GoiBerri 414. zenbakia

zk. 414 2021eko martxoaren 26a www.goiberri.eus

Iritzia

03

Miren Estensoro. Laneko zaintza premia ez da ‘maja’ izate kontu bat

Elkarrizketa

10-11

Igone Campos: «Hurrengo helburua Europako txapelketan lehiatzea da»

Garapena

14-15

Ekinez aurrera egitea, Goiekik erronkaz betetako urtea du aurretik

ZAHARTZEARI AURRE 04

GoiOsasunLab proiektua adinekoen autonomia luzatuz

02 Publizitatea # 414 • 2021eko martxoaren 26a

Iritzia 03 Miren Estensoro Garcia • Ekonomia ikertzailea

2021EKO MARTXOAREN 26A

# 414 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Itzain

Lanean ere badago zaintzarako premia eta ez da ‘maja’ izate kontu bat

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Legorreta, Mutiloa, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Goiberri

N

ire lankide Miren erabiltzen dugunen artean Larreari entzun partekatzen dugun sentipen nion lehen aldiz labat: ikusiezina sentitzearenean ditugun estina. Badirudi, lanean, arraziolo femenino eta maskulinoanala eta objektiboa izateak ri buruz hizketan. Literatura profesionalago garela emaakademiko ugari dago estilo ten duela. Berriz, emozioen femenino eta maskulinoakudeaketan aritu edo zaintza Miren Estensoro Garcia ren eztabaidari lotuta, eta laneko esparrura eramaten Ekonomia ikertzailea lan esparruan gizonen eta dugunean, ze majak garen entzuten dugu sarri. Eta baemakumeen portaera behadirudi hori aleatorioki gertatu ondoren eraiki ziren bi kaGizarteak dituen tu dela. Besterik gabe parean tegoria horiek.

Emakumezko estiloaren erronka konplexuak horrelako pertsona bat tokabereizgarri nagusiak dira ikusita, estrategia, tu zaizulako. Gainera, askotan, ahultasun gisa interpreemozioak, zaintza eta norbeobjektibotasuna, tatzen da estilo hori, eta azraren hazkundea besteen arrazionaltasuna, kenean nekatu egiten da bat, ongizatearen bitartez bilatzea. Bestalde, gizonezko es- zaintza, emozioak eta eta amore ematen du. Horrek dakar estilo femeninoa ikutiloaren bereizgarri naguhazkunde egitea. siak dira arrazionaltasuna komunitarioa, denak sezin Ba ez. Estilo femeninoa eta objektibotasuna, eta norbehar ditugu ere izan liteke estrategikoa. beraren hazkundea banakeEta oraintxe gizarte honek taren eta indibidualizazioadituen erronka konplexuak ren bitartez bilatzea. Emakume gehiago dira, estatistikoki, estilo feme- ikusita (baita arlo ekonomikoan ere!), estrateninoa erabiltzen dutenak eta gizonak estilo gia, objektibotasuna, arrazionaltasunaz gain, maskulinoa erabiltzea ohikoago da (nahiz eta zaintza, emozioak eta hazkunde komunitarioa horrelako kategorizazioak tentuz hartu behar ere behar ditugu. Lehenik estilo guztiak errekonozitzetik has gaitezke, eta gero, behar bediren noski).

Kontua da, badela estilo femeninoa sarritan zala elkar-osatzeko lanean jarraitu.

04 Sakonean GoiOsasunLab. Adinekoen autonomia luzatu, bizi-kalitatea hobetzeko

# 414 • 2021eko martxoaren 26a

GOIOSASUNLAB GoiOsasunLab proiektuan erabiltzaileek hiru esparru lantzen dituzte, adituen gidaritzapean. Norberak egiteko ariketak dira, halere. Aurten taldeko jarduerak gehituko dituzte, alor soziala ere lantzeko.

A

dina zama handia da. Artikulazioak ahuldu eta burua herdoiltzen du. Animoari ere zuzenean eragiten dio. Egoerarik larrienetan menpekotasunak sortzen dira, eta ingurukoen laguntza beharrezkoa bilakatzen da. GoiOsasunLab proiektuak puntu hori ahalik eta gehien atzeratu nahi du. Prebentzioa da gakoa.

Adineko pertsonei bideratutako zerbitzuak menpekotasun legearen baitan daude. Hau da, zerbitzuen onuradunak izateko menpekotasunen bat izan behar dute. Askotan, ordea, beranduegi izaten da. Ordurako bizi-kalitatea nabarmen okerragoa da eta errekuperazio prozesua ez da horren eraginkorra.

GoiOsasunLab proiektu pilotuak egoera irauli nahi du: «Autonomia luzatzeko ariketa fisikoak, kognitiboak eta animi-

» Fisikoa Gorputzaren narridura atzeratzeko ariketak dira. Malguntasuna, indarra, erresistentzia... lantzen dute. Helburua ez da gorputz atletiko bat lortzea, norberari egokitutako ariketa txikiekin gaitasun fisikoa hobetzea eta ohitura aktiboak ezartzea baizik.

» Kognitiboak Adimena arin mantentzeko ariketak dira.

Arreta, memoria, arrazoimena... lantzen dute.

» Animikoa Bakoitzaren egoera animikoa ere lantzen dute. Sentimenduak kudeatu, bakoitzaren egoerari buruz adituekin hitz egin, aztertu eta landu...

koak lantzen ditugu, profesionalekin eta era pertsonalizatu batean», laburbildu du Nerea Amenabar Otañok, Ubikare enpresako arduradunak. GoiOsasunLab Ubikare enpresak Gipuzkoako Foru Aldundiaren Adinberri ekimenarekin batera diseinatutako eta martxan jarritako proiektua da. Ataunen eta Beasainen probatu dute 2020an zehar, eta aurten jarraipena izango du.

Programa oraindik autonomoak diren adineko pertsonei bideratua dago.

«Baina, pixkanaka, hauskorrago notatzen direnentzat da», zehaztu du Amenabarrek. «Hauskorra erabiltzen dudanean zer esan nahi dut? Bada, lehen baino azkarrago nekatzen direnak, nahaste gehiago dituztenak, bihotzeko eta tentsio arazoengatik lehengo gauzak egin ezin dituztenak eta horrek trista-

Sakonean 05 GoiOsasunLab. Adinekoen autonomia luzatu, bizi-kalitatea hobetzeko

2021eko martxoaren 26a • # 414

Erreportajea

ZAHARTZAROA ATZERATZEKO GAKOA AURREA HARTZEA DA Testuak: Kerman Garralda Zubimendi

Erabiltzaile bakoitzak tableta bat jasotzen du, eta bakoitzari ondoan datorkion unean eta lekuan egin ditzake ariketak. Gorka Gomez

Adinekoei zuzendutako programak menpekotasun legearen baitan daude.

Askorentzat berandu da, bizi-kalitatea galdua dute Teknologia berriak barneratu dituzte. Hori ez da arazo, adinekoek ere badutelako abilezia pantailak erabiltzeko

GoiOsasunLab proiektu pilotua probatu dute Ataunen eta Beasainen. Adinekoen autonomia ahalik eta gehien luzatzea da programaren helburua, bizi-kalitatea hobetzeko. Prebentzioa da funtsa. Lau herri gehiago batu dira aurten proiektura.

tzen dituen jendea...». Ariketen bidez gainbehera gelditu nahi dute eta autonomia mantendu edo areagotu, beraien eta ingurukoen bizi kalitatea hobetzeko. «Ariketek hiru ardatz dituzte: fisikoa, kognitiboa eta animikoa. Adibidez, erlaxazio tailerrak daude; fitxekin egiteko memoria ariketak; etxean egiteko moduko ariketa fisikoak: hankak gurutzatu, besoak igo eta jaitsi, lurretik gauza txikiak jaso...». Erabiltzaile bakoitzak tableta bat jasotzen du, bi botoietakoa. Ariketa guztiak bertan gordeta daude, bideoan. Hala, bakoitzari ongien datorkion unean eta lekuan egin ditzake ariketak. «Bideoa oso garrantzitsua da. Azalpenak jasotzeaz gain, posturak zuzendu ditzakete. Gainera, partaideak ikusi egiten du bestea nola ari den, eta errazago ulertzen du». Bigarren botoia-

rekin, berriz, astean behin hiru hilabetez alor anitzetako profesionalekin zuzeneko bideo-deiak izaten dituzte.

«Erizainak, psikologoak, neuropsikologoak, geriatrian espezializatutako hezitzaile fisikoak... daude. Psikologo, mediku edo entrenatzaile pertsonal baten kontsultara joatea bezala da».

GoiOsasunLabek lehen urtea bete du eta emaitza guztiak positiboak izan direla aipatu du arduradunak. Alor fisikoko gaitasunetan, objektiboki neurtzea errazagoa delako, erabiltzaile guztiek izan dituzte hobekuntzak. Esaterako, eseri-zutitu erako 30 errepikapen egiteko %12 denbora gutxiago behar zuten batez beste proiektuaren amaieran.

Hau da, lehen baino arinagoak dira.

Orekaren gaitasunean lortu dute jauzirik handiena. Emaitza kualitatiboak ere

06 Sakonean GoiOsasunLab. Adinekoen autonomia luzatu, bizi kalitatea hobetzeko

# 414 • 2021eko martxoaren 26a

«Adineko jendearentzako zerbitzua ematen dugunoi falta zitzaigun gu, proaktiboki, pertsona horiengana joatea» «Proiektuak ez dauka mugarik. Sektorean geroz eta lanpostu gehiago ari dira sortzen, eta gainera, kalitatezkoak» Nerea Amenabar Otaño Ubikare enpresako arduraduna

positiboak izan dira, Amenabarren hitzetan. «Argiago sentitzen dira, piztu egin direla. Aurretik goibelago sentitzen ziren, baina orain motibatu dira.

Eta ikusi dute pixkana-pixkanaka gauza zailagoak egiteko gai direla».

Bigarrenean, lau herri gehiagotan Arrakasta ikusirik proiektuak aurrera jarraituko du. Ataunez eta Beasainez gain aurtengoan Goierriko lau herrik hartuko dute parte (Olaberria, Mutiloa, Segura eta Zaldibia). Bestelako aldaketa batzuk ere izango ditu, erabiltzaileek egindako gomendioak baliatuta. Adibidez, ariketak taldean egiteko aukera egongo da aurrerantzean. Izan ere, askorentzat asteroko bideodeia gutxiegi izan da eta aurrez aurreko interakzioak ugaritzeko eskatu dute.

Arduradunek ere gustura amaitu dute lehen urtea. Aldaketaren beharra sumatzen zuten eta lortzen ari dira: «Perspektiba aldatu behar genuela ikusten genuen. Adineko jendearentzako zerbitzua ematen dugunoi falta zitzaigun gu, proaktiboki, pertsona horiengana joatea, esanez ‘begira bizitza-

Monitore bat egin beharreko ariketak azaltzen.

GoiOsasunLab

kalitatea zenbat hobetu dezakezun hasten bazara aurreragotik lantzen’. Ikusten genuen prebentzioan lan eginda onura hobeak lor genitzakeela jada menpekotasunak garatuak dituztenean baino». Hasierako diagnosia egiterakoan ikusi zuten adineko jendea «abandonatua» sentitzen dela. «Harritu egin gintuen, baina hala da. Gainera, pandemiaren erruz jarduera guztiak bertan behera gelditu zaizkie, eta behar zuten halakoren bat».

Jendeari kosta egiten zaio laguntza eskatzea, arrazoia edozein dela ere.

«Mugikortasun arazoak dituztenei esan izan diet ea zergatik ez diren parte hartzen animatzen. Esaten didate jada horrela daudela, mugikortasun urriarekin, eta ezin dutela hobetu. Noski hobetu daitekeela». «Lehenengo pausua, askotan, seme-alabek animatuta ematen dute. Seme-alabek edo ingurukoren batek eman behar izaten die lehen bultzadatxoa. Baina gero bakoitzak bere kabuz jarraitzen du. Gehiago ere eskatzen dute». Ez zaie nekagarria egiten. «Uste dut beraien buruarekin oso harro amaitu dutela. Badakizkit kasuak lagun arte-

an euren lorpenak goraipatzen ibiltzen direnak». Tabletaren adibidea jarri du: «Ari gara mezu bat helarazten pertsona helduenei teknologia beraientzat zaila dela. Behin eta berriz zaila dela esaten badizute, beldurrarekin heltzen diote.

Uste hori kulturala da, barneratua dugu bai helduek eta bai gainerakoak. Baina ez da egia. Lehen saioetan laguntzaile bat izaten dute tableta nola erabili ikasteko, tabletaren lagun egiteko. Eta beti ‘ah, hauxe besterik ez al da?’, erantzuten digute. Etxean Interneterako konexioa izatea ez da beharrezkoa, tabletak berak baduelako konexioa».

Mugarik gabe Ubikare Zambranan (Araba) hasi zen egitasmo hau gauzatzen, duela lau urte.

Hazten joan da eta udalerrietatik mankomunitateetara egin du jauzi. Goiekik ere bultzatu du egitasmoa. Amenabarrek aipatu du proiektuak bideragarria izaten jarraituko duela jende gehiagorengana iritsi arren. «Proiektuak ez dauka mugarik. Sektorean geroz eta lanpostu gehiago ari dira sortzen. Eta, gainera, kalitatezkoak».

Sakonean 07 GoiOsasunLab. Adinekoen autonomia luzatu, bizi kalitatea hobetzeko

2021eko martxoaren 26a • # 414

Consuelo Campos

Manuel Fidalgo

Conchi Garmendia

Erabiltzailea

Erabiltzailea

Erabiltzailea

«Ez gara soilik fisikoki hobeto sentitzen, burua ere argiago dugu»

«Oso gustura sentitu naiz.

Aldatu egiten zaitu, hobeto sentitzen zara»

«Erosoa da. Bakoitzari ongien datorkionean bideo bat jarri eta ariketa egin»

«Esperientzia ezinhobea izan da. Ez gara soilik fisikoki hobeto sentitzen, burua ere argiago dugu. Orain entretenituago gaude, beste pentsamendu batzuk ditugu. Ikasi ere asko ikasten dugu. Beraz, gomendatuko nuke».

«Oso gustura sentitu naiz. Uste dut GoiOsasunLab gorputzarentzako positiboa dela. Nik behintzat sekulako aldea nabaritu dut: lehen ia ez nituen hankak tolesten eta orain ia bata bestearen gainean tolestera iristen naiz. Ibiltzerakoan nabaritu dut. Orain gozatu egiten dut, baina aurretik oinetatik sufritu egiten nuen. Eta pena ematen zidan, paseatzea asko gustatzen zaidalako. Aldatu egiten zaitu, hobe sentitzen zara».

«Arin egoteko oso ondo datorkigu. Erosoa da. Bakoitzari ongien datorkionean bideo bat jarri eta ariketa pixka bat egin.

Etxean egiteko oso aproposak dira ariketa guztiak. Etxean daukagun materialarekin nahikoa da, eta ariketak ez dira zailak. Kiroldegira joatea ez zait horren erosoa egiten, are gutxiago gauden egoeran. Hortaz, nire inguruko guztiei, eta izena eman edo ez zalantzan daudenei, animatzeko esango nieke».

Oharra: Erabiltzaileek ez dizkiete adierazpenok zuzenean GOIBERRI aldizkariari egin, baizik eta GoiOsasunLab proiektuak lehen urteko balantzean jasotako aipuak dira.

Hamar plaza besterik ez dira gelditzen izena eman nahi dutenentzat

G

oiOsasunLab proiektuko bigarren urtean izena eman nahi duenak azken aukera du. Bigarren txandan ehun lagunetara handitu dituzte plazak eta hamar besterik ez dira gelditzen guztiak betetzeko.

Interesatuek 943 847 477 telefonora deitu behar dute edota contacto@ubika-

re.io helbide elektronikora idatzi. Ubikareko langileak jarriko dira harremanetan, eta beraiek gidatuko dute parte hartzailea. Doakoa da. Goierriko edozein herritako jendeak har dezake parte. Etxean tabletarik ez izatea ez da arazoa, konpainiak berak utziko baitio bat eta erabiltzen ikasteko egun bakarreko edo biko ikastaroa eskainiko zaio.

Lehen urtean 57 pertsonek hartu zuten parte. Gehiengoa emakumezkoak izan ziren, %68a. Gainerako %32a gizonezko bezala identifikatu zen. Erabiltzaile guztien batez besteko adina 76 urteetakoa izan zen. Gazteenak 64 urte zituen eta zaharrenak 89. Horrek erakusten du askotariko pertsonek har dezaketela parte proiektuan. Hizkuntza ere ez da traba. Profesionalek badakite euskaraz eta iazko parte-hartzaile gehienen ama-hizkuntza euskara izan zen. Ia hamar lagunetik zazpik, zehazki.

Amenabarrek izena ematera animatu ditu goierritarrak. Menpekotasunak atzeratzea posible dela dio, autonomia luzatuz eta bizi kalitatea hobetuz. Ariketak edonork egiteko modukoak direla nabarmendu du.

08 Herri jakintza Ondare materiala

# 414 • 2021eko martxoaren 26a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Bapainu: Eguraldi epelak lurrari aterarazitako hezetasuna. Ganaduari ere badarioke. Tenperatura kontrasteekin kristaletan kondentsatzen den lurruna. Sinonimoak: ‘apoinu’, ‘lamara’. Latineko ‘fauoniu’-tik eratorria.

«Daukanak kutxan, dakienak mingainean»

1992 -03 - 24: Isidro Baztarrika fraide eta euskaltzain ataundarra hil zen.

1982 -03 - 28: Jon Plazaola aktorea jaio zen, Urretxun.

1994 -03 - 28: Aritz Elustondo futbolaria jaio zen, Beasainen.

Edukitzea eta jakitea oso desberdinak dira. Jakintza ezin da eduki, ezta gorde ere, eta erabili baizik ezin da egin, balioa izango badu.

Ondare materiala

Berrenoako galtzada, historiaren bide Ataundik Nafarroako Sakanara gidatzen duen Berrenoako galtzada zaharra, pagadi artean eta hareharrizko lauzekin. Jexux Aizpurua

Testua: Aimar Maiz

G

oierriko komunikabide zaharrenetakoa da Berrenoako galtzada. Izenaren lehenengo aipamena 1208an azaldu zen, Nafarroako errege Antso Indartsuak Burundako herritarrei emandako foruan. Inguru hura liskar-eremu izan zen, Gaztelak 1200. urtean Gipuzkoa konkistatu zuenetik, muga bihurtu baitzen bi erresumen artean. Gaizkileen muga deitzen zioten, alde batekoek besteenean egiten zituzten arpilatzeek akuilatuta. Ataungo lurrak, ordea, 1390. urtera arte Nafarroaren esku egon ziren, Jentilbaratza gaztelua eraitsi arte.

Kontestu horretan, Berrenoa gaina zeharkatzen zuen galtzadak lotzen zituen bi aldeak. Nafarroako aldekoek ‘Naparritzako galtzada’ ere esaten diote. 1294an, Berrenoako gainean Gaztelako eta Nafarroako merinoek, Juan Ortiz de Balmaseda eta Diego Sanches de Garriz, bi eguneko negoziazioa egin zuten. Ganadu lapurretak, arpilaketak eta kalteak ordainarazi nahi zizkion batak besteari. Ordezkari nafarra bost zaldunekin eta oinezko 100 soldadurekin azaldu zen.

Mota askotako bidea Antzinatetik zen Ataun eta Berrenoako inguru hori pasabide. Erromatarren aztarnak aurkitu dituzte: zilarrezko txanponak Otadizelai baserri inguruan,

Usategi koban eta Lokatzako koban; eta urrezko eraztuna Jentilbaratzean. Sakana igarotzen zuen Asturica-Burdigala (Astorga eta Bordele) bide nagusiaren adar bat zatekeen.

Mende batzuk geroago, XVII.ean, Euskal Herria ipar-hego lotzen zuen arterietako bat pasatzen zen Berrenoatik: Nafarroako Erribera Kantauri itsasoarekin uztartzen zuen itzain eta mandazain bidea. Ataunen aduana ere jarri zuten. 1681ean, Juan Urrutia mandazaina ezkutuko azukre-karga batekin harrapatu zuen Ataungo aduanako buru Francisco Buriganak (lau mandotan abadejo arraina zeraman, ofizialki).

1695ean, berriz, Ataunek, Etxarrik eta Bakaikuk ituna izenpetu zuten, Nafarroatik sartzen ziren behor, behi eta idiengatik urteko 150 erreal Ataungo herriari ordaintzeko konpromisoz.

Done Jakue bideko erromesek ere erabiltzen zuten Berrenoako galtzada, Ataungo Ospitaleko agirietan dioenez.

Zezen-bidea ere bazen. Tutera aldetik Azpeitiara edo Debara zezenketetara eramateko zezenak Berrenoatik jaisten zituzten. Bospasei egunean, 200 kilometro egiten zituzten.

Atauniker elkarteak 2017an bisita gidatua egin zuen Berrenoako galtzadara.

Jexux Aizpuruak bildutako datuak dira artikulu honetan erabilitakoak.

Bertsoa • Kate motzean 09 Maide Garmendia Jauregi • Ainitze Azurmendi Alustiza

2021eko martxoaren 26a • # 414

Gaiak hala dio

Kate motzean Ainitze Azurmendi • Zegamako gazteria suspertzailea

«Gazteek eskertzen dute zerbitzua irekita egotea» Maide Garmendia Jauregi

Gaia: Udaberria Neurria: Sei puntukoa Doinua: Iparragirre abila dela Lurra esnatzen hasten denean eta argitzen sabaia adar puntan hor ageri zaigu lehen kimu txiki galaia txoritxoek habia egina dute ia guretzat ze ikasgaia udaberria degu bizitza sortzen hasten den garaia Udaberriko ekinozioz eman zaio hasiera solstizio ta alamartxoek dakarkite amaiera ez uda ta ez negu eguna luze degu alergiak eta zera beste hainbeste gauzen artean udaberria hauxe da

Testua eta argazkia: Mikel Albisu

Zegamako liburutegiko eta Bele Gazte Gaztelekuko arduraduna da Ainitze Azurmendi Alustiza (Zegama, 1978).

«2008ko urrian hasi nintzen udal liburutegian lanean eta hilabete batzuk beranduago gazteria atalean gazteriako suspertzaile bezala. 12-18 urte bitarteko nerabe eta gazteen sustapenaz arduratzen naiz». Ikasturte honetan Gaztelekua irekita daukate. Ekintzen formatua mantendu dute «baina, gehienez 14ko taldetan etor daitezke nerabeak, aurrez izena emanda. Astebururo 70 nerabe inguru etorri ohi dira eta eskertzen dute zerbitzua irekita egotea».

Irakurzaleak al dira zegamarrak?

Batez ere haurren liburuak mailegatzen dira. Aipatzekoa da, gero eta heldu gehiagok euskarazko nobelak irakurtzen dituztela.

Kolore bat.

Ze zaletasun dituzu?

Beltza.

Mendira joatea eta Orkatz abesbatzan abestea.

Oporretarako leku bat.

Pelikula bat edo telesail bat.

Aspaldikoa bada ere, Dirty Dancing.

Liburu bat.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Konpainia onarekin edozein lekutara.

Etxekoek, 18 urte bete nituenean, argazkiekin egin zidaten bideo muntaia.

Azkena irakurri dudan Eloy Morenoren Ikusezin.

Amets bat.

Musika talde edo abeslari bat.

Bizitzako plazer txiki bat.

Taldea Berri Txarrak eta abeslaria Gari.

Familian edo lagunartean otordu bat egitea.

Abesti bat.

Covid egoera hau amaitzea.

Benito Lertxundiren Nere herriko neskatxa maite.

Goierriko txoko bat.

HURRENGOA » Bertsolaria: Xabier Meabe Sarriegi Gaia: Txertaketak

Zer gosaltzen duzu?

Zegaman biziko ez bazina...

Kafesnea amak egindako bizkotxoarekin.

Ez dut irudikatzen nire burua Zegama ez den beste lekuren baten bizitzen.

Aizkorri azpiko basoak.

10 Elkarrizketa Igone Campos • Mendiko eskiatzailea eta korrikalaria

# 414 • 2021eko martxoaren 26a

Elkarrizketa Igone Campos Mendiko eskiatzailea eta korrikalaria

«NIRE MUGAK NON DAUDEN EZAGUTZEA GUSTATZEN ZAIT» Testua eta argazkia: Asier Zaldua

Igone Camposek (Zumarraga, 1991) Munduko Mendiko Eski Txapelketan parte hartu du. 11. postuan sailkatu da kronoigoera proban. Oso postu ona da, baina hobeto egin zezakeela uste du. Suhiltzaile izateko azterketak prestatzen aritu da eta ez du nahi bezala entrenatzerik izan. 2022an Europako Txapelketan parte hartu nahi du. Aurrez, aste gutxi barru, mendiko lasterketa denboraldia hasiko du.

Beti izan al zara kirolzalea?

Txikitatik eskiatzen dut. Gurasoek 3 edo 4 urte nituenean jarri zizkidaten eskiak. Baina 6 urterekin hanka hautsi nuen eta eskiatzeari beldurra hartu nion. 7-8 urterekin ez nintzen gustura joaten. 12 urterekin-edo, saskibaloian hasi nintzen. Hegalekoa nintzen. Ez nituen saskiraketa asko egiten, baina korrika asko egiten nuen. 18 urterekin, unibertsitatera joateko saskibaloia utzi nuenez, mendira salto egin nuen. Hasieran, oinez joaten nintzen. Ondoren, pixkanaka, korrikan hasi nintzen.

Zein izan da zure ibilbidea mendiko lasterketen munduan?

Ni mendira joaten hasi nintzenerako, nire bikotea mendiko lasterketetan parte hartzen hasia zen. Bera ikusita, probatzea erabaki nuen. Lehenengo lasterketa Urretxu eta Zumarragako UZ

Trail izan zen. Mundu hori gustatu zitzaidan eta lasterketa gehiagotan parte hartzea erabaki nuen.

Zergatik gustatu zitzaizun horrenbeste mendiko lasterketen mundua?

Nire mugak non dauden ikustea gustatzen zait eta mendiko lasterketek horretarako aukera ematen dute.

Egun, mendiko eskia ere egiten duzu.

Ahal nuen guztietan eski alpinoa egiten nuen, baina Gipuzkoako Mendizale Federazioak mendiko eski ikastaro bat antolatu zuen, eta mendian ibiltzea asko gustatzen zitzaigunez, izena ematea erabaki genuen. Izan ere, mendiko eskia egiten hasi aurretik zenbait gauza ezagutu behar dira. Mendia ezagutzea, elur balizak ezagutzea... garrantzitsua da. Asteburu bat eman genuen Candanchu-Somport inguruan eta izugarri gustatu zitzaigun. Horrela, mendiko es-

kian hasi nintzen. Baina lehen bost urteetan ez nuen lehiaketetan parte hartu. Hori bai, mendi askotara joan ginen.

Alpeetan 4.000 metroko mendiren bat egin genuen.

Noiz eta nolatan hasi zinen lehiaketetan parte hartzen?

Azkenean, mendiko eskian ere lehiarako grina piztu zitzaidan. Lehiatu ahal izateko eski arin batzuk erosi nituen eta Candanchuko lasterketa batean parte hartu nuen. Oso gaizki aritu nintzen.

Oso kirol teknikoa da eta galduta nengoen. Hobetzea erabaki nuen eta horretarako entrenatzaile batekin jarri nintzen harremanetan. Egun Ander Garmendia da nire prestatzailea.

Neguan mendiko eski probetan parte hartzen duzu eta udan mendiko lasterketetan.

Hala da. Bi kirolak bateragarriak dira,

Elkarrizketa 11 Igone Campos • Mendiko eskiatzailea eta korrikalaria

2021eko martxoaren 26a • # 414

«Sei urterekin hanka hautsi nuen eta eskiatzeari beldurra hartu nion: 7-8 urterekin ez nintzen gustura joaten» «Nire helburua datorren urtean Europako Txapelketan parte hartzea da, eta bi urte barru Mundukoan»

kia eta lana ez hainbeste beharbada.

Beti lan murrizketak eskatzen ibili behar naiz. Duela bi urte urte sabatikoa hartu nuen eta iaz Tolosako Aralar Kirolak dendan lan egin nuen, lanaldi murriztuarekin (hiru egun hemen eta lau Pirinioetan). Aurten hezkuntzara itzuli naiz eta lanegun arruntaren herena egiten ari naiz. Asteko bi egun hemen ematen ditut eta gainontzekoak Jacan.

Akrobaziak egiten ibili behar gara beti: ahalik eta gehien entrenatu behar dugu, baina lana ere behar dugu, mendiko eskitik ezin baita bizi. Bidaia asko bakarrik egin behar ditut, Pirinioetan bakarrik egon... baina egiten badut, benetan gustatzen zaidalako da noski.

Suhiltzaile lana lortzen baduzu, bakea.

baina eskitik korrikara pasatzea gogorra da. Aritz Egeak-eta otsail-martxoan hasten dute denboraldia eta mendiko eskian aritzen garenok beranduago. Hilabete bat-edo behar izaten dugu giharrak egokitzeko. Maiatz aldean hasten naiz mendiko lasterketetan.

dut. Nire helburua datorren urtean Europako Txapelketan parte hartzea da, eta bi urte barru Munduko Txapelketan. Aurten, historian lehen aldiz, euskal selekzioko hiru kidek parte hartu dugu Munduko Txapelketan.

Euskal selekzioko kidea dudan Nahia Quincoces suhiltzailea da. Asko irakatsi dit mendiko eskiaz eta mendiko eskiatzailearen bizimoduaz. Berak asko borrokatu zuen plaza lortzeko eta azkenean lortu zuen. Lan horrek entrenatzeko aukera ematen duela ikusirik, nik ere saiatzea erabaki dut.

Hobetzeko aukera ikusten al duzu?

Noiz arte jarraitu daiteke goi mailan?

Munduko Mendiko Eski Txapelketan lan bikaina egin duzu.

Nire ustez, oraindik maila hobetu dezaket. Aurten prestaketa suhiltzaile oposizioekin uztartu behar izan dut. Ez dut nahi bezainbeste entrenatzerik izan.

Gehiago entrenatuz gero, hobeto egin dezakedala uste dut.

Aurten 30 urte bete behar ditut eta nire ustez hurrengo lau urteetan ere maila ona eman dezaket. Espainiako selekzioko kide batzuk 30 urtetik aurrera eman dute beraien onena eta, gainera, oso berandu hasi nintzen lehiatzen.

Kronoigoera proban moldatzen zara hobekien.

Eta mendiko lasterketei buruz, zer diozu?

Zeintzuk dira zure erronkak?

Kronoigoera da gehien gustatzen zaidan proba. Beste bi probak esprinta eta banakakoa dira. Azken hori mendiko lasterketa baten antzekoa da.

Helburuak mendiko eskian bakarrik jartzen ditut. Buru-belarri jarraituko

Eskia eta mendiko lasterketak bateragarriak direla esan duzu, baina es-

Salomonen Golden Trail Series zirkuituko proba batzuetan eta Dynafit nire babesleak eskatutako batzuetan parte hartuko dut. Hilean lasterketa bat egingo dut. Dortsala lortzen badut, ZegamaAizkorrin ere parte hartuko dut, noski.

Emaitza ona da, baina nire burua ondo ezagutzen dut eta badakit denboraldi honetako beste lasterketa batzuetan hobeto ibili naizela. Baina astebete eman nuen ohean gastroenteritisarekin, suhiltzaile oposizioak prestatzeko igeriketa egin behar izan dut eta indarra landu... Etorkizunean aukera gehiago edukiko ditut.

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 414 • 2021eko martxoaren 26a

Erretratua

URTSUARAN XX. MENDEAN

1956an sendotza egin zuten Urtsuarango haurrak, euren senideekin eta gotzainarekin.

Lourdes Mintegik utzia

B

Lourdes Mintegi Goikoetxea Urtsuaran

Duela 65 bat urteko Urtsuaranen, gaur egun zutik dirauten baserri beretsuak zeuden. Baina alde nabarmen bat bazen, etxebizitza guztiak ongi beteak zeudela. Senide sail galanta izateaz gain, guraso, osaba, izeba eta aitonaamonak bizi ziren baserrietan, sukalde bereko mahai bueltan edo sutondoan kontuak eta eguneko pasadizoak elkarbanatuz.

aserri guztietan noski azienda ere izaten zen, gehiago edo gutxiago, baina haiek gobernatu eta lurrak emandakoaz bizitza aurrera ateratzea zen helburu. Eskola ere bazegoen, maixu etxea, apaiz etxea eta eliza elkarri erantsiak, eta parean bolatoki irekia. Hauxe izaten zen auzoko haurrek elkarrekin jolas egiteko tokietako bat, horretarako izaten zen tarte apurretan.

Urte batzuk beranduago, 60ko hamarkadan, bolatokia estali eta elkarte modura egokitu zena, gazte bilakatutako haur haiek elkartzeko leku bilakatuko zena eta makina bat mondeju goxo plater dastatzen eman dituena. Elizatik oso gertu, auzoan aurretik ere bazen taberna edo jatetxe bat, denda funtzioa ere betetzen zuen eta geroxeago auzotarrei telefono zerbitzua ere eman ziena.

Argazkia 1956. urtekoa da. Urtsuaran, Segurako auzo izatetik Idiazabalera 1947. urtean pasa ondoren, gotzaina lehengoz heldu eta bertan jaunartzea eginda zeuden guztiei sendotza ematera joan zen egunekoa. Argazkian ateratzeko aukera asko ez zen izaten, eta or-

duan denak irteteko prest. Bertan daude sendotza egindako urtsuarandarrak (Etzegaratekoak barne), idiazabaldarren bat ere bai, eta noski, guraso asko ere bai gustura asko. Haurrek egun horretarako, etxeko eta auzoko jostunak jantzitako soineko dotoreenak ageri dituzte, eta horiek gero senide zaharrenetatik gaztegoetara pasako zituzten, behin eta berriz erabiliaz.

Pentsa zer nolako bizia zen auzoa urte horietan, zenbat haur eta gazte jende zegoen. Bertan sortutako bikote bat baino gehiago ere badira eta horietako baten ondorengoa nauzue ni.

Nik ere bertan eman nituen nire lehen pausoak, eta bizilagunekin uda garaian makina bat jolas eta abentura bizi ere bai. Bertan umetan eta geroxeago ere bizitako une polit eta gogoangarri asko ditut gogoan, eta gaur egun ere, ahal dudan heinean saiatzen naiz bertako egonaldiez gozatzen.

Joan den udan, aspaldiko urteetan entzun eta ikusi gabeko ume eta heldu taldeak entzuteko aukera izan da auzoan, egoera «berri» hau dela eta, lasaitasun, patxada edo toki berrien bila joanda edo, eta hori beti pozgarria da.

Gaztejira 13 Paula de Juan Razkin • Ioar Aizpurua Barriola

2021eko martxoaren 26a • # 414

PAULA DE JUAN RAZKIN • Atleta

«Helburu nagusia 1:00.25-eko marka hobetzea da» Testua: Ane Garmendia

IOAR AIZPURUA BARRIOLA Musikaren taupadak @ioar.eus

Musikaren onurak

M

Argazkia: Fotorunners

P

aula de Juan Razkin (Ordizia, 1999) atletismoan ibili izan da 9 urte zituenetik, baina azken urteetan 400 metro hesietara bideratu du bere ibilbidea. 2020an Europako Federazioak Norvegian jokatuko den txapelketara joateko jartzen duen gutxieneko denbora lortu zuen arren, Espainiako Federazioak aterako dituen gutxienekoen esperoan dago oraindik.

Nolakoa izan da atletismoan egin duzun ibilbidea hasi zinenetik honaino?

Bosgarren mailatik aurrera krosak egiten hasi nintzen neguan, baina uda iristen zenean pistan hesiak egitea gustatzen zitzaidan. Urteak pasa nituen saskibaloia eta atletismoa uztartzen, baina batxilergora heldu nintzenean bitako bat hautatzea erabaki nuen eta atletismoa aukeratu nuen azkenean. Krosak gustuko nituen arren, nahiago izaten nuen pistan hesiak egitea, eta horixe egin nuen. Duela 7 bat urte Tolosako klubeanhasi nintzen entrenatzen, atletismoko sailean. Bertan, entrenatzaile dudan Ivan Gallegorekin prestatzen hasi nintzenean, 400 hesietan ongi ibiliko nintzela esan zidan, eta harrezkero horretan jarraitu dut lanean.

Europako Federazioak jartzen duen gutxieneko denbora lortu duzu Norvegian jokatuko den Europako txapelketera joateko. Nola eta noiz lortu zenuen denbora hori?

Madrilen lortu nuen 2020ko irailean, Ohorezko Mailako Ligan. Atletico San

Sebastian taldearekin joan nintzen filial moduan eta 1:00.66ko marka egin nuen bertan.

Europako Federazioak jartzen duen gutxienekoa lortu duzun arren, oraindik pixka bat itxaron beharko duzu Norvegiara joateko aukera izango duzun ala ez jakiteko. Zeren araberakoa izango da hau?

Hori da. Egin nuen marka Europako Federazioko minimatzat jotzen den arren, Espainiako Federazioak gero minima horiek jaitsi eta zaildu egiten ditu joaten den jendeak ahalik eta maila altuena izan dezan. Uztailean jokatuko den Europako Txapelketara joan ahal izateko, aurten Espainiako Federazioak aterako dituen minima horiek ere lortu beharko nituzke, baina marka horiek zein izango diren jakin arte ez dakit joateko aukera izango dudan ala ez.

Joatekotan, zer da zehazki Norvegian egin beharko duzuna?

Denboraldi honetan nik eta nire entrenatzaileak gogor jarraituko dugu lanean marka horietara ahalik eta gehien hurbiltzeko, baina hala ere nire helburu nagusia orain dudan 1:00.25-eko marka pertsonala hobetzea izango da, eta gero minima eta marka horiek etortzen badira opari bat bezala jasoko ditut. @pauladejuan_

usikak onura izugarriak ditu gure burmuinean. Hori gure bizitzako lehen unetik gertatzen da; izan ere, frogatuta dago haurra oraindik amaren sabelean dagoenetik soinuen aurrean erreakzionatzeko gaia dela, bai gurasoen ahotsaren aurrean, baita abestien aurrean ere.

Jaio ondoren, efektu positiboak ugaritu egiten dira. Onura fisikoetatik, hala nola ulermen-ikaskuntzaren abiadura handitzetik, hala nola entzumena estimulatzetik eta hitz egiten ikasteko orduan gero laguntzetik. Haurtxoak eta musika lotzen dituen teoriarik ezagunenetako bat Mozart efektua da. Ikerketa honen arabera, jeinu honek konposatutako musika klasikoa entzuten duten haurtxoek, egunean minutu batzuk bada ere, errendimendu intelektuala, sormena eta arrazonamendu espaziala nabarmen hobetuko dituzte.

Hizkuntza garatzeko ere ezinhobeak dira. Egiaztatuta dago musika gehien entzuten duten haur txikiak hitz gehiago ikasteko gai direla, eta aldi berean, abesten saiatzen direnean, burmuinak ahalegina egiten duela soinuak imitatu aurretik aztertzeko eta ulertzeko. Esaera zaharrak egiazkoak direla aurresuposatuz, beti esan izan da musikak basapiztiak asaldatzen dituela. Konparazioak alde batera utzita, nahiz eta haurra oso urduri egon, egia da txiki-txikitatik musikak efektu lasaigarri nabarmena duela haiengan.

14 Garapena Goiekiren urteko lehen administrazio kontseilua

# 414 • 2021eko martxoaren 26a

Garapena

EKINEZ AURRERA EGIN

Goiekik martxoaren 1ean egin zuen urteko lehen administrazio kontseiluaren irudia, teknikari eta udal ordezkariekin. Goieki

Testua: Iñaki Gurrutxaga

Goieki Goierriko Garapen Agentziak martxoaren 1ean egin zuen urteko lehen administrazio kontseilua.

COVID-19an sorrarazitako krisiak hainbat errealitate utzi ditu agerian, eta behar berri horiei erantzuten ahalegin berezia egingo du Goiekik esku artean dituen proiektu guztietan.

G

oierriko enpresa sarearen errealitatea bertatik bertara ezagutzeko iaz martxan jarritako Berrabiarazi proiektuari jarraipena ematea, zahartzaro aktiboa sustatzen duen GoiOsasunLab proiektuaren bigarren faseari heltzea, energia planaren eguneratzea, iaz pandemiagatik bertan behera gelditu zen Enpresa Ekimen Berrien 24. Lehiaketa antolatzea eta Goierriren promozio turistikoarekin jarraitzea dira, besteak beste, Goiekik –eta turismoaren kasuan Goiturrek– 2021ari begira dituen erronka nagusiak.

Hamabi udal ordezkariren presentziarekin egin zen martxoaren 1ean Goiekiren urteko lehenengo administrazio kontseilua. Berrabiarazi egitas-

moaren azalpenaz eta Goiekiren eta Goiturren 2020ko urteko kontuez aritu ziren batetik, eta bestetik, Goiekiko Ohiko eta Ezohiko Batzar Orokorrak egiteko, eta Goiturreko Ohiko Batzar Orokorra egiteko egunak eta gai zerrendak finkatu zituzten.

Berrabiarazi, berreskuratzeko COVID-19ak sorrarazitako krisiak gorabehera eta ziurgabetasun egoera eragin du enpresetan, eta errealitate horri aurre egiteko, enpresen egoeraren diagnostiko bat egitea ikusi zen beharrezko.

Enpresen egoera gertutik ezagutzea, enpresa sarearen etorkizun hurbileko erronkak ezagutzea eta egungo egoera hobetzeko ekintza-plan bat egiten laguntzea da Berrabiarazi proiektuaren

Garapena 15 Goiekiren urteko lehen administrazio kontseilua

2021eko martxoaren 26a • # 414

lan-lerro nagusienak definitzeko, eta ahalik eta azkarren irtenbideak bilatzeko», nabarmendu du Iker Galparsoro Goiekiko kudeatzaileak.

Arloz arlokako lanketekin segi

«Arlo desberdinetako errealitateak aldatu ditu 2020ak, eta sortu diren behar berriei erantzuna eman nahi diegu aurten» «Errotzea, dinamismoa, konpromisoa eta berrikuntza dira Goiekiko esentzia definitzen duten lau balioak» Iker Galparsoro Goiekiren kudeatzailea

bidez lortu nahi dena. Helburu nagusia honakoa da: Goierriko jarduera ekonomiko-soziala berreskuratzea. Gipuzkoako Foru Aldundiak garapen agentzien esku jarritako tresna baten bitartez garatzen ari da proiektu hau Goieki iazko urritik, eta apirilera bitartean industria sektoreko 187 enpresa eta azken bost urteotan Ekintzailetza arloaren bidez sortu diren 150 enpresarekin elkarrizketak izango dituzte, 337rekin guztira.

Bertatik ateratarako ondorioekin eta beharrak identifikatu eta gero, 2021. urtea gidatuko duten proiektuak aterako dira, formakuntza, lidergoa, digitalizazioa eta sentsibilizazio arloetan besteak beste. «2020ak arlo desberdinetako errealitateak aldatu ditu, eta errealitate berri horiek ezagutzen fokua jarri eta eremu desberdinetan sortu diren beharrei erantzuna eman nahi diegu. Berrabiaraziko emaitzetaz baliatuko gara

Goieki eskualde lehiakorra dela kontu jakina da, eta horretarako industria, ekintzailetza eta turismoa bultzatzen eta dinamizatzen jarraituko dute Goiekin. «Eskualdearen etorkizuneko jasangarritasunaren ardatz nagusiak dira, eta horiei esker, ekosistema soziekonomiko oparoa, lehiakorra eta balio erantsi handikoa izango dugu enplegua eta ongizatea sortzeko».

Gizarte arloari dagokionez, zahartze aktiboa sustatzeko GoiOsasunLab proiektuaren bigarren faseari helduko diote –aldizkari honetako 4-7 orrialdeetan zabalago landuagoa datorrena–; 2017an sortutako Energia Mahaia dinamizatzen jarraitzeko konpromisoa ere hartu dute (18 udalek, Goiekik, Goiturrek eta Goierri Valleyk osatzen dute); Enpresa Ekimen Berrien 24. Lehiaketa ere egingo da aurten, hainbat kategoriatan banatuta: Ekintzailetza ideia onena eta Enpresa barruan berrikuntza proiektu onena, besteak beste. Turismoan, berriz, Goierriren promozio eta dinamizaziorako ekintza plan zabala du esku artean Goiturrek.

Proiektu horiei guztiei aurre egiteko Goiekik dituen lau balioei egin die erreferentzia Galparsorok: «Errotzea, dinamismoa, konpromisoa eta berrikuntza dira gure esentzia definitzeko balioak, eta horiek gidatzen gaituzte barrurantz eta kanporantz gure lehiarkortasun posizioa finkatzeko eta merkatuan kokatzeko». Eta zeregin horretan guztian, komunikazioari garrantzi berezia emango dio Goiekik. Horregatik, goierritarrei dei egin die agentziaren sare sozialen (Facebook, Twitter eta LinkedIn) eta Newsletterraren bidez –webgunearen bidez egin daiteke harpidetza– zabaltzen diren proiektu eta informazio guztiei adi jarraitzeko.

2021ERAKO ERRONKAK Hona, labur-labur, Goiekiko arlo ezberdinek 2021erako dituzten erronkak.

» Berrabiarazi egitasmoa Iazko urrian abiatu zen proiektu honen helburu nagusia Goierriko jarduera ekonomiko-soziala berreskuratzea da. Horretarako, industria sektoreko 187 enpresarekin eta azken bost urteetan Goiekiko ekintzailetza departamentutik sortu diren 150 enpresekin elkarrizketak izaten ari dira Goiekiko teknikariak.

» GoiOsasunLab, zahartze aktiboa Goiekiko Gizarte sailak, beste hainbat erakunderekin elkarlanean, zahartze osasungarria sustatzeko GoiOsasunLab proiektua garatu zuen 2020an Ataunen eta Beasainen, eta 2021ean Mutiloa, Olaberria, Segura eta Zaldibia batuko zaizkie.

Proiektura atxikita ez dauden udalerrietako pertsonek ere izena eman dezakete.

» Energia Mahaiaren proiektuak Ingurumen sailak hainbat ekintza garatuko ditu: Klima aldaketari aurre egiteko energia eta mugikortasun lanketa; Goierriko Energia Plana eguneratzea; Pobrezia Energetikoaren inguruko azterketa; eta udaletan energiaren monitorizazioa lortzeko plataforma digital baten ezarpena.

» Enpresa ekimen berrien lehiaketa Iaz bertan behera geratu ondoren, aurten Enpresa Ekimen 24. Lehiaketa antolatuko du Ekintzailetza arloak, egoerara egokituta eta hainbat kategoriatan banatuta.

» Goierriren promozio turistikoa Mugikortasun irizpideek erabat baldintzaten duten sektorea da turismoarena, baina Goiturrek eskualdea promozionatzeko ekintza sorta du esku artean: azoka turistikoetan presentzia, material promozionala, sustapena hainbat komunikabide, webgune eta sare sozialetan...

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 414 • 2021eko martxoaren 26a

Antzerkia

Bide urratzaileak Itxaropen (Legazpi) Asier Zinkunegi Antzezlea

Dferian

A

ste honetan Donostiako Dferian (antzerki ferian) ibili naiz. COVID-19ak sortutako egoera dela eta, antzerki konpainia bezala akreditatuta banengoen ere, hiru sarrera bakarrik izan ditut. Lastima! Estatuan eta munduko beste leku batzuetan, une honetan egiten ari garen antzerkiaz gozatzeko aukera baita.

Ikusi nahi nituen gauza batzuk ikusi gabe geratu naiz, eta ikusi nahiago ez nuen zerbait ere tokatu zait ikustea. Halere, sortzaile guztiei eskerrak eman beharrean suertatzen naiz.

Birus madarikatuak ekarri duen egoera sozio-ekonomikoak, ia ezinezkoa egiten baitu gure jardun profesionala. Ez dakizue ongi zenbat diru jarri behar dugun ekoizleek antzerki ikuskizun bat sortzeko, eta are gehiago, zeinen zaila den inbertsio hauen amortizazioa.

Taula gainean, orain dela hamar urte ikusi gabe nengoen lagun bat ikusteko aukera ere izan dut. Baricco-ren Zeta eleberriaren egokitzapen bat aurkeztu dute. Bost antzezle taula gainean, ekoizpen zaindua bere atal guztietan… Sekulako apustua garai krudel honetan. Eta harro sentitu naiz nire lagunak duen ausardia eta talentuagatik. Harro nire ogibideko lankide guztiez, garai ilun hauetan, ikusleei argi pixka bat eskaintzeko egiten ditugun esfortzu titanikoengatik.

Esfortzu titanikoak idatzi dut bai, ongi irakurri duzue.

Nahiz eta zuek ez jakin, gutako batek ikuskizun bat sortzen duen bakoitzean, bere familiaren etorkizun ekonomikoa jartzen baitu jokoan. Eta egia esango dizuet, gure ibilbidean denok egin dugu kale noizbait. Eta gure sektorean huts egiten duzunean, urteak kostatzen zaizu egoera horri buelta ematea.

Aurten Dferian ikusi ditudan emanaldietatik nire lagun Josurena gustatu zait gehien. Zorte on lagun eta ibilbide luzea Zeta ikuskizunari.

Elizatik plazak betetzera

E

uskal kantagintza berriaren garaitik, Ez Dok Amairu eta talde hartan jardundako hainbat kantariren izenak iritsi dira gaur eguneraino. Baina mugimendu hura zabalagoa izan zen, eta 60ko eta 70eko hamarkadetan nonahi sortu ziren euskaraz kantatzen zuten bikote, hirukote eta taldeak. Horren adibide da Legazpiko Itxaropen hirukotea.

Marisol eta Marian Garmendiak eta Yosune Makibarrek osatzen zuten hirukoa. Elizako koruan abestuz hasi ziren, Jose Atxukarro apaizarekin; mezetan, Eguberrietan eta beste ospakizun batzuetan kantatzen zuten.

Elizatik kanpo eta hirukote moduan, La Salle ikastetxean egin zuten aurreneko emanaldia, eta jendeari gustatuta, jarraitzeko eskatu zieten. Garai hartan hasia zen Loiola irratia euskarazko kantariekin grabaketak egiten, eta Itxaropen hirukoteak ere parte hartu zuen saio horietan. Hala ezagutu zituzten Xabier Lete eta Lurdes Iriondo, eta baita garaiko beste abeslari eta talde batzuek ere. Ez Dok Amairurekin, Maite Idirinekin, Oskorri edota Urretxindorrak taldeekin jo izan zuten, bai Gipuzkoan eta baita Bizkaian ere.

Aparraldi hura jaitsi zenean utzi zioten elkarrekin kantatzeari, baina haietako batzuk jarraitu zuten, gerora bizileku izango zituzten Gasteizko edota Elizondoko abesbatzetan.

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2021eko martxoaren 26a • # 414

Berokuntza Josean Barandiaran • Barandiaran Berrikuntzak (Beasain)

Berokuntza sistema egokienaren bila

K

ontsulta asko izaten ditugu etxeetako berokuntza sistemaren inguruan. Gaur egungo energiak oso garestiak direla kontuan izanda, zein sistema aukeratu edo erosoena zein den jakiteko. Etxebizitzan edo baserrian berrikuntza integrala egiten denean, orduan sortzen dira aukera gehienak. Berokuntza sistema aukeratzerakoan bakoitzaren beharrak hartu behar dira kontuan: etxean edo kanpoan lan egiten den, etxebizitza mota, energia sarbide erosoena zein den, ekipoak edo erregaiak metatzeko tokia... Horiez gain, noski, instalazio berrietarako tokia dagoen ala ez ikusi beharko da, hibridazioak egiteko.

Dena den, etxearen behar energetiko altuak eragiten du berogailuaren kontsumoan. Horregatik, berokuntzarako inbertsiorik onena, energia gutxien gastatuko duen etxea egokitzea da. Passiv House eredua edo kontsumo baxuko etxeak derrigorrezkoak dira gaur egungo araudian. Hau da, isolamendua barrutik eta kanpotik, leihoak, estankotasuna, aireztatze sistemak errekuperatzaileekin eta energia berriztagarriak.

Baserrietarako biomasa Ahal dela, egurra, ezpalak edo pelleta duten biomasa sistema gomendatzen da. Egurra eskura izaten da, naturala da,

Kaleeko etxeetan Kaleko etxeetan beharrak txikiagoak dira eta toki txikiagoa dago instalakuntzetarako. Beraz, gomendagarriagoak dira bero-ponpak, aerotermia edo tenperatura baxuko kondentsazio-gasaren galdarak. Batez ere, azken hori da baliabiderik ohikoena, nahiz eta egungo araudia betetzeko hibridazioak behar dituzten, eguzki-plaken edo aire-beroaren ponpen berriztagarrien bidez.

Kondentsazio-gas galdara berriak irtenbide ekonomiko ona da edozein familia motarentzat, gasean eta elektrizitatean gehien aurrezten dutenak baitira.

Berotu eta hoztu

ekonomikoa eta iraunkorra, erosoa ere bai. Hibridazioetarako aukera ugari daude egurraren bidez, dauden instalazioak edo ekipoak aprobetxatuz eta energia berriztagarriekin lagunduz, hala nola aerotermia eguzki termikoa, funtzionamendu erdi-automatikoa edo erabat automatizatua duena.

Familia bakarreko etxeetan ere, biomasako, aerotermiako, eguzki-energia termikoko edo fotovoltaikoko ekipoetatik instala daitezke.

Energia beharrak murriztearekin batera, urte guztian konforta izatea aukeratu beharko genuke, berotzea eta freskatzea alegia. Aerotermiak du etorkizunik handiena. Gainera, eguzki fotoboltaiko bidezko hibridazion bitartez kontsumoa jaistea lortuko dugu.

Etxetako aireztatze egokiaren bidez, airearen tenperatura berreskuratuko da, barruan dagoen tenperatura galdu gabe.

Hori guztia kontuan hartuta, aukera desberdinak hartu behar ditu kontuan erabiltzaileak, amortizazioa, osasuna eta erosotasuna kontuan hartuta.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 414 • 2021eko martxoaren 26a

Komikia

Aliritzian

Mikel Alvarez • Gidoigilea

Harago

U

rtebete da GOIBERRI-ko Aliritzian txoko honetan lehendabiziko aldiz idatzi nuenetik. Pandemia madarikatu hau gure bizitzetara iritsi berria zen eta supermerkatuetan ikusi nuen apokalipsi aurreko jarrerez idatzi nuen debuteko zutabe hartan. Nork esango zidan orduan urtebete beranduago birus zikin hori bera izango zela, oraindik, gure bizitzak gidatu eta mugatuko zituena. Zientzia-fikzio filmik hobereneko gidoigilerik bikainenak ere ez…

Gerora, balkoietako poliziez ere hitz egin nizuen, eta egur ederrak jaso (horixe du egurra banatzeak, bueltan etortzen dela). Aurrerago, berriz gaiari heltzeko indarra bildu nuenean, alboko-herrien mundu zoragarriaz ere aritu nintzen zuekin. Urtebete pasa da lehen zutabe hartatik eta gauzak aldatu dira, eskerrak… Supermerkatuetan normalago jokatzen du jendeak eta beti topatu ditzakezu bertan komuneko paper, garagardo edo bizkotxoetarako legamiak. Alboko herrietatik ere irten gaitezke, eta Gipuzkoa, Bizkaia eta Arabako mugak

dira gure ortzi-muga berria (ea Nafarroa eta Iparraldekoak noizko…). Balkoietako poliziak ere… Ez, hauek beti bezala jarraitzen dute, edo okerrago. Lehen egun haietan Gestapoaren blusa jantzi zuen bat baino gehiago ikusi dut musukorik gabe kaletik lasai asko, eta bat baino gehiago bildu da legala baino lagun gehiagorekin orduz kanpo. Badirudi orain baietz, ahal dela, edo ahal den edo ez, beraiek erabakitzen dutela.

Kontuak kontu, garai ilun berdinean murgilduta jarraitzen dugu eta egunero dugu zertaz hitz egin eta eztabaidatu.

Txertoak, zepa berriak, lagun-talde murrizketak, ostalaritzaren egoera, politikoen tronu demak... Egunerokotasunean sortu dugun zurrunbilo honetatik atera nahiko nuke, Egunerokotasunean horrela jarraituz gero, zutasortu dugun bea azpi-gai hauetako baten inguruan idatziko bainuen zurrunbilotik atera beti. Zaila da, harago ikus- nahiko nuke tea, eta horixe egin nahiko nuke. Harago, etorkizunera, garai hau amets gaizto moduan gogoratuko dugun garaira.

Familia eta lagunekin zenbat izango garen zenbatu gabe elkartu ahalko garen egunera, edozein plan aurrera ateratzean, nori abisatu eta nori ez pentsatu beharko ez dugun egunera.

Iritsiko ote da egunen batean? Nik, bederen, behar dut.