GoiBerri 406. zenbakia

zk. 406 2021eko urtarrilaren 29a www.goiberri.eus

Iritzia Xegun Altolagirre.

Ez dakit nora goazen

03

Elkarrizketa

10-11

Aritz Gartzia: ÂŤJakitun gara gure erosketek planetan eragina dutelaÂť

Erreportajea

14-15

Argiaren prezioak sabai historikoak harrapatu ditu urtearen hasieran

HIRU LAURDEN GAIKA 04

Hamar urtean nabarmen igo da bilketa tasaren indizea

02 Publizitatea # 406 • 2021eko urtarrilaren 29a

Iritzia 03 Xegun Altolagirre • Gidoigilea eta sortzailea

2021EKO URTARRILAREN 29A

# 406 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea:

Itzain

Ez dakit nora goazen

Xegun Altolagirre Gidoigilea eta sortzailea

Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Goiberri

E

z naiz ametsei esan nahia zukutzen gehiago aguantatzen etxean itxita». Sinestezidien horietakoa, baina bart amets bat na. Besarkatu? 2renTwok bazekien zer esan nahi izan dut. Oraindik ernaldu ere egin ez zuen hitz horrek, baina zergatik? Zertarako beden biloba zen protagonista: 2renTwo. sarkatu? Motherrek jende hori guztia ukitu nahi «2renTwo haserre zegoen. Esnatu orduko zuen? Erotuta al zeuden?

Motherrek , amak, bere logela iKlasrum modura Bere lana diktatzen hasi zitzaion iDazteiker aldatu zuen, eta lagunak aisialdi gune birtuale- bere robotari. «Birusa heldu zenean, nire guraan zeuden bitartean, bera preso zegoen eskolako soak errebelde, zoro eta axolagabeak ziren. Jenlanak amaitu arte. 2renTwo 14 urte betetzear ze- dea aurrez aurre ezagutu, harremanak izateko goen, eta bost axola zitzaion historiako klasea, eta kontaktu fisikoa aldarrikatzen zuten. Jenbost axola duela 26 urte gertatu zen hura. 20 ur- dartean ibiltzeak zuen arriskua ez zuten ezagute! Jendea garai hartan azpigaratua zegoen, ate- tzen. Honek guztiak argi erakusten du 2030. urra kontuak, lekuren bat ezagutu nahi bazuten tean Urkulluk mundu mailako murrizketa sobertaraino joan behar izaten zuten. Hori denbo- zial legea sinatu arte, zein burugabekoak izan zira galtzea! Deskubritu zuen jendeak agurtzeko ren. Pozten nau gurasoak aldatu direla ikusteak. elkar ukitzen zuela, burugabe batzuk batera ere Gaur egun okurritu ere ez zitzaien egingo ni ukiegiten omen zutela lo. Tira, 2renTwok basati tzea, are gehiago nigana bi metro baino gertuahaienganako zero interesa zuen. Ez zen harri- gora hurbiltzea. Garai ez osasuntsuak amaitu zitzekoa birusa iristean jende hura erabat babes- ren, mundu zoriontsu batean bizi gara orain». gabe harrapatzea. 2renTwo informazio bila ari 2renTwok ordulariari hitz egin zion. «Mother, zela, bere motherren gazte garaiko instagram amaitu dut!» Bat batean, motherrek iKlasrum izeneko antzinako app bateko kontua topatu modutik Aisialdi modura aldatu zion gunea. Lazuen. Garai hartan menpekotasun gunekin bat egin zuen. Jauzi birtuala! larria bizi zuten gazteek, beren Ama 2renTworen gelara sartzean une oroko argazkiak, bai ala bai, iklasrumeko horman oraindik instaapp horretan eskegi behar zituzbere gaztetako argazkia zeEz dakit nora grameko ten. Esandakoa, 2renTwok 26 urte goen. Hunkitu egin zen. Inork leihoegin zituen atzera eta han aurkitu goazen. Baina tik mother ikusiko balu, negarrez ari zuen bere motherren argazki bat. goazen leku zela esango luke, baina ezinezkoa da.

Argazkiaren oinak horrela zioen.

Inork ez du ez negar ez barre egiten. horretara «Amonaren urtebetetze festa konEmozioak emojien bidez adierazten bagoazela finamenduan. Zuek guztiak lazdira». argi daukat tantzeko eta besarkada bero bateBaina lasai, seguraski amets bat an ito arte estutzeko gogoa! Ez dut besterik ez da izan. Edo?

04 Sakonean Hondakinen kudeaketa eta tratamendua

# 406 • 2021eko urtarrilaren 29a

Erreportajea

KOPURU BERETAN Testuak: K. Garralda Zubimendi

Argazkiak: Gorka Gomez

Sasieta mankomunitateak 21.828 tona hondakin jaso ditu 2020an. Goierritar bakoitzak 310 kilo zabor sortzen du urtean, batez beste. 2019ko kopuru bertsuak dira, nahiz eta hondakin zatikietan gorabeherak egon diren.

Pandemiaren ondorioak zaborretan ere nabaritu dira.

H

ondakinen sorkuntza gure bizitza eta kontsumo estiloetara lotuta dago», dio Iñaki Erauskin Sasieta mankomunitateko zerbitzuburuak. Xehetasunei erreparatuta nabari da 2020a ezohiko urtea izan dela, baina kopuru totaletan, aurreko urteetako joera mantendu da.

Badira zazpi urte 22.000 tona zaborretik behera biltzen dutela. 21.828 tona jaso dira aurtengoan, zehazki.

Hiriguneetan jasotakoaren hiru laurden baino gehiago gaika sailkatu dira. «Birziklatze indizearekin edo tasarekin ez da nahastu behar», hasi da Erauskin. «Ulertzeko erraza da: jo dezagun kaleko iglu itxurako edukiontzi horietatik jasotzen dugun beira 100 kilo direla. Ez ditugu 100 kilo birziklatzen.

Zergatik? Bada, tartean, tapoiak, botilen etiketak, zirrindolak... badaudelako.

Jasotzen dena ez da beira puru-purua.

Seguro asko, 97 kilo izango dira labe batean sartu direnak eta botila berriak egiteko erabili dituztenak, baina beste hiruk zabortegi batean edo tratamendu

zentro batean amaituko dute. Eta berdin paperarekin, ontzi arinekin...». Urtetik urtera banaketa geroz eta hobeto egiten da, eta ehuneko txikiagoa bideratzen da zabortegietara. Duela hamar urte %29a sailkatzen zen behar bezala, 7.985 tona urtean. Egun, %76,7koa da kopurua, 16.737 tonarekin. Halere, banaketa indizeak iaz jo zuen goia, ia %77arekin.

Ormaiztegi da hondakin gehien bereizten duen herria. %85etik gora daude. 5.000 biztanletik gorako herrien artean Urretxuk du tasarik altuena, ia %80ko tasarekin. Ordizia ere Goierriko batez bestekoa baino ia puntu bat gorago dago; Mutiloa eta Altzaga dira banaketa kopuru txikienak dituzten herriak. %70era ere ez dira iristen.

Biohondakinak dira gaika biltzen diren zatiki handiena. Gutxigatik ez dira jasotako guztiaren herena. Halere, aurten kopuruak behera egin du zertxobait, ia %1. Jaitsiera handiagoa izan dute beirak eta paper eta kartoi bilketek, «seguro asko, pandemiaren ondorioz»:

Sakonean 05 2021eko urtarrilaren 29a • # 406

Zaborrak behar bazala bereiztea garrantzitsua da, birziklapen prozesua ahalbideratzeko.

Edozein zabor ere ezin da erre.

Hondakinen kudeaketa eta tratamendua

2020an herriguneetan bildutako zaborraren hiru laurden behar bezala sailkatuta zeuden eta birziklatzera bideratu dira Ormaiztegi da banaketa kopuru handiena duen herria, %85etik gora; Mutiloak du daturik kaxkarrena, %61,9arekin Biohondakina da jasotako hondakin guztien ia herena. Ontzien zatikia hazi egin da, eta beira eta paperarena, txikitu

%7,7 beira gutxiago jaso da kaleko edukiontzietatik. «Etxeetan ere kontsumitzen dugu beira: botilak, flaskoak... baina ostalaritza hilabeteetan itxita egon denez kontsumoa txikitu egin da», arrazoitu du Erauskinek. Martxora arte 2019an baino beira gehiago ari ziren jasotzen Sasietakoak, baina apiriletik aurrera, hilabetez hilabete, kopuruak txikiagoak izan dira, nahiz eta ostalaritza irekita izan; paperak eta kartoiak ere behera egin du, baina Erauskinek uste du joera orokorragoa dagoela kasu honetan: «Ohiturak aldatzen ari dira. Dena digitalizatzen ari da eta papera geroz eta gutxiago erabiltzen dugu. Egunkariak, propaganda...». 2018az geroztik behera datorren zatikia da. «Paketeriakartoia ari da gora egiten, Amazon eta halako banatzaileena», gaineratu du.

Ontzi arinen bilketa ia %8 hazi da.

«Betiko komertzio txikiaren ordez merkatalgune handietara jotzen du jendeak eta, horrek, enbalaje gehiago suposatzen du», dio mankomunitateko zerbitzuburuak. «Joera nabarmendu egin da

06 Sakonean Hondakinen kudeaketa eta tratamendua

pandemia garaian. Konfinatzeak eta saltokiak ixteak herritarren kontsumo ohiturak aldatu baitituzte»; etxeetako eta komertzioetako errefusak ere gora egin du, %1,5. «Hainbat faktoreren ondorioz gertatu da: pandemian zehar hondakin berriak sortu dira, hala nola, maskarak, eskularruak, mantalak eta beste babes-elementu batzuk. Horiek ezin dira birziklatu. Gainera, positiboren bat izan duten familiei hondakin guztiak errefusera botatzeko eskatu genien. Badaezpada, gero hondakin horiek tratatu behar dituzten langileak arriskuan jar ez zitezen». 2020an, era berean, errefusaren edukiontziak inoiz baino denbora gehiago egon dira zabalik. Itxialdiak irauten zuen bitartean asteko egun guztietan izan ziren zabalik eta Erauskinek dio horrek erlaxazio bat eragin zezakeela.

Industrialdeetan, jauzia Industrialdeetan bildutako errefusak nabarmen egin du behera. 2019an baino laurden bat gutxiago jaso zen iaz. «Neurri batean, eragina izango zuen industria-jarduera txikiagoa izateak, baina 2020an zehar lan handia egin da birziklatzea ahalik eta gehien indartzeko», aipatu du Erauskinek. «Martxoan Mutiloako zabortegia itxi zen eta bat-batean hondakinak nora eramanik gabe gelditu ginen. Orduan, Gipuzkoako Hondakinen Kontsortzioak arazoari aurre egiteko hondakinak Zubietan onartuko zituela esan esan zuen, betiere, materialak garbi iristen baziren: hondakin arriskutsurik gabe, ez latarik, ez pinturarik... Beraiek ere estandar batzuk bete behar dituzte euren emisioetan. Orduan, martxotik aurrera lanketa berezia egiten hasi ginen, errefusa errefusa izan zedin, beste material arriskutsurik gabe». Industrialdeetan jasotako guztizko kopurua %17,5 jaitsi zen iaz, baina birziklatzera bideratutako hondakinen kopurua mantendu egin zen. «Lehen errefusera zihoazen hondakin asko orain birziklatu egiten direlako». 800 bat enpresa txikiren eta ertainen hondakinak biltzen ditu Sasieta mankomunitateak.

Garbiguneetan ere inoiz baino jende gehiago artatu dute, itxialdi garaian bizilagunentzat itxita egon ziren arren.

«Izugarrizko jende pila izan dugu. Tonatan gutxiago bildu da, baina erabiltzaile kopurua %16,6 hazi zen 2020an»,

# 406 • 2021eko urtarrilaren 29a

Hondakinen bideak irteera asko ditu

H

ondakin bat edukiontzira botatzean bere bidea hasi besterik ez da egin. Hondakinaren ezaugarrien arabera bide bat edo bestea hartuko du, hau da, birziklatzera edo Zubietako erraustegira bidaliko da. Erraustegira ahalik eta produktu gutxien bidaltzea komeni denez, garrantzitsua da ongi sailkatzea birziklapenaren bidea har dezaten.

Kasu honetan, kontsorzioaren banaketa planta batzuetara bideratzen dira, are zatiki txikiagotan banatzeko. Ontzien kasuan, esaterako, Legazpiko plantara eramaten dira eta plastikoaren ezaugarrien arabera banatzen dira. Behin banaketa eginda, fardoetan pilatzen dira eta enpresei saltzen zaizkie, lehengai bezala. Enpresa espezializatuak arduratzen dira hondakinak birziklatzeaz eta bigarren bizitza bat emateaz.

«Adarrak bezala, bideak zabaltzen joaten dira», lazaldu du Erauskinek.

Hondakin organikoekin ere antzeko tratamendua egiten da. Jasotakoa bildu eta ezpurutasunak kendutakoak konposta egiteko erabiltzen da espezializatutako eremuetan, Zubietan esaterako.

Errefusa, birziklatu ezin diren hondakinak, Zubietan erre egiten dira. Konbustioaren beroa aprobetxatuz energia sortzen da bertan, baina keak ingurumena zikintzen du.

dio Erauskinek. 32.000 erabiltzailetik gora izan dituzte Beasaingo, Ordiziako eta Urretxuko garbiguneetan, 110 lagun egun bakoitzean, bataz beste. Inoizko kopururik handiena da. «Guretzako garbiguneak oso elementu garrantzitsuak dira, eta ikusten da. Bereziki, gremioetako langileek erabiltzen dute. Eskertzekoa da. Hondakinak kalean botata egon beharrean birziklatzera bideratzen dira». Kalean bildutako etxetresnen bilketak ere gora egin du, «asko gainera». %14 baino gehiago hazi da.

827 tona jaso ziren urte guztian zehar, azken hamar urteetako kopururik handiena. «Ez dakit itxialdian jendeak etxebizitzak, ganbarak, garajeak... garbitzen ibili ote den. Asko izan dira trasteak garbiguneetara eraman dituztenak, baina kalean aurreko urteetan baino gehiago jaso dugu. Etorkizunean honek bai eskatuko duela kudeaketa berezia», aurreratu du.

Geroz eta zabor gutxiago Goierritar bakoitzak 312,24 kilo zabor sortu zuen 2020. urtean. Hau da, ez da eguneko kilo batera iristen. Duela hamar urte 426 kilo sortzen zuen goierritar bakoitzak. Hori da bidea: geroz eta zabor gutxiago sortzea eta sortzen den hori behar bezala bereiztea birziklapena bermatzeko.

Sasieta mankomunitateak badu ahalmena jasotzen den zabor guztia kudeatzeko. «Gure helburua da biltzen den horretatik errefusa ahalik eta gehien txikitzea. Momentuz errefus hori Zubietara eramaten da bertan erre eta energia elektrikoa sortzeko. Baina Europak markatzen duen hierarkian hori azken-aurreko pausoa da. Azkena zabortegiak dira. Erraustegiaren aurretik daude prebentzioa, berrerabilpena eta birziklatzea», aipatu du arduradunak. «Prebentzioa ez da erreza. Berrerabilpena gauza puntualekin egiten da: arropa, jostailuak, botila batzuk... Baina indar handiena ematen diogu birziklatzeari. Gure politika hori da».

Goierriko familia bakoitzak, etxebizitza bakoitzak, 130 euro inguru ordaintzen du zaborren inguruko zergetan.

«Ez zait garestia iruditzen», azpimarratu du Erauskinek. «Sasieta da bilketa guztiak, tratamenduak, poligonoak, komertzioak... Herri bakoitzaren tamainaren arabera kopuru bat ordaintzen du, eta gastu hori zabor-tasen bi-

Sakonean 07 Hondakinen kudeaketa eta tratamendua

2021eko urtarrilaren 29a • # 406

Goierriko 2020ko gaikako bilketa herriz herri, kilotan Herria

Altzaga Arama Ataun Beasain

Errefusa Traste zahar birziklaezinak 16.040 561 29.680 613 69.540 5.187 1.025.540 42.526

Ezkio

435.060

Gabiria

19.780 11.040 160.300

Gaintza Idiazabal Itsaso Itsasondo Lazkao Legazpi Legorreta Mutiloa Olaberria Ordizia Ormaiztegi Segura Urretxu Zaldibia Zegama Zerain

10.900 26.240 492.380 577.040 72.780 32.400 75.000 707.320 53.000 104.980

Kartoi komertziala

4.880

0

5.840 63.980 505.700

0 0 131.320

Ontzi Etxeko bio Inausketa arinak hondakina lorezaintza 5.120 12.000 0 8.480 15.420 3.720 77.700 149.740 4.706 717.440 1.270.520 119.976

Beira

7.726 8.310 57.927 465.556

1.391 1.495

16.600

0

19.240

0

16.240

37.060 14.200

570 9.140

26.674

16.400

392 7.084

4.960 81.600

0 8.400

6.340 90.840

7.740 196.140

0 18.938

481 2.016 17.593 25.647

4.960 16.620 208.540

0 0 70.560

9.240 17.460 289.420

5.736 78.760 11.988

4.341

43.300

763 2.920 31.845 3.909

414.740

4.495 20.699

66.700 105.440

4.942 4.682

18.920 Zumarraga 772.360 GUZTIRA 4.877.180

Papera

363.460

0 25.200

8.340 0 32.280 25.060 322.480 122.640 52.260 5.920 48.880 0 245.120 79.100 54.020

0 13.020

391.370

0 180 0 1.446 593.540 102.056 736.840 2.130

72.940 135.500 10.360 17.240 68.560 99.080 491.700 1.063.000 72.640 113.860 55.440 132.320 313.400 614.680 46.960 84.500

145.840

15.761

23.816 206.638

1.117 22 1.231 24 8.827 204 74.386 1.673 2.871 55 1.865 59 851 10.536

15 279

1.593 3.618 32.455

19

SukalTraste zaharrak Guztira deko birziklazera olioa Egurrezkoak RAEEak 73 1.185 421 49.144 55 1.295 460 55.128 1.364 10.962 3.890 454.027 11.711 89.873 31.895 4.488.116 323 2.940 1.043 143.827 326 3.160 1.121 99.547 77 829 294 38.275 1.542 14.970 5.313 674.701 137 359 4.495

142 845 8.982

43.509

8.045

154

1.032

50.070 243.483

8.603 34.074

177 814 194 184

1.125 5.902

249.621 56.504

260 21.694

13.912 42.444 374.829

33.746 18.326 60.138

Pilak

79 692 47.445 1.009 7.541 171 1.322 30 5.289 115 57.096 1.253

14.320

10.564

Arropa zaharrak

570

6.785 1.159

43.126 7.759 1.117 724 60.788 8.281 1.172 794 8.700 0 13.440 14.440 7.478 15.044 1.736 31 170 29.805 359.360 68.640 482.400 911.540 3.400 305.950 48.814 1.172 6.548 214.180 2.516.240 549.860 3.361.230 6.414.420 434.082 2.408.172 375.355 8.424 55.439 47.960

133.720

1.017 4.261 37.179 54.202 9.175 1.612 6.171 67.301 8.262 9.499 43.745 10.444 9.894

361 40.875 1.512 97.427 13.195 2.068.743 19.236 2.474.785 3.256 446.188 572 86.953 2.190 381.647 23.885 3.282.895 2.932 399.269 3.371 437.285 15.525 2.091.420 3.707 385.379 3.511

473.876

1.677 595 83.025 62.989 22.354 3.075.332 452.640 160.640 21.827.862

Gaikako bilketa

32.543 44.835 379.300 3.420.050

Zabortegira / Erraustegira

66,2%

16.601 33,8% 10.293 18,7% 74.727 16,5% 76,2% 1.068.066 23,8% 107.376 74,7% 36.451 25,3% 78.272 78,6% 21.275 21,4% 26.843 70,1% 11.432 29,9% 507.318 75,2% 167.384 24,8% 81,3% 83,5%

29.494 72,2% 69.171 71,0% 1.558.770 75,3% 1.872.098 75,6% 369.066 82,7% 53.791 61,9% 303.727 79,6% 2.543.730 77,5% 342.360 85,7% 327.811 75,0% 1.655.981 79,2%

11.381 27,8% 28.256 29,0% 509.973 24,7% 602.687 24,4% 77.121 17,3% 33.163 38,1% 77.920 20,4% 739.165 22,5% 56.909 14,3% 109.475 25,0% 435.439 20,8%

313.737 81,4% 71.642 363.754 76,8% 110.122 63.311 76,3% 19.714 2.273.167 73,9% 802.165 16.736.502 76,7% 5.091.360

18,6% 23,2% 23,7% 26,1% 23,3%

Taulan ez dira sartzen: Garbiguneetan entregatutako hondakinak eta industrialdeetan bildutako hondakinak (hondakin inerte ez arriskutsuak, kartoia eta egurra). Itsaso, Itsasondo: biohondakina etxeko eta auzoko konpostatze bidez kudeatzen da soilik.

dez jasotzen du. Zati bat etxebizitzei egokitzen diete, beste bat komertzioei eta beste bat enpresei. Udal batzuk gastuaren parean gelditzen dira eta beste batzuk zertxobait azpitik, eta diferentzia beste diru partida batzuetatik ateratzen dute. Zabor tasetatik kostua baino gehiago ezin da lortu, legeak ez du uzten». Hala, herri batetik bestera aldaketak egon daitezke, baita ere urtetik urtera. Erauskinek ez du uste aurten aldaketa handirik egongo denik, «momentua txarra delako». Halere, zaborren kudeaketa garestitu egin da Mutiloako zabortegiaren itxieraren harira, Zubietako erraustegiraino eramatea garestiago delako. «Zaborrak edukiontzi zikin batean pilatu, hala moduz zabortegira bota, eta huskeri bat ordaintzen amaitu da».

312,24 Kilo zabor urtean. Goierritar bakoitzak ez du kilo bat zabor sortzen egunean. Kopurua txikitzen ari da. Duela hamar urte eguneko 1,16 kilo sortzen ziren.

130

euro zabor tasetan. Goierriko etxebizitza bakoitzak, batez beste, 130 euro inguru ordaintzen du tasetan. Dirua udalek jasotzen dute eta beraiek ordaintzen diote mankomunitateari herriko zaborrak kudeatzeagatik.

Sasieta mankomunitateko langileek ere nabaritu dute pandemiaren eragina lanerako orduan, baina Erauskinek balorazio positiboa egiten du. «Sekula ez gara gelditu», nabarmendu du. «Oinarrizko sektorea gara eta arazoak arazo, lanean jarraitu dugu». Goizetik gauera egokitu beharra izan zuten. Esaterako, kalean lan egiten dutenek sarrera eta irteera ordutegiak aldatu dituzte pilaketak ekiditeko. Babes osoko jantziak ere erabili dituzte. «Positibo ziren jende askok deitu zigun zaborra ezin zutela bota esanez. Beraien etxeetara joan gara, eta oraindik ere kasu batzuetan joaten gara. Edukiontziak ere irekita utzi ditugu... Urte zaila izan da, eta zaila izango da, baina zerbitzu ona eman dugulakoan nago. Egoera ez da nahaspilatu, ezta gutxiago ere. Ondo moldatu gara».

08 Herri jakintza Gertaera

# 406 • 2021eko urtarrilaren 29a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Arasea: Beheko suko tximini gaineko

«Elur ondoko hegoak otsoa ere beldurtu egin zuen»

1964-1-25: Patxi Zubizarreta idazlea jaio zen, Ordizian.

1961-1-31: Ander Iturriotz soziologoa eta idazlea jaio zen, Ordizian.

1942-2-3: Javier Elzo soziologo, idazle eta irakaslea jaio zen, Beasainen.

apal txikia (Seguran). Oro har, Euskaltzaindiaren Hiztegi Batuan ‘altzari apalduna’. Apala esateko ere erabiltzen da («liburutegiko arasak»); baita orgaren bi tira-hagetako bakoitza ere.

Aspaldiko elurte mardulenaren ondoren, hego haizeak ez du denborarik galdu agertzen. Ez zuten oso seinale ontzat jotzen lehenagokoek.

Gertaera

Rock gogorra Ataungo haitz artean ru taldeko kontzertua antolatu baitzuten: Lin Ton Taun, Su Ta Gar eta Kojon Prieto y los Huajolotes.

Lau urtetan egin ziren kontzertu erraldoiak, 1992tik 1995era. Festei eman nahi zieten bultzada berreskuratu zuten. Milatik gora lagun sartu ziren, beti; urteren batean, 1.500 ere bai. Donostiatik autobusak ere jarri zituzten.

Lehen lerroko taldeak

Barricada, 1992a: Coronado, Boni, Piedrafita eta Drogas. Barricada

Testua: Aimar Maiz

H

ogeita hamar urte betetzera doaz Barricada musika taldeak Ataunerako bidea ikasi zuenetik. 1980ko hamarkada erradikala igarota, puri-purian zeuden artean Txantreakoak. 1992an izan ziren lehenengo aldiz Ataunen. Garai eta une errepikaezinak dira jada, gehiago urte hasieran Javier Hernandez Boni kidea hil zenetik.

Ataunen, urte batzuk lehenago, San Martin auzoko jaiak azarotik ekainaren 15era aldatzea erabaki zuten. Eguraldiaren hotza saihestu nahiak, ordea, ez zuen gazteriaren berorik jaso, eta ez zen

asmoa sustraitu. Atzera, hamarraldiaren bukaeran, azarora mugitu zituzten.

Eta, jaiak indartzeko, ekimen berriak eta arranditsuak antolatu zituen Festa Batzordeak: bertsolari jaialdia, rock kontzertu erraldoia... Errotu zen hori.

Lehenik, 1988ko irailaren 24an, Hertzainak eta M-ak taldeek jo zuten, eskola ondoko kirol pistan. Artean Auzoeta eraiki gabea zen –1991n inauguratu zuten–. Baina arriskua zen aire librean egitea, eguraldiak zaputz zezakeelako.

1992an, gazteak boluntariotzan laguntzeko saldoka prest zirela, Barricada ekarri zuten. Hura bakarrik, gastu handiegitan sartu gabe. Balas blancas 8. diskoa atera berria zen. Arrakasta hainbestekoa izan zen, hurrengo urtean jada hi-

Auzoeta kiroldegia euskal rockaren urtean behingo Woodstock bihurtu zen.

Aipaturiko bi saioez gain, 1994an emanaldi puska egin zen: Platero y Tu –Fito Cabrales buru–, eta Su Ta Gar eta Barricada. 1995ean, Siniestro Total, Def Con Dos eta Tapia ta Leturia Band. Ia ezer ez.

Denetan izarrak, ordea, Barricada eta Su Ta Gar izan ziren. Euskal talde entzunenetakoak ziren, eta jendetzak erakartzen zituzten. Bina urtetan etorri ziren Ataunera; beste guztiak, behin.

Arrakastak, bere baitako kritika ere piztu zuen. Auzoeta herrigunetik aparte samar dago, egon; eta hiru talderen kontzertu luzeekin, jendetzak kalea ez zuen ia gau osoan zapaldu ere egiten.

Festa gutxi plazan, beraz. Boluntarioekin egiten zuten muntaia, garbiketa, segurtasuna, taberna... dena.

Azken urtean, gaupasero batzuen jarrerak lehertu zuen ekimena. Igande goizean, elizara sartu, kaliza hartu, eta plazan futbolean ibili ziren harekin. Eskandalua eragin zuen herrian, eta jaialdia izan zen pagaburu. Azken kopa izan zen kaliza hura kontzertuarentzat ere.

Bertsoa • Kate motzean 09 Eneko Araiztegi Agirre • Esti Garcia

2021eko urtarrilaren 29a • # 406

Gaiak hala dio

Kate motzean Esti Garcia • Dendaria

«Janzkerak, sozialki, garrantzi handia du» Eneko Araiztegi Agirre

Gaia: Zoriontasuna Neurria: Hamarreko txikia Doinua: Batetikan korrozka Zoriontasuna da sentipen gorena poztasun bat sekula bukatzen ez dena aldartez izatea norbere barrena teorian zer den da askok dakiena baina praktikan gutxik sentitzen duena.

Ez dago erosterik ez baitute saltzen gehiena daukanak e' maiz ez du topatzen norbere baitan dela ez gera ohartzen beraz geure barrura hasi begiratzen eta daukagun hura gehio estimatzen.

Testua eta argazkiak: Mikel Albisu

Sare sozialetan irribarretsu ageri ohi da Esti Garcia (Ordizia, 1976), irribarrea beharrezkoa baitu egunerokoan. Ness arropa dendaren jabea da eta sare sozialak arropak erakusteko erabiltzen ditu batik bat. Janzkerak, sozialki, garrantzi handia duela dio: «Jaiotzen garenetik gurekin doa. Beharrezkoa da edozein hiri eta kulturetan, eta guri buruz asko adierazten du».

Garai zailetan arroparen bidez bizipozaren bila dabilenarentzat aholkurik?

Bertsolaria: Odei Lopez Larrauri Gaia: Urtarrilak 25

Bob eta Ziggy Marley, Cat Stevens...

Abesti bat.

Izaroren Paris, Zasen Je veux...

Oporretarako leku bat.

Lanzarote.

Zer gosaltzen duzu?

Kafesnea gaileta edo ogi txigortuarekin.

Amets bat.

50 urte betetzerakoan kuadrillarekin bidaia on bat egitea.

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Arropa janzterakoan, sentitu dezala oihal hori, sentsazio onak ematen badizkio energia onez beteko du eta.

Janari on baten usainak, lagunen arteko hizketaldiak...

Ze zaletasun dituzu?

Ahal dudan guztietan kafe, garagardo edo ardo bat konpainia onean hartzea.

Familiarekin ahal dudan guztia bidaiatu, mendia eta zinema.

HURRENGOA »

Musika talde edo abeslari bat.

Bizitzako plazer txiki bat.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Pelikula bat.

Thelma & Louise.

Liburu bat.

Nire 40. urtemugan, kanpin denda batean esnatu eta kanpoan familiakoek prestatutako sorpresa.

Vanessa Diffenbaugh-en El lenguaje de las flores.

Goierriko txoko bat.

Gaztelu mendia.

10 Elkarrizketa Aritz Gartzia • Ekomodo enpresako kidea

# 406 • 2021eko urtarrilaren 29a

Elkarrizketa Aritz Gartzia Ekomodo enpresako kidea

«BIRZIKLATUTAKO MATERIALEKIN PRODUKTU EZBERDINAK EGITEN DITUGU» Testua eta argazkia: Asier Zaldua

Aritz Gartziak (Ordizia, 1997) Lidergo Ekintzailea eta Berrikuntza ikasketak egin zituen Irunen. Ondoren, Andoaingo Ekorec enpresan lanean hasi zen. Beste bi gazterekin batera Ekomodo egitasmoa garatu du.

Erabilitako botilen plastikoarekin hainbat produktu ekoizten dituzte.

Aurki Andoaindik Donostiara joango dira.

Ze ikasketa egin zenituen?

Batxilergoa bukatu nuenean, nire gaitasunak sustatzeko balioko zuen gradu bat egin nahi nuen. Hori dela eta, Lidergo Ekintzailea eta Berrikuntza egin nuen, Irunen. Gradu berezia da. Bertan, 15-16 ikaslek elkarte bat sortzen dute egitasmoak garatzeko. Egiten ikasten da. Asko ikasi nuen.

Noiz bukatu zenituen ikasketak?

Graduko azken urtean, 2019an, ikasturte amaierako proiektua Ekorec taldean egin nuen. Ekomodo egitasmoaren bideragarritasuna landu nuen. Proiektua amaitu ondoren, Ekomodo enpresa sortu genuen.

Ekomodo enpresa zure egitasmo bat da, beraz.

tzen dira eta Ekorec-eko makinetara sartu aurretik bereizi egin behar dira.

Hiru pertsona gaude. Ekomodo enpresa Ekorec enpresaren berrikuntza sailean sortu zen. Berrikuntza sail honetan hiru pertsona geunden: David, Adriana eta ni. Bideragarritasuna aztertu ondoren, enpresa sortzea erabaki genuen. Beti Ekorec-en babesa izan dugu, baina orain independenteak gara. Hazi egin gara eta gure estrategia dugu.

Plastikozko botilak %100ean aprobetxatzen al dira?

Zer da Ekorec?

Ekorec Gipuzkoako enpresa bat da, tamiana ertainekoa. 2012an sortu zen, bere jatorrizko enpresa (Inquitex) likidatu ondoren. Ekorec enpresara bost milioi plastikozko botila heltzen dira egunero, edukiontzi horietatik. Bertan, plastikozko botila horiekin bi produktu egiten dira: janariarentzako ontzientzako plastikozko laminak eta autoentzako piezak egiteko balio duen hari moduko bat. Ekorec enpresan 100 pertsona inguruk lan egiten dute.

Botilek hiru plastiko mota dituzte: gorputza, etiketa eta tapoia. Hiru plastiko hauek birziklatze prozesu ezberdinak dituzte, bakoitzak bere dentsitatea baitu. Botilaren gorputza guztiz aprobetxagarria da: ona eta garbia da eta erraz eraldatu daiteke. Etiketak, berriz, elkarren oso ezberdinak dira: material eta kolore ezberdinetakoak dira. Gainera, materiala ez da kalitate onekoa, oso dentsitate baxukoa baita. Oso zaila da etiketekin beste produktu bat egitea.

Hori dela eta, etiketak ez dira birziklatzen. Tapoiei dagokienez, etiketen eta botilen artean daude. Dentsitate onekoak direnez, ondo urtu eta eraldatu daitezke. Baina ez dira botilak bezainbeste aprobetxatzen.

Nondik heltzen dire botila horiek guztiak?

Ekorec-en plastikozko botilekin plastikozko laminak eta autoentzako piezak egiten direla esan duzu. Eta Ekomodon zer egiten duzue?

Espainia osoko edukiontzi horietatik eta botilekin lan egiten duten enpresetatik. Adibidez, ura botilaratzen duten enpresetatik. Puskatzen zaizkien botilak Ekorec-era bidaltzen dituzte. Azken botila horien kalitatea edukiontzi horietatik datozenena baino askoz ere hobea da. Izan ere, hondakin horietatik datozenak beste ontzi batzuekin etor-

Ekorec-ek sortzen duen hari edo zuntzarekin produktu ezberdinak egiten ditugu. Gure helburua Ekorec-ek egiten duen materiala beste sektore batzuetan sartzea zen. Hala, egunerokotasunean erabiltzen diren produktu ezberdinak garatzen hasi ginen: karpetak, dokumentuak eramateko zorroak, koadernoak, boligrafoak... Pixkanaka, geroz

Elkarrizketa 11 Aritz Gartzia • Ekomodo enpresako kidea

2021eko urtarrilaren 29a • # 406

eta produktu gehiago ditugu gure katalogoan eta enpresa ezberdinek birziklatutako materialak erabiltzen ditugu.

Ekoizpenaz ere zuek arduratzen al zarete?

Diseinuaz, komunikazioaz eta salmentaz arduratzen gara. Produktuak diseinatzeaz, produktu horiek ezagutzera emateaz (bere historia garatu, sareetan ikusgarri egin, komunitate bat sortu produktuaren inguruan...) eta saltzeaz arduratzen gara. On-line eta dendetan saltzeaz gain, enpresentzat beraien logoa daramaten produktuak egiten ditugu. Ekoizpena ondo kontrolatzen dugu: hondakina nondik datorren, produktuak non egiten diren... Koadernoak eta zorroak, adibidez, Errenteriako tailer sozial batean egiten ditugu. Tailer horretan baztertze arriskuan dauden pertsonek lan egiten dute. Produktuak ez ditugu guk egiten, baina ekoizpen baldintzez arduratzen gara.

Zenbat langile zarete Ekomodo enpresan?

Sei langile gara. Horietatik hiru praktikak egiten ari dira. Ez ditugu baliabide asko, baina taldea handitu nahi dugu, pixkanaka.

Nola ikusten duzu gizartea? Jendea geroz eta kontzientziatuagoa dagoela uste al duzu?

Jendeak geroz eta garrantzi gehiago ematen dio kontsumitzeko erari. Izan ere, dagoeneko oso ondo dakigu gure erosketek planetan eragin handia dutela. Hala, geroz eta gehiago da bere erosketekin ahalik eta gutxien eragiten saiatzen den jendea. Aldi berean, alternatiba ezberdinak bilatzen dituzten enpresa asko sortzen ari dira. Dena den, oraindik asko dago egiteko: bai kontzientziazio mailan eta bai komunikazio mailan. Produkzio eredu ezberdinak dituzten enpresak ezagutzera emateko lan egin behar da.

«Produktuak ez ditugu guk ekoizten, baina ekoizpen baldintzez arduratzen gara» «Oraindik lan asko dago egiteko: bai kontzientziatzio mailan bai komunikazio mailan»

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 406 • 2021eko urtarrilaren 29a

Erretratua

HAURTZAROA URKIAN

Jose Luis Aranburu Itsasondo

Astea Itsasondon pasatzen bagenuen ere, ostiral arratsaldean, oinez, astoan trasteak hartuta, Urkiara joaten ginen asteburu pasa, igande iluntzera arte.

Horixe izaten zen gure haurtzaroko asteroko plana.

I

tsasondoko erdigunean jaio eta bizi gara, baina ama Urkiakoa da, Saletxe Berri baserrikoa. Gure haurtzaroan asteburuko eta oporretako plana izaten zen Urkira joatea. Oso arraroa izaten zen Urkira joaten ez ginen asteburua. 8-10 bat lehengusu elkartzen ginen asteburuetan baserrian. Urte batzuetan uztail osoa bertan pasatzen genuen.

Haurtzaroko Urkiako oroitzapen asko dauzkat, oroitzapen oso onak, beti jolas eta opor girokoak. Joaten ez ginen asteburua oso gogorra izaten zen. Itsasondon geratu eta ez genuen jakiten zer egin. Futbolean eta irudimen jolasetan aritzen ginen. Bolantetarako kazuelaren baten tapa zaharren-edo bat hartu, eta osaba kamioilaria izanda, bakoitzak gure kamioia muntatzen genuen bolante eta kanbioekin. Udan, Olinpiar jokoak egiten genituen. Parda edo makila batekin xabalina, taparen batekin disko jaurtiketa, ardo kaxa batzuk jarrita hesi lasterketak... Lanak ere bidaltzen zizkiguten. Baserriko sukaldean ez zegoen urik, baserritik 30 metrora zegoen iturria eta ura eraman behar izaten zen etxera. Lehengusu zaharrenek balderik

Garai batean ohikoa izaten zen bururen ba izatea. Burua t moztutako ar moztuta duen gazkiak a naiz ni, lehe Jose Luis Aranbu ngusuz ingura ruk utzia tuta.

handienetan eramaten genuen ura eta txikienek antosin batean. Udan belarretan aritzen ginen, igual estorbo gehiago egingo genuen baino.

Igandeetako plana Igandea ezberdina izaten zen, meza egoten baitzen ermitan, eta mezaren ondoren, elkartean elkartzen ginen. Gu mezatara eramanarazteko, duro bana ematen ziguten mezatan botatzeko eta beste duro bat, paga bezala, ondorenean elkartean zerbait erosteko. Txus bat eta azeituna pakete bat izaten zen. Mezatara joan ezean, pagarik ere ez zegoen. Han elkartzen ginen gure baserrikoak eta ermitaren aurreko etxekoak, beste sei bat ume gehiago. Elizondoko zimitorioan ibiltzen ginen jolasean.

Festak urtean bi aldiz izaten genituen, maiatzean eta irailean. Beti trikitixa ezagutu dugu. Zendoia trikitilaria 28 urtez jarraian etorri zen, urtean bi al-

diz. Eta 10 bat urtean, Urtezaharretan, gure baserrira etorri zen. Guretzat etxekoa bezala izan da. Urkiako jaietan, ikastolan baimena geneukan ikastolara joan gabe geratu eta Urkiara festara joateko.

Urtezaharretan amaren familia osoa elkartzen hasi ginen, 50 lagundik gora.

Urtezahar egunean afaldu eta Urteberri egunean bazkaldu. Lo han egiten genuen, ahal genuen bezala. Txikienak, ohe batean lau, alderantziz jarrita luzetaka. Hazten joaten ginen eran, gazteak, ganbaran, koltxoiak botata.

Lotura handia Oraindik ere lotura handia dugu Urkiarekin. Umetan Urkian ibiltzen ginen 810 lehengusuok urtero afari bat egiten dugu Saletxe Berri baserrian, guk prestatuta, txandaka. Eta elkarteko bazkide izateaz gain, festak antolatzen ere ibiltzen gara gure Urkia kuttunean.

Gaztejira 13 ̃at Arribas • Irati Zubizarreta Ainara Bereziartua - Ben

2021eko urtarrilaren 29a • # 406

IRATI ZUBIZARRETA GKSko kidea

@iratizubii

Askatasunaz

A

Ekitaldirik gabe, baina sariarekin eskertuta Testua: Ane Garmendia

A

Argazkia: Goiberri

inara Bereziartuak (Beasain, 1998) eta Ben ̃ at Arribasek (Idiazabal, 1998) aurreko urtean amaitu zituzten unibertsitateko ikasketak. Beraien arloan espediente akademikorik onena lortu zutenez, Ikasketa Amaierako Kutxa Saria lortu dute bi goierritarrek.

Pasa den urteko abenduaren 28an, Ikasketa Amaierako Kutxa Sarien 44. edizioa antolatu zuen Kutxa Fundazioak, Gipuzkoako Unibertsitate-Zentroetan edota Lanbide Heziketako Zentroetan goi mailako ikasketak 2019-2020 ikasturtean amaitu zituzten ikasleei aitortza egiteko asmoz. Guztira 109 ikasle saritu zituzten beraien arloan espediente akademikorik onena lortzeko egindako lanagatik, eta ikasle horien artean zeuden Ainara Bereziartua eta Ben ̃ at Arribas goierritarrak.

Bereziartuak iaz amaitu zuen Kimikako gradua EHUn, baina atzerrian ere egin ditu ikasketak: «Lau urte horietatik lehenengo hirurak Donostian pasa nituen Kimikako Fakultatean, baina @ainara_bereziartua @izalarribas

laugarrengoan Erasmus eta Praktiges programetan parte hartzeko aukera izan nuen» aipatu du beasaindarrak.

«Erasmus programarekin 5 hilabete igaro nituen Polonian eta ondoren 3 hilabetez egon nintzen Alemanian Sanofi enpresa farmazeutikoan praktikak egiten». Gaur egun Irakaskuntzako Masterra egiten ari da EHUn. Arribasek bere ikasketak arlo teknologikotik bideratzeko erabakia hartu zuen, azkenik Mondragon Unibertsitatean Ingeniaritza Elektronikoa ikasi ahal izateko: «Batxilergoan teknologiako irakasgaiak oso gogoko nituenez ingeniaritza bat egitea pentsatu nuen», azaldu du. «Elektronikarekin lotutakoa egitea erabaki nuen, zirkuitu elektrikoen funtzionamenduak kuriositatea pizten zidatelako». Idiazabaldarrak Mondragonen jarraitzen du, oraingoan Energia eta Potentzia Elektronikako Masterra egiten.

Pandemiak sortutako egoera dela eta, Ikasketa Amaierako Kutxa Sarien edizioa online gauzatu zuten arren, bi goierritarrak oso pozik eta eskertuta agertu ziren jasotako aitortzarekin: «Penaz betiko moduan ospatzerik izan ez dugulako, baina oso pozik aldi berean gutxienez sariketa egin delako».

skatasuna sentimendu bat bailitzan hautematen dugu, norbanakoek indibidualki lortu beharreko helmuga baten eran.

Horrela, maiz, mendian egotea, bidaiatzea, sexua… askatasun eran identifikatzen dira. Zergatik?

Askatasun ezean oinarritzen den sistema bati, jendarteak askatasunaren ideia distortsionatua izan dezan komeni baitzaio. Askatasuna zerbait bada, geure bizitzen gain dugun erabakimena da, guztiz kolektiboa dena, bizitzeko elkarren beharra baitugu. Alabaina, sistema kapitalistan, jaiotzetik hil arte gure gainetik dauden indarrek norabidetzen dute geure bizitza, soldatapeko lan baten inguruan.

Eta soldatapeko lan horren arabera egituratuko da, ondoren, geure bizitza. Beraz, absurdua da askatasunaz hitz egitea, geure iritzia bera ere manipulatzen duten (komunikabide eta abarren bidez) gizarte baten baitan.

Askatasuna langileriak berak lan prozesuaren nahiz bizitzako alderdi ororen gaineko kontrola izatean datza. «Gizakia bere horretan helburu bilakatzea» eta ez gutxiengo baten kapital metaketarako bitarteko huts. Bide horretan, lehen pausua dugu kolektiboki antolatzea, indibildualki jarduteak dakarren indar galeratik, kolektiboak dakarren indar potentzialera pausua egitea.

14 Erreportajea Argindarraren prezioa zeruetan

# 406 • 2021eko urtarrilaren 29a

Erreportajea

ARGIAREN ALDE ILUNA Testua eta argazkia: Aimar Maiz

Elektrizitatearen prezioak sabai historikoak harrapatu ditu urtearen hasieran.

«Ekaitz perfektua» gertatu da, Goienerren esanetan: hotzaldia, berriztagarrien ekarpen txikiagoa eta gasa garestitzea. Baina badira halakoak saihesteko bideak.

K

arranpak giharrean eragiten duen elektrizitate deskargak adinako zimikoa eragin du argindarraren prezioaren igoerak 2021. urtearen hasieran kontsumitzaileek poltsikoetan, batik bat etxebizitzetakoetan. Sabai historikoa jo du argindarraren prezioak Espainiako estatuan, eta zuzenean eragin dute subasta horiek Goierrin.

Hotzaldi gordinenarekin bat egin dute denboran prezio goraldiek. Baina zer gertatu da benetan? «Ekaitz perfektu bat osatu da», azaldu du Goienerreko Agurtzane Allur legorretarrak. Klimaren eskakizunak asetzeak igo du energiaren kostua, baina finantza-merkatuaren gose aseezinak sartu dio hortza.

Egia esan, negu betean elektrizitatea garestitzea ez da berria. Joera beti egoten da igotzeko, baina ez halako mailetara. «Batetik, klimak eragindako hotzaren aurrean, energia eskaria igo da.

Bestetik, berriztagarriaren sorkuntza gutxitu du», argitu du Allurrek.

Energia sortzeko behar diren teknologietarako gasa behar izan da, horrenbestez, eta gasaren eskaria ikaragarri handitu da. «Hor izan dira arazoak; ga-

Argindar linea baten zutabea, urtarrileko elurtean, laino artean. Behean, megawatt orduaren prezioaren bilakaera.

Erreportajea 15 Argindarraren prezioa zeruetan

2021eko urtarrilaren 29a • # 406

saren prezioak gora egin du mundu osoan. Argeliatik dator gasa, baina mundu osoko joerak ezartzen du prezioa».

Berriztagarrien generazioan, berriz, eolikoarena gutxitu da, haizerik ez delako ibili, eta fotovoltaikoa ere murritz geratu da, eguzki-plakak elurrez estali direlako. «Baina nuklearrak baino gehiago sortu dute, hala ere, eta hori aipatu eta azpimarratu beharra dago».

Goienerrek, adibidez, hiru hilabeteko tartea duten tarifak sortzen ditu prezioa kalkulatzeko. Etxeetarako kontratu-mota erabiliena hori da, Goierriko energia kooperatibaren kasuan. Egonkortasun handiagoa ematen du: «Mantentzen saiatzen gara, gora-behera handirik ez izaten. Gure bazkide kontsumitzaileek ez dute nabarituko merkatuko igoera nabarmen hori, prezioak jada aurretik onartuta genituelako».

Urtarrilaren 9an eta 11n gorena Argindarraren megawatt orduaren prezioak urtarrilaren 9ko 20:00etan harrapatu zuen errekorra: 121,24 euro. Eguneko minimoa 50 euroan geratu zen; aste batzuk lehenago, maximoak jotzen zuen mailan. Urtarrilaren 11n berriro ere 121,14 eurora iritsi zen. Ekoizpen kostuen igoera %4 izan bada, handizkakoen prezioen igoera %100ekoa gertatu zen. Sektore elektrikoaren arautze kaxkarra ikusi dute horren atzean aditu askok. «Sektorea diseinatuta dagoen bezala, ez du beti bermatzen prezio justua eta errealena ezartzea kontsumitzailearentzat», esan du Goienerreko merkatu elektrikoetako aditu Beatriz Marinek.

Behin hotzaldiaren gogorrena pasatuta, eta berriztagarriak atzera sorkuntza maila ohikoetara itzuli direnean, aurreko astean hasi zen argindarraren handizkako prezioa bere onera itzultzen. «Ideologikoki, zeresana eman dezake, energia berriztagarrien sorkuntzarako gertutasunaren abantailak ikusita», ohartarazi du Allurrek. Arlo hori bultzatu beharko litzatekeela, alegia, halako gora-beherak saihesteko.

Kontratatutako tarifa, beste gakoa Urte hasierako albisteetako bat izan da, argindarraren prezio handiek etxeetako ekonomietan izango duten eragina.

Urtarrileko faktura %50 eta 60 artean garestituko zaiela kalkulatzen da. Baina ez da beti eta denentzat horrela. Argindar konpainiarekin kontratatutako tarifa motaren arabera, dezente apaltzen delako merkatuaren fluktuazio basatien aldi bereko kolpea.

«Hurrengo ariketa egin behar dugu: guk kontratatua daukagun tarifa ikusi behar dugu nolakoa den: kontratu indexatua den, hau da, merkatuaren prezioaren baitan fakturatuko digutena; ala prezio itxian daukagun. Horren arabera, prezio itxia bada, ez digu zuzenean eragiten prezio igoera honek».

Prezio merkea vs. justua Orain hurrena, 2017ko abenduan gertatu zen argindar merkatuetan garestitze ezohikoa. Hotzaldia eta negu elurtsuagoa izan zen orduan ere. Kontsumo igoerari sortzaile handiek darabilten teknologiaren izaera gehituta, berriro halakoak gertatzeko bidea irekita geratzen da. Berriztagarrien aldean erregai fosilak gehiago erabiltzen badira energia eskari igoerei erantzuteko, potentzia orduaren kalkulua automatikoki

GAKOAK Handizkako argindarraren garestitzeari izkin egin dakioke, zenbait neurri hartuta eta aholkuri kasu eginda.

1

Kontratu mota ikusi. Urtarril hasierako garestitzeak etxebizitza arruntei eragin die, gehienbat. Kontsumitzaileak zer kontratatuta daukan jakin behar du: tarifa indexatua daukan (merkatuaren prezioen arabera etengabe birmoldatzen dena) ala prezio itxian araututakoa.

2

Beharrak aztertu. Adituen arabera, noizean behingo prezio gora-beherek baino eragin handiagoa daukate fakturan norbere energia beharrak zein diren jakiteak eta doitzeak. Analisi horrek erakutsiko du zer tarifa-mota eta zer potentzia dagokion.

3 4

Sorkuntza. Energia berriztagarrien kontsumoa aukera liteke. Baina norberak sortzea ere aukera eta eskubidea da, eta Goiener moduko kooperatibek bultzatzen dute.

Merkea / Justua. Elikagaiak edo gauza asko erosteko bezala, jasangarritasunak eta iraunkortasunak lehen irizpide behar lukete energian ere.

«Ekaitz perfektua sortu da. Batetik, klimaren hotzaldiaren aurrean energia igo da. Bestetik, berriztagarrien sorkuntza gutxitu eta gasa igo da» «Merkea ala garestia, ez da kontsumo prezioaren baitan edo berriztagarri den ala ez erabaki behar.

Baizik zer behar dudan» Agurtzane Allur Goiener

ilundu egiten da, ez baita oso gardena prozedura. «Hori kontrolatzea ez da erraza. 2017ko abenduan, bazeuden zantzuak pentsatzeko zer teknologia erabiltzen ari ziren momentu horretan, energian ekoiztean trikimailuak sartzekoa», dio Goienerreko Maria Arretxek.

Goienerren energia berriztagarrien sorkuntza bultzatu dute, hasieratik.

«Bakoitzak daukagu aukera energia hori kontsumitu ahal izateko, eta sortzeko ere norbanakoek dugu aukera», argitu du Allurrek.

Hala, prezio merkearen eta justuaren arteko bereizkuntza egiten du: «Merkea ala garestia, ez da kontsumo prezioaren baitan erabaki behar. Eta energia berriztagarria edo ez berriztagarriaren artean ere ez. Baizik, kontratatuta zer daukadan, eta hori beharretara egokitzea. Hortik etorriko da nire energiafaktura merkea edo garestia izatea. Prezio sistema aldakorra da. Indexatuan edo tarifa itxian, ez da lotu behar berriztagarriarekin, ez du esan nahi garestiagoa denik hori. Pedagogia bat egiten dihardugu egunero».

Etxe, erakunde edo enpresa bakoitzaren beharrak aztertu behar dira aurrena. Hortik dator kostuaren jaitsiera, analisi hori da garrantzitsua. Prezioaren saltsan sartzeak ez du luzerako etekinik ekartzen, eta ez dugu etorkizunerako hobekuntzarik sartzen».

Behin horra iritsita, gastatzen dena zer, nola eta nondik datorren jakitea da kontsumitzailearen azkeneko egitekoa eta ardura. Faktura irakurtzen jakitea, alegia. Ikastaroetan ikas daiteke hori.

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 406 • 2021eko urtarrilaren 29a

Literatura

Otsailak dakarrena Joxe Begiristain

E

Euskara teknikaria

Anita Parker, disko berria besapean

Bizitza gogo kritikoaz

Anita Parker taldeak argitaratu berri duen Azalean diskoa aurkeztuko du otsailean, Beasaingo Usurbe Antzokian.

Lekua: Usurbe (Beasain) • Eguna: Otsailak 5 • Ordua: 19:00

uskadi Irratian lau bat urtez Maite Artolaren Faktoria irratsaioan Bernardo Atxaga idazleak egindako gogoetak dira, orain Kilker bat autopistan liburura moldatu dituenak. Zarata eta abiadura handia berezkoak dituen autopistan (norberaren bizitzan), lekuko zentzudun bihurtu zaigu egilea, kilker, ikusle soil ez beste guztia, egunero-eguneroko ohiko eta ez horren ohiko gertakizunak «gogo kritikoaz» (Sarrionandiaren hitzez) aztertuz.

Liburua esku artean, egilea irratian bere ahotsez aditzen bazeunde bezala sentiarazten zaitu aurrena, noizbehinka entzuteko aukera izan zenuelako. Baina segituan ahazten zaizu irratian ari den bati entzuten ari zarela eta berehala murgiltzen zara haren gogoetak zeure berezko bizipenen baitan hausnartzera. Berealdikoa da fikziorako ez ezik, errealitate gordinenari ere zentzurik baliagarriena antzemateko Atxagak duen abiltasuna. Eta pasarte bat hasi eta bukatu, hurrengoak aurrekoarekin zer ikusirik ez duenean ere (batzuetan jarraipena bai baitute), ezin diozu irakurtzeari utzi, segi eta segi, orain zertaz arituko ote zaigun.

Halako batean zera dio idazleak: «...banaketa on bat behar du, batez ere, euskarak eta euskal kulturak. Egia bada ekoizpena ona dela...». Eta nik diot: izango ez da ba, ona, ekoizpena!

Euskaratik eta euskal kulturatik mundu zabaleko bizitzara (baita liburuan zerura egiten duzun bidaiatik ere) leihoa irekitzen diguzu, adibidez, zuk, Atxaga; ni neu zeinen ezjakin naizen antzemateko moduan, baina betiere, ematen didazun munduaren ezaguera eta eragiten didazun jakin-mina nola eskertu asmatu ezinik: norberaren autopista zentzuzko bidea izan dakigun, gutako bakoitza kilker bihurtzeraino garamatzazularik.

Xabi Solano, ‘Beste bat’ egitarauan Beste bat egitasmoaren barruan antolatu duten egitarauan, Xabi Solano soinujoleak joko du otsailean Zumarragan.

Lekua: Zelai Arizti • Eguna: Otsailak 13 • Ordua: 19:00

‘Konpromisoa’ taula gainean Txalo Produkzioek Konpromisoa antzezlana dakarte Ordiziara, Zuhaitz Gurrutxaga, Joseba Apaolaza eta Ramon Agirrerekin.

Lekua: Herri Antzokia • Eguna: Otsailak 19 • Ordua: 19:00

Jazz doinuak, Imanol gogoratzeko Iaz bertan behera gelditutako Imanol Jazz saioa dakarte Iñaki Salvador, Karlos Gimenez, Ainara Ortega eta Petti musikariek.

Lekua: Usurbe antzokia • Eguna: Otsailak 19 • Ordua: 19:00

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2021eko urtarrilaren 29a • # 406

Moda Mikel Lizarralde • Mikel Lizarralde jantzidenda (Zumarraga)

Urrats txikiekin, aldaketa handiak

G

ero eta gizonezko gehiago dira arropa erostera joaten direnak eta aukera berriak probatzea gogoko dutenak. Hala ere, oraindik asko dira arrebak, emazteak edo neska lagunak erositako arropa janzten duten gizonezkoak. Beraz, emango dudan lehenengo gomendioa horixe da: arropa denda batera joan, eta profesionalen gomendioak jarraituz, jantzi desberdinak probatzea.

Irudi batekin ohituta gaude, baina ausardia pixka batekin eta aldaketa txikiekin, geure nortasuna galdu gabe, eroso eta geure burua hobeto ikusteko aukera izango dugu. Urteak ere ÂŤkendukoÂť ditugu kasu askotan.

Helduenen kasuan, adibidez, beti alkandora urdina jantzi duenak, puntu txikiak dituen bat probatzea. Urrutitik alkandora urdina dela ikusiko bada ere, norberak badaki, beste ukitu bat duen alkandora daramala.

Praketan ere gauza bera egin daiteke. Gazteagoetan, beti praka bakero marka zehatz bat janzten duten asko daude, baina gaur egun dagoen zabalera, material eta forma desberdineko praka aukera zabala dago, eta probatuz gero, seguru asko, hobeto ikusiko den praka bat aurkituko du. Gazteenek kirol arroparekin ohitura handia dute, hala

ere, gaur egun, praka bakero elastikoen aukera erosoa eskaintzen dute. Jantzixeago joan behar duten momenturako praka txinoak ere aukera onak dira.

Jertseak eta txamarrak Jertseei dagokienean, batetik, urte guztian erabil daitekeen jertse fina dago.

Askok kamiseta bezala erabiltzen dute.

Beraz, aukera ona da fantasiatxo edo detailetxoren bat duena izatea. Bestetik, irudi eta bolumen gehiagoko harizko jertse lodiak daude. Kontuan hartu,

gizenagoa denak, arropa zabalagoa eramaten badu, gizenagoa dagoenaren itxura emango duela.

Txamarretan, negurako nyolenezkoak edo painuzkoak, eta udaberriudazkenerako, lehen beroak eta hotzak hasi aurretik, larruzkoak egokiak dira.

Gaineko alkandorei ere joko handia atera diezaiekegu: alkandora baten itxura du, desestrukturatua da, baina aukera ematen du azpitik arropa janzteko, edo gainetik, lumazko txaleko bat eramateko ere bai.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 406 • 2021eko urtarrilaren 29a

Komikia

Aliritzian

Naroa Elortza • Eraldatzaile soziala

Banderizotatik ihesi

G

OIBERRI-ko irakurle askok bezala, nik ere ikastolan an, % 87 eskolaratzen da bertan. Haur Hezkuntzan desoreka ikasi nuen. Ama irakasle urte luzez, eta aita ere zu- hori are nabarmenagoa da: 3 urtekoen kasuan, euskal jatorria zendaritzan aritua. Gogoan dut bazela garai hartan duten haurrek % 30a osatzen dute; ikastolan, berriz, % 90a. klase elebidun bat, B ereduaren azken arrastoak.

Hala ere, azken urteotan nagusitu den diskurtsoa eskubide Esango nuke nahastu gintuzten arte ez genuela ezagutu zer indibidualen defentsa sutsua izan da, eta ez herri bezala duzen aniztasuna. Hori bai, guztiok ginen gun erronka potoloa. Arazoaren muinari zuriak eta euskal jatorrikoak. izkin egiten dion diskurtsoa, bide batez.

Ordutik pasa dira urte dezente, eta Egoera hau baimentzen Egia da administrazio publikoak duela egoera nabarmen aldatu da. Euskal He- duten irizpideen menpe azken hitza, egoera hau baimentzen durriko bazterrak kolorez bete zaizkigu, ten irizpideen menpe dagoela segregadago segregazioa. baita ikasgelak ere. Egia esan, eskolara bizioa. Baina, gurasook ere badugu erandean doazen umeei inbidia sanoarekin Baina, gurasook ere tzukizuna, eta norbanakoon esku ere babegiratzen diet. Zenbat ikasiko duten badugu erantzukizuna dago egoera iraultzea. beste kulturetatik, bizitzeko beste moUste dut Ordiziak (eta Euskal Herriak) duetatik! banderizotako guduak baino, lanketa saHaurreskola penaz utziko dugun arren, etxeko txikia izen konak behar dituela. Geuk eskola publikotik egingo dugu lan ezberdinez betetako gelan ikusteko gogoz gaude. Esku artean arrakala murrizteko, baina ziur naiz ikastolatik ere hamaika erronka potoloa dugula badakigu, Ordiziako eskola publiko- guraso izango direla lanerako gogoz. Herri proiektu inklusian bereziki. Segregazio ikaragarria dugu eskuartean. Esatera- boa eraiki nahi badugu, guztion lana eta borondatea ezinbesko, jatorri atzerritarra duten familietako ikasle guztien arte- teko dugulako.

Publizitatea 19 2021eko urtarrilaren 29a • # 406