GoiBerri 418. zenbakia

zk. 418 2021eko apirilaren 30a www.goiberri.eus

Iritzia Egoitz Iztueta Sukia.

Tunel luze baten amaiera

03

Elkarrizketa

10-11

Eneritz Gorrotxategi: «Nire asmoa entzule denentzako saioa egitea da»

Garapena

14-15

Eraldatuz, lidergo eredu egokiak lantzeko proiektua martxan da

TRADIZIOA OINARRIAN 04

Goierriko 34 dantza ondare immaterialaren katalogoan

02 Publizitatea # 418 • 2021eko apirilaren 30a

Iritzia 03 Egoitz Iztueta Sukia • Irakaslea

2021EKO APIRILAREN 30A

# 418 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea:

Itzain

Tunel luze baten amaiera

Egoitz Iztueta Sukia Irakaslea

Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Legorreta, Mutiloa, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Amets Bide

E

z nuen pasa den ikasturtean bera ezagu- minutu eta 55 segundoan betez. Denbora izango tzeko aukerarik izan arrazoi ezberdinak da argituko duena Jokinen balentriaren maila. tarteko. Hala ere, behingoagatik aurten Hala ere, berarentzat, marka baino, askoz ere plazerra izan dut bera gertutik ezagu- garrantzitsuagoa izan zen dortsala jantzi, tzeko, eta pixkanaka-pixkanaka sortzen joan erronkan parte hartu eta korrikalari sentitzea. garen laguntasunean sakontzeko. Egiari zor, Tunel luze baten amaierara iristen ari zela afizio, pentsaera, bizitza-estiloa... antzekoak baieztatzeko balio izan zion. Nire uste apalean, izateak asko laguntzen digula aitortu behar dut. sekulako indarra, gogoa eta pasioa zabaltzen diEzagutu nuen une berean ohartu nintzen tuen kirolaria da, eta nigan, behintzat, halako izugarrizko barne-indarra duela, bere energia konkista eder bat eragin du bere balentriak. Nire jarioa etengabea dela eta ahotik ateratzen zaiz- miresmenik zintzoenak, hemendik, zuretzat, kion hitz ororen atzean baikortasuna nabar- Jokin! Eutsi! mentzen dela. Bere istorioaren berri, estreinaUrnietako probaren ondorengo egun horiekoz, duela hiru urte izan nuen, hedabideetan. tako batean institutuko pasabidean topo egin Nolanahi ere, orduan ez nion jaramon askorik genuen Jokin eta biok. Hitz aspertuan genbiltzeegin. Egun, ordea, bera gertutik ezagutzeko au- la ez dakit nola 2019ko uztailaren 6an Aritz Egekera izan dudanean, istorioaren inguruko infor- ak (Urretxu, 1984) Ordizia-Txindoki-Ordizia mazioa biltzen aritu naiz. proban ezarri zuen ordubete, 25 minutu 9 se2018ko apirilaren 7an Pastores de Portudere- gundoko errekorra mahaigaineratu genuen. ko (Asturias) maratoian gertatutako istripu la- Nik pixka bat xixatzeko ea balentria hori hausterriak Jokin Lizeagaren (Urnieta, Gipuzkoa, 1979) ko gai izango zen, ea animatuko ote zen edo ez bizitza markatu zuen. Ez da nire asmoa gertaka- desafioa… bota nizkion. Nire harridurarako Jori korapilatsu hura –eta haren kinek ez zidan ezezkorik eman; ondorioak– xehetasunez desare gehiago, onartu zidan baduela kribatzea; gainera, azken bi asLizeagak Urnieta zerbait buruan. Zalantzarik gabe, teotan hedabideetan bolo-bosekulako grina kutsatzen duen babesten duten lo zabaldu den gaia izan da. kirolaria izaki, Emaneurre taldeabost mendien Duela bi aste, Lizeagak, beren ateak zabalik dauzka Egearen re bizitokia (Urnieta) babesten marka hori hausteko saiakera gailurrak igo duten bost mendien (Onddo, zituen, 2 ordu, 14 egin nahi badu. Adi Ezkio aldeko Adarramendi, Onddi, Santa lagun estimatua: belarriak tente, minutu eta 55 Barbara eta Buruntza) gailuea datozen egunetan ondo entzun segundoan betez beharreko albisteren bat iristen rrak igo zituen, guztira 28 kilometroko ibilbidea 2 ordu, 14 zaigun...

04 Sakonean Goierriko dantzak ondare immaterialaren katalogoan

# 418 • 2021eko apirilaren 30a

Erreportajea

DANTZA JASOAK Testua: Kerman Garralda Zubimendi

Euskal dantza tradizionalen katalogoak 449 dantza jaso ditu. Goierriko 34 daude, Ordiziako sokadantzak tartean, Santa Ana jaietan dantzatzen direnak. Emilio Xabier Dueñas folklorista eta etnografoak dio kontserbaziorako eta zabalkunderako ezinbesteko lana zela katalogazioa.

A

raba, Bizkai eta Gipuzkoako dantza tradizionalen katalogoa ondu du Zatak Herri Ondarea elkarteak Eusko Jaurlaritzaren Ondare Sailaren laguntzarekin. 449 dantza tradizional katalogatu dituzte bost urteko landa lanaren ondoren. Tartean, Goierriko 30 dantza baino gehiago. Dantza bakoitzaren argazkiak, deskribapena, janzkerak, jatorria... gordeta gelditu dira katalogoan. 23 ikertzaile aritu dira lanean, eta guztien buru, Emilio Xabier Dueñas folklorista eta etnografoa izan da: «Dantzak hainbat arrazoigatik katalogatu beharra zeuden. Arrazoirik garrantzitsuena ondare-kulturala osatzen duten elementu immaterialen eta materialen kontrola izateko dela esango nuke. Hau da, jasota edukitzeko. Hortik abiatuta, ondare horren zabalkundea eta jarraikortasuna bermatuko duten tresnak eratu daitezke, herriak, komunitateak... ezagutu ditzaten. Baina ez soilik bertakoek, abata turistiko bat ere badirelako. Gainera, Unesco eta estiloko erakundeek onda-

rearen aitortza egin dezaten hauek katalogatuta egon behar dute».

Dantzek lau baldintza bete behar dituzte katalogoan txertatzeko: bat, urtero-urtero egun eta ordu berean egin behar dira, egutegiarekin eta bere ospakizunaren ezarpenarekin bat etorriz; bi, ospakizunak jai lokal edo zaindariarenetara xedatu behar du, salbuespenak izan ezik, kausa handiagoagatik. Ibilbide historikoa duten eremu edo auzoetako ospakizunak ere sartu dira; hiru, egiten den espazio edo lekuak, behin-behinekotasuna edo aldaketa lokalak salbu, urtero leku berera mugatu behar du; eta lau, nahiz eta giltzarria ez izan, antzinatasuna baloratzen da belaunaldi desberdinek gauzatutako biziraupen materializatuaren oinarri bezala.

Dantza gehienak, berreraikiak Dueñasek aitortu du ez zela lan erraza izan baldintzak zehaztea, baina egin beharreko lana zela, dantza gehiegi pilatu ez zitezen. «Dantza herrikoienak ez ditugu sartu adibidez, nahiz eta baduten

Zumarragako Antioko ermitan Ezpatadantza dantzatzen dute Irrintzi taldekoek Santa Isabel egunez, uztailaren 2an. Carlos Mediavilla

Sakonean 05 2021eko apirilaren 30a • # 418

Goierriko dantzak ondare immaterialaren katalogoan

Dantzak katalogatuta izateko urtero egun, ordu eta toki berean egin behar dira. Antzinakotasuna ez da erabakigarria Dantza gehienak XX. mende amaieran berreraikitakoak dira.

Gutxi dira etenik gabe iraun dutenak Katalogoan bizirik dauden dantzak sartu dituzte.

Katalogoa handitu edo txikitu egin daiteke etorkizunean

erritualtasunik». Iraganeko dantzak ere ez dituzte jaso: «Gauza bat argi izan behar dugu. Ondare immaterialez hitz egitean bizirik dagoen zerbaitez ari gara, existitzen den zerbaitez. Ez gara elementu etnografikoez ari. XX. mendean desagertutako alpargatak egiteko teknika bat ez da ondare immaterialaren barruan sartzen, denborarekin galdu egin den dantza baten modura».

Halere, sartu dituzte azken urteetan berreskuratutako dantzak. «Zuzenago esanda, berreraikitako dantzak dira.

Iraganean egiten ziren dantza erritualak, denbora batez egiteari utzitakoak, baina gerora berriz eraiki direnak jakitun izanda dantza hori edo antzeko zerbait bertan eta egun berezi horietan egiten zela. Asko 1970 eta 1980 bitartean berreraikitakoak dira, baina adibide berriagoak ere jaso ditugu, 2000. urtekoak edo orainaldikoagoak». «Ia dantza denak berreraiki dira. Etenik gabe egin diren dantzak bakarrik izango bagenitu kontuan, ez dakit bakarren bat ere izango genukeen katalogorako. Berreraiki-

06 Sakonean Goierriko dantzak ondare immaterialaren katalogoan

«Belaunaldiz belaunaldi igarotzen den ondareaz hitz egiten ari gara.

Etengabeko aldaketak izaten ditu» Emilio Xabier Dueñas Folklorista eta etnografoa

# 418 • 2021eko apirilaren 30a

tako dantzak ez dira hobeak edo okerragoak, baina hori nabarmendu behar da».

Ez dituzte dantzak bakarrik katalogatu. «Dantzarekin lotura zuzena edo zeharkakoa duten beste elementu batzuk ere jaso ditugu. Adibidez, arrunki Bandera dantza esaten zaion elementua. Ez dantza bat, bandera bat astintzea da, atzean melodia bat duela. Ez da koreografia erritmiko bat, ez da gorputz mugimendu bat melodia baten konpasera». Beasaingo Loinatz jaietako Bandera Agurra sartu dute, esaterako.

Ordiziako sokadantzak Goierriri dagokionez, 34 dantza edo elementu jaso dira, zortzi herritan banatu-

Igartzako Dantzarien Eguna, 2017an. Iraileko bigarren larunbatean egiten dute. I. Gurrutxaga

«Urte luzez horrela dantzatu dira eta guk horrela jaso ditugu. Orain nola eman horri buelta?»

Izaro Intsausti Amets Bide dantza taldea

ta: Beasainen, bederatzi; Lazkaon, bat; Legazpin, zazpi; Ordizian eta Seguran, bosna; Urretxun, hiru; eta Zegaman eta Zumarragan, bina. Askotariko dantzak daude: agurrak, ezpata dantzak, kapela dantza... Ordizian, esaterako, erraldoien pausuekin batera, Santa Ana jaietako soka dantzak jaso dituzte: Agintarien sokadantza, Santanazaleen eskudantza eta Haurren sokadantza eta bertako Agurra . «Nahiz eta katalogoan izen desberdinak dituzten, oinarrian formatu berbera dute: soka batean egiten diren dantzak dira», hasi da Izaro Intsausti Ordiziako Amets Bide dantza taldeko kidea.

Santa Ana jaietan dantzatzen dira hiru dantzak, baina bakoitza bere egunean. Uztailaren 26a izaten da egun han-

dia, Santa Ana eguna, eta orduan herriko agintariak irteten dira plazara; biharamunean Santanazaleen txanda izaten da. Urtean zehar ezkondu diren bikoteena, zehazki; haurrak, berriz, aurreko asteburuan irteten dira, beraien asteburuan.

Dantzariak udaletxetik abiatzen dira; plazari itzuli erdia eman ondoren, alkateak, edo alkate–txikiak haurren kasuan, dantzariari aurresku papera hartzeko boterea ematen dio; orduan, aurreskua udaletxeko balkoira igotzen da eta Desafio erdia dantzatzen du, boterea hartu duela irudikatzeko; berriz ere sokara itzultzen denean, aurreskuari atzeskua batzen zaio eta Desafioa osorik dantzatzen dute; ondoren, gainerako dantzariak binaka edo hirunaka Alpargata dantzatzera irteten dira, udaletxe parera, eraikinari begira; behin guztiak pasatakoan, Agurraren doinua hasten da eta aurreskuaren eta atzeskuaren lau laguntzaileak aurreskuaren bikotearen bila joaten dira; ekarritakoan, aurreskuak Agurra dantzatzen dio; amaitutakoan bikotea sokara itzultzen da eta prozesua atzeskuaren bikotearekin errepikatzen da; amaitzeko, dantzari guztien bikote guztiak ekartzen dituzte plazara laguntzaileek; behin dantzari eta bikote guztiekin soka osatutakoan, Zubia egiten da, aurrekoa eta atzekoa; azkenik, Ordiziako Zortzikoa dantzatzen dute aurreskuak eta atzeskuak; guztiek borobilean amaitzen dute, eta zirkuluan fandangoa eta arinarina dantzatzen dute; orduan bukatzen da plazako zatia, eta alde zaharrean barneratzen dira, toki ezberdinetan fandangoa eta arin-arina dantzatu ostean, udaletxera itzultzen dira; aurreskuak eta atzeskuak Agurra dantzatzen die agintariei eta boterea itzultzen die.

Dantzena ondare aldakorra da «Sokadantza guztiak bikoteka dantzatzen dira. Hasiera batean sokan dantzan ateratzen ziren dantzariak mutilak izaten ziren, eta neskek bikotearen rola hartzen zuten. Orain aukeran uzten dugu, soka berdinzaleago baten bila», zehaztu du Intsaustik. Bidea dirudiena baina zailagoa da, tradizioaren pisua handia delako. «Halako aldaketa bat egiteko baliabide falta izan dugu irakasleok. Urte luzez horrela dantzatu dira eta guk horrela jaso ditugu. Orain nola eman horri buelta?».

Sakonean 07 Goierriko dantzak ondare immaterialaren katalogoan

2021eko apirilaren 30a • # 418

Santa Ana jaietako Umeen aurreskua Ordizian. Argazkia 2019koa da. Udala

JASOTAKO DANTZAK Emilio Xabier Dueñasen esanetan, dantzen gehiengoa katalogatu dute, eta gustura agertu da. Eskura zituzten baliabideekin asko gehiago ezin zituztela jaso dio.

Goierriri dagokionez, 34 dantza jaso dira, zortzi herritan banatuta.

» Beasain • Agintarien Soka Dantza .

• Bandera Agurra.

• Erraldoiak.

• Ezpata Dantza (Igartza).

• Helduen Soka Dantza.

• Muruko Mari.

• San Joanetako Neskatxen Esku Dantza.

• San Martin Ezpata Dantza (Loinatz).

• Umeen Soka Dantza.

» Lazkao • Agintarien Soka Dantza.

«Belaunaldiz belaunaldi igarotzen den ondareaz hitz egiten ari gara. Oso material ezegonkorra eta ahula da, eta etengabeko aldaketak izaten ditu. Horregatik, noizean behinka lekuetara itzuli behar da elementua nola dagoen jasotzera», esan du Dueñasek. Hau da, katalogoa ez da itxia. Halere, folkloristak dio bost urteren ondoren bilketa-fasea amaituta dagoela, eta hurrengo urratsa «elementuen defentsa» dela.

«Inguruan egin diren katalogazioak intentzio hutsa izan dira. Nafarroako edo Kantabriako (Espainia) kasuak datorzkit gogora. Gobernuek esan dute ondasun hau kultur-ondasun immateriala izendatuko dugu, baina horren azpian ez da ezer gehiago egin. Sakondu beharra dago. Eta instituzioen eta herriaren arteko harreman bat egon behar du.

Instituzioak, eurek dutelako katalogazioak eta idendapenak egiteko ahalmena; eta herria, eurek gorpuzten dutelako ondasun hori. Kasu honetan, herriak dantzatzen duelako».

Gizarteratzearen garrantzia Katalogoan jasotako informazioa hobetu beharra ere badagoela dio Dueñasek.

«Iaz dantzen bideoak sartzen hasi ginen. Argazkiak elementu zurrunak dira, eta bideoekin hobeto jasotzen da mugimendua, koreografia, dantzaren esentzia. Itxialdiak gelditzera behartu gintuen eta nahi baino gutxiago aurreratu genuen. Gainera, fitxak ere berdin-

du egin behar dira, homogeneizatu.

Ikerlari, talde, dantzari... askok egin dute lan fitxak osatzen, eta hizkuntza eta baliabide aldetik desberdintasun txiki batzuk daude». Azkenik, Dueñasi katalogoa ahalik eta gehien gizarteratzea gustatuko litzaioke, dantzaren altxorra guztiek ezagutu dezaten. Zalantzak ditu, ordea, katalogoari behar bezalako errematea emango ote zaion. «Dirua behar da horretarako. Zoritxarrez, murrizketak egiterakoan kulturatik hasten dira agintariak. Dantza tradizionaletatik, zehazki».

Intsaustik, Amets Bide elkarteari gakionez, etorkizunari «taldeari eustea» eskatzen dio. «Pandemiak gure emanaldi guztiak ezabatu dizkigu bapatean.

Ez dantza emanaldirik, ez dantzari txikirik... Herriz herri ibiltzen garen taldea gara, Nafarroara eta Iparraldera ere joaten gara... Orain hori dena ez daukagu, eta nabaritzen da. Ilusioa eta motibazioa gutxitzen ari da». Ordizia herri dantzaria dela dio, «oso». «Ordizia betidanik izan da herri dantzaria. Horregatik iraun dute horrenbeste urtetan soka dantzek. Eta nik uste dut azken urteetan berreskuratzen ari garela plazan dantza egiteko ohitura. Urte askotan tabernetako jai giroak jan egin dute erromerietako giroa, baina itzultzen ari da.

Eta pentsatu nahi dut egoera honen ondoren gehiago gozatuko dugula taberna kanpoan eta aire librean, eta erromerien loraldia etorriko dela».

» Legazpi • Agurra.

• Erraldoiak • Erreberentzia.

• Ezpata Dantza.

• Kapela Dantza.

• Soka Dantza.

• Zinta Dantza.

» Ordizia • Agintarien Soka Dantza.

• Agurra.

• Erraldoiak.

• Santanazaleen Esku Dantza.

• Umeen Aurreskua.

» Segura • Agurra.

• Azkoitiko San Migel Dantza.

• Gizandiak.

• San Migel Dantza.

• Zahagi Dantza.

» Urretxu • Aurreskua.

• Erraldoiak.

• San Juan Zortzikoa.

» Zegama • Agintarien Soka Dantza.

• Erraldoiak eta buruhandiak.

» Zumarraga • Aurreskua.

• Ezpata Dantza.

08 Herri jakintza Gertaera

# 418 • 2021eko apirilaren 30a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Zaldizkok: Aldagoiak zeharretara ekartzen dituen euri-barrak edo zaparradak. Haizeagatik bata bestearen atzetik iristen dira, aldenik alde eta indartsu. Ur asko botatzen du barrak harrapatutako unean eta gunean.

«Oilanda izan balitz ez luke arrautza leku batean jarriko»

1932-5-1: Imaz ostalariak taberna ireki zuen Seguran, Fonda izeneko etxea hartu eta berrituta.

1940-5-1: Indar lantegiaren aurrekaria, LSO (Larrañaga, San Julian eta Ormazabal), sortu zuten Beasainen.

Batetik bestera, batekin eta bestearekin dabilenari, egonarririk eta pausalekurik gabe, leku berean egon ezin denaz esaten da.

Gertaera

Autoarekin Igaratzara lehen aldiz Tolosako Eski Klubaren katedun autoa, 1931n.

Candanchura bidaia egin zuten ibilgailuan orduan, eta hango eski-aldapetara igo ziren.

Antzekoa zen Igaratzara igotakoa. Goiberri

aurkitu zuen: beldar-katedun autoak 30 eta 35 kilometroko abiadura hartu zuela kontatu zuten garaiko prentsan, «hango isiltasuna eta bake ederra puskatuz, eta oraindik artaldeak Aralarren dauzkaten artzain apurren harridurarako eta ezin sinisturako». Izan ere, udazken goxoa lagun, abendu hasieran oraindik artalde batzuk goian zebiltzan.

Baieztatzeko, beste behin igo

Testua: Aimar Maiz

A

rtean sekula ikusi gabeko eszena izan zuten 1930eko abenduaren 3an Aralarko Igaratzan zeuden artzainek. Aurreneko aldiz, motordun ibilgailu bat igo zen goi haietaraino. Tolosako Eski Klubekoena zen: aurreko erdia autoa, atzeko erdia beldar-kateduna, tanke erakoa.

Balentria eta azio handia izan zen garai hartarako.

Xabierko Frantziskoren egunean, Nafarroa aldetik igo zen tolosar talde bat, beldar-katedun autoan. Ramon Irazusta kirolaria zihoan txofer, eta lagun gehiago barruan eta inguruan. Ibigailua, Citroen markako 10 zaldi poten-

tziakoa, Julio Segoviarena zen, Huiziko berun meategiko arduradunarena.

Igaratzan aterpea zeukaten Aralarko Adiskideek, eta hara egin zuten espedizio motorizatua. Lekunberritik abiatu ziren, eta Baraibartik gora bi kilometro gehiago egin zituzten errepidez; bidea bukatu arte. Mendiko langa Belutan pasatu, eta Prantzeserreka ingurutik, Etzantzako zirkua, Beloki, Unako putzuko lautada eta Iturribeltz igarota, 3 bat orduan iritsi ziren Igaratzara.

Mota hartako ibilgailu bat lehenengo aldiz igarotzeko, zenbait tokitan lanak izan zituzten. Bidea irekitzeko, harriak kentzeko eta leuntzeko, laguntzaile talde bat eraman zuen Irazustak.

Behin Aralarko goi lautadak harrapatutakoan, korritzeko zelai erosoa

Ibilgailuarekin Igaratzara igo izana sinisten lanak gehiagok ere izango zituzten, eta abenduaren 7an berriz errepikatu zuten espedizioa. Jende gehiago joan zen orduan: Irazusta bolantean, eta beste 13 lagun, Tolosako eskiatzaile klubekoak. Bi ordu eta erdian igo ziren Baraibarren errepidea bukatzen zen lekutik, euri zaparraden artean (oinez hiru ordu behar direla dio kronikak).

Igaratzako aterpean Paco Tuduri eta Felix Novoa zituzten zain, txistua joz eta suziria botaz. Bazkari oparoa egin zuten han bertan denek. Oturuntza horrekin inauguratu zituzten, gainera, Aralarko Adiskideen aterpetxeko taberna eta biltegia, ofizialki.

Irazustak beste beldar-katedun auto bat ekarri zuen garai hartan, Paristik erosita. Candanchuko eski estaziora joan ziren 1931n harekin, 13 orduko bidaian. Elurretan ere ibil baitzitekeen.

Bertsoa • Kate motzean 09 Antton Fernandez Lasa • Keko Maiotz

2021eko apirilaren 30a • # 418

Gaiak hala dio

Kate motzean Keko Maiotz • Artisaua

«Animaliei begira disfrutatu egiten dut» Antton Fernandez Lasa

Gaia: Errigora Neurria: Bederatzikoa, handiaren moldekoa, 6 puntuz Doinua: Iparragirre abila dela Auzolan bidez elikaduran bihurtuz buruaskiak, gertu dauzkagu piper, orburu, zainzuri zein mahastiak.

Hegoaldeko uzta euskaradunoi puzka dabilenez, argazki bat: askok dietaren zati ditugu Errigorako saskiak.

Abendu_aldean ase gintuen gabonetako emaitzak, orain irrikaz itxoin olio eta kontserba eskaintzak.

Ez baitut nahi goserik alferrik pasatzerik, bolada luzean behintzat, nire_urdail oro jaleak eta Nafarroako_euskalgintzak.

HURRENGOA » Bertsolaria: Nerea Elustondo Plazaola Gaia: Gaua

Testua: Mikel Albisu

Argazkia: Joseba Telleria

Konfinamendu garaian inora atera ezinik zela egin zituen zurezko animalien buruak orain Atseden tabernako terrazan ditu ikusgai. Aspaldian Seguran bizi den Keko Maiotz asteasuarrak txikitatik ditu zaletasun bai animaliak, baita zurgintza ere. Orain biak elkartu ditu erakusketa honekin. «Animaliei begira disfrutatu egiten dut eta zurarekin lan egitea entretenimendua da, nire hobby-a». Zura lantzeko garaian denetik egiten du pixka bat, «azken aldian eskulturak».

Telesail bat.

Lehen, El hombre y la tierra; orain, La Casa De Papel.

Kolore bat.

Beste zaletasunik ba al duzu?

Amets bat.

Kuadrillarekin trago batzuk hartzea.

Pandemia amaitzea.

Liburu bat.

Bizitzako plazer txiki bat.

Animaliei buruzko edozein.

Zaharraren txuleta eder bat.

Abeslari bat.

Goierriko txoko bat.

Tina Turner.

Urbia.

Abesti bat.

Seguran biziko ez bazina...

Tina Turnerren The best.

Asteasun.

Gorria.

Oporretako leku bat.

Klima beroko edozein.

Zer gosaltzen duzu?

Kafesnea.

Inoiz ahaztuko ez duzun eguna.

Lehenengo gaupasa.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Nere lehenengo BH bizikleta.

10 Elkarrizketa Eneritz Gorrotxategi • Kazetaria

# 418 • 2021eko apirilaren 30a

Elkarrizketa Eneritz Gorrotxategi Kazetaria

«MIKROFONO AURREAN LEHEN ALDIZ JARTZEA BEZALA IZAN DA» Testua eta irudia: Ariane Vierbücher

Eneritz Gorrotxategi (Gabiria, 1985) kazetariak hartu du Euskadi Irratiko ‘Hitza jolas’ bertsolaritza saioaren gidaritza. Nikolas Aldaik, lehenengo, eta Xabier Sukiak, ondoren, egindako lanari jarraipena eman nahi dio, ukitu berriak izango dituen saioan. Gustura eta ilusio handiarekin dago programaren parte izatearekin.

Nola aurkeztuko zenuke zure burua?

Kazetaria, ama, euskaltzalea, dantzazalea, euskal kultura mugimenduzalea, gabiriarra...

Eta bertsozalea?

Bai, zalea bai, ez naiz bertsoa zainetan behar duten horietakoa edo saio guztiguztietara joaten den horietakoa, baina bai, atzetik, beti segi izan duena.

Osinalde sariketa ere jaioterrian bertan ospatzen da.

Bai, egia da Osinalde saria gauza handia bezala bizi izan dugula herrian. Aurrena izaten zen, bertsolariei eta afaltzera etortzen zirenei zerbitzatzera joatea.

Abentura bat zen guretzako! Bertsolariak kantuan ari zirenean, isil-isilik ibili behar genuen, eta bertsolariak isiltzen zirenean, orduan hasten zen zalaparta, platerak mugitu eta... Barre batean ibiltzen ginen, gustura!

Bertsolaritza ardatz duen ‘Hitza jolas’ saioaren gidari berria zara orain, lehendik ere ezagun duzun etxean, Euskadi Irratian.

Bekadun sartu nintzenetik, hantxe ibili naiz. 2006. urteko urrian izan zen hori.

Aperitifa saioan hasi nintzen. Gerora, atal desberdinak ezagutzen joan naiz bertan. Informatiboetan ere banabil.

Dena den, beste toki batzuetan ere ibili naiz lanean; Euskal Herriko trikitixa Elkartean, Goierriko Hitza-n... Kazetaritza oso gustuko dut, jende eta gauza berriak ezagutzeko balio izan didalako.

Programari dagokionez, ez nuen eskaintza hau espero. Mahai gainean jarri zidaten, eta arduraz hartu dut, kezka puntu batekin ere bai, beti ez delako erraza guztien gustura egitea, eta badakit publiko oso berezia dela sektore horretan. Nire asmoa da, entzule denen-

tzako moduko saioa egitea, bertsozale amorratuentzat bai, baina bertsozalea ez denarentzat bertsotara gerturatzeko aitzakia bat izan dadila, entretenigarria, bizia, eta denentzako eskaintzeko zerbait edukiko duena.

Programa aspalditik dago antenan.

90eko hamarkada hasieran hasi zen Nikolas Aldai. Euskal Herrian zehar zuen grabatzaile sare bati esker dokumentu pila bat jaso zituen, eta jakin izan zuen horri garrantzia ematen. Artxibo handi bat osatu zuen, dokumentazio lan mardula eginez.

Aldaik, Xabier Sukiari pasa zion lekukoa. Aldairen bidea oso ondo ezagutuz ekin zion Sukiak, eta denbora dexente egin zuen.

Bestalde, esan beharra daukat, tokatu zitzaidala Nikolas Aldairen omenezko saio bat egitea, eta pixka bat gehiago

Elkarrizketa 11 Eneritz Gorrotxategi • Kazetaria

2021eko apirilaren 30a • # 418

tateko gai baten harira datorren bertsoaldi zaharren bat, eguneko gai batekin lotzen dena, hizpide eman dezakeena urteurren baten harira...

Lehenengo saioa apirilaren 17an egin zenuen. Zer moduz joan zen?

Hori entzuleek esan beharko luketela uste dut, baina tira, bai esan dezaket mikrofonoaren aurrean lehenengoz jartzea bezala izan zela eta tximeletak nituela tripan, eskuartean neukana gauza berri bat zelako niretzat. Polita izan zen!

Egun horretan, Jon Maiak, Maddalen Arzallusek eta Alaia Martinek egindako bertsoak, eta Ane Zuazubiskarrek eta Oskar Estangak egindako iragarpenak izan genituen, eta eskerrak eman nahi nizkieke.

Bestalde, esan nahi dut, kritikak jasotzeko nagoela. Gauzak hobeto egiteko beti dago tartea eta norbaitek kritikaren bat eginez gero, oso kontutan izango dut, hobetzeko esandako zerbait delako.

Ikasteko ere balioko dizu beraz...

Bai, noski! Gai horretan gehiago sakontzeko, esparru horretako jendea ezagutzeko, bertso saioak egiteko bide eta modu desberdinak ezagutzeko... Pandemiagatik ez da garai erraza bertsolaritzarentzat, kulturako beste esparru batzuetan bezala. Aforo kontuak direla, ordutegiak... Dena den, antolatzaileak esfortzu handia egiten ari dira egoerari buelta eman eta bertsozaleei plazak eskaintzeko, eta Hitza jolas plaza horien isla izango da.

«Nire asmoa da entzule denentzako moduko saioa egitea, bertsozale amorratuentzat eta ez direnentzat» «Irratiak ere birpentsatu behar du bere etorkizuna, informazioa kontsumitzeko modua aldatu delako»

ezagutzeko aukera eman zidan horrek.

Horrez gain, Euskadi Irratian lanean sartu nintzen hartan, taldean bazkaltzera joaten ginela, baita bera ere, eta oroitzapen oso goxoa dut. Beti zuen hitz bat eskaintzeko, oso argia buruz...

Urrian egin genuen programa berezia eta hor utzi genuen, egunen batean Hitza jolas hasiko zen hari hori zintzilik.

Formatuari eutsiko diozue?

Saiatuko naiz hortan. Bederatzikoa atala jendeak oso estimatua du, bertsoei puntua jarri eta beste bati bota... beraz, kate hori jarraituko dugu. Eta gero, Xabierrek egiten zuen Oroitzapenen kutxa deitzen zion ataltxo bat, garai bateko bertsoaldiak berreskuratzeko. Horrekin ere segiko dugu, baina izena aldatu diogu, Bertsopedia da orain. Saiatuko gara Bertsopedia hori osatzen, helduleku bat edukita, beti ere: aktuali-

Askotan hitz egiten da paperezko edizioen etorkizunaz. Irratiarena nola ikusten duzu?

Irratiak ere birpentsatu behar du bere etorkizuna, informazioa kontsumitzeko modua aldatu delako. Lehen, etxean irratia piztu eta konpainia egiten zuen, ordutan. Orain, mobila eskuan hartu eta podcasten bidez, orain gauza bat, gero bestea entzuten du jendeak. Esparru digitalak asko eragin du eta etorkizunari begira, garai berrietara moldatu behar da.

Gu geu ari gara, saioak Internetera igotzen, loturak eskaintzen Nahieran aplikazioaren bidez, edozein momentutan pasatako hori entzuteko aukera ematen duena. Lan egiteko modua asko aldarazi digu horrek, eta uste dut etorkizunari begira, birpentsatu behar den zerbait dela.

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 418 • 2021eko apirilaren 30a

Erretratua

LEHEN IRTEERA PIRINIOETARA

Andoni Sarriegi Eskisabel Beasain

L

agunartean mendira joaten 1516 bat urterekin hasi ginen eta inguruko mendietan ibili ohi ginen. 1966ko udan, Pirinioetara joateko aipua egin zigun Iñaki Dorrontsorok eta hurrengo udan joateko astero diru apur bat jartzen hasi ginen.

Iñaki, Tarragonan ikasten ari zen eta 1967ko Aste Santuko oporretan kataluniar batzuekin Anetora joan zen. Uztailean ibilaldia antolatu genuen eta batzuek atzera egin zuten. Azkenean, Iñaki, bere anaia Patxi, Koldo Auzmendi eta ni neu joan ginen. 18tik 20 urtera genituen. Asmoa: astebetean Aneto eta Posets tontorretara igotzea. Hasteko, ezertxo ere ez!

Abuztuaren 5ean abiatu ginen lau motxilekin; bat kanpin-dendarekin betea eta beste hiruretan jana eta arropak.

Botak larruzkoak, gogor eta astunak.

Jantziak, nola-halakoak. Ez geunden federatuta eta ez genuen asegururik. Koldok eta Iñakik argazki-makinak eraman zituzten. Planoa eta ipar-orratza genituen tresna teknikoak.

Beasaindik Lleidara eta handik La Pobla de Segurrera trenez eta, La Poblatik gora autobusez, Vielhako tunelaren H-ko ataka ondoko baserrira (Espitau de Vielha, 1.593 m). Belar ondu pilan lo egin bordan eta abuztuaren 6an, egunsentian, abiatu ginen Tuc de Molieres edo Mulleres tontorrerantz. Gosaltzen, esne kondentsatua, eztia, gazta, lukain-

Patxi Dorrontsoro, Koldo Auzmendi eta Andoni Sarriegi. Tuc de Molieresera igotzen, 3. estanyan (2.600 m). In ̃aki Dorrontsoro

ka, etab., jaten genituen indarra hartzeko.

Tuc de Mulleres edo Molieres Oso igoera gogorra egin eta Tuc de Molieresko horma (3.010 m), alboko Colet de Molieresko pasabidetik (2.937 m) zeharkatu genuen ordu bata inguruan karga guztiekin. Azken mazela elurretan igo azpantarrik gabe eta oinak bustita, beherakoan oinak minberatu egin zitzaizkigun. Aiguallutsen behera, Besurtara (~ 2.000 m) iritsi ginen ilunabarrerako. 13 ordu botak jantzita. Han jarri genuen denda. Hurrengo goizean ez zen inor mugitu. Arratsaldean, oinetako arinekin, I-ko Salvaguardiara (2.736 m) igo ginen. Bidean 460 behi eta txahaleko taldea zebilen larrean. I-an Boumgo aintzira handia ikusi eta bertaraino ere jaitsi ginen.

Aneto Abuztuaren 8an, nire hiru kideek saioa egin eta Aneto gaina zapaldu zuten

(3.404 m). Ni Besurtan gelditu nintzen eta bazkaria prestatu nien. Arratsaldeko hirurak aldera iritsi ziren dendara, helburu nagusia beteta.

Hurrengo egunean Benasquera (1.160 m). Kanpinik ez zen eta Esera errekaren alboan belardi batean kanpatzen zen. Garbitzeko, errekan sartu eta irten gauza bera izan zen, hura ur hotza!

Inguruan, Kataluniako ikastetxe bateko hogei bat neska zeuden bi mojarekin, bi denda handitan, udalekuan.

Handik beste bi irteera egin genituen, bata Vallibiernako haranean zehar Cregüeñako lepora (2.914 m). Aintzirara jaistean harri-zaparrada jasan genuen hirurak aldera. Gero aintziraren ertza osorik pasa eta Benasquera.

Bestea Estos haranera. Aterpetxeraino joan ginen (1.880 m) eta Posets (3.369 m) urrunetik ikusita utzi genuen. Abuztuaren 12an itzuli ginen etxera. Irteera ahaztezina, neurrien eskarmentua hartzeko modukoa eta hain ezagutza gutxirekin egiteko oso ondo atera zena.

Gaztejira 13 Jaione Mujika Elorza • Leire Perlines Apalategi

2021eko apirilaren 30a • # 418

«Pasioz egindakoak gustura egiten dira» JAIONE MUJIKA ELORZA • Kulturista

Testua: Ane Garmendia

Argazkia: Jaione Mujika

Bakardadea eta gu

L

J

Nondik datorkizu kulturismo txapelketetan parte hartzeko grina?

Harrigarria da, izan ere inguruan ez dago kirol honetan zaletua den jende asko, eta askoz gutxiago emakumea izanda.

Ikasketak amaitu nituenean nutrizioarekiko jakin-mina sortu zitzaidan. Esan daiteke nutrizioa eta entrenamenduak eskutik doazela, eta hemendik abiatuta etxean ahal nuen moduan entrenatzen hasi nintzen. Urtebete beranduago, ikasketak serioago hartzea erabaki nuen, eta nire ezagutza hedatzen joan zen eran, kulturismoan lehiatzeko ilusioa ere handitu zitzaidan.

Noizko aurreikusten duzu txapelketetan parte hartzen hastea?

Kulturismoak aldaketa ekarri ohi du bizimoduan. Zer izan da gogorrena?

Eta zer gehien da gustatzen zaizuna?

Ukaezina da zaletasun honek berarekin dakarren bizimodu aldaketa, baina konturatu gabe gertatzen den zerbait da. Zure barrutik ateratzen den momentutik pasioa da, eta pasioz egindako gauzak gustura egiten dira. Entrenatzea baino, gogorragoa iruditzen zait elikadura 24 orduz zaintzea, baina azkenean zuk erabakitako zerbait denez, kexek ez dute balio. Gehien gustatzen zaidana guztia da, mundu hau bere osotasunean. Nire kategoriaren bueltan sortzen den mundua oso pinpirina da, eta niri betidanik gustatu izan zait apaintzea: makillajea, takoiak, ilea oso apainduta,

Hitz batzuk Etxaguenetik @leireperlines

aione Mujika Elorzak (Ormaiztegi, 1998) bere bizimodua aldatu zuen duela urte batzuk, eta gaur egun kulturismo txapelketetan parte hartzeko entrenatzen ari da, Bikini fitness kategorian.

Beti esaten dut ez dudala lehiatzeko entrenatzen, baizik eta entrenatzen dudalako lehiatu nahi dudala. Hori dela eta, ez daukat data zehatz bat txapelketetan parte hartzeko. Nire asmoa 2021ean ateratzea zen, baina oraingo egoera dela eta ez dut ezer baieztatu nahi.

LEIRE PERLINES APALATEGI

poseak... Zure gorputza moldatzea eta lehiaketa egun horietan muturrera eramatea sekulako boterea iruditzen zait.

Nolakoak dira zure entrenamenduak?

Une honetan astean bost egunetan entrenatzen dut, oso planifikatuta. Normalean hasieratik amaieraraino, deskantsuak barne, ordu eta hogei minutu pasatzen ditut entrenatzen. Nahiko neska argala izan naiz betidanik, eta horregatik nire entrenamenduak batez ere muskulazio salan izaten dira.

Nolakoak izaten dira kulturismo txapelketak zure kategorian?

Partaideen arabera, adinaren edota altueraren arabera sailkatzen gaituzte.

Agertokira ateratzen zarenean derrigorrezko poseak daude, eta normalean zure bi profilak erakutsi beharra izaten dituzu, aurretik eta atzetik. Bikini fitness da nire kategoria. @yaayo12

ehengo egun batean Instagramen nebilela, influencer baten profilarekin egin nuen topo. Gazte honek hain famatuak diren galdera-erantzunen jokoa egin zuen bere jarraitzaileekin, eta galderetako bat honako hau zen: zer harreman duzu bakardadearekin?

Emakumeak bakardadearekiko maitasun eta miresmen absolutua erakutsi zituen. Erantzunak hasiera batean harritu egin nintuen, eta irakurtzen jarraitu nuen, kuriositateak jota. Bakardadea zerbait negatibotzat hartzen dugula konturatu nintzen orduan. Beti ordea ez da horrela. Bada bakardadeaz gozatzen duen jendea, eta batzuentzat zaila edo ezinezkoa badirudi ere, erlaxatzeko metodorik eraginkorrena da haientzat bakardadea.

Ni ez naiz oso bakardade zalea, baina uste dut, bakardade hori denborarekin bilatu egiten dugu, eta horrela ez bada, ohitu egiten gara.

Jendez inguratuta egotea da nire zaletasun handietako bat. Nik ere, ordea, bakardade une horiek bilatzen ikasi dut, beharrezkoa egiten zaidalako batzuetan nire buruaren konpainian egotea. Hala eta guztiz ere, isiltasuna gogorregia da niretzat. Nire denbora izatea, erreflexionatzea, musika entzutea, eta lasai egotea gogoko ditut, baina betiere isiltasunik ez dagoen bitartean. Isiltasunarekin bizitzen ere, ikasi egiten ote da?

14 Garapena Eraldatuz proiektua

# 418 • 2021eko apirilaren 30a

Garapena

LIDERGO BERRIEN BILA Goierri Valley-ko bazkideak Eraldatuz proiektuan murgilduta dabiltza.

Lidergo partekatu eta eraldatzaileez, motibazioaz eta talde nortasunaz aritu dira, besteak beste, orain arteko saioetan, errealitate berriei aurre egiteko tresna berriak behar direla iritzita.

Testua: Iñaki Gurrutxaga

G

oierriko enpresetan pertsonen konpromisoa eta parte hartzearen kultura bultzatzeko helburuz Ilusion proiektua garatu zuen Goierri Valleyk 2018-2019 urteen artean, eta haren jarraipen modura, eta bazkideen eskakizunekin bat egin asmoz, Eraldatuz proiektuan murgilduta dabil elkartea otsailaz geroztik.

Zazpi pauso eta hamaika aukera goiburua du proiektuak, eta lidergo eredu egokiak lortzeko gaitasunak indartzea du helburu nagusiena. InGroup aholkularitza taldea ari da saioak gidatzen, eta Gipuzkoako Foru Aldundiko Ekonomia Sustapen, Turismo eta Landa Ingurune departamenduaren diru-laguntza du.

Gertakizun ezberdinak direla eta, «etengabe mugitzen ari den» errealitate batean bizi da gizartea. «Pandemiak sortutako ziurgabetasunak, prozesu aldakor eta azkarrek, belaunaldi berriek dakartzaten mentalitate berriak eta beste hainbat faktorek gogor erasan dituzte martxan dauden gestio estrategia batzuk». Goierri Valley elkartearen ustez, egoera honek «lidergo eredu egokiak lantzea» ezinbesteko bihurtu du, Goierriko enpresak «garapen handiagoko kultura baterantz» bultzatzeko.

«Erakunde malguak behar ditugu, jendearen onena ateratzen duten horie-

Beasaingo Igartzako jauregian egindako lan saio bateko irudia. Lehen fasean halako zazpi partaidetza saio egingo dituzte. Goierri Valley

Kultura korporatibo eraginkor bat lantzeko eta lidergo positiboa sortzeko jarri du martxan prozesua Goierri Valley elkarteak

takoak, talentua mantentzeko gaitasuna dutenak. Horretarako, beraien balioa garatzea posible dela sentitu behar dute pertsonek. Kultura korporatibo eraginkor bat landu behar dugu, lidergo positiboa gauzatuz eta berrikuntza balio korporatibo bat gehiago bezala gehituz». Errealitate berri horri aurre egiteko erremintak lantzeko jarri du martxan Goierri Valleyk Eraldatuz proiektua. «Gure bazkideak errendimendu handiko erakundeak izatera bideratuko ditu, aldaketa lidergoaren eredutik bai-

Garapena 15 Eraldatuz proiektua

2021eko apirilaren 30a • # 418

tator». Proiektua bi fasetan banatuta dago. Lehenak 7 saio eta outdoor bat ditu –bost egin dituzte jada–, eta bigarrenak modu indibidualean landuko ditu enpresa bakoitzak aukeratutako arloak.

Elkarrengandik ikasten, taldean InGroup aholkularitzako Pilar Romerok eta Nieves Barahonak «positibotzat» jo dute bazkideek proiektuari egin dioten harrera. «Ikasteko eta norberaren ezagutza eta esperientziak trukatzeko gogo handia sumatu dugu». Talde nortasunaz, motibazioaz, lidergo eraldatzaileaz, errendimendu handiko taldeei jarraipena egiteaz eta lanpostuen balorazioa egituratzeaz aritu dira orain arteko saioetan. «Arlo guztiak dira garrantzitsuak, eta denak oinarrizkoak iruditzen zaizkigu etorkizunean erakunde partehartzaile, bizi eta osasuntsuak eraikitzeko».

Aholkulariek berealdiko garrantzia ematen diote lidergoari. «Haiek dira erakundeen konplexutasuna gidatu eta errealitatea aldatuko duten erabakiak hartu behar dituztenak». Partaidetza saioetan Helburuak eta Balioak definizioan sakontzen ari dira, horiek jotzen baitituzte erakundeen ardatz nagusitzat. «Lanketa honek guztiak erakundearen ikuspegiarekin lerrokatuko ditu pertsonak, eta langileen gogobetetze maila areagotuko du».

Saioen metodologia praktikoa eta parte-hartzailea da. Modu kolektiboan esperientziak partekatzea, ikastea eta hausnartzea, eta profil eta ikuspegi ezberdinetako jendea elkar elikatzen eta baliabideak handitzen ari direla ikustea pozgarria da Romero eta Barahonarentzat. «Ikasketa prozesu honek eragingo du erakundeek neurriak hartzea enpresak parte-hartzailegoak eta efizienteagoak izan daitezen».

Pertsonen arloa hobetzeko nahia Goierri Valley taldeko negozio arduradun Xabier Perez ere bat dator aholkulariek emandako ikuspuntuarekin.

«Enpresa bateko giroan eta kulturan lidergo ereduak indar eta eragin handia dutela barneratzen ari gara saio hauen bidez» Xabier Perez Goierri Valleyko negozio arduraduna

«Ikasketa prozesu honek eragingo du erakundeek neurriak hartzea enpresak parte-hartzaileagoak eta efizienteagoak izateko» Pilar Romero-Nieves Barahona InGroup aholkularitza

eta gure bazkideek asko baloratu duten zerbait izan da alderdi hori. Giro oso onean ari gara lanean, klima oso atsegina sortu da».

Proiektuan parte hartzen ari diren enpresek «pertsonen arloa hobetu eta sustatzeko nahia» dutela sumatu du Perezek, eta hori lortzeko «ereduzko lidergoak lantzea ezinbestekoa denaren kontzientzia» badagoela uste du. «Enpresa bateko giroan eta kulturan lidergo ereduak indar eta eragin handia dutela barneratzen ari gara. Elkarteko bazkideen sinesmen hori dutela ikusten da, gogoz ikasi eta eboluzionatzeko nahia baitute». Goierri Valley Elkartean enpresen lehiakortasuna sustatzen dute, eta bide horretan «eragin zuzena» du Eraldatuz proiektuak. «Enpresetan motibazioa, balioak, errendimendu handiko taldeak ... lantzea funtsezkoa da».

Taldearen garrantziaz jabetu

«Lantaldeak eraikitzea zaila da, eta are gehiago gurea bezalako enpresa batean. Denok aritu behar dugu denontzat» Eduardo San Jose Jatur Industria Hornigaiak

Saioetan «profil ezberdinetako» enpresek parte hartu dutela, eta horrek elkarbanatzen diren bizipenak «asko aberasten» dituela nabarmendu du. «Saio guztien amaieran gogobetetze inkestak banatu ditugu, eta proiektuaren balorazioa oso positiboa izaten ari da. Saioak dinamikoak izan dira, eta guztiek partekatu dituzte arlo ezberdinetan izandako esperientziak. Horrek, ikaskuntza partekatua eta erlazioak bultzatu ditu,

Lazkaoko Jatur industria hornigai enpresa da proiektuan parte hartzen ari den bazkideetako bat. Eduardo San Josek honako irakurketa egin du: «Egunero-egunero lankide duzun taldearen garrantziaz jabetzea da interesgarriena.

Zer egiten dugun eta zer ez ikusten ari gara saio hauen bidez. Informazioa partekatzea, lanak bideratzea, baloratzen jakitea, eta batez ere, gure kolaboratzaileak zoriontzea oinarrizkoa da. Gure lanean funtsezkoak diren puntuak freskatzen ari garela esango nuke».

San Josek adierazi du Jaturren komertzial bakoitzak «bere bezeroak eta bere errealitatea» duela, eta ez dela erraza egunerokoan talde ikuspegi hori garatzea. «Lantaldeak eraikitzea berez da zaila, eta are gehiago gurea bezalako enpresa batean. Denok aritu behar dugu denontzat. Gelditu, eta globalean pentsatzen ikasi behar dugu. Horretan ari gara». Saioetan sortu den «talde anitzari» aipamen berezia egin dio Jaturreko kideak, «elkar aberasten» ari direla uste baitu. Parte hartzen ari ez diren bazkideei animatzeko deia ere egin die.

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 418 • 2021eko apirilaren 30a

Musika

Bide urratzaileak Yoloak (Ordizia)

Egoitz Irizar Tabernaria eta musikazalea

Adorea

H

irugarren aldia da GOIBERRI-k tarte honetan idazteko aukera ematen didana. Hirugarrengo aldia testua musikaren undergroundaren azpitik dauden/gaudenon ingurura zuzentzen dedala.

Dagoeneko ikusi ditut zuzeneko batzuk bizi degun normaltasun berri honetan, nahiko nituenak baino gutxiago halare, normalitate zaharrean bezela. Kontzertu bakoitzetik sentsazio ezberdinarekin atera naiz, taldeak, lekuak, garaia... ezberdinak direlako, noski, bainoa aldiro ideia berdinarekin irten: horrelako kontzertuak (Bonberenea, Matadeixe bezelako gaztetxeak edo Ordiziarrock eta Zarraparraz jaialdiak, batzuk izendatzearren) izurrite garaian antolatzera abenturatzen diren pertsonak heroiak bezela tratatu beharko genituzkeela.

Irabazteko gutxi ta galtzeko asko. Kontzertu guztiak ez direlako Love Of Lesbian eta Izaro, edo ez dira Diputazioaren diru laguntzarekin antolatzen (kontrako ezer ez dut e!).

Bartzelonatik Tokyo Sex Destruction edo Anteros, Andaluziatik Viva Belgrado edo Xixondik Ell Belga (baita euskal taldeak ere!) ez direlako 50 laguneko aforoa eta bakoitzaren 8 eurorekin ekonomikoki kubritzen, zerbait gehiago behar delako... Adorea!

Dantzaldietatik Ez Dok Amairuko kide izatera

O

rdizian musika mugimendu handia zegoen 60ko hamarkadan. Jose Manuel Bergarak hainbat musikari trebatu eta Txistulari Banda eta Errondaila sortu zituen, besteak beste. Baina garaiko modak eta doinuek erakarrita, Bergararen semeak eta beste hiru lagunek konjunto edo talde bat sortu zuen, 1964. urtean.

Los Yolos edo Yoloak izenez ezagutarazi ziren; Bergararekin batera, Jose Mari Basarte, Karlos Turrientes eta Josetxo Mendizabal izan ziren hasierako laukotea osatu zutenak; beste batzuk ere sartu ziren, tartean Jose Luis Frantzesena Schubert, Eganen sortzaileetakoa.

Garai hartan instrumentuak eta musika ekipoak lortzea, ordea, ez zen horren erraza. Mendizabalek Goierritarra aldizkariari azaldu zionez, «garai hartako hamar mila duroko kreditu bat eskatu behar izan genuen». Laster berreskuratu zuten diru hori, ordea, dantzaldi eta berbenetan jotzen hasi baitziren. Euskal kantagintza berriaren sorreran ere parte hartu zuten, Ez Dok Amairu mugimenduan sartu baitziren, hainbat kantari eta talderekin (Urretxindorrak, Oskarbi...) batera. Garaiko kanta famatuen euskarazko bertsioak eginez, Euskal Herri osoan egin zituzten emanaldiak, harik eta 1968. urtean taldea desegin zuten arte.

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2021eko apirilaren 30a • # 418

Errenta aitorpena Irantzu Amundarain • Zuzenki (Lazkao)

2o2oko errenta aitorpenerako ildo nagusiak

I

azko errenta aitorpenaren autolikidazio proposamenak etxera iristen ari dira pixkanaka eta Gipuzkoako Ogasuneko webgunean ere ikusi ahal izango dira; autolikidazioak apirilaren 12tik aurrera daude onartzeko moduan. Autolikidaziorik iristen ez den kasuetan, hitzordua hartu behar da Ogasuneko bulego batean aitorpena egin ahal izateko. Aurten errenta aurkezteko epea ekainaren 30ean bukatuko da eta hiru modalitate izango ditugu horretarako: Batetik, proposamena iritsi bazaizu, eta ados bazaude onartuz. Badaezpada ere, profesional batekin kontsulta egin.

Bestetik, modu mekanizatua, hitzordua hartu eta Ogasuneko bulego batetara joanez. Eta hirugarrenik, Internet bidez, laguntza programa erabiliz edo profesional bat zure errenta egiteko baimenduz.

Nork aurkeztu behar du?

Orokorrean, Gipuzkoan bizi eta lan etekin, jarduera ekonomikoen etekin, kapital higigarri edo higiezinen etekinak edo ondare irabaziak izan dituen edonork aurkeztu behar du bere errenta aitorpena.

Ez du aurkeztu beharko lortutako errenta hauen jatorria honako hau bakarrik denean: kapitalaren etekinak eta ondare irabaziak batera hartuta, urteko ko-

Salbuetsita egongo dira, besteak beste, epai baten aginduz, gurasoengandik jasotako mantenurako pentsioak; erabateko ezintasun iraunkorragatik edo balioezintasun handiagatik onartutako prestazioak; kaleratua izateagatik jasotako kalte ordainak; literatur, arte edo zientzia sariak eta giza eskubideen defentsari eta sustapenari lotutakoak; beka publiko edo irabazi asmorik gabeko entitateek emandakoak; atzerrian egindako lanengatik jasotako etekinak, ezaugarri jakin batzuk betetzen direnean.

Carry Back sistema

puru gordina 1.600 euro baino handiagoa ez bada; lanaren etekin gordinak 14.000 euro baino handiagoak ez direnean (banakako tributazioan); lanaren etekin gordinak 14.000-20.000 euro bitartean egonik, ordaintzaile bat edo gehiago izan eta bigarren edo ondorengo ordaintzailearengandik 2.000 euro baino gutxiago jaso badira (banakako tributazioan). Aurten ezaugarri hau bereziki Aldi baterako Lan Erregulazioko espediente batengatik eragindako zergadunek izan beharko dute kontutan.

Aurtengo beste berritasun bat, Carry Back sistema da: sistema horri esker, jarduera ekonomikoak izan dituzten autonomoek, beren jardueraren emaitza negatiboa izan baldin bada 2020 urtean, 2019 errentako kuotan kenkaria eskatu ahal izango dute.

Kenkari honetaz gain, urterokoak ere aplikatu ahal izango dira: Ahaideengatik, seme-alaben urteko mantenuagatik, ezintasunagatik edo mendeko izateagatik, zergadunaren adinagatik, ohiko etxebizitza errentan hartzeagatik edo inbertitzeagatik, dohaintzengatik, txikizkako merkataritzan eraldaketa digitalerako kenkaria eta sistema informatikoen ezarpena sustatzeko kenkaria (berria).

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 418 • 2021eko apirilaren 30a

Komikia

Aliritzian Asier Iriondo Hizkuntza aholkularia

Zurgea

I

naxio Usarralderen saiorako gaiak antolatzeko, bere sare sozialetan ibili ginen zokomiran. Bere txio-mezuak, birtxioak, partekatuak, lagunak, jarraitzaileak… azterketa sakon samarra egin genuen eta hor aurkitu genuen bitxikeria: Inaxio beste jarraitzailerik ez zuen Twitterreko kontu bat, Zurgea, edo @Zurgea1 twitterreran.

2020ko maiatzean sortutako kontua da. Txio bakarra dauka, aurtengo urtarrilaren 13an argitaratutakoa, eta EHUko Joana Garmendia irakasleari (@JoanaGarmendia) emandako erantzuna da. Fake euskaraz nola esan daitekeen galdetzen du Garmendiak eta Zurgeak bere profileko testuari erreparatzeko eskatzen dio. Elkarrizketa hor bukatzen da.

Izan ere, polita da Zurgearen profileko testua. Bere izendapena bera jotzen du Fake-aren euskarazko ordaintzat. Dio

zurgea dela zurik, mamirik, gabeko enbor, zurge, dio zurgea dela joan-etorrian dabilen geZur, Zurge, eta dio suge pozointsuen musika duela zurgeak.

Legazpin ezagutzen dugun lehenengo zurgea 1580ko maiatzaren 3koa da. Bikaina izan zen, eliza bera ere zurgeatu zuten (aditza neuk asmatu dut, ez dut Zurgatu jarri nahi izan).

Mirandaolan miraria izan omen zen egun horretan, ejem, eta elizak garaiko bere sare sozial guztietan benetakotzat jo zuen, omenik gabe. Gerora, asko zaildu da eliza zurgeatzea, ezkiotarrak saiatu ziren arren, eta eliza bera izan da zurgeatzaile nagusia.

Euskarazko hiztegietan ez dago zurgerik. Itzultzaile Polita da Zurgearen neuronalek zerbait profileko testua. Bere igartzen diote. Egurrarekin lotzen dute, izendapena bera baina esaldien bajotzen du ‘Fake’-aren rruan jarriz gero, zaeuskarazko ordaintzat lantza-dantzan hasten dira. Oraingoz daukagun bakarra Twitter-kontu bat da, Inaxiok beste inork jarraitzen ez duen Twitter-kontu bat. Erne egon, Munilla!

Publizitatea 19 2021eko apirilaren 30a • # 418