eta natierronka demografikoan. bo digitalak dira gainera. BesEmantzipazioa eta familia bat te alde batetik, ordea, 2008ko krisiak dagoeneko sortzeko gaitasunak agortzen ari dira gure heasko baldintzatu du beraien ongizatea. eta orain rrian. Datuek erakusten dute, gazteen bizitza ongizate hori are gehiago okertuko da. baldintzak beti badira helduenenak baino okeMartxoan COVID-19a iritsi zenean eta rragoak, arrakala hori gora doala. Badugu lan 2008ko krisitik izandako eboluzioa kontuan pixka bat belaunaldi arteko justiziaren arloan.

04 Sakonean Espetxe politikan aldaketak

# 402• 2020ko abenduaren 24a

Erreportajea

URRATSAK BAI, BAINA EZ BEHAR BESTEKOAK

Testuak: Loinaz Agirre

ETAko kide izatea leporatuta, euskal presoei hamarkadetan ezarri dieten espetxe politika berezian aldaketak egiten hasi da poliki-poliki Espainiako Gobernua. Goierriko hamabi presoetatik zortzi etxetik gertuago daude orain.

K

oronabirusaren urtea izan den bezala, espetxe politikan aldaketak eman direneko urtea ere izaten ari da 2020a. Urteetan eta hamarkadetan euskal presoei ezarritako espetxe araudi berezia, erregimen arruntera hurbiltzen hasi da pixkanaka-pixkanaka, Espainiako Gobernua egiten ari diren urratsak presoek eta senideek nahi baino motelagoak badira ere. Udatik hona, astero-astero bospasei preso Euskal Herritik gertuagoko kartzeletara eramateko berriak

iristen dira, nahiz eta Euskal Herrira ekarri dituztenak oraindik oso gutxi izan. Horretaz gain, isolamenduan zeuden presoak modulu arruntetara eraman dituzte, eta baldintzapeko askatasuna lortzeko ezinbestekoak diren gradu aldaketak ere onartzen ari dira poliki bada ere.

Irailaren 27an Rufino Arriaga (23 urte kartzelan) eta abenduaren 11n Pako Mujika (28 urte kartzelan) aske geratu ondoren, biak ordiziarrak, Goierriko hamabi lagun daude preso.

Sakonean 05 Espetxe politikan aldaketak

2020ko abenduaren 24a • # 402

Lazkaotarrak, beasaindarrak eta ordiziarrak Esparru mendian, euskal presoen aldeko aldarrikapenean, uztailaren 25ean. Mikel Albisu

duten ahotsak, «iraganeko logikak gainditzeko» espetxe politika arrunta eskatzen dutenak. Abenduaren 11n, esate baterako, EAJk, EH Bilduk, Elkarrekin Podemos-IUk, ELAk, LABek, UGTk, CCOOk, Steilasek, EHNEk, ESK-k, Hiruk, Etxaldek, CGTk eta CNTk adierazpen bateratua sinatu zuten, «espetxeetako lege orokorrean aurreikusitakoa betetzeko» eskatuz. Era berean, Espainiako Gobernuari bestelako espetxe politika bat ezartzeko bidean sostengua adierazi eta bizkortzeko eskatu zioten.

Jaurlaritzak eta PSEko kideek eskatu dute espetxe politika egokitzea.

Urruntze politikak bukatzea

Espetxe politikaren aldaketa eragin duten faktoreak bat baino gehiago dira, euskal gizartearen gehiengoak egindako eskaera izatearekin batera: 2017an presoen artean Batasuna, Elkartasuna eta Herriarenganako lotura eztabaida amaitzea; ETAren armagabetzea eta ETAren desegitea; eta 2018an eta PP gobernutik bota eta Pedro Sanchez Espainiako Gobernuko presidente izendatzeko zentsura mozioa.

Euskal Herrian ere gero eta gehiago dira, beste espetxe politika bat eskatzen

Bide horretan, ezinbestekotzat jo dute «askatasunaz gabetzen duten zigorrak familia eta gizarte sustraiak dituzten lekuetatik urrun betetzea ekidingo duen espetxe politika bat» ezartzea. Politika berri horrek «erraztu egingo du presoak bere familiarekin harremanak izatea, eta adin txikiko seme-alaben ongizateari begiratuko dio, gurasoek haiekin egoteko duten eskubidea defendatuta». Honela, premiazkoa iruditzen zaie egungo urruntze politika amaitzea, eta, euskal presoak Martutene, Iruñea, Basauri edo Zaballako espetxeetara eramatea. COVID-19aren izurriteak egoerak gainera, ageriagoan utzi ditu presoen sakabanaketak harremanetarako sortzen dituen zailtasunak.

Goierriko hamabi presoei dagokionean, Oskarbi Jauregi zaldibiarra da Euskal Herrian dagoen bakarra; azaroaren 28an eraman zuten Martutenera.

Lierni Armendariz, Iban Apaolaza, Mikel Azurmendi, Aitor Esnaola, JosebaSegurola, Xabier Zabalo eta Ismael Berasategi, berriz, Euskal Herritik hurbilagoko kartzeletara gerturatu dituzte azken hilabeteotan. Ainhoa Barbarin, Mikel Otegi, Xabier Makazaga eta Idoia Mendizabal oraindik ere etxetik 450 kilometro baino urrunago daude.

Ondorio kuantitatiboei dagokionean, orain arte astebururo 8.080 kilometro egin behar izaten zituzten senitartekoek eta lagunek presoak bisitatzeko; kartzela aldaketen ondorioz, erdiak (4.030 km) egin behar dituzte orain, denbora, kostuak eta arriskuak gutxituz. Ondorio kualitatiboak ere baditu hurbilketak. Oskarbi Jauregiren eta senideen kasua da hori. «Oraindik ez gara kontziente, zer esan nahi duen Oskarbi

12 goierritar preso. Irailaren 27an Rufino Arriaga (23 urte egin ditu preso) eta abenduaren 11n Pako Mujika ordiziarra (28 urte) kartzelatik atera ondoren, gaur egun 12 goierritar daude preso.

Euskal Herrian bakarra dago, Oskarbi Jauregi zaldibiarra. Mikel Otegi eta Lierni Armendariz preso gaixoen zerrendan daude.

7

motxiladun haur. Ama, aita edo biak kartzelan dituzten zazpi haur daude Goierrin, 3 eta 12 urte bitartekoak. Idoia Mendizabalen eta Mikel Azurmendiaren kasuan, aita eta ama biak daude giltzaperaturik.

128

euskal preso lekualdatu dituzte 2018ko ekainetik Euskal Herrira edo Euskal Herritik gertuago dauden kartzeletara. 228 presoetatik ia erdiak baino gehiago, hala ere, oraindik etxetik 600 eta 1.200 kilometrora bitartean dauden kartzeletan dauzkate. Goierriko presoei dagokienean, Oskarbi Jauregi, Lierni Armendariz, Mikel Azurmedi, Iban Apaolaza, Xabier Zabalo, Joseba Segurola, Aitor Esnaola eta Ismael Berasategi gerturatu dituzte Euskal Herrira.

64

libre. Espetxe araudiaren arabera, 64 presok baldintzapean aske beharko lukete. Horretarako ezinbesteko baldintza da bigarren graduan egotea eta irteera baimen arruntak izatea. Gainera, baimen horiek nekez ematen dituzte, oraindik ere bizilekutik ehunka kilometrora egonda.

06 Sakonean Espetxe politikan aldaketak

# 402 • 2020ko abenduaren 24a

Goierriko presoen zerrenda PRESOA Mikel Azurmendi (Beasain). 22 urte kartzelan Lierni Armendariz (Beasain). 19 urte Oskarbi Jauregi (Zaldibia). 19 urte kartzelan Xabier Makazaga (Segura). 19 urte Xabier Zabalo (Zumarraga). 18. urte Ismael Berasategi (Zumarraga). 18. urte Ainhoa Barbarin (Urretxu). 18 urte Joseba Segurola (Urretxu). 17 urte Mikel Otegi (ltsasondo). 17 urte Idoia Mendizabal (Ordizia). 15 urte Iban Apaolaza (Beasain) 13 urte Aitor Esnaola (Legorreta). 9 urte

Martutenen egoteak. Oraindik espetxeko araudira egokitzen ari gara, baina euskarazko telebista eta irratia entzutea asko da. Bisitei dagokionean ere, egunak eta orduak aukeratu ditzakegu.

Ingeleseko eskolak jasotzen hasi da», nabarmendu du Munia Jauregi lehengusuak. Horietaz gain, azkeneko hiru urteetan A Coruñako (Galizia) kartzelan emakumezkoen moduluan euskal preso bakarra izan dela kontuan izanda, kide gehiagorekin dago orain.

Lierni Armendariz, berriz, Euskal Herritik gertuagoko kartzela batera ekarri dute. Esti Amenabarrok garbi dauka Armendariz A Laman (Galizia) egotearen zigorra semeak jasan behar izan duela. «Maila guztietan izan da ona Lierni Santoñara eramatea, baina batez ere umeari dagokionean. Egoteko ez da kartzela txarra A Lama, baina semeak ama ikusteko duen eskubidea bermatu ahal izateko pentsa zenbat kilometro egin behar izan dituen (1.358 km). Motxiladun umeak deitzen zaie presoen seme-alabei, baina pisu handia dute motxilek».

Ordiziako Idoia Mendizabalen kasua honakoa da: Jon Gonzalez bikotekidearen ebakuntza dela eta, oraingoz Valentzian geratzea erabaki dute, ebakuntza bat izateko eskubidea lortzea asko kostatzen baita espetxe sisteman. Aurrera-

Orain arte 8.080 kilometro egin behar zituzten senitartekoek presoak bisitatzeko; orain, erdiak, 4.030 km

KARTZELA Valentziatik (570 km) Zuerara (300 km) Pontevedratik (679 km) Duesora (170 km) A Coruñatik (640 km) Martutenera (45 km) Pontevedra (679 km) Cadizetik (1.050 km) Valladolidera (350 km) Alacantetik (750 km) Villabonara (322 km) Valentzian (570 km) Murtziatik (789 km) Burgosera (215 km) Valdemoro (438 km) Valentzian (570 km) Granadatik (860 km) Logroñora (120 km) Ocañatik (520 km) Soriara (260 km)

GRADUEN EZAUGARRIAK Espainiako kartzeletan hiru espetxe gradutan banatzen dituzte presoak. Euskal presoei lehen gradua ezarri izan zaie, gogorrena, «preso arriskutsuei» dagokiena.

» Lehen gradua, erregimen itxia Kontrol eta segurtasun neurri zorrotzak ezartzen ditu presoarentzat. Bizi baldintza okerragoak eta gradu progresioan aurrera egiteko oztopoak dituzte; ezin dute espetxe onurarik edo baimen arruntik eduki.

*1.100.2 artikulua. Bigarren graduko baldintzak dituzte nahiz eta lehen graduan egon; baina ezin dute baimenik eskatu. » Bigarren gradua, erregimen arrunta Bigarren graduan dauden eta zigorraren laurden bat betea duten presoak noizbehinkako irteera baimenak eska ditzake (urtean 36 egun). Hirugarren gradua eskatzeko zigorraren erdia beteta eduki behar da. Besteak beste, presoak aitortu behar du biktimei kaltea eragin diela.

» Hirugarren gradua, erregimen irekia Erdi askatasunean bete dezake espetxealdia. Espetxetik ateratzeko baimenak (48 egun) lor ditzake. Espetxera lotara bakarrik joango da presoa hasieran, normalean astelehenetik ostegunera. Pixkanaka lotarako egunak gutxitzen joaten dira.

GRADUA Bigarrena Bigarrena Bigarrena Lehenengoa 1.100.2 Bigarrena Lehenengoa Bigarrena Bigarrena 1.100.2 Bigarrena Bigarrena

HAURRA/GAIXO Haur bat Haur bat/ gaixo Bi haur

Gaixo Bi haur Haur bat

go egingo dute beraz kartzelaz aldatzeko eskaria.

Presoak isolamenduko ziegetatik ateratzea ere aurrerapausoa izan da, moduluetako bizi baldintzak hobeak baitira. Era berean, graduen progresioa eskatzen dute euskal presoek, gutxienez bigarren graduan egotea –gainerako presoen %96 bigarren graduan sartzen dituzte–; lehen graduan dauden euskal presoetatik 50ek 100.2a ezarria dute: bigarren graduko baldintzak dituzte nahiz eta lehen graduan egon; baina ezin dute baimenik eskatu. Honela, euskal presoek legeak jartzen dituen baldintzak betez, kondena osoak lehen graduan bete beharrean, azken urteak hirugarren graduan eta baldintzapeko askatasunean egitea eskatzen dute.

Urtarrilaren 9an, herriz herri Espetxe politikaren aldaketa bizkorrarazteko eta gobernuak mugiarazteko, euskal gizartearen aktibazioa beharrezko ikusten dute presoen aldeko erakundeek, «euskal gizartea bera baita estatuak eta gobernuak mugiarazteko motorra». Urtarrilaren hasieran Bilbon eta Baionan egiten diren manifestazio handien ordez, COVID-19agatik, herrietan egingo dira manifestazio txikiagoak.

Urtarrilaren 9an izango dira, guztiak ordu berean, 17:30ean.

Gutxienez, bigarren graduan egotea eskatzen dute; zigorraren azken urteak baldintzapeko askatasunean egitea

Sakonean 07 Espetxe politikan aldaketak

2020ko abenduaren 24a • # 402

Aita, ama edo biak ikusteko zailtasunak dituzte presoen seme-alabek

G

iza Eskubideen Europako Auzitegiak berresten du guraso espetxeratuak dituzten haurrek gainerako seme-alabek dituzten eskubide berberak dituztela, gurasoen konpainiaz gozatzea funtsezko elementua baita familia bizitzan.

Horregatik, berez, legearen arabera, espetxe agintariek presoei hurbileko familiarekin harremanetan egoteko erraztasunak ematea familia bizitzarekiko errespeturako eskubidea bermatzeko funtsezkoa da. Euskal presoen eta euren seme-alaben (motxiladun haurrak deituak) kasuan, ordea, eskubideak behin eta berriz urratuak izaten dira.

Urrunketaren eraginez, gurasoak espetxean dituzten haurrek ez dute bermatuta gurasoekin harreman pertsonalak eta kontaktu zuzena izateko eskubidea.

Asteburu osoko bidaia egin behar izaten dute askotan, ehunka kilometrora dauden gurasoak besarkatzeko eta gurasoekin jolasteko. Errepideak sortzen duen arriskuaz gain, zama fisikoa eta psikikoa suposatzen du haurrentzat; haien lagunak asteburutan jolasten aritzen diren bitartean beraiek errepidean daudelako.

COVID-19ak egoera zaildu du Errealitate horri COVID-19aren izurriteak eragindako kalteak gehitu behar zaizkio, besteak beste, aurrez aurreko bisitak murriztu baitizkiete. Familia askok elkar besarkatu gabe hilabete asko daramatzate. Sareren kanpainak dioenaren arabera, ÂŤmotxiladun umeak umezurtz uzten ari diren neurri eta politikak aplikatzen ari dira, gurasorik gabe bizitzera kondenatzen ari baitiraÂť.

Goierrin, zazpi motxiladun haur daude eta azken hurbilketekin gehienek, gertuago dituzte orain gurasoak. Euskal Herrian, Oskarbi Jauregi bakarrik dago, Martutenen, Donostian; Mikel Azur-

mendi (Maite Pedrosa bikotea), Lierni Armendariz eta Iban Apaolaza Euskal Herritik gertuago lekualdatu dituzte eta Idoia Mendizabalek Valentzian jarraituko du oraingoz.

Mikel Azurmendiren 12 urteko alabak adibidez, kilometro erdiak egin beharko ditu orain gurasoak bisitatzeko.

Hala ere, martxotik gaurdaino, abuztuan bakarrik egin ahal izan du aurrez aurreko bisita gurasoekin. Orain, 40 minutuko bisitak egiten ditu, kristal lodiaren atzetik. Aita eta ama Zuerara ekarri bitarteko prozesuan, ama Aranjuezen izan du. Bi bisita egin behar izan ditu beraz.

Bederatzi urte betetzear den Lierni Armendarizen semearentzat ere bukatu dira oraingoz eskola egunak galtzea eta asteburu luzeko bidaiak, Armendariz SantoĂąako (Kantabria) kartzelara lekualdatu baitute. Asteburuetan lagunekin planak egiteko aukera dauka orain, eta bisita egunak erabakitzeko modua ere bai. Hala ere, ama berriz besarkatzeko itxaron egin beharko du oraindik, gainerakoak bezala, kristalaren atzeko 40 minutuko bisitak egin behar baitituzte oraingoz; uztailaren izan zuten azkeneko aurrez aurreko bisita.

Martxotik ama ikusi gabe Oskarbi Jauregik ez du 9 eta 12 urteko bi semeak ikusteko aukerarik izan martxotik. Bisitak bi lagunek bakarrik egin ditzakete, eta Jauregiren bi semeak heldu bezala hartzen dituztenez, bisitetara

haurrak bakarrik sartu beharko liratekeelako. Horrezaz gain, 40 minutuko kristalaren atzeko bisita egiteko ia 1.280 kilometro egin beharko lituzkete.

Azaroaren 28an, Donostiara Martuteneko kartzelara eraman zuten zaldibiarra eta beharrezko berrogeialdia igaro ondoren, espetxeko araudi berrira egokitzen ari da. Hori bai, orain, 90 kilometro egin beharko dituzte semeak amarekin egoteko.

Iban Apaolazaren 5 urteko semea otsailetik dago aita musukatu eta besarkatu gabe, eta aitarekin jolastu gabe.

Aurrez aurreko bisitarik gabe geratu zirenean kristalaren atzeko bisitara eramaten hasi baziren ere, azkenean lokutorioko bisitarik ez egitea erabaki zuten semea ez zelako ondo moldatzen. Bisita berezia eskatu du Apaolazak kartzelatik kanpo semearekin egun bat edo bi pasatzeko, polizia zaintzarik gabe. Lehenengo saiakera ukatu egiten diote.

Idoia Mendizabal eta bikotearen kasuan, 3 urte betetzear den alaba kartzelatik atera dute eta Ordizian bizi da orain, 6 urteko anaiarekin batera. Arreba amarekin kartzelan zegoen bitartean, abuztura arte, anaiak aurrez aurreko bisitak izan ditu, baina orain, kristalaren atzeko bisiten aukera bakarrik dutenez, oraingoz Valentziaraino ez eramatea erabaki dute. Hori bai, gainerakoek bezala, egunero hitz egiten dute telefonoz gurasoekin, eta oso-oso noizbehinka bideo deiren bat izaten dute.

08 Herri jakintza Ondare materiala

# 402 • 2020ko abenduaren 24a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Illintie: Sututako egur puska edo adarra. Beheko sutatik hartu, eta beste su bat edo beste zerbait pizteko erabili ohi zen. Aldaerak:illeti, illati, illindi, illendi... Esaera: ‘Ondo eginari, ondoan illiti’. Ilinti-belarra= ‘artemisia’.

«Sua, Gabonetan txapan eta San Joanetan plazan»

1991-12-21: Joxemiel Barandiaran hil zen, Ataunen, 101 urterekin.

1945-12-22: J. Francisco Erauskin ‘Patxi Errota’ bertsolari zaldibiarra hil zen.

1971-12-26: Joseba Rezola politikari ordiziarra hil zen Donibane Lohizunen.

Neguko eta udako solstizioak suarekin lotzen dituen esaera da. Izan ere, bi aroak suarekin irudikatzen zituzten, eguzki sorrera eta gaina ospatzeko.

Ondare materiala

Antzinako eliza, Zumarragaren muin Zumarragako Antioko Andre Mariaren baselizaren teilatuko zurajea. Miriam Luki

ANTIOKO BASELIZA Zumarragako Andre Mari eliza nagusia 1576ko urriaren 14an zabaldu zuten, beheko haranean. Orduan, Antiokoak parrokia izaera galdu zuen, eta ‘ermita’ bihurtu.

» Patronatutza ere eten Antiok zeuzkan eskubide ekonomikoak eta patronatuarenak ere galdu zituen 1576an. Boterea ez lurruntzearren, Lazkao etxeko jaunak parroki berriko patroi izatea eskatu zuen. Antioko buru, herriko eliz eta udal agintariak bihurtu ziren.

Testua: Aimar Maiz

B

eloki mendiaren magalean, bailaratik altuera aipagarrira erein zuten duela 700 urte Zumarragaren lehen hazia. Herriaren izenaren aurreneko aipamen dokumentala 1366koa da, Gaztelako erregeak Zumarragako monasterioa Franscisco Lopez Lazkao basailuari eman zioneko agirikoa, hainbat mesederen eta bando-guduren ordainetan.

Mende asko iraungo zuen uztarria erantsi zion Zumarragari Lazkaoko jauretxeak. 1486an, Zumarragako Unibertsitatea haren aurkako auzibide luzean hasi zen, boterea kamusteko. Antioko monasterio-elizaren inguruan –botere

ikaragarria zuen Elizak orduko gizartean– liskarrak etengabeak izan ziren, hamarrenen eta errenten kobraketetatik hasi eta elizigizon edo karguen izendapenetatik jarraituz.

Andre Mariren eliza Antiotik Zumarragara jaisteko mugimenduak 1560 inguruan hasi ziren. Batzuek ibaitik gertuago eraiki nahi zuten herriko eliza nagusia; besteek, parrokiari goian eutsi nahi zioten. Kontrakoek zioten antzina-antzinatik zegoela Antion eliza, eta tenplu nagusia bailarara jaistean lurperatzeak han egingo zirenez, «gurasoak eta seme-alabak banatu» egingo zirela, hil ondoren. Lazkaoko jaunarekin bat egin zuten tokiz aldatzearen aurka zeudenek. 1574an agindu zuten parrokia Antiotik haranera jaisteko.

» Apaldu, arkitektonikoki ere bai Maila galtzea ez zen sinbolikoa bakarrik izan. Antioko elizaren zurezko egitura osoa jaitsi zuten, teilatuarena batez ere, eliza berria egiten hasi eta bi urtera. Kultuko elementuak ere eraman zituzten.

» Erretaula berria 1597an, ermitako horma nagusian erretaula eginarazi zioten Domingo Mendiaraz urretxuar eskultoreari. Andre Mariaren irudia jarri beharko zuten han, 21 urte lehenago bailarako elizara jaitsiako itzulita.

» Atzera indarra hartu XVII. hasieran indartzen hasi zen atzera Antio, eta 1743an San Felipe Neriren erlikia jarrita, ospe distira berreskuratu zuen.

Bertsoa • Kate motzean 09 Amaia Iturriotz Etxaniz • Eneko Salinas

2020ko abenduaren 24a • # 402

Gaiak hala dio

Kate motzean Eneko Salinas • Errugbi jokalaria

«Olagarroak askotan arrantzatzen ditut» Amaia Iturriotz Etxaniz

Gaia: Eguberri on!

Neurria: Hamarreko txikia Doinua: Seme ezarri bainauk Konfita, bisigua, Covid-a, txanpaina pozten al gaitu ezerk zorionak aina galdetu Instagrami fartsaren tamaina Eguberri bezpera omen da gaur baina non da telebistako lurrinen usaina?

Mendeak gurutzatu digu segundua bizirautea al zen gure helburua? bakardadea berez al da segurua? besarkatu ahal gisan nork bere burua ta maitasunak hautsi dezala mundua

HURRENGOA » Bertsolaria: Aratz Igartzabal Bidegain Gaia: Auzolana

Testua eta argazkia: Mikel Albisu

Ordiziako errugbi jokalaria da Eneko Salinas (Itsasondo, 1995). Gaur egun hirugarren lerroan flanker bezala jokatzen du. Errugbian postu bakoitzak baldintza fisiko bereziak eskatzen dituenez, jokatzeko postua aurreratu zuenean pisua hartu behar izan zuen. «Izan ere aurrelarien postuak kontaktu handikoak dira. Postu honetarako aurkariekin kontaktua izatea gustatzea ere garrantzitsua da».

Ze zaletasun dituzu?

Batez ere urpeko arrantza, baita kanaberarekin txipiroiak arrantzatzea edo neguan Snowboard egitea ere.

Zein duzu arrantzako piezarik preziatuena?

Taldekideek Pulpo ezizena jarri zidaten, olagarroak askotan arrantzatzen ditudalako. Baina, bestelako arrainak ere arrantzatzen ditut.

Pelikula bat.

Jurassic Park, Star Wars...

Liburu bat.

Azkenekoa Patria irakurri dut.

Musika talde edo abeslari bat.

Genero desberdinetako musika entzuten dut. Parrandetan jartzen dutena, nahiz eta orain ezin den.

pikoa, kafesnea eta fruta. Apetitu handiko mutila naiz.

Amets bat.

Iparraldeko herrialdeetara joatea aurora borealak ikustera.

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Partida bat jokatu ondoren, gauzak behar bezala atera direnean, zaletuak ere gustura daudela ikusteak.

Bizitzako plazer txiki bat.

Abesti bat.

Nik arrantzatutako generoa jatea.

Txiltxokoren Zugaz.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Oporretarako leku bat.

Nire lehenengo kotxea, aitonarena zen.

Getaria izan dut opor-lekuetako bat, bertan gurasoek belaontzia baitute.

Goierriko txoko bat.

Zer gosaltzen duzu?

Itsasondon biziko ez bazina...

Normalean hiru arrautza, ogia, urdaiaz-

Itsasoaren ondoan.

Zaldibiako Osinberde.

10 Elkarrizketa Amaia Gereñu • Begisare elkarteko kidea

# 402 • 2020ko abenduaren 24a

Elkarrizketa Amaia Gereñu Begisare elkarteko kidea

«BERRIRO ONDO IKUSIKO OTE DUDAN? OSO ZAILA IZANGO DA» Testua eta argazkia: Asier Zaldua

Erretinosi pigmentarioa duten gaixoek osatzen duten Begisare elkarteko kidea da Amaia Gereñu (Legazpi, 1971).

Gipuzkoako Foru Aldundiaren Boluntariotza saria jaso du elkarteak abendu hasieran. Erretinosi pigmentarioak ikusmenari eragiten dio: pixkanaka ikusmena galtzen dute.

Ze ikasketa egin zenituen?

Elikagaien Zientzia eta Teknologia ikasi nuen, EHUn. Praktikak Iparlat enpresan egin nituen eta enpresa horretan gelditu nintzen lanean. Ondoren, Olaberriako Elosegi ardotegian lan egin nuen, ikusmen arazoengatik lana utzi behar izan nuen arte. Seme-alabak eduki nituen eta beraiek bete zuten nire denbora, nire hutsunea... gauza asko. Begisare elkartean lan asko zegoen eta seme-alabak apur bat hazi zirenean, nire denbora elkarteari eman nion. 12 urtetan elkartean burubelarri lan egin dut. Boluntariotzak ere atsedena eta erreleboa eskatzen ditu eta dagoeneko ez dut lehengo ardura maila.

aurkitzeko arazoak nituen... Berezkoa nuela uste nuen, ordea. Halako batean, laneko azterketa batean oftalmologoarengana bidali ninduten, ez nuelako ondo ikusten. 26 urte nituen.

Zer gertatu zen?

Kontsultan toki batera begiratzeko esan zidan eta «nora?» galdetu nion. «Ez al duzu nire eskua ikusten?», erantzun zidan. Horrela heldu zen diagnostikoa.

Izan ere, tuneleko ikusmena (ikus eremuaren murriztea) da erretinosiaren ezaugarri nagusia, gaueko itsutasunarekin batera. Orduan konturatu nintzen normaltzat jotzen nuen hori arazo bat zela.

Noiz hasi ziren zure ikusmen arazoak?

Zer esan zizuten zehazki?

Gaztetatik kuadrillako traketsa izan naiz: estropezu egiten nuen, iluntasunarekin argira pasatzerakoan arazoak nituen, parrandetan tabernetako irteera

Erretinosi pigmentarioa nuela eta gaixotasun arraro bat dela. Genetikoa da. Ez zidaten laguntza gehiegi eskaini eta nahiko lur jota atera nintzen: itsutasu-

nera neraman gaixotasun bat nuen. Mediku gehiagorengana joan nintzen eta egokitze prozesua hasi nuen. Hasieran azkar prestatu beharra nuela pentsatu nuen, bi urtera itsu geldituko nintzela uste bainuen. Zorionez, gauzak ez dira horrela izaten. Gaixotasunak bere martxa darama eta egokitu egiten zara. Baina bizitza asko aldatzen da, noski.

Zertan aldatu da zure bizitza?

Gidatzeari utzi, lana utzi, prozesu psikologikoa hasi... Begisare elkarteak asko lagundu dit: zure arazoak partekatzen dituzu, okerrago daudenengandik ikasten duzu, hobeto daudenei irakasten diezu, barre egiten ikasten duzu... Gertatzen zaizkigun gauza askok, bakarrik gaudenean, ez dute inongo graziarik. Baina partekatzen ditugunean, grazia dute.

Laguntza handia dut: etxean, lagunartean, elkartean... aurrera!

Elkarrizketa 11 Amaia Gereñu • Begisare elkarteko kidea

2020ko abenduaren 24a • # 402

«Begisare elkarteak asko lagundu dit: zure arazoak partekatzen dituzu, barre egiten ikasten duzu...»

«Helburua autonomia mantentzea da eta gogor lan egiten dugu, baina geroz eta laguntza gehiago behar dugu»

denbora beharko den sendatu ahal izateko? Urteak pasako dira. Dagoeneko ondorengoei ez transmititzea lortu da. Berriro ondo ikustera helduko ote naizen?

Itxaropena badut, baina oso zaila izango da. Izan ere, oso gaixotasun arraro eta zaila da. Egunen batean sendatu egin ahal izango da, baina erlojuaren aurka borrokatzen ari gara. Gipuzkoan 200 bat gaixo gara.

Nola bizi dute seme-alabek?

Naturaltasunez bizi izan dugu beti. Gure etxean jostailu guztiak jasotzea behar bat zen, adibidez. Ateak irekita edo itxita egon behar dira. Hori beti horrela izan da eta kito.

Zein lan egiten duzue Begisare elkartean?

Seme-alabak dituzu.

Alabak 21 urte ditu eta semeak 19.

Diagnostikoa jaso ondoren izan al zenituen?

Bai. Seme-alabak edukitzea erabaki genuen eta aholku genetikoa eskatu nuen.

Seme-alabek erretinosi pigmentarioa edukitzeko oso aukera txikiak zituztela esan ziguten eta aurrera jarraitzea erabaki genuen. Nire seme-alabei akasdun genea pasa diet, baina nire bikoteak ez.

Seme-alabak eramaileak izan daitezke, baina ez dira gaixoak. Nire gurasoen kasuen, ordea, biak eramaileak ziren.

Beraientzat gogorra izango zen eramaleak zirela jakitea.

Noski. Zorionez, errudun sentimendua denborarekin joan egiten da. Izan ere, ez dute inongo errurik. Gainera, ez zekiten ezer.

Nola moldatzen zara egunerokoan?

Egunerokoa nire etxera mugatzen denean, ondo moldatzen naiz. Baina egunerokoa ez da beti nire etxera mugatzen.

Etxetik ateratzen naizenean, egokitzen saiatzen naiz. Arazoak konpontzen. Zorionez, horretarako erremintak ditugu: teknologia, bereizgarria (txapa), bastoi zuria... Gure helburua autonomia mantentzea da eta horretarako gogor lan egiten dugu, baina geroz eta laguntza gehiago behar dugu.

Nola ikusten duzu etorkizuna?

Etorkizuna ikerketaren esku dago. Zorionez, asko ari gara aurreratzen. Duela 20 urte erretinosi pigmentarioa genuela bakarrik zekiten eta orain zein genek sortu digun, zein mutazio duten... dakite. Duela 10 urte, Gipuzkoan bertan eta elkarteak sustaturik, erretinosi pigmentarioaren ikerketa proiektua abian jarri zen Biodonostia Institutuan. Zenbat

Elkarte gehienetan bezala, lan asko dugu eta lan egiteko prest dagoen jendea behar dugu. Egitasmo asko ditugu eskuartean: bazkideari arreta eman, sentsibilizazioa, ikerketa... Sendabidea ikerketatik etortzea espero dugu, baina hori heldu arte ahalik eta hobekien bizitzen saiatzen gara. Jendeak zer dugun jakitea beharrezkoa da. Izan ere, ez zaigu ezer berezirik nabaritzen begiradan, baina gauza arraroak egiten ditugu. Horregatik sortu genuen bereizgarria (txapa): identifikatzeko balio du eta oso garrantzitsua da sozialki. Denda batera joan eta ilara dagoela konturatzen ez banaiz, aurrean jartzen naiz. Konturatzen naizenean, lotsagorritu egiten naiz. Bereizgarriarekin ere bai, baina bereizgarria arduratzen da azalpena emateaz. Teknologia ere lagungarria da: kale baten izena irakurtzerik ez badugu, mugikorrarekin kartelari argazkia atera eta listo. Zuloak eta piboteak non dauden jakiteko, berriz, bastoi zuria eta gida txakurra ditugu.

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 402 • 2020ko abenduaren 24a

Erretratua

PLAZER HANDI BAT IZAN DA ZUEKIN LAN EGITEA Gogoan daukat Urretxu-Zumarragako euskaltzaleok Zumarragako La Salle ikastetxean elkartu gineneko 1992ko Santa Lutzi bezpera hura, herrian euskara biziberritzearren euskaltzale taldea eratzeko asmoz.

O

roitzen naiz orduan ia erdara hutsean aritzen nintzela lagunartean, eta urte gutxi lehenago, alfabetatzen, euskara berrikasten aritu izana nintzela Joxemari Etxanizen eskutik: berak ere eman zidan proiektu honen berri. Hala sortu genuen Zintzo-Mintzo. Kideok gero lantaldetan banatu eta nik aldizkariarenean aritzea erabaki nuen, informatikarekin lotzen ninduelako-edo.

1993an ostera zapatuero Sebas Iturriotzen laguntzapean elkartu ginen aldizkari proiektua taxutzearren: Nolakoa nahi genuen? Nola burutuko genuen? Otamotz bataiatu genuen aldizkaria, bertakook otamotzak garelako, Beasainen bareak edo Lazkaon antzarrak garen bezalaxe. Halere, gero hala arituko ginen urtebetez, ez arre ez so une batean aurrera egin erabaki arte, herriotako jaietan 0 zenbakiko ale bana plazaratuz.

Ondoren aleak banan-banan etorri eta lankideok orotariko lanak egingo genituen (publizista, banatzaile, argazkilari, maketatzaile, …) denborarekin espezializatu arte: neu informatikari izan nintzen. Udal-hitzarmenekin Amaia Pildain izan zen lehen koordinatzailea, Jon Balentxik eta Asier Zalduak segituko zioten.

1995eko maiatzaren 28ko gauean, udal hauteskundeetako ale berezia egiten. Otamotz

Jonmikel Intsausti Urretxu-Zumarraga

Argazkian 1995eko maiatzaren 28ko gaua da, udal hauteskundeetako ale berezia egiten ari gara: daitort halakoetan urduri jartzen nintzela, ordenadoreak planto egingo zuen beldurrez; elkartean zain, prest ginen lankideak emaitzekin etorri arte. Datuak aplikazioan sartu, tartak eta diagramak osatu, kazetariek testuak idatzi eta ordu t’erdi ondoren bukatuta genuen.

Alea prest, Internetik ez genuen ga-

rai haietan Sebas autoz Oñatira etorri eta agudo Gertura ekartzen zuen fitxategia; goizean goiz atzera itzuli eta aleak bero-bero herriko egunkari saltokietan, Renferen geltokian, ospitalean… banatzen zituen: ez huen lo askorik egingo gau haietan! Orduan herri mailako datuak ematen lehenak ginen!

Oso aberasgarriak izan ziren ZintzoMintzo eta Otamotz-ekin aritutako urteak; aurreko kidez gain lagun on ugari egin nituen: Aintzane, Gene, Marian, Joxe, Jon, Igor, Jexusmari, Joxemari, Marko, Unai, Andoni, Ritxi, Gurutze, Pello, Gema, Marisa, Jeni, Gorka, Mikel, Lide, Idoia, Aitor, Josu, … milesker guztioi eta baita zuri ere Amaia, 50. zenbakian idatzi zenuenari erantzunez: plazer handia izan zen zurekin lan egitea.

Goierritarra eta Otamotz aldizkariak izan ginen Goierrin euskal prentsa idatzian lehenak; egun Goierriko Hitza eta GOIBERRI ditugu. Segi dezala kateak!

Gaztejira 13 Mohamed Amine • Ane Insausti

2020ko abenduaren 24a • # 402

«Marokoko hirugarrena nintzen pisua jaurtitzen» MOHAMED AMINE • Errugbi jokalaria

ANE INSAUSTI BARANDIARAN Hegitik begira

@ane_insausti

GabONak

B

Testua: Andrea Aranburu

Argazkia: Pedro Churruca

M

ohamed Amine (Maroko, 2001) Ordizia Rugbyko jokalaria da. Orain dela bi urte iritsi zen Euskal Herrira. Lehenik Donostiako adin txikikoen zentro batean bizi izan zen eta ondoren, Segurako Enpresak zabalduz zentroan.

Hainbat hilabete Beasainen pasa baditu ere, gaur egun Ordizian bizi da.

Iritsi denetik, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza prestatzeaz gain, soldadurako ikastaro bat ere egin du. Egun, Ampo Ordiziako lehen taldean eta 23 urtez azpikoan jokatzen ari da.

Noiz hasi zinen errugbian jokatzen?

Errugbia Euskal Herrian nengoela ezagutu nuen, 17 urterekin. 2019ko otsailean, 18 urtez azpiko Ampo Ordiziako errugbi taldean hasi nintzen.

Nola suertatu zitzaizun Ordiziako errugbi taldean aritzeko aukera?

Errugbian jokatzen duen Segurako zentroko hezitzaile batek, Joanes Mujikak, animatu ninduen kirol berri hau probatzera, eta berak erakutsi zidan dakidan guztia. Oso esperientzia ona izan zen.

Ampo Ordizia taldeak asko erraztu dit

nik bertan jokatu ahal izatea, etorkina izateagatik ez baita beti hain erraza.

Aurretik ere kirolen bat egin izan duzu?

Pisu-jaurtiketan ibiltzen nintzen, eta nahiko ona nintzen. Marokoko hirugarrena nintzen, baina hemen ez dut jarraitu.

Nolako esperientzia izan zen zuretzat Ampo Ordiziako lehen taldean jokatzea?

Maila oso-oso altuko kirolariak daude lehen taldean. Aldea asko nabari da.

Momentuz hiru partida jokatu ditudan arren, esperientzia oso polita izaten ari da, oso gustura nago eta asko dut oraindik ere ikasteko.

«Joanes Mujikak, animatu ninduen errugbia probatzera, eta berak erakutsi zidan dakidan guztia»

alia genitzake aurtengo Gabonak erlijioak gure gizartean duen botereaz begiak irekitzeko, nahiz eta Jesusen jaiotzaren mirarizko gau horretan inork ez duen sinesten; familia nuklearraren tenpluaren atzean zenbat indarkeria ezkutatzen den konturatzeko; jabetzeko, bakearen izenean familian istiluak ekiditearren, pentsatzen dutena isiltzen igarotzen dituztela askok Gabonetako otorduak.

Balia genitzake, ohartzeko, maitasunaren izenean, otorduen prestaketak eta garbiketak zenbat emakume behartuko dituzten opor egunak lanez lepo pasatzera; baita adineko pertsonak zaintzen dituzten emakume etorkinek zenbat opor dituzten ikusteko, edo gure familien erritmoa mantentzeko zutabe direla konturatzeko…

Balia genitzake, behingoz, gure zoriontasuna kontsumoaren bidez lortuko dugula sinestarazi digutela ohartzeko; oparirik onena zaintza kolektiboa dela hausnartzeko, edo, batzuek ez dutela opariak erosteko adina izango konturatzeko; edo, bide batez, Gabonetako argietan xahututako diru publikoa baliabide urriko norbanako edo kolektiboei ematea posible dela bururatzeko.

Finean, sistema hau bizigarria ez dela ikustarazteko, (Gabonetako) apaingarrien azpian dagoen bizitza bere gordintasunean ikusteko. Balia genitzake… baina ez.

14 Garapena Enpresen digitalizazio prozesua

# 402 • 2020ko abenduaren 24a

Garapena

PREMIAZKO ERALDAKETA Goierriko enpresetako arduradunak ahaldundu eta enpresen digitalizazio prozesu azkar eta eraginkor bat egiteko DIGIinnova proiektua jarriko du abian Goierri Valley elkarteak.

Enpresek lehiakortasunean irabazteko ezinbesteko urratsa da digitalizazioa.

Testua: Iñaki Gurrutxaga

G

oierri Valley elkartearen barruan aurten egin duten prozesu baten ondorio da DIGIinnova proiektu berritzailearen sorrera. Bazkide diren ETEak (Enpresa Txiki eta Ertainak) «indartsu, sendo eta lehiakorrak» izateko, bakoitzaren beharretara egokitzen diren berrikuntza eredu bizkorrak garatu nahi ditu elkarteak, eta hori digitalizazioa eta berrikuntza uztartuko dituen proiektu horren bidez lortu nahi du. Helburua argia da: ETEak eraldaketa digitalaren bidean murgiltzea etorkizunean lehiakorrak izaten segi dezaten. Gipuzkoako Foru Aldundiaren diru-laguntza ebazpen baten zain, 2021eko lehen seihilekoan landu nahi lukete egitasmoa.

Enpresa txiki eta ertainen «digitalizazio maila txikia» da, Goierri Valleyko negozio arduradun Xabier Perezek nabarmendu duenez. «Bakarren bat badago urratsen bat egin duena, baina orokorrean txikia da maila. Goierri Valleyn ETEen lehiakortasuna lantzen ari gara, eta errealitate horretatik abiatuta, aldatzeko momentua dela ikusi dugu. Merkatuak aldatzeko eskatzen du, elkarteko enpresa traktoreek ere mezu hori helarazi dute. Gauzak beste era batera egi-

DIGIINOVA PROIEKTUA » Enpresen helburu zehatzak Digitalizazioak eskaintzen dituen banakako aukerak modu egituratuan identifikatu, lehenetsi eta balioztatzea plano ezberdinetan, beti ere, negozioaren hazkundeari eta jasangarritasunari begira. Behin formakuntza hartuta (ekintza-prestakuntza), lehen fasea praktikan jarriko lukete enpresek, eta ibilbide orri indibidual bat definitu digitalizazio prozesuarekin jarraitzeko.

» Goierri Valley-ren helburu zehatzak Proiektuan parte hartzen ari diren eta elkarteko bazkide diren ETEen (Enpresa txiki eta ertainak) digitalizazio erronkak eta lehentasunak ezagutuko lituzke Goierri Valley elkarteak. Era berean, enpresa bazkideei lagunduko lieke garapen digitaleko ibilbide orri bat izaten.

ten hasteko garaia da, orain arteko lan egiteko era aldatu beharra dago».

Goierrin ez ezik, Gipuzkoako ETE gehienetan «digitalizazioaren inplantazioa oso eskasa» da, eta DIGIinnova «eredugarria» izan daiteke gainontzeko eskualdeentzat ere. «Beste garapen agentzia batzuekin elkartzen garenean, denon ahotan dagoen gaia da. Digitalizazioa ez dago garatuta, eta etorkizunean hemen egon nahi badugu, egin beharreko gauza bat da, bestela, epe motz eta ertainean enpresak ez dira lehiakorrak izango. Metal mekanika sektorean erreferente izan nahi du». Aldundia Gipuzkoan bultzatzen ari den eraldaketa estrategiarekin bat datorren proiektutzat jo du Perezek.

Pertsonak formatu aldaketarako DIGIinnova proiektuan 8-12 enpresa txiki eta ertainek parte hartuko dute.

Lan saio bateratu batzuk egitea da asmoa, digitalizazioaren eredua eta di-

Garapena 15 Enpresen digitalizazio prozesua

2020ko abenduaren 24a • # 402

Goierri Valley elkarteko bazkide diren 8-12 enpresa txiki eta ertainek parte hartuko dute DIGIinnova proiektu berritzailean.

tuen aukerak ezagutzeko. Lehen pausu hori emanda, eredu horiek enpresa bakoitzaren beharretara egokitzea da gakoa, banakako aukerak eta ibilbide orria zehaztuta. Era berean, prozesuan parte hartuko duten enpresen erronkei eta lehentasunei buruzko informazioa eskuratuko du Goierri Valley elkarteak.

«Helburu nagusia enpresetako pertsonak formatzea da, gero pertsona horiek dagokion digitalizazio prozesua bideratzeko haien enpresetan. Sentsibilizazioa eta formakuntza uztartzen ditu proiektuak». Perezek argitu duenez, irailetik aurrera enpresa bakoitzak proposatu beharko du zer lehentasun duen: «Eraldaketa digital hori enpresetasko liderrek gidatuko dute. Horrek ez du esan nahi bakoitzak bere kasara egingo duenik. Adituetan oinarritu beharko dira, hirugarren pertsonetan. Horiek izango dira proiektuari jarraipena egingo diotenak».

Erabakiak denbora errealean

«Digitalizatu ezean, enpresak ez dira lehiakorrak izango epe motz eta ertainean» «Formakuntza hartu duten enpresetako liderrek gidatuko dute eraldaketa enpresetan» Xabier Perez Goierri Valleyko negozio arduraduna

Eraldaketa digitala enpresaren alderdi guztietan egin daitekeela adierazi du Goierri Valleyko ordezkariak. «Produkzioa digitalizatu daiteke, administrazioa, salmenta, mantentze arloa... Lehen pausua datuen kaptazioa egitea da, eta ondoren datu horien azterketa adimentsu bat egitea. Monitorizatuz gero, errealitatea denbora errealean ikus dezakezu, eta erabakiak azkarrago eta momentuan bertan hartu». Komunikazioarekin ere lotura du digitalizazioak, enpresen arteko informazio trukeari begira batez ere: «Enpresetako komunikazio era aldatu egin da, eta plataforma digitalak partekatzen dira».

Digitalizazioa eta lehiakortasuna eskutik doazela, horixe da Perezek behin eta berriz aipatzen duen ideia. «Lan egiteko era berriak honakoak dira: erabakiak azkar hartu, zero akats lan egiteko erara joan, prozesua denbora errealean kontrolatu, mantentze lan prediktibo eta prebentiboak egin...». Ate joka dator eraldaketa, premiaz gainera.

Merkatariak eta ekoizleak ere, bide digitalean

G

oierriko ekoizle, merkatari, ostalari eta gainerako zerbitzuen ehundura indartu, eta bertako salmenta eta kontsumoa konektatzeko plataforma digital berria sortu da: Goierriko Azoka (goierrikoazoka.eus). Gero eta errotuago dago gizartean online erosteko ohitura, eta Goierriko produktu eta zerbitzuak ere kontsumitu ahal izateko aukera berri bat jarri du. Erakusleiho eta salmenta baliabide bat baino gehiago izateko bokazioa dauka.

Proiektu honen oinarrian ere digitalizazioa dago, eta hasierahasieratik ikusi du Goiekik digitalizazioa bi eremutara zabaldu beharra. Batetik, eskualdeko mailako online plataformaren zerbitzua eskaintzea, eta bestetik, banako digitalizazioa. Proiektu honen helburua Goierriko negozio txikiei digitalizazio prozesuan laguntzea da. Dagoeneko hainbat enpresa txikik egin dute bat egitasmoarekin, baina proiektua irekia da eta handitzeko aukera dauka. Lehen lanketa ekoizleekin eta merkataritza dendekin egin da.

Proiektuko partaide diren ekoizle eta merkatariek nahi adina saltzeko aukera izango dute plataforma honen bidez, eta horrez gain, plataformaren marka eta marketin lanez baliatu ahal izango dira. Kontsumitzaileek, berrriz, ehunka produktu plataforma bakarrean erosteko aukera izango dute. Merkatari eta ekoizleen banakako ahalduntze digitala ere lortu nahi du proiektuak.

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 402 • 2020ko abenduaren 24a

Dantza

Bide urratzaileak Kea (Beasain) Antton Fernandez Lasa Dantzaria

Txistulariak, musikariak

S

anta Lutzi eguna eta gabon garaia bitartean egin izan da Zumarragako txistulari alardea edo kontzertua urte dezentetan. Osasun krisiak bertan behera utzi digun aurrez aurreko plazerretako bat. Goierriko hainbat herritako txistu joleak bildu ditu urterik urte (Idiazabal, Legazpi, Beasain…). Halaxe egin izan da Urretxuko txistulari alardea ere, Santa Anastasia festetan.

Herriko gainerako elkarte ugariri beti egin diote txokoa programan: izan musika eskola, bertso eskola, abesbatzak… Lurra eta Irrintzi taldeetako dantzaririk ere ez da falta izan haiekin batera. Urteroko emanaldi nagusietakoak izan dira dantzariontzat, taldearen egutegia antolatzeko aitzakia, eta ohiko errepertorioa osatzeko dantzak ikasteko motibagarri. Bereziki landu izan ditugu fandangoa, arin-arina, Amaia ezpata dantza eta abar okasio horietarako, lokalean zegokion bideoa eta kasetea behin eta berriz bueltaka jarrita.

TikTokaren aroan ere, nola ez, zuzeneko musikariek berebiziko garrantzia izaten jarraitzen dute guretzat.

Kontzertu horietako txistulari, atabalari, silbote jole eta gainerako batzuk urte osoan aritzen dira dantza taldeetan jotzen. Dantzarion apetak asetzen nahikoa lan izango dute, batek azkarrago jotzeko eta besteak motelago jarraitzeko eskatzen diegunean, une berean. Horrexegatik, eskerrak eman nahi dizkiet urteotan kide ditugun akordeoilari, pandero jole, dultzainero edota txistulari guztiei.

2021etik aurrera ere makina bat kontzertu, alarde eta emanaldik sarri elkar gaitzatela!

Ke arteko rock soinuak

L

aurogeiko hamarkadarekin batera, 70eko rock&roll doinuak gogortzen hasi ziren. Punkaren eztandaren aurreko urteetan, Goierrin ere izan zen rock gogorra eta heavy metala bezalako estiloak jorratu zituenik. Beasaingo Kea taldea da horren lekuko. 1980ko udazkenean, herriko bost lagun elkarrekin jotzeko elkartzen hasi ziren. Jabier Irigoien, Migel Angel Garcia, Alberto Vazquez, Xabier Bujanda eta Joan Antonio Ros ziren boskotea osatzen zutenak. Taldekideetako baten senideek zuten soto edo lokal batean hasi ziren entseatzen; gerora, Murumendi ikastetxea dagoen lekuan, udalak utzitako areto batean ere jo zuten. Hortik datorkie ‘Kea’ izena, areto txiki batean eta denak erretzen ari zirela, ke artean entseatzen baitzuten.

Berehala hasi ziren aurreneko kontzertuak egiten. Lasarten, Irunen, edo Aretxabaletan jo zuten, besteak beste, baita Oñatin nuklearren aurka antolatutako jaialdi batean ere. Buruhausterik handiena, ordea, megafonia eta musika ekipoak erosteak ekarri zizkien, eta horiei aurre egiteko, dantzaldietan jotzen hasi ziren, hura baitzen garai hartan dirua irabazteko leku bakarra. Garaikide izan zuten Burbuil taldearekin batera, Loinazko San Martin plaza azpian jotzen zuten igandeetan, udalak kontratatuta. Hiru urteko ibilbidea egin eta gero, taldekide batzuek soldadutzara joan behar zutela eta, 1984an desegin zuten taldea.

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2020ko abenduaren 24a • # 402

Moda Yolanda Matxain• Arantxa lentzeria (Ordizia)

Azpiko arropa, eroso sentiarazteko

O

so pertsonala da azpiko arropa, eta ohiturak aldatzea kosta egiten da. Baina berrikuntza ugari daudenez, neurri, modelo edo material desberdinetako jantziak probatzeak merezi du, askotan aldaketak onerako izaten direlako. Hori bai, pasareletako moda joerak eta errealitatea ez doaz beti batera; probatzea eta profesionalen aholkuak jarraitzea beti da ona.

Gehienean kanpoko arropak baldintzatzen du azpiko arropa. Tiro altuko prakak eramaten badira, kuleroak ere altuagoak izango dira; eta alderantziz.

Orain praka edo leggins estuak janztea ohikoa bihurtu denean, josturarik gabeko edo markatzen ez duten kulero ugari aurkitu daitezke.

Mutiletan aukera ez da hainbestekoa, baina gero eta garrantzi handiagoa hartzen ari da mutilen azpiko arropa ere. Gantzontziloei dagokienean, hankadunak edo slipak saltzen dira gehien, gustuen edo ohituren arabera. Eskaintza gero eta zabalagoa da, bai materialen zein koloreen aldetik.

Bularretakoetan era desberdinetakoak daude, momentu edo behar bakoitzerako: josturarik gabeak, uztaiarekin, betegarridunak, push up-arekin, uztairik gabeak baina formarekin, lisoak,

puntilladunak... Bularretakoei dagokionean, zenbakiaz gain, hizkia ere kontuan hartzea komeni da: zenbakiak bularraren azpiko aldearen neurria adierazten du, eta A, B, C edo D letrek bularralde osoarena. A-k kopa txikiagoa esan nahi du, eta D-k handiagoa. Adinarekin gorputza aldatzen joaten denez, bularretako egokiena aukeratu ahal izateko, neurri, kopa eta etxe desberdinekoak probatu behar dira, erosoena aukeratzeko.

Koloreak eta materialak Koloreari dagokionean, bai gizonezkoetan bai emakumezkoetan, ohiko beltze-

kin eta txuriekin batera, kolore ugaritakoak daude aukeran. Materialetan, betiko kotoiarekin batera, oihal mota berriak eta jasangarriak sartzen ari dira azpiko arropan: banbua, eukaliptoarekin egindako zezela edo pagoaren zuretik aterako zuntzarekin egindako mikromodala.... Material birziklatuak ere bai. Galtzerdietan ere material berri horien konbinaketak egiten dituzte, goxotasun handia lortuz.

Azpiko kamisetetan ere aldaketa nabaritu da azkeneko urteetan. Tula, lumeta edo puntilladunek gero eta arrakasta handiago dute, momentu askotan, erakusteko jantzia bihurtu da.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 402 • 2020ko abenduaren 24a

Komikia

Aliritzian Marian Velasco Ikaslea

Olentzerori gutuna

O

lentzero maitea: aurten gauza garrantzitsu bat eskatu nahi nizuke, beraz, lerro hauek aprobetxatu nahi ditut era publiko batean egiteko, eta horrela, gutun hau galtzeko arriskurik egon ez dadin, txikia nintzela bizikleta bat eskatu nizunean gertatu zen bezala.

Badira hiru urte pasatxo nire ardurapean taberna bat izan nuela, eta oilo ipurdia jartzen zait egungo egoeran oraindik taberna dudala imaginatzen dudan bakoitzean. Jakin badakit garai zailak direla sektore guztientzat, eta agian, osasun sailera bideratuta izan beharko lukeela nire eskakizuna, baina tabernaria izan naizenez, amorru berezia sentitzen dut nire lankide ohiak pandemia honetan jasaten ari diren bidegabekeriekin.

Denok ematen diogu osasun publikoari lehentasun eztabaidaezina, eta birusa heda ez dadin, etsipenez onartu ditugu azken hilabeteetan inposatu zaizkigun eskubide murrizketak.

Ostalaritzak bereziki, euren establezimenduetako prebentzio

eta higiene neurriak pentsaezinak diren mugetaraino zorroztu dituzte, hala eskatu baitzaie, eta azken hilabeteetan inexistenteak izan diren irabazietatik inbertsio izugarriak egin dituzte hori lortzeko. Eta ahalegin hauek guztiak saritu beharrean, euren ogibidea nola hiltzen den pairatzen ari dira.

Bai, tabernetan era arduragabe batean jokatzen duen jendea dago, baina jende horrek ez al du bere bizitzako beste edozein esparrutan arduragabekeriaz jokatzen? Eta gobernua ez al da arduragabekeriaz jokatzen ari jendea beste azalera batzuetan pilatzen utziz? Supermerkatuetan, garraio publikoan, eskoletan, enpresa handietan, eta abarretan ez al dago arriskurik?

Zergatik zigortzen da ostalaria besteen arduragabekeriaz?

Olentzero maitea, birus hau desagertzeko eskatu nahi nizu- Ostalari ke, justizia, koherentzia eta el- bakoitzarentzat kartasuna eskatu nahi nizkizu- baselina poto bat ke. Baina badakit hau dena ez eskatzen dizut dagoela zure eskuetan, badakit ezin duzula miraririk egin. Horregatik, ostalari bakoitzari baselina poto bat eramateko eskatzen dizut. Izan ere, ostalaritza pandemiaren errudun bakar bezala seinalatzea da norbaiten interesa, eta dirudienez, datozen hilabeteetan eta egoera hau amaitu arte langile xume hauei ipurditik gogor ematen jarraituko dute