GoiBerri 409. zenbakia.

zk. 409 2021eko otsailaren 19a www.goiberri.eus

Iritzia Uxue Fernandez Lasa.

Maskarak

03

10-11

Erreportajea

Goierriko parketxeak, kaletartua dagoen gizartea naturara hurbiduz

04

Ibiltari

14-15

Idiazabalgo Santamari ekeratik Arantzazumendiko goi mugetara

Idoia Barbarin _Ostalaria eta gozogile ohia

«NOIZEAN BEHIN BAKARRIK JATEN DITUT GOZOAK, EGUN ZEHATZETAN»

02 Publizitatea # 409 • 2021eko otsailaren 19a

Iritzia 03 Uxue Fernandez Lasa • Irakaslea eta kirolaria

2021EKO OTSAILAREN 19A

Itzain

# 409 Argitaratzailea:

Uxue Fernandez Lasa

Goierriko Hedabideak SL

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Maskarak

Irakaslea eta kirolaria

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Gorka Gomez

J

oan zen astean Tolosako inauterien aitza- adibidez. Elkarrizketa askotan izan dugu hizpikian aritu zitzaigun leiho honetan Xabin de jantzi beharraren deserosotasuna eta dakarFernandez. Ezagunak dira Veneziakoak tzan zailtasun eta albo-ondorioak. Egungo egoere. Ezberdina joango zen han ere aurten- eran irribarre zabalik edo mutur okerrik ikusten goa, ziurrenik. Maskarak ezinbesteko ezaugarri zaila da eta harremanen esparruan erronka bedira bertako ospakizunetan, egunerokotasune- rriak sortu zaizkigu. tik ihesi norbere identitatea gordetzeko aukera Baina, kontu berria al da, benetan, hau guzematen baitute, itxuraldatzeko askatasuna. Ho- tia? Mozorroak urtean behin jantzi eta gainerari bai, egun oso jakinetan soilik. koan ganberako kutxa zaharrean jasota izaten Gurera etorriz gero, ia urtebete inguru igaro ditugun trapu zaharrak soilik al dira? Zer ezkuda, ezinbestean, gure ibilerak irauli edo egoki- tatzen dugu, eta zer erakusten? Zergatik? Eta, tzeko ariketan sartu ginenetik. Txinako birus zertatik? Maskarak soinean noiztik gabiltza? berriari ezikusi (eta zenbait kasutan, iseka) egi- Nor gara gu, zer gara gu? Parean duguna uste ten hasi eta ohartzerako etxe atarian! Iaz, Tolo- baino gehiagotan ez al da maskaradun bihursako kaleetan, musukoak osagarri arrakastatsu tzen? Eta, gu geu, geure buruari ispiluan zuzenbihurtu ziren. Hilabeteak joan dira maskarak zuzen begiratzera ausartzen ote gara? Besteak aho eta sudurrak estaltzeko erabiltzeko agindu guk erakutsitakotik irudikatzen duena izan irmoa ezarri zutenetik, justifikatutako salbues- nahi ote dugu? Ala besteak gugandik ikusterik penen bat edo eremu pribatuko lau hormen ar- eta usaintzerik nahi ez duguna ezkutatzera biteko testuinguruetan izan deratzen ditugu indarra eta ezik. Ia pertsona adina kolore energia? Bakoitzaren lotsa, triseta modelo beha litezke hantura eta mamuen babesleku eshemenka: kirurgikoak, telaztimatuenetakoak izango dira, Irribarre zabalik koak, berrerabilgarriak, gargutxi-asko, maskarak. Eta ez edo mutur okerrik inauteriak iristen direnean edo denak, beltzak, zuriak, urdinxikusten zaila da eta birusaren pandemia dela-eta kak, marradunak, puntuduharremanen nak, koloretsuak... Nahi beste. bakarrik. Katamaloa soinean, Maskara baten atzetik pertsoesparruan erronka jarraituko dugu irudipenak elinengana iristea asko zaildu katzen, «askok itxura hutsetik, berriak sortu dela azpimarratu izan da noez barruz ezagutzetik, barruz zaizkigu nahi, are gehiago entzumen mami, larruz mamu, zer bistan, zailtasunak dituztenengana, hura gabezi».

04 Hitz-aspertuan Idoia Barbarin • Ostalaria eta gozogile ohia

# 409 • 2021eko otsailaren 19a

Elkarrizketa

Idoia Barbarin Mendoza Ostalaria eta gozogile ohia

«GOZOGINTZA PENA HANDIZ UTZI NUEN, BAINA BIZITZA BAKARRA DUGU» Ostalarien familian jaioa eta hazia, Idoia Barbarin Mendozak ere lanbide berarekin jarraitzea erabaki zuen gazte-gaztea zela, eta Urretxuko Ezkurra gozotegia eta kafetegia lantoki bihurtu zituen. Pastelak egiteari utzi dio dagoeneko, eta orain kafetegiaren ardura darama bakarrik, ostalaritzak hain une zailak bizi dituen honetan.

Hogei urtetik gorako ibilbidea du atzetik, eta beste hainbeste edo gehiagokoa izan nahiko luke aurretik.

Testua: Tere Madinabeitia Argazkia: Gorka Gomez

Zu Ezkurrako Barbarin Mendoza familiaren bigarren belaunaldia zara.

Hala da, bai. Gurasoak [Gregorio eta Mari] hasi ziren gozotegi eta kafetegi negozio honekin duela 44 urte, eta nik hartu nien erreleboa.

Noiztik dago zure familia Ezkurran?

Gurasoak nafarrak dira, baina Paristik etorri ziren Ezkurraren kargu hartzera 1977an. Aita eta ama Parisera joanda ziren lanera, eta han pastelgintza ikasi

zuen aitak. Urte batzuk egin ondoren, bertan geratu edo etxe aldera etorri erabakitzen ari zirenean, aitaren anaiaren bidez jakin zuten Urretxun Ezkurra gozotegia alokairuan zegoela, eta etortzea erabaki zuten. Lauren artean hartu zuten negozioa hasieran, nire osaba Emilio eta izeba Joakina Yurrebasorekin batera. Gero nire gurasoak bakarrik geratu ziren. Aitak pastelak egiten zituen, eta ama kafetegian egoten zen.

Hitz-aspertuan 05 Idoia Barbarin • Ostalaria eta gozogile ohia

2021eko otsailaren 19a • # 409

Eta zu ere Paristik etorri zinen?

Ez, 1977an bertan jaio nintzen, baina Urretxun. Hiru ahizpa gara, eta ni erdikoa naiz.

Nolakoa da ostalari familia baten bizitza?

Gure aitak eta amak astelehenetan jai hartzen zuten, eta eskolatik piper egiten genuen arratsaldeetan. Bazkaldu eta gero kotxean denak sartu, eta alde egiten genuen. Bestela, gurasoek beti

edukitzen zuten tartetxo bat gurekin egoteko, nahiz eta gu zaintzeko neskame bat genuen. Falta hori izango genuen, bai, baina ez dut bereziki gogoratzen, aita eta ama beti izan ditugulako gertu, eta gozatu ahal izan dugulako haietaz txikiak izan garenean. Gainera, Ezkurraren gainean bizi ginen, ia bertan. Hura gure bigarren etxea zen. Bere garaian gurasoek lokala txikitu egin zuten jangela bat jartzeko, eta guk han bazkaltzen genuen, haiek lanean ari ziren bitartean.

Baina bai, egia da ostalaritzak ordutegi txarra duela familiarekin kontziliatzeko, denbora gutxi uzten dizula.

Lan egitea ere egokitu zitzaizuen?

Txikiak gineneko bideo eta diapositiba

ugari ditugu, eta askotan agertzen gara hiru ahizpak gozotegiaren inguruan...

Egia da saltsan ibiltzea asko gustatzen zitzaigula, eta askotan traba ere egiten geniela, txikiak ginenean behintzat.

Gero, gaztaroan bai, laguntzera etortzen ginen, laguntzera baino gehiago lanera. Astean zehar bakoitzak gure gauzak egiten genituen, eskolara joan eta hori, eta asteburuetan lanera etortzen ginen.

Zuen gazte denboran gainera, Ezkurran egundoko martxa izaten zen asteburuetan.

Bai. Egunez bakarrik ez, gauez ere lan egiten genuen, batez ere 1990eko hamarkadaren hasieran. Rafaela Carraren diskoak jarri eta egundoko martxa ego-

06 Hitz-aspertuan Idoia Barbarin • Ostalaria eta gozogile ohia

ten zen larunbat gauetan. Berandu arte egoten ginen lanean, eta hurrengo egunean goizeko 07:00etan irekitzen genuen! Askotan, aita pastelak egitera jaisten zenean, parrandan ari zirenen erditik igaro behar izaten zen obradorera joateko, eta hura ez zitzaion batere gustatzen!

#409 • 2021eko otsailaren 19a

Zein da?

Baina zuk ez zenuen ostalari izan nahi.

Ba ez, eta ile-apaintzaile izateko ikasi nuen, Tolosan, eta gero Donostian. Baina ez nuen izan lanbide horretan lan egiteko aukerarik.

Zergatik?

Ikasketak amaitu eta Londresera ileapaintzaile gisa lanera joateko nintzela, aita gaixotu egin zen eta etxeko egoera aldatu egin zenez, bertan geratzea erabaki nuen. Familiaren negozioari heldu nion, pastelgintzari batez ere. 18 urte eskas nituen. Aitak beti izan du pena pixka bat horregatik, nire bi ahizpek nahi zan duten lanbidean ari direlako, eta ni ez naizelako ile-apaindegi batean ari. Baina nik hartu nuen erabakia, eta ez naiz damutzen.

Pastelak egiten ikasi zenuen, beraz.

Txikitatik ikusitako zerbait zen, beti lagundu izan dugu denok obradorean, eta lanbidea ezagutzen nuen, baina hasi nintzenean, aita gogoratzen dut nire ondoan aulki batean eserita, argibideak ematen. Oso hasiera gogorra izan zen!

Baina gero urte ugari egin genituen elkarrekin lanean. Oso ondo moldatzen ginen.

Gozogilea, garraztuta

Nolakoa da gozogile baten lana?

Polita da, nik oso gustuko nuen. Sukaldean jardutea eta pastelak egitea asko gustatzen zait. Ordutegi berezia dauka.

Ni, adibidez, goizeko 04:00etan jaikitzen nintzen eta eguerdiko 12:00etan bukatzen nuen, astelehenetan izan ezik, egunero.

Zeintzuk ziren zuen espezialitateak?

Guk denetik egiten genuen, pastelak eta tartak, baina gure etxeko izarra milhojas pastela edo ostopila izan da. Txokolatezko itsaontzitxoa ere asko estimatzen zuten bezeroek. Guztira 18 pastel desberdin egiten genituen: ostorezko tututxoa, relanpagoa, bonba, arroz pastela, fruta pastela... Pastel guztiek gure ukitua zuten. Egunero egiten genituen, artisau eran, eta produktu naturalak erabiliz. Eta tarten artean, ostorezkoa edo hojaldrea izan da gure maskota beti. Txokolatezkoa, sagar tarta... eta errege opila ere famatuak ziren.

N

afarroan familiak etxetxo bat du, eta hara joatea gustatzen zaio Idoia Barbarini egunerokoaz atseden hartzera. Igande arratsaldea eta astelehen osoa han igarota, asteari aurre egiteko «pilak kargatuta» itzultzen dela dio.

Izan ere, lanbide neketsua du, are gehiago azken urte honetan, pandemiak hainbeste zigortu duen sektorea delako berea: ostalaritza.

Ostalari familia batean jaioa da Idoia, Gregoriok eta Marik osatutakoa.

Parisen gozogintzaren ofizioa ikasi eta 1977an Urretxura etorri ziren gurasoak, Ezkurraren kargu hartzera; aitak obradorean egiten zuen lan, amak kafetegian. Gaur, 44 urte geroago, negozioak indartsu jarraitzen du Idoiaren eskuetan; Ezkurrako Barbarin-Mendoza ostalari familiaren bigarren belaunaldia dela dio harrotasunez.

Gaztetan, ordea, ez zuen lanbide ho-

rretan jarduteko asmorik, eta ileapaintzaile izateko ikasi zuen. Baina horretan lanik egiteko denborarik gabe, bestelako tresnak hartu zituen esku artean, eta aitaren ondoan gozogintzari heldu zion. Ezkurrako pastelak, tartak eta bestelako gozoak egiteko sekretu guztiak ikasi zituen harekin, eta ondo ikasi gainera. Baina aita jubilatu egin zen, gero ama... eta gozotegia eta kafetegia biak batera berak bakarrik ezin zituela eraman eta, pena handiz, kafe kontuekin geratu zen bakarrik. Goierri garaian artisau eran lan egiten zuen gozogile bakarra zen, eta harrez gero ez dio inork heldu lanbide horri.

Gaur lasaiago bizi dela dio Idoiak, nahiz eta koronabirusak sektorea hankaz gora jarri duen. Haserre dago ostalaritzarekin agintariek izan duten jarreragatik, eta gainerakoek bezala lan egiteko duten eskubidea aldarrikatzen du.

Hitz-aspertuan 07 Idoia Barbarin • Ostalaria eta gozogile ohia

2021eko otsailaren 19a • # 409

«Gure etxeko izarra ‘milhojas’ pastela izan da.

Bezeroek Txokolatezko itsasontzitxoa ere asko estimatzen zuten» «Badirudi gu garela guztiaren errudunak, badirudi taberna eta jatetxeetan bakarrik kutsatzen dela jendea...»

tza bakarra dugu eta bizi ere egin behar dugu.

Pandemiak ekarritako aldaketa da, ordutegiarena.

Baina Ezkurran pastelak badituzue oraindik.

Azken hilabeteetan hala gabiltz, bai.

Beste aldaketa bat ere izan dut kafetegian pandemiaren kontura, aldaketa positiboa, terraza jarri ahal izan dudalako azkenik. Aspaldi nenbilen terraza baterako baimen eske udaletxean, eta ez zidaten ematen. Baina konfinamenduaren ondoren lortu nuen azkenik baimen hori, eta bost mahai jartzen ditut kafetegiaren aurrean, arkupeetan. Oso terraza dotorea dut, gainera, eta kaleari bizipoza ematen dio.

Bai. Bergarako Larrañaga gozotegitik ekartzen ditut. Pastak, opilak, palmerak eta gozotegi horretako espezialitatea diren Bergarako errellenoak ere saltzen ditut. Oso gustura nago, zerbitzua ematen jarraitu dudalako behintzat. Orain, astia hartzen badut, gure txokolatezko itsasontzitxoa egiten erakutsi nahi diet, Ezkurrako tradizioa mantentzeko. Jendeak faltan botatzen ditu gure pastelak!

Zu izan zara Goierri garaiko azken gozogilea?

Bai, ni nintzen pastelak artisau eran egiten nituen bakarra, eta orain dela hiru urte utzi nuenetik, ez da beste inor hasi horretan. Baina esan dudan bezala, Ezkurran jarraitzen dugu gozo kontua saltzen, eta Bergaratik ekarritakoez gain, oraindik hemen bertan egiten ditut croissantt-ak eta napolitanak.

Gozoak egin, egin dituzu eta egiten dituzu oraindik, baina gustatzen al zaizkizu?

Lehen orain baino gehiago jaten ziren gozo gauzak?

Askoz ere gehiago! Lehen ohitura zen igandeetan pastelak erostea, eta astean zehar ere bai, orain baino gehiago.

Zergatik utzi zenuen gozogintza?

Aita jubilatu zenean, ama etortzen zen gozotegira ni laguntzera. Nik pastelak egiten nituen, eta amak barrukoak bete eta apaindu egiten zituen. Bi pertsonen artean egiteko moduko lana da, eta aitarekin bezala, amarekin ere oso ondo moldatzen nintzen, baina hari ere jubilatzeko ordua iritsi zitzaion, eta sei hilabetez bakarrik aritu nintzen. Oso nekatuta bukatzen nuen! Kafetegirako langile bat nuen lanaldi erdirako, eta pastelak egiteaz gain, beste erdia nik lan egiten nuen. Goiza obradorean igarotzen nuen, pastelak egiten, antolatzen, garbitzen, banaketak egiten... eta arratsaldea kafetegian. Lan asko zen, eta pena handia eman zidan, familiak martxan jarritako negozioa zelako, ni bigarren belaunaldia nintzelako, baina bizi-

Nik nahiago dut gazta eta urdaiazpikoa, egia esan. Aita bai, oso gozozalea zen, eta berak hostorea moztean geratzen ziren hondarrak jan egiten zituen bezala, nik zakarrontzira botatzen nituen.

Gozo gaiez inguratuta nengoen, baina ez nuen jateko gogorik izaten. Hamarretakoa egiteko, adibidez, pintxo baten bila joaten nintzen Jai Alai tabernara, eta hango sukaldariari nik hemendik pastela ematen nion trukean. Baina noizean behin jaten ditut gozoak, ez pentsa, egun zehatzetan bakarrik, urtebetetzeetan eta horrelakoetan.

Jai Alai aipatu duzu, baina orain itxita dago Urretxuko inguru honetako beste taberna eta jatetxe batzuk bezala.

Bai. Esan daiteke Urretxuko ostalaritza asko aldatu dela azken urteetan, eta lehen gure Iparragirre kale honetan zegoen giroa herriko behe aldera pasa dela.

Pena handia ematen dit ia gure parean zeuden Jai Alai eta Florida itxita ikusteak. Konpetentzia izango zirela pentsa dezake jendeak, baina ez zen horrela, haiek zabalik zeudela giroa zegoen kale honetan, batez ere poteo garaian. Azken aldian, kale honetan zabalik dagoen bakarra Ezkurra izanda, iluntzeetan beranduago ixten dut, poteoan dabiltzanei begira. Orain, berriz, 20:00etan itxi behar izaten dugu.

Pandemiaz hitz egiten hasi zara...

Ezinbestean, ezta? Terrazarena izan da pandemiak ekarri didan gauza on bakarra. Konfinamenduan eta ondorengo asteetan lanik egin gabe egon ginen, hiru hilabete oso gogorrak izan ziren, batere diru sarrerarik gabekoak. Beti erakutsi didate ez dagoenerako gorde egin behar dela, eta eskerrak horri! Lanean hasi ginen gero eta horrekin egoerari buelta ematen hasi ginen, baina azaroan berriz ixteko agindua etorri zen. Bigarren itxialdi horretan etxera eramateko kafea saltzeko aukera izan nuen behintzat, eta pastelak ere mantendu nituen. Diru sarrera batzuk izan nituen behintzat. Eta hirugarren aldian, goizetan bakarrik lan egiten dut, etxera eramateko zerbitzua eskainiz, eta gastuak ordaintzeko adina ateraz.

Orain berriz ere zabalik duzue.

Bai, epaileen aginduz. Badirudi gu garela guztiaren errudunak, badirudi taberna eta jatetxeetan bakarrik kutsatzen dela jendea... eta trenetan eta autobusetan pila-pila eginda joaten direnean?

Edo lantokietan daudenean? Gure lokaletan garbitasuna eta segurtasun distantziak ziurtatzen ditugu, eta bezeroak ere ondo portatzen dira. Orduan, zergatik sartu dira gurekin, eta zergatik agintzen dute gure negozioak ixtea?

Mobilizazio ugari egin dituzue.

Beharko. Ixtera derrigortuta bagaude, ordain diezagutela behintzat! Lan egiteko eskubidea dugu, beste guztiek bezala. Diru laguntzak aginduta daude, baina kasu askotan ez dira iritsi oraindik. Urretxuko Udalak ere agindu du laguntza bat. Baina ez da nahikoa egin diguten kalte ekonomikoa estaltzeko. Ostalaritza gure bizimodua da, eta familiak ditugu. Min handia egin digute. Bezeroek, aldiz, elkartasuna erakutsi digute, eta hori eskertzekoa da.

08 Herri jakintza Sendabelarrak

# 409 • 2021eko otsailaren 19a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Lejarra: Pertsonekin erabiltzeko ad-

«Kanpoko txamarra tintil, barruko atorra zirpil»

1944-2-18: Jose Migel Leunda ELAko

jektiboa, egoera animiko bat adierazteko. Argia, jasoa, aztia. Espresioa: ‘Ez hago lejarra!’. Aldartez ilun, pisu edo astun, buru-azkartasun handirik gabe dagoela adierazteko.

Azala kaxkarra denean, ezin da espero barruko hoberik. Tintil (edo tindil, txintxil, ttinttil) txikia da; zirpil (edo zarpail, zirpitz), trauskila edo arrunta.

presidente (1982-2000) izana jaio zen Legazpin.

1979-2-21: Bernardo Arakama politikari (EGI eta ELA) eta gudari zegamarra hil zen.

Sendabelarrak

Bostorria Almorranen kontra eta beherakoa mozteko erabili izan da gehienbat, baita eztarriko minarentzat ere.

» Izen herrikoia Bostorria edo Zaingorri bostorria.

» Izen zientifikoa Potentilla reptans L. (Rosaceae)

» Ezaugarriak Landare herrestaria da; zurtoin etzanak ditu, adabegietan sustraitzen direnak. Hosto zatitu eta horzdunak ditu, eta lore horiak, bost petalodunak.

Bakarka agertzen dira. 10-30 cm arteko garaiera har dezake Eurasian eta Afrika iparraldean du jatorria landare honek, baina ia mundu guztian zabalduta dago. Larre eta zelai hezeetan aurki daiteke, egutera aldera ematen dute lur buztintsuetan, baita bide bazter eta lantzeari utzitako baratzeetan ere. Arrosa landarean familiako da, eta martxotik maiatzera loratzen da.

» Atal erabilgarriak Hostoak eta sustraiak erabiltzen dira.

» Propietateak eta erabilpenak Gehienbat, almorranen kontra eta beherakoak mozteko erabiltzen da. Be-

herakoaren kontra dekozioa egin behar da 30 gramo landarerekin, eta ur hori edan bizpahiru egunean. Dekozio bera erabil daiteke eztarriko mina arintzeko ere.

Almorranen kasuan, infusioa egin behar da 20-30 gramo landarerekin, eta bederatzi egunez hartu. Dekozio kontzentratuago batekin almorrana garbitu daiteke (50 g/l). Zainekin egindako dekozioa hortzetako mina arintzeko ere erabili izan da.

Zauri edo kanpo hemorragiak sendatzeko infusioa egin behar da 50 gramo hosto edo sustraiekin, eta sendatu

beharreko gunea garbitu infusio horrekin.

Bostorria ukenduetan ere jarri izan da beste landare batzuekin batera.

» Kontraindikazioak Kontuz gastritis edo urdaileko ultzerekin, taninoek mukosa gastrikoak narritatu baititzakete.

Iturria: Legorretako Udalak kaleratutako ‘Ez zela kajoi batean gordetzekoa’ liburua.

Bertsoa • Kate motzean 09 Mikel Urteaga Azkue • Maria Eugenia Lasa

2021eko otsailaren 19a • # 409

Gaiak hala dio

Kate motzean Maria Eugenia Lasa • Merkataria

«Ibiltzea gustatzen zait, arnasa hartzeko» Mikel Urteaga Azkue

Gaia: En plan a lo...

Neurria: Hamarreko txikia Doinua: Hamalau heriotzena Brutala arazoa rollo ze mobida azalduko det a lo tipo azkar di-da Ahal dizuet kontau zeba nau begira ke sobrau heltzen dena en plan belarrira: "ez kexatu si behintzat euskeraz ari da" Eskerrak Lazkao Txiki gurekin ez dagon erderaz ari gera euskera dalakon hiztun kopuruari eginez jaramon euskaldunak zaindu ta euskera hor konpon honen aurrean ezin gera geldi egon!

Testua eta argazkia: Asier Zaldua

Maria Eugenia Lasa Legorretan jaio zen, baina Ormaiztegira ezkondu zen eta 22 urte daramatza bertan bizitzen. Lehenago Ormaiztegiko Usoa tabernan lan egin zuen eta hor ezagutu zuen, hain zuzen ere, bere senarra dena. 2019an Ormaiztegiko Estankoa hartu zuen eta «oso gustura» dago bertan.

Zer egiten duzu aisialdian?

Ibiltzea gustatzen zait, arnas pixka bat hartzeko. Bide berdera joateko ohitura dut. Eskulanak egitea ere asko gustatzen zait, baina denbora gutxi dut.

Pelikula edo telesail bat?

FBI telesaila ari naiz ikusten.

Kolore bat?

HURRENGOA » Bertsolaria:Ekaitz Goikoetxea Asurabarrena Gaia: Sexu heziketa

Kolore asko atsegin ditut, baina berdea esango dut. Izan ere, bizi dugun egoera honetan, itxaropena inoiz baino beharrezkoagoa dugu.

Oporretarako toki bat?

Errioxa. Casalarreinara joateko ohitura dugu.

Musika talde bat edo musikari bat?

Musika talde eta musikari asko gustatzen zaizkit, baina gehien Benito Lertxundi.

Abesti bat?

Benitoren edozein.

Liburu bat?

Agustin Galabide ormaiztegiarraren bizitzan oinarritua dagoen Maldito Gorri liburua. Oso liburu polita da. Oso gustura irakurri dut.

Idazle bat?

Ez dut idazle kuttunik.

Zer gosaltzen duzu?

Ondo gosaltzen saiatzen naiz. Kafesne bat hartzen dut, tostadekin, eta fruta pieza bat.

Ormaiztegin biziko ez bazina?

Legorretan biziko nintzateke, noski.

Gainera, ama han dut.

Ormaiztegiko alkatea bazina, zer egingo zenuke?

Uf... Ideiarik ere ez!

10 Erreportajea Goierriko parketxeak

# 409 • 2021eko otsailaren 19a

Erreportajea

PARKETXEAK, NATURAK KULTURA EGITEN DUEN TOKIA Testua: Aimar Maiz

Gipuzkoako Parketxe Sareak hamar urte bete ditu, fundazio bezala eratu zutenetik. Goierrin bi parketxe daude, parke natural banatan: Anduetza Zegaman, eta Barandiaran eta Lizarrusti bateratua Ataunen.

G

eroz eta kaletartuago dagoen gizartea naturara hurbiltzea helburu bilakatu da, bere horretan. Zilborrestea eten dutenentzat, edota natura zein kultura-ondarea ahaztu dutenentzat, eskuerara dagoen zerbitzua da Gipuzkoako Parketxe Sarea foru fundazioa. Ingurumen heziketa eta aisia uztartuta, lehenengo hamar urteak betea da, 2020an.

Gipuzkoaren luze-zabalean, Aiako Harria parke naturaleko Arditurri parketxea, Aizkorri-Aratzeko Arantzazu aterpetxea eta parketxea, Pagoeta parke naturaleko Iturraran interpretazio zentroa, eta Goierrin Anduetza parketxea (Zegama), Barandiaran museoa eta Lizarrustiko parketxea (Ataun) kudeatzen ditu GPS fundazioak. Zaldibiar jatorriko Luis Mari Zaldua Etxabe urnietarra da zuzendari, 2010eko martxotik.

Fundazioa 2009ko abenduan sortu zuten Gipuzkoako Foru Aldundiak, eta Oñatiko, Aiako, Oiartzungo eta Ataungo udalek. 2014an batu zitzaien Zegamako Udala. Arantzazuko parketxea izan zen irekitako azkenekoa. «Ingurumen heziketaren arloko jarduerak bazeuden lehendik probintzian, batzuk diputazioaren esku eta besteak ez. Lau parke naturaletan parketxe bana zeudela ikusita, eta bakoitza bere aldetik

ibili beharrean, sare modura kudeatzea pentsatu zuten», esan du Zalduak.

Azpiegitura batzuk foru jabetzakoak ziren, eta beste batzuk udalenak. Hala Parketxe Sarean udalak gonbidatzea erabaki zuen Aldundiak. Ataunen, esate baterako, Lizarrustiko parketxea aldundiarena da, eta Barandiaran udalarena. Parketxe hedatu formularekin, Aralarko interpretazio zentro dira.

Natur ingurunea ezagutarazi Parke edo ingurune naturaletan egonda, langai jakina du Parketxe Sareak.

«Bi motatako helburuak zeuden, hasieran: antolaketa arlokoa bat, sarea sortu, sustatu eta zabaltzea; eta eginkizunen arlokoak. Gure eginkizuna Gipuzkoako natur ingurunea ezagutzera ematea da, haren garrantzia azpimarratzea eta jendea sentikortzea. Naturarekin lotutako eta harekin bat egindako aisialdi, jolas, jarduera eta ingurumen hezkuntza sustatzen ditugu helburuak gauzatzeko».

Gaur egun, finkatuta dauzka Parketxe Sareak lan-sistema eta jardueretarako metodologia, baita bisitarientzat prezio taula bateratua ere. Erakunde sortzaileek Fundazioarekiko duten «konpromisoa» baliotzat du Zalduak.

«Horrek sendotasun handia ematen dio fundazioari. Zegamaren kasuan,

450.000 Bisitari izan dituzte Gipuzkoako bost parketxeek 2010-2020 hamarraldian.

55.000

Lagun urteko, normalean parketxeen zerbitzuak erabili dituztenak. 500 talde joaten dira, ikastetxeetatik gehienak.

2014.

urtean sartu zen Gipuzkoako Parketxe Sarean Zegamako Anduetza. Ataungoa, hasieratik.

Erreportajea 11 Goierriko parketxeak

2021eko otsailaren 19a • # 409

Lizarrustiko parketxea, antzina Gipuzkoako probintziak zergak biltzeko eraikitako 10. etxean jarria, Nafarroaren mugan. Aimar Maiz

«Behin etortzen dena, normalean, berriz ere etortzen da. Familia erako publikoa da asko, umeekin plana egiteko» «Gizakiaren eta naturaren arteko harremanetik sortutako jendeari esplikatutakoan, zaintzaile bihurtzen da» Luis Mari Zaldua Etxabe Parketxe Sareen zuzendaria

adibidez, berez sortzailea ez den arren, hasieratik izan genuen harremana. Anduetza parketxe bezala 2014an aitortu zen. Horri garrantzia handia ematen diot. Oso harreman ona dugu, eta oso inplikatutako udala da, gainetikoak bezala. Ataunen ere ongi hartu dute egitasmoa hasieratik, eta lankidetza estua dugu udalarekin zein hango elkarteekin eta herritarrekin».

Ezagutu, maitatu eta zaindu

Anduetza parketxean txondorra sutzen, 2018ko urrian. Gotzon Aranburu

Hiru aldagaiko «ekuazio» hori da Parketxe Sarearen leloa. «Dama bestek egiten omen du, eta besteek esan beharko dute zer lortu dugun. Urte normal batean, 55.000-60.000 bisitariri ematen diegu zerbitzua, eta aurrez aurreko harremana izan dugu. 500 taldetik gora hartzen ditugu urtero.Orduan, neurri batean ezagunak bagara».

Baina belaunaldi berrien artean –gu-

raso gazteak, haurrak...– etengabe daukate ezagutarazteko erronka. «Bezeroak leialak ditugu. Hasten dena, normalean, berriz ere etortzen da. Adin kontu bat ere bada. Ikastetxeez eta helduen taldeez gainera, familia erako publikoa etortzen da asko, asteburuan umeekin plana egin nahi duena. Hori berritzen joaten da, eta zahartzen, aldatzen. Beraz, oraindik ezagutzen goaz jendea».

Bisitariak erakartzeko amuak ez du berritzailetik ezer, baina horretxek funtzionatzen du: jendeak aurrean izan dituen gauzak, beste modu batean ikusten laguntzea eta gauzak deskubritzea.

«Zaldibian, Osinberde edo Arkaka bera.

Goierritar askok ezagutzen dute, baina inoiz joan ez denarentzat aurkikuntza handia da. Aparteko tokia da. Gu gabe ere, hurrena joan eta han zaborren bat ikusten badu, jaso eta etxera eramango du; zaintzaile bihurtuko da. Gure ekuazio nagusia da ezagutu, maitatu eta zaindu. Zaindu maite duzun hori».

Gizakiaren eta ingurumenaren, kulturaren eta naturaren arteko ezkontzaeredu bat gauzatu du Parketxe Sareak.

«Gauza hunkigarriak eta aberatsak ditugu. Kultur paisaiak dira. Gizakia eta natura txanpon beraren bi aurpegi izan dira Gipuzkoan aspalditik. Hemengo natura oso gizatiartuta, humanizatuta dago. Baina, beste alde batera, gizakiaren jarduera erabat lotuta egon da natur eremuekien eta baliabideen aprobetxamenduekin. Gizakiaren eta naturaren arteko harremanetik sortutakoa jendeari esplikatzen diogunean eta ezagutzen duenean, maiteminduta geratzen da, eta horien zaintzaile bihurtzen da».

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 409 • 2021eko otsailaren 19a

Erretratua

TABERNETAKO TXIKITEOA

Karmelo Ezeiza Beasain

Gaur egungo pandemia dela eta, tabernatara joatea edota txikiteoa kuadrilla osoarekin batera egitea ezinezkoa da.

Beasaingo helduen danborrada berreskuratu zenean, zaldi gainean. Karmelo Ezeizak utzia

O

rain kontatuko dizuedan kontakizuna 70eko hamarkadan kokatzen da, Beasaingo taberna bikain, eder eta prestigiotsuetan. Nahiz eta egunero 15-20 lagun arteko taldeak txikiteoan ibili, asteburuko giroaren parekorik ez zegoen.

Tabernak erabat beteta egoten ziren, zutik eta barrara ezin gerturaturik, barruan giro aparta egoten zen.

Behin, igande arratsalde batean, Loinaz tabernan (garai hartako tabernarik herrikoienean eta handienean) kuadrilla ia-ia guztiak zeudela zirudien, gure kuadrillakoak izan ezik. Gu kotxearekin genbiltzan, alde batetik bestera. Ez zegoen inongo trafikorik eta aparkatzeko arazorik ez zegoen. Oraindik goiz zenez, arratsaldeko zazpiak inguru, eta taberna nahiko hutsik zegoenez tabernariak eta kuadrillako lagunak nire kotxearekin barrura sartzeko plano mentala antolatu zuten eta horrela bertan tragotxo bat modu desberdinean hartu.

Antolaketan hasi ziren: tabernako ateak ireki, neurtu eta kalkuluak egiten, maniobra desberdinak egiteko. Apustuak egiten hasi ziren barra luze hartan:

bi zutoin tartean sartuko ote zen ala ez.

Kotxea sartzen hasi ginen. Atearen zabalera egokia izan zen eta ondo pasatu zuen 850 especial kotxeak. Ondoren, maniobra batzuk egin, barrako beheko aldean koska bat zegoen eta gurpilarekin hura gainditu nuen. Kotxearekin milaka maniobra egin ondoren sartu zen eta han egon ginen denbora dezente. Etortzen zen jende guztia harriturik geratzen zen. Guztien laguntzarekin kotxea atera eta Loinaz tabernako mahaiak eta eserlekuak hasieran zeuden bezala utziz beste bat arte agurtu genuen.

Lau-bost urtera berriz Baina istorioa ez da hemen bukatzen, handik lau-bost bat urtera beste kotxe bat nuen, handiagoa, FU 1430/1600. Betiko legez, txikiteoan genbiltzan kuadrillan eta Loinaz tabernan apustuak egiten hasi ginen ea kotxe handi hura sartuko ote zen.

Hortaz, Loinaz tabernak berriz ere ateak ireki zituen eta zabalera nahiko justua zuela ematen zuen arren, atetik sartu eta barra eta zutoin tarte hartan

sartzen hasi nintzen. Lehenengo saiakeran ez, baina bigarren aldian eta guztien harridurarako barrura sartu nintzen (nahiz eta kotxeari aldamenean arrasto bat egin atearekin jota).

Zaldian Handik beste urte batzuetara, 70eko hamarkadaren bukaeran, Beasainen berreskuratutako lehen danborrada ospatu zen, eta aldi hartan zaldi gainean joaten ginen banderatuak. Loinaz tabernatik igarotzean zaldi gainean tabernara sartzeko gonbidatuak izan ginen.

Honek guztiak, herrietako festetan ikastolen aldeko laguntzak lortzeko antolatzen genituen taberna inprobisatuak gogoratzen dizkit. Taberna horiek edozein behe-toki, garaje edota aparkalekuetan antolatzen ziren. Orduan bai, kotxez tragotxoak egiteko aukera paregabea genuen.

Nola aldatu diren ohiturak eta ibilerak, gure gazte denborako hartu-emanak gaur egunean ezinezkoak dira. Garai hartan pozik eta umorez egiten zen eta inongo errieta edo iskanbilarik gabe.

Gaztejira 13 Leire Martinez de Santos• Leire Perlines Apalategi

2021eko otsailaren 19a • # 409

«Sentitu nuen jiu-jitsua nire kirola zela» LEIRE MARTINEZ DE SANTOS • Jiu-jitsu praktikatzailea

Testua: Ane Garmendia

Argazkia: Leire Martinez de Santos

Zertan datza jiu-jitsu brasildarra?

Judotik eratorritako arte martzial bat da. Baina, kasu honetan, ezin da aurkaria jo, sumisioaren bidez borrokatu beharra dago. ‘Leuntasunaren artea’ bezala ere ezagutzen da kirol hau, irabazteko modu bakarra aurkariari giltzak eginez baita. Aurkariak berak amore ematea erabakitzen badu ere irabaz daiteke.

Zergatik jiu-jitsu eta ez beste arte martzial bat?

Aipatu dudan bezala beti izan dut arte martzial bat ikasteko gogoa, baina ez naiz sekula arte martzial zehatz batekin identifikatuta sentitu eta aitortu beha-

@leireperlines

C

L

2019an Alemaniara joan nintzen unibertsitateko praktikak egitera. Betidanik erakarri naute arte martzialek, baina Munichen nengoenean askatasun gehiago sentitu nuen niretzat berria zen zerbaitetan hasteko. Bizi nintzen pisutik gertu zegoen gimnasio batean irakurri nuen hasiberrientzako doako klaseak eskaintzen zituztela eta animatu egin nintzen. Alemaniara heldu eta astebetera entrenatzen hasteko erabaki nuen. Egia esan lehenengo klasera joan nintzenean ez nekien ezer kirol honi buruz.

Hitz batzuk Etxaguenetik

Des(konexioa)

eire Martinez de Santos Diez (Beasain, 1998) Munichen unibertsitateko praktikak egiten zebilela hasi zen jiu-jitsu brasildarra praktikatzen, eta han kirol horretaz maitemindu eta gero, gaur egun Azpeitian entrenatzen jarraitzeko erabakia hartu du.

Nolatan hasi zinen kirol honetan?

LEIRE PERLINES APALATEGI

rra daukat lehenengo klasera itsuitsuan joan nintzela. Entrenamendua oso dinamikoa izan zen, jendea oso jatorra zen eta asko zaindu ninduten. Une hartan izugarri baloratu nuen hori, izan ere Munichera heldu berri nengoen eta ingurura moldatzen nenbilen oraindik, baina hala ere Jiu-Jitsuan jarraitzeko arrazoi nagusia kirola bera izan zen. Lehenengo klasean maitemindu egin nintzen, sentitu nuen nire kirola zela.

Zer esango zenioke kirol hau egiten hasi nahi duenari?

Ez itsutzeko garaipenarekin. Kirolean bizitzan bezalaxe lehiakortasuna muturrera eraman ohi da normalean, baina askotan garrantzitsuagoa izan ohi da kirolaz disfrutatzen ikastea eta prozesuaz gozatzea. Borrokaldi eta entrenamendu guztietatik irakaspenak ateratzea da funtsezkoena.

OVID-19-a gure bizitzara etorri zenetik urte bat pasa da jada, inor konturatzerako joan dena. Albiste txarrez betea egon den urte bat izan da 2020a, esperantzak galdu ditugun denboratarte bat izan da. Errutina bihurtu da gure egunerokotasuna bukle negatibo batean oinarrituta egotea, eta erabat normaltzat jotzen dugu jada. Jendearen begietan ilusio falta sumatzen da, edo nik behintzat, sumatzen dut.

Hau aldatu beharreko zerbait dela deritzot. Egoera zail, ilun eta gogor batean aurkitzen gara, eta luzarorako izango dela diote aditu batzuek. Orain arte, nola edo hala behintzat, egoerari aurre egiteko gai izan gara, eta azken sprint-a gainditzeko gai izateko prestatu behar gara.

Horretarako, errutina une batez moztu eta aldatu egin behar dugu. Ordu batzuez baldin bada ere, mesede handia egiten baitigu. Une labur batez bada ere, ‘desagertu’ egin behar dugu, arazoak, haserreak, zalantzak... une batez alboratu eta burua hotz eta bihotza bero izan behar dugu.

Paisaia desberdinak bisitatu, ezagutu, musika berria entzun...

Gure bizitzak des(konexioa) behar du indarrak batu eta errealitatera itzultzean aurkituko dugunari aurre egin ahal izateko, eta noski, burumakur ez egoteko.

14 Ibiltari Idiazabalgo ekeratik goiko mugetara

# 409 • 2021eko otsailaren 19a

Idiazabalgo ekeratik goiko mugetara

BEGIRATOKI APARTEAN

Lake Oiarbide eta Antonio Berasategi, Dantzalekutik Dorronsoro gainerako zati pikoan. Atzean, Aralar eta Ataungo Domoa.

Testua eta irudia: Iñaki Gurrutxaga

Sortaldeko mendi lerroan Idiazabalek Olaberria, Lazkao eta Ataunekin egiten du bat. Ez dago inguru horretan izen handiko tontorrik, baina bista ederrak bai Aralar eta Aizkorri aldera, eta zelai zaindu ederrak oinpean.

T

xomenareneko parkea du abiapuntu gaurko Ibiltarik, parajeok ondo baino hobeto ezagutzen dituzten bi gidari lagun dituela, Lake Oiarbide eta Antonio Berasategi. Zabaraingo altolagirretar indianoek altxatu zuten Txomenarene berria han zegoen baserriaren gainean, baina gerora etxea hutsik geratu zen eta 1991n udalak lorategia bereganatu, birmoldatu eta parke irekia sortu zuen. Hilerrirako bidean sartu, Otazabaleraino igo, pare horretan ezkerrera egin eta Santamari ekerako baserritarrek kalera jaisteko erabiltzen zuten estrata zaharra azalduko da parez pare.

Uzkangakoa da lehena, orain urte batzuk garbitu eta txukundatukoa. Bide eder eta bukolikoa inondik ere, harri la-

bain eta kili-koloez egina. Kaskora iristean, Gurutzetako ermita eskubitara, eta hari erantsita Serotegi. Debozio handia izan dio inguru horretako jendeak Gurutzetako Andre Mariari, eta abuztuaren 15ean festa egin ohi da. Eta Albitsu eta Antia baserriak igarota dator bigarren estrata, Artsugaratskoa. Alboan oinezkoentzako harpausoak, eta beheraxeago bide zabalagoa. Artsugarats errekaren zubi bitxia igarota bukatzen da estrarea , Donejakue bidearen barrualdeko zati ere badena. Herrigunetik 1,2 kilometrora dago.

Nafarrasagasti eta Oiarbide Atzera bidean gora eginez, Olaberri aldera ematen duten Nafarrasagasti eta Oiarbide auzo-baserriak dira hurrengo

Ibiltari 15 Idiazabalgo ekeratik goiko mugetara

2021eko otsailaren 19a • # 409

jomuga. Bi izen, baina etxe asko, Berasategik argitu duenez. «Olaberri mugako etxeko mordoxka bat dago izen horien itzalpean, nahiz eta urteek aurrera egin ahala etxe bakoitza izendatzeko zehaztapenak nagusitu diren, eta ahoz behintzat, itxuraldatzeak gertatu». Nafarroasagasti Goena etxeak aspaldiko taxua gorde du eta interesgarria da oso beraren egitura zaharra. Eta aipagarria da baita ere izen zahar horren aurretik are luzeago bat ere izan zela: Andranafarrasagasti.

Bideari segiz Oiarbide iturria dago eskuin aldera, eta bost-hamar minutuan Oiarbideko etxe nagusia, Ojarbii herri hizkeran. Hark eutsi dio auzoko etxe guztien izen erroari. Hasieran beste Oiarbideen pareko baserria zen, baina nonbaitetik aberastu zen bertako bizilagunen bat, eta XVIII. mende aldera, etxea dotoretu eta jauregi itxura eman zion. Horren lekuko da duen itxura barrokoa eta atalburuko armarria.

Irumugaeta, mugarri eremua Oiarbide parean eskubira egin behar da, Olaberriko ur depositurantz. Eskubira jarraituz, 60 bat metrora, ezkerreko pistari heldu behar zaio. Pinudian barrena, ordu erdi pasako igoera dago Koskariztiko gainera iritsi arte, eta ezkerrera eta gora eginez, Idiazabal, Lazkao, Olaberria eta Ataun udalerrien arteko Irumugaeta muga-mendira iritsiko da ibiltaria. Hainbat tontor eta gaintxo dauzka, horietako bat lazkaotarren artean az-

Oiarbide iturritik gora jarraituz iristen da Oiarbideko etxe nagusira.

Itxura barrokoa du, eta armarria atalburuan Idiazabal, Olaberria, Lazkao eta Ataun arteko muga-mendia Irumugaeta da. Andraelorriaga izena ere azaltzen da agirietan

ken hamarkadetan Esparru (727 metro) gisa zabaldu eta ezagutzen den gaina.

Berasategik berak Andraelorriaga izen zaharragoa aurkitua du eremu horrentzat. Itxiturak markatzen duen muga lerroari jarraituz, mugarriei erreparatu dakieke. Ataunekin muga egiten duen Harrobietako langan amaitzen da jaitsiera. Garbi eta ganadua lasai ibiltzeko moduan daude bazterrok, azken urteotan Idiazabalgo abeltzainek diputazioaren eta udalaren laguntzarekin larreak berreskuratzeko egindako lanari esker.

Dantzaleku da hurrengo geralekua, Ataun eta Idiazabalen arteko mugan, Arantzazumendin, dagoen padagi txikia. XX. mendearen erdi aldeko urteetan festa ederrak egiten zituzten bi herrietako gazteek soinujoleen doinupean. Harrezkero asko aldatu dira ohiturak, baina oraindik ere eusten diote urtean behingo bilkurari bi herrietako gazteek, eta Idiazabalgo abeltzainek ere han elkartzeko ohitura hartu dute Santiago edo Done Jakue egunez. Paraje horretan 200 metro behera eginez gero, iturria eta orain dela urte gutxira arte Luis Katarain artzain zenak erabilitako txabola topatuko ditu mendizaleak.

Atxurbideko muino zabala Baina gora egitea da kontua, Dorronsoro gainera igotzea (781 metro). Aldapa pikoari egin behar zaio aurre horretarako, eta hauspoak hauspo, gainak erakusten duen argazkia bikaina da, aparta da begiratokia. Alde batera Aralar eta Ataungo Domoa, eta bestera Aizkorriko gailurreria. Langa pasatu, eta eskubi aldera jo beharra dago Atxurbideko gaina zapaltzeko. Hala ere, megalitoen zaleek ezkerrera ere egin dezakete itxitura kontran dagoen Urrezulko armurea edo Jentiltxulo bisitatzeko.

Jaitsiera eta igoera labur baten ondoren, mendi zeharrari izen ematen dion muinora iritsiko da ibiltaria, Atxurbidera. Behorrak larrean dabiltza artean, eta muinoaren erdian, Tomas Ugartemendia eskulturgile leaburuarrak Iñaki Iparragirre eta Eduardo Irizar ETAko kide hilei eskainitako oroigarria dauka. Behe aldera egin, eta Oregiko txabolaren ezkerretik pasatuta, baso pista batean sartu beharra dago erdi erorian dagoen Ariztizabal baserrira iritsi arte. Gorrotxategiren oilo haztegiaren ondoko kaminoari segituz, hasitako leku berean bukatzen da ibilbidea.

KONTUAN HARTZEKO Axari Trail lasterketa laburreko ibilbide bera du hein handi batean, eta hori koloreko arrastoei segika ez dago galbiderik.

» Uzkanga eta Artsugarats Ibilbidearen hasieran dauden bi bailaran horietan estrata (‘estrarea’ Goierriko hizkeran) bana daude. Santamari ekerako baserritarrek erabiltzen zituzten Idiazabalera jaisteko.

» Oiarbide iturria Abiapuntutik ordu erdi pasara dago Oiarbide iturri berritua, lehenagokoaren aurrealdean eraikia. Hilario Aranburu eta Juanito Urzelai aritu ziren hargin eta igeltsero lanetan, 1991ean. Florentino Goiburuk jarritako bertsoa dauka kanila gainean.

» Arantzazumendi bailara Irumugaeta eta Atxurbide artean dagoen bailara, herri lurretan. Dantzaleku pagadi txikia du ezkerrera, eta 200 metro behera eginda iturria eta Aritzederko Luis Katarain artzainak erabiltzen zuen txabola.

» Dorronsoro gaina Atxurbideko muinoarekin batera, ibilbideko ikusmirarik ederrena eskaintzen duen gaina. Aralar eta Aizkorri parez pare ditu.

FITXA TEKNIKOA • Iraupena: 3,5 ordu • Luzera: 11,2 km • Desnibela goraka: 750 metro • Zailtasuna: Erdi mailakoa

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 409 • 2021eko otsailaren 19a

Literatura

Bide urratzaileak Antxiñe Mendizabal Aranburu

Arrano Beltza (Lazkao)

Idazlea eta editorea

Ikerketa emozionalaren kontakizuna

O

ier Guillanek bere azken eleberrirako aukeratutako izenburuak irakurlea iraganera bidaia batera gonbidatzen ari dela esaten ari zaigu. VHS, Video Home System , 1980 eta 1990eko hamarkadetako bideo grabatzeko estandar zabalduena izan zen. Garai horretan bizi izandakoak ditu hizpide idazleak narrazioaren ohiko moldeak apurtu eta beste kontaera batzuk baliatuz, antzerkigintzatik gertuago, eta baita poesiara eta saiakera ere joz. Eleberria, baina, transgresorea ez ezik, transgeneroa ere bada, Aitziber protagonistaren anbiguotasunak agerian uzten duenez.

VHS road movie bat da, berez, irakurleari lehenengo orrialdeetatik irudituko zaio argitu beharreko misterio baten atarian dagoela: protagonistaren gaztaroan berebiziko eragina izan zuen Victor aktore-lagunaren heriotza. Horretarako, detektibe bat kontratatuko du, detektibe emozional bat, ikerketa emozional bat baitago istorioaren oinarrian. Protagonistak bere nortasunaren eraikuntzan giltzarri izan ziren gaztetako urteetara bidaia egingo du, Andaluziara eginiko bidaia batean murgilduz. Iraganerako jauzia memoria ariketa kolektibo bat izango da, edozein oroitzapenak aldaera eta begirada ugari eta ezberdin dituela erakutsiz. «Poesiaz zure bizitza egin, eta bizitzaz poesia» izan zen bidaia egin zueneko garaian goiburu eta jomuga. Urteak igaro ahala, gogo eta asmo berIzenburua: VHS berak eusten ote duten jakingo du Egilea: Oier Guillan irakurleak, asmo bereko irakurleei Argitaletxea: Susa galdera berbera luzatuz.

Antzarak arrano bihurtuta

B

errogei urteko ibilbidea eginda desegin zen Drindots talde ezaguna iaz. Baina talde hark, izan zuen aurrekari bat: Arrano Beltza. 1981. urtean sortu zen Lazkaon, Alberto Pelaezek herriko hiru gazterekin bat egin zuenean. Jon Urdangarin, Triku Agirrezabala eta Josune Albisu txikitako lagunak ziren. Alkartasuna Lizeoko jaialdi batean kantatu zuen Urdangarinek, ikasle garaian. Pelaez soinu teknikari moduan joan zen, eta «galdetu zidan ea banuen lagunik talde bat osatzeko, jende gaztearekin jo nahi zuela eta».

Laurak elkartu eta «entseatu gabe, korrika eta presaka, baina ilusioz» egin zuten aurreneko emanaldia, Lazkaoko festetan, «Realak lehen liga irabazi zuen urtean».

Udan egin zituzten hurrengoak, Iturmendin eta HiriberriArakilen. Garai hartan, dantzaldiak oso bestelakoak izaten zirela dio Urdangarinek. «Egun osorako joaten ginen. Goizean kalejira egiten genuen etxez etxe. Bazkalondoan ere egiten zen, eta arratsaldez eta gauez plazako dantzaldia».

Hiriberri-Arakilen, adibidez, hiru egunez segidan jo zuten.

Aldaketak etorri ziren gero. Albisuren ordez Iñigo Apaolaza hasi zen, eta 1984-85 urtean, Joxean Fuentes, Pelaezen tokian. Taldearen izena aldatzea pentsatu zuten, eta hala sortu zen Drindots. «Guretzat Arrano Beltzaren jarraipena izan zen», baina abestiak sortzen ere hasi ziren. Hala ere, sekula ez zituzten dantzaldiak eta herrietako festak utzi.

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2021eko otsailaren 19a • # 409

Moda Luisi Izquierdo Irizar • Ipotx haur eta gazte moda (Beasain)

Txikienen nahiak errespetatu

U

daberriarekin eta eguraldi onarekin batera, arropa koloretsuagoek hartuko dute tokia. Bizi dugun garai honetan gainera, koloreen alaitasuna gustura hartuko dugu. Etxeko txikienek ere gustura jantziko dituzte praka motzak eta mauka motzeko kamisetak.

Haurrena bizitzako oso etapa garrantzitsua denez, eta urteetako esperientziak erakutsi didanari jarraituz, lehenik eta behin, haurren eta nerabeen gustuak eta nahiak entzun eta errespetatzea aholkatuko nieke gurasoei. Erosotasuna bilatzen dute, eta horretarako, kalitate oneko ehunak –erraz puskatzen ez direnak– eta mugimendurako askatasuna emango dizkien formak eta diseinuak dira egokienak. Bai ikastetxera joateko, eta baita ekitaldi berezixeago batera joateko ere.

Nerabezaroa adin tarte zailagoa izaten da, eta are eta garrantzitsuagoa da beraiek nahi dutena errespetatzea, baraiei askatasunez erabakitzen uztea.

Askotan helduok gauza bat nahi izaten dugu, eta haurrek beste bat. Nerabeek

erakutsi didate, erosotasuna eta arretarik ez deitzea, oharkabean pasatzea, nahi izaten dutela. Gaur egun gainera, arropa marka batzuek ez dute neskamutil rola erabiltzen eta unisex arropa aukera ona izaten da.

Gorputz handiagoa duten haurren kasuan ere, gurasoei gomendatuko nieke haurrari uzteko nahi duten arropa aukeratzen, haurrei ez die axola izaten tripa nabarmentzea. Txikitatik konplexurik eta aurreritzirik gabe hazten lagundu behar diegu.

Haurrei ere emango nieke gomendio bat: praka bakeroak –luzeak nahiz motzak– ez dituzte askotan gogoko izaten, baina gaur egungo bakeroak ere oso

elastikoak dira, txandalen parekoak.

Probatu ditzatela.

Haur txikienentzat, kotoizkoak Haur txikienean kasuan, fibra sintetikodun arropak baztertzea komeni da, ehun mota horiek ez baitie izerdia ateratzen uzten. Horregatik, kotoizko –eta ahal bada kotoi organikoa– arropak aukeratzea komeni da. Horrekin batera, jakina, eta haurraren mugimendurako oztopo izan ez dadin, jantzi erosoak izan daitezela.

Haurraren sormena eta irudimena estimulatzen duten jantziak ere badaude. Aukera ona dira, arroparen bitartez hainbat gaitasun garatzen laguntzeko.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 409 • 2021eko otsailaren 19a

Komikia

Aliritzian

Hain gutxi eta hainbeste

B

atzuk gerra zibila bera sufritutakoak, asko gerra ondoreneko gosea eta miseria bizitakoak, eskolan egurra eta diskriminazioa jasotakoak, ikasten jarraitzeko aukera txikiak edukitakoak, halabeharrez apaiz edo moja joandakoak, elizaren kontrolpe zorrotzean hezitakoak, gizarte zerbitzu urriak ezagututakoak, Francoren diktadura eta errepresio urte luzeak jasandakoak, ume-umetatik lana besterik ikusi gabeak, urteetan aurrera egin arte, aisialdirik, astebururik, zubirik, oporrik, bidaiarik… nahiz baliabide teknologikorik izan gabeak. Familia gehienetan soldata bakarrarekin moldatutakoak. Gaur egun, pentsio duinen eske dabiltzanak, COVIDak gogorren astindutakoak eta gehienak txertoaren zain daudenak.

Fabrika, lantegi edo lanbide ezberdi-

Joseba Telleria Albizu Irakaslea eta ikaslea

Hain gutxi jaso eta hainbeste eman duen beste belaunaldirik izan ote da?

netan ordu eta egun bukaezinak burututakoak, etxean eguneroko lan amaigabeetan aritutakoak, baserriko lanak partekatutakoak, euren gurasoen eta zenbaitetan osaba-izeba zaharren edo mutil zaharren zaintza bere gain hartutakoak, gure kultura eta izaera mantentzen saiatutakoak, seme-alaba ugariren heziketaz eta euren ikasketa luzeez arduratutakoak, hauek emantzipatzen lagundutakoak, ondorengo biloben zaintzan esku hartutakoak... Gure belaunaldia haiena baino hobeto bizitzea ahalbidetutakoak eta urteak pasa ahala, edozertan laguntzeko prest azaltzen direnak.

Batzuk joanak, beste batzuk badoazenak, baina asko, oraindik geure artean ditugunak.

Hain gutxi jaso eta hainbeste eman duen beste belaunaldirik izan ote da?

Publizitatea 19 2021eko otsailaren 19a • # 409