GoiBerri 477. zenbakia

zk. 477 2022ko uztailaren 29a www.goiberri.eus

Iritzia

03

German Urteaga Garmendia.

Barkamena

Elena Calvillo _Mendi korrikalaria

Erreportajea

10-11

Urolako Trenak herritarren bihotza hartu zuen azken geltoki

04

«BABESLEEK NAHIAGO DUTE GAZTETXOEK SALTZEN DUTEN IRUDIA»

Erreportajea

14-15

Mendiko haritza, beste basogintza eredu baterako proposamena

02 Publizitatea # 477 • 2022ko uztailaren 29a

Iritzia 03 German Urteaga Garmendia • Entrenatzaile pertsonala eta kirol psikologoa

2022KO UZTAILAREN 29A

# 477 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Itzain

Barkamena

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Miren Sudupe

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 943-30 30 35 hitzakide@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Legorreta, Mutiloa, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Gorka Gomez

D

enok sartzen dugu zerbait ‘gaizki’ egin dutela. hanka bizitzan, eta ez Honen harira, hasteko, inor ez behin soilik. Ez dut da perfektua, eta bestetik, baezagutzen noizbait rru-barrutik barkamena eskahanka sartu ez duen inor. Pertzeak ez du inor txikiago egitsonak garen heinean geure ten, guztiz kontrakoa, pertsoizatearen parte da hanka sarna bezala handi egiten du. Nitzea eta uste dut garrantzitsua retzat behintzat barrutik eta German Urteaga Garmendia dela horren kontziente izatea. sentituz barkamena eskatzea Entrenatzaile pertsonala eta Zoritxarrez, besteak ere mindu ausarta izatea da, finean, auKirol psikologoa izan ditugu noizbait, niretzat sarta izan behar delako norbebaina, alde izugarria dago re akatsak onartzeko, norbait nahita edo nahi gabe egiten mindu dugula ohartu eta den. onartzeko, eta, umiltasun Batzuei, norbait mintzean ‘barkatu’ esatea osoz, sentitzen dugula aitortzeko. Ausarta ez izugarri kostatzen zaie, eta beste batzuei, aldiz, ezik, pertsona izan behar da barkamena eskatzegutxiegi. Batzuek ‘barkatu’ hitza mukizapi bat ko. bailitzan erabiltzen dute, alegia, erabili eta bota, Hala ere, gehienetan behintzat, besteei barkaetengabe. Hasieran esan bezala, denok sartzen mena eskatzea baino gehiago kostatzen zaigu gudugu hanka eta funtsezkoa da norbait mindu ba- re buruari barkamena eskatzea. Zenbat aldiz esan dugu barkamena eskatzea, baina barkamen ho- diozu zure buruari ‘Barkatu’? Besteei zure buruarrek ez du ezertarako balio benetakoa ez bada, ri hitz egiten diozun bezala hitz egingo bazenie alegia, norberak modu serioan hartzen ez badu barkamena eskatuko ahal zenieke? Askotan beseta etengabe gauza berdina egiten jarraitzen ba- teak barkatzen ditugu, baina zenbatetan barkadu ‘barkatu’ batekin konponduko duela uste tzen dugu gure burua? Zergatik gara orokorrean duelako. Beraz barkamena eskatzea oinarrizkoa eskuzabalago besteekin gure buruarekin baino? da, baina ez dauka zentzurik jarrera aldaketa bat Garena gutxiestean, gugan ez sinestean, gure ematen ez bada. burua iraintzean, gure burua torturatzean... Egin Esan bezala, baina, beste batzuei izugarri kos- behar genukeen gutxienekoa gure buruari barkatatzen zaie barkamena eskatzea, agian ez dutela- mena eskatzea da berau modu horretan tratatzeko besteen aurrean aitortu nahi erratu egin dire- agatik, eta benetako barkamenaz ari garenez, gula, hanka sartu dutela edo norbaiti min eman dio- re burua tratatzeko era aldatu behar genuke, gatela. Baliteke, kasu batzuetan, barkamena eska- rena gehiago maitatuz eta baloratuz. Nork barkatzea hainbeste kostatzea heuren burua perfek- tuko gaitu gu geu barkatzen ez bagara? Nor barziotik hurbil irudikatzen dutelako eta katuko dugu gu geu barkatzen ez bagara? barkamena eskatu beharrak irudika dezakeelako Barkamena norberarengandik hasten da.

04 Hitz-aspertuan Elena Calvillo Arteaga • Mendi korrikalaria

# 477 • 2022ko uztailaren 29a

Elkarrizketa

Elena Calvillo Arteaga Mendi korrikalaria

«BIZIMODU NORMALEAN LASAIA NAIZ, BAINA EZ LEHIA HASITAKOAN» Testua: Aimar Maiz

Argazkia: Gorka Gomez

Uztailaren 9ko 23:00ak zazpi gutxian, Ehunmilen irabazle sartu zen Elena Calvillo Arteaga (Ordizia, 1970), Beasaingo plazan. «Nahiko lasai» iritsi zela aitortu du, urteek eman dioten eskarmentuak edozein presio kenduta eta «buruz oso lasai». Lehiatzen 35 urterekin, «berandu», hasi arren, urtetako bizikera eta filosofia du mendi korrikalariak.

Hitz-aspertuan 05 2022ko uztailaren 29a • # 477

Elena Calvillo Arteaga • Mendi korrikalaria

Indarrak berreskuratu al dituzu Ehunmiletatik?

Oraindik errekuperatzen ari naiz [uztailaren 18an egina da elkarrizketa, eta uztailaren 8-9an jokatu zen proba], kosta egiten da. Gorputza bere onera ekartzen egun batzuk behar izaten ditut, eta berriz lehiatzen hasteko, hilabete. Lasterketa ostiralean hasi eta larunbat gauean bukatu nuen, eta asteazken arte nahiko neketsua izan zen, likido erretentzioagatik hankak puztuta-eta. Jada atera naiz korrika apur bat egitera, baina nekea nabaritzen du gorputzak.

Aurten neke hori besteetan baino goxoagoa izango da, ala?

Lortu dut irabaztea, bai. Aurten Ehunmilak helburutzat nuen, eta lana egin ondoren fruituak hartzen dituzunean, poza ematen du.

Halako erraldoi bat irabaztea helburutzat nola jartzen da?

Irabaztea baino gehiago, helburua zen nire lehenagoko denboretan ibiltzea.

Urteak ere aurrera doaz, eta nire forma mantentzeak jada betetzen ninduen.

Egia da denbora horiekin beti sartu izan naizela podiumeko postuetan, baina irabaztea oso urrun ikusten nuen.

Oraingoan gehiago pentsatzen nuen gazteak-eta oso prestatuta etorriko zirela, eta ni urtebete gehiagorekin...

Adinari ere kontra egin diozu, beraz.

Bai. Baina adina, adina... Askotan buruak indar gehiago du. Fisikoki ondo eta entrenatuta egon behar duzu, noski, baina oso faktore inportantea burua da.

Esperientziak laguntzen du ultratrail hauetan, lasterketan bertan. Erritmo hain altua ez du eskatzen, baina bai erresistentzia edukitzea eta mentalki ondo egotea. Urterik urte ikasi ere egiten da, aurrekoetatik. Nik detaile txikietan arreta gehiago jarri dut, baita aurreko prestakuntzan ere: hanketako hidratazioa kremekin, anemia edo burdin

06 Hitz-aspertuan Elena Calvillo Arteaga • Mendi korrikalaria

# 477 • 2022ko uztailaren 29a

Zein da?

falta pixka batekin egon izan naiz eta hori ondo egon zedin aurretik gehiago begiratu diot, hidratazioa, zer jan eta zer ez jan... Ikasten joaten da ultretan.

Buruaren indarra nola lortzen da? Zertan pentsatzen duzu lasterketan?

Nik beti positibotik begiratzen dut, eta buruan bukatu beharra daukalada edukitzen dut. Momentu zailetan –lasterketa luzeetan beti beheraldiren bat izaten da–, asko zentratzen naiz arnasketan. Erritmoa agian zerbait jaisten dut, baina arnasketan zentratuta. Eta beti positiboan, helburu txikiak jarrita: ‘laster ailegatuko naiz Tolosara, laster Amezketara, laster Larraitzera eta nire terrenoan sartzen naiz eta hau jada ezagutzen dut’... Beti positiboki pentsatzen dut.

Errekuperaketa hain luzea baldin bada, ez dut pentsatu nahi prestaketa.

Agian, korrikalari filosofiarekin bizitzea bera da gakoa?

Bai. Egia esan, nire bizitzan kirola erabat barneratuta daukat, eta egunero ateratzen naiz korrika egitera edo mendi buelta bat egitera. Helburu bat jartzen duzunean, espreski zehatzago prestatzen duzu. Helburu bat jartzeak ilusioa mantenarazten dit, eta gehigarri-maila hori goraxeago izaten. Baina egunero-egunero egin behar da, eta espezifikoki datorren proba prestatu.

Kanpoko prestatzailerik baduzu?

Dortsalak antzaldatua

L

au soken tartean kanpaitxoa entzutea bezalakoa da Elena Calvillo Arteagarentzat lehiaketako dortsala janztea. Burua lehia moduan jartzen zaio, eta gorputzari adinarekin ikasitako dohain guztiak aktibatu. Mendi korrikalariarena esperientzia baita asko, are gehiago ultratrailetakoa.

Ordiziako Goierri kalean jaioa, hura du «herri kutuna». Baina Beasainen urte gehiago daramatza, eta bere sentitzen du. Gurasoek ere bateratu zizkioten ordiziartasuna –aita hangoa, boluntariotzan-eta lan asko egin duen Calvillo leinukoa– eta beasaindartasuna –ama hangoa–.

Xumeki hitz egiten du, kirol ibilbideko lorpenei pisu gehiegi eman gabe. Bizitza-modu bat bezala gehiago ulertzen

du kirola. Askotan aipatu du Mikel Mujika senarra, korrikara bultzatu zuena; eta orain Aritz eta Aitor –G2Hn eta Marimurumendin– lehiatzera irteten direnean, urduriago egoten dela aitortu du.

Txikitan krosean zaildua, nerabetan saskibaloian jokatua, eta errugbia ere probatu zuen gero. Trevijano zelai zaharra etxetik gertu edukitzearen tentazioak. Nesken lehen errugbi taldean ibili zen, 16 urtetik 18ra. Elkarteetan diharduten eta probetan antolatzaile diren boluntarioen papera aldarrikatu du.

Gerora, jada helduaroan, mendi lasterketei heldu zien, eta aitzindari izan da esparru horretan ere. Bide irekitzaile izatearen zoria edo artea zaletasunari egotzi dio berak. Baina dortsala jantzita duenean, asko eta azkar irekitzen du.

Ez, senarra daukat laguntzaile. Asko bizi du berak, eta nire entrenamendu guztiak apuntatzen ditu. Azken urteetakoak agendan dauzka, eta badaki zer denboratan ibili behar dudan. Ehunmiletako aurreko urteetako denborak, pasoetan zer denbora... den-dena idatzita dauka. Psikologikoki eta fisikoki ondo noiz nagoen ezagutzen nau, eta berak ematen dit konfiantza handiena. Batzuetan, nire buruarengan gehiago sinistea falta izaten zait, eta senarrak esaten zidan egiten ari nintzen entrenamenduekin 30 orduan egingo nuela, eta ondo nengoela. Gehienetan asmatzen du.

Emakumezkoen mendi lasterketetan aitzindaria izan zara, goren mailan hasi zinen lehenengoetakoa, Jaione Sasietarekin batera.

Ez dut uste aukera kosziente bat izango zenik. Urteak pasatu ahala, gustukoa egiten ari nintzenean jarraitzeak eraman nau. Atzera begiratuta, horrenbeste urtetan hor ibiltzea asko iruditzen

Hitz-aspertuan 07 Elena Calvillo Arteaga • Mendi korrikalaria

2022ko uztailaren 29a • # 477

zait. Baina nola gustura egin dudan, urtetik urte segitzen utzi diot nire buruari. Kosziente ere bai, zertan nenbilen, noski. Gero, etxean ere asko bizi dugu kirola. Bizimodu bat da, azkenean.

Etorkizunari begiratzen diozu?

Ez dut lotura handirik nahi, eta nire kasara egin nahi dut. Ehunmilak irabazteak egundoko animo bultzakada eman dit. Azken bi urteetan, pandemiarekin, ez dut ia batere lehiatu. Beharbada, 2019an aseta bukatu nuen, lasterketa askorekin. Bi urteotako geldialdia ondo etorri zait, eta berriz gogotsu nago.

Ultratrailen muturreko ahalegin eskaera nola ulertzen duzu zuk?

Kosziente naiz lasterketa gogorra dela, eta gorputza nahiko muturretara eramaten dugula horrelako distantzietan.

Baina egia da, baita ere, geroz eta gehiago prestatzen garela, eta gai garela egiteko. Baina gorputza muturretara eramaten duzu; hori onartzen dut. Lo ez duzu egiten gau oso batean, esfortzu betean zoaz, desnibel positibo handia dauka... Nahiz eta prestatuta egon, gorputza mugara eramaten duzu. Azkenean, jendea erakartzen duena superazio nahi edo aurkikuntza hori da: gai izango ote naiz nire gorputza muga hauetaraino eramateko eta bukatzeko? Bestetik, kanpotik beste modu batera ikusten da: nik nahiago dut lasterketa barruan egon. Semeek korritu dutenean, ni kanpoan askoz urduriago egoten naiz.

edo etxekoek esan behar ‘honaino, ez zoaz ondo’. Arriskutsua da ez ikustea.

izan dela. Baina honi ere aurre egin diogu, eta segitu egin behar dugu.

Baina gozamena ere hor dago

Ehunmilen inguruan sortzen den giroa, kiroletik harago doa?

Bai, bai, bai. Gozatu egiten dugu. Izugarrizko gozamena da bukaeran ematen dizun goraldia. Ez dakit endorfinak edo zer diren, baina egundoko satisfazioa ematen dizu bukatzeak eta ondo egiteak. Horrek asko betetzen du. Emozio guztiak pil-pil jartzen dira, eta gorakada bat etortzen zaizu, hurrengo egunean ere oraindik irauten dizuna.

Beti izan zara lehiakorra?

Berez, bizimodu normalean lasaia naiz.

Baina dortsala janzten dudanean, bai.

Lagun katalanek ere hori esaten didate.

Entrenatzera irtendakoan-eta ez naiz aurretik jartzen dena, tiratzen duena edo pikatzen dena. Baina dortsala jantzitakoan, dena ematera joaten naiz.

Bakoitzak bere modura bizi du. Pena pixka bat ematen dit lasterketa batean korrika lasai egiten ez jakiteak, konpetizio puntu hori eduki gabe.

Erizaina zara lanbidez. Ultratraila, azken bizpahiru urteetakoa, hor ere...

Bai, pandemia denentzako gogorra izan da, baina guk lanbide honetan gertuagotik bizi izan dugu. Eta egia da gogorra

Zure alarma gorria noiz eta zerekin pizten den badakizu?

Uste dut baietz. Ez aurtengo lasterketan, aurrekoan baizik, konturatu nintzen mugatik pixka bat pasatu nintzela.

2019koan gehiegi eman nuen lehenengo partean, eta bigarrenean jaitsi nintzen. Ikasi egiten da aurreko urteetatik ere. Zure ustez ahal duzu, ematen zoaz, eta bukatu nahi horrekin, askotan ez dakizu gelditzen. Korrikalari askori gertatu izan zaie hori: Gurutze Gorrikoek

Zein ote da giltzarria?

Euskal Herrian mendizaletasun handia dago. Nik ere txikitatik jaso nuen, aitarekin mendira joanez. Zegaman ere jendeak bizi du, eta demostratzeko modu bat da lasterketetan boluntario aritzea.

Txirrindularitzan ere berdintsu gertatzen da; asko bizi du jendeak, eta boluntario asko behar direnez, parte hartzen du. Boluntariotza oso garrantzitsua da.

Korrika egitera kanpora joan zara?

Eta non dago muga?

Norberarengan dago: indarrak neurtu, noraino egin dezakezun jakin, eta zure gorputza ondo ezagutzea ezinbestekoa da. Hori lasterketa guztietan, izan maratoian, izan ultratrailetan. Honek daukan eragozpena da lo ez duzula egiten, kilometro asko direla, eta batzuetan pentsatzen duguna baino gehiago ematen dugula. Zure mugak ondo ezagutzen ez badituzu, pasatzeko arriskua dauka honek.

Boluntarioek eta herri lanak bihurtzen dute lasterketa hau posible, auzolanak.

Hori da garrantzitsuena. Beraiei esker korritu dezakegu guk. Ni baino gehiago senarra ibiltzen da antolaketan. Marimurumendiren antolatzaileetako bat da. Koinata ere ibiltzen da, janarien eskari guztiak antolatzen, biltegian. Egia esan, izugarrizko muntaia da, ikusten ez dena. G2H egin nuen urteetan, Marimurumendiko taldean egon nintzen, Agortan. Egundoko giroa izaten da, eta jende ezberdinen arteko harremana sortzen da. Hori polita eta aberasgarria da herrirako, denok bat egitea.

«Irabaztea baino gehiago, helburua nire denboretan ibiltzea nuen. Forma mantentzeak jada betetzen ninduen» «Urterik urte ikasi egiten da ultratrailetan. Detaile txikietan arreta gehiago jarri dut nik; hanken hidratazioan, adibidez» «Azken urteetako entrenamendu guztiak idatzita dauzka senarrak.

Berak ematen dit konfiantza handiena»

Asko ere ez. Aurten Cadizen izan naiz, lagun katalan batzuekin taldeka. Euskal Selekzioan egon izan nintzen bitartean irten nintzen, Espainiako Kopara eta urte batean Munduko Kopa. Polonian ultra bat egin nuen, oso polita. Gero, oporrak uztartuta jada, Perun 80 kilometroko lasterketa bat ere egin nuen.

Etxe komertzialek ez dizute deitu?

Ez. Nik uste ez naizela oso mediatikoa sare sozialetan [barreak]. Zure burua nola saltzen duzun ere bai baita. Bestetik, nahiko beterano hasi nintzen, eta babesleek nahiago dute gaztetxoek saltzen duten irudia. Niri ez dit konpentsatzen, gainera. Horrelaxe lasaiago nago.

Berandu hasi al zinen, bada?

35 urterekin, senarraren konplizitatearekin. 25 urtetik 35era ez nuen ia kirolik egin, beste gauza batzuk bainituen. Karrera txikietan hasi nintzen, asfaltoan, Josetxo Imazen eta. Hurrena mendiko lasterketen eta bertikalen Euskadiko Kopa egitea planteatu nuen, eta bietan irabazi nuen. Selekziokoek begia bota zidaten, eta mundu honetan sartu nintzen. Baina jada 35 urterekin. Lehenengo Zegama-Aizkorri maratoia 2007an izan zen; jada 37 urte neuzkan.

08 Herri jakintza Pertsonaia

# 477 • 2022ko uztailaren 29a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Ttunttune: 1. Txistu eta danbor bikotea, eta, hedaduraz, haien musika. Danborra edo tuntunaren txikitzailea. Txistulariari, berriz, ‘ttunttuneroa’ esaten zitzaion. 2. Pertsona buruarina edo argitasun handirik gabea.

«Otordua poxpoloan dago»

1936-7-27. Faxistek 60 lagun inguru fusilatu zituzten Beasainen.

1994-7-28. Arriarango urtegia (Beasain) inauguratu zuten.

1268-7-30. Ordiziari hiribildu titulua eman zion Gaztelako erregeak.

Bazkaria edo afaria prestatu gabe dagoela adierazten duen espresioa. Jakiak edo eltzekoak prestatzeko sua piztu behar izaten zenean, artean hori ere egiteko zegoela esan nahi zen.

Pertsonaia

Bost aldiz garaile Ordiziako Klasikoan Testua: Iñaki Gurrutxaga

A

stelehenean jokatu berria da Ordiziako 99. Txirrindularitza Klasikoa. Simon Yates britaniarra garaile bigarrengoz, aspaldiko urteetako ziklistarik erregularrenetako bat. Sona handiko izenak ageri dira Txapel-Gorri elkarteak antolatzen duen probaren garaipen zerrendan, eta urrutiko kontuak badira ere, ziklista bakarra da klasikoa bost aldiz irabazitakoa: Ricardo Montero Hernandez (Gemuño, Avila, Espainia 1902 -Ordizia, 1974). Aurrenekoz 1927an izan zen garaile, ondoren hirutan segidan (1930, 1931 eta 1932) eta azkena 1935ean. Beste hirutan bigarren sailkatu zen.

Espainiatik Irunera migratu zuen familiako bateko kidea zen Montero, eta bere kirol ibilbideko urterik gehienak Union de Irun taldean egin zituen –azken bostak independiente modura–.

Ehundik gora garaipen lortu zituen profesional mailan 1924 eta 1940. urteen artean, horietako asko Ipar Euskal Herrian eta Frantzian. Izan ere, Irundik Tarnosera (Landak) joan zen bizitzera, eta han ezkondu zen. Han jaio zen Luciano Montero Rechou (Bokale, Lapurdi, 1930 -Ordizia 2012) semea, belaunaldi gazteagoentzat ezagunagoa.

Goiko argazkian, Monterori 1932an Ordizian egin zioten omenaldia. Behekoan, Txapel-Gorri elkarteko taldea babesten zuen garaikoa; erdikoa da Montero. Iñaki Azanzaren bilduma

Urdaneta kaleko txirrindu tailerra Iñaki Azanza argazkilari eta txirrinduzale ordiziarraren esanetan, «lehen euskal ziklista handia» izan zen Ricardo Montero, «herriak miretsia». 1932an,

esaterako, Ordizian omenaldia egin zioten –goiko argazkian–. Urte hartan ireki zuen Urdaneta kalean hamarkada askotan zabalik egon zen txirrindu tai-

lerra –etxebizitza zuen atzean–. Bizikleta salmenta eta konponketa izan zuen lanbide txirrindularitza profesionala utzi zuenean, hura zen familiaren sustengu. 40ko hamarkadan TxapelGorri elkartearen taldearen babesle izan zen, eta 1949 eta 1950 urteetan baita zuzendari ere.

Bertsoa • Kate motzean 09 Eneko Araiztegi Agirre • Joseba Berasategi

2022ko uztailaren 29a • # 477

Gaiak hala dio

Kate motzean Joseba Berasategi • Zegamako herritarra

«Konpainiak egiten du opor lekua on» Eneko Araiztegi Agirre

Gaia: Suteak Neurria: Hamarreko handia Doinua: Mutil koxkor bat Soro ta belar gune zirenak sasiak ditu estali mendietan ez bai dabil garai baten aina animali napar aldean hamaika bazter dizkigu aurten kiskali gai honi buruz pare bat bertso hargatik ditut bidali arazoa ez bai da konpontzen nahiz eta sua itzali Zabor gutxiko mendi garbia bada gure desioa lau hankakoek ematen dute bikoengan lezioa berandu datoz zisternak eta mangeraren presioa berriro ere suak edonon sortuko du sesioa lehen sektoreai jarri ezean dagokion prezioa

Testua eta argazkia: Mikel Albisu

Umea zela Mikel Telleria gidariarena gerturatzen zen Joseba Berasategi (Zegama, 1985) bere lagunekin , «lasterketetako abenturak entzutera, eta autoa ikustera. Orain anaia Mikel eta biok elkar elikatzen dugu zaletasuna». 2016. urtean, Iñigo Alustizarekin Euskadiko rally txapelketan 2. izatera iritsi zen.

Panda Raiden, berriz, parte hartzaile eta antolatzaile izan da. «Esperientzia benetan ederra da, autoa bezain garrantzitsuak baitira abentura eta sortutako lagunartea».

Abesti bat.

Anariren Harriak.

Oporretarako leku bat.

Ze zaletasun dituzu?

Kuadrillakoen umeei goxokiak erosi eta horien poz aurpegia ikustea.

Musika, lagunekin garagardo bat hartzea…

HURRENGOA » Bertsolaria: Odei Lopez Larrauri

Pelikula bat edo telesail bat.

Merli telesail kataluniarra.

Liburu bat.

El lapiz del carpintero.

Musika talde edo abeslari bat.

Nire burua engainatzea litzateke bakarra esatea.

Konpainiak egiten du opor lekua on.

Zer gosaltzen duzu?

Kafe hutsa.

Inoiz ahaztuko ez duzun eguna.

Gure aitak utzi gintuenekoa.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Lagun batek egindako marrazki bat.

Amets bat.

Dakar rallyan parte hartzea.

Bizitzako plazer txiki bat.

Goierriko txoko bat.

Oamendiko gaina.

Zegaman biziko ez bazina...

Zor morala daukat galdera honekin. Segurarrei esan izan diet, beraien burutik bizi izan naizela (gure amak ileapaindegia dauka Seguran). Bertan Zegaman bezalaxe sentitzen naizenez, Seguran.

10 Erreportajea Urolako Trena gogoan

477 • 2022ko uztailaren 29a

Erreportajea

UROLAKO TRENA, HERRITARREN BIHOTZA GELTOKI Testua eta argazkia: Asier Zaldua

Ia 40 urte pasa dira desagertu zenetik, baina Urretxun eta Zumarragan ez dute Urolako Trena ahaztu.

Mural bat eskaini diote.

Z

umarragan eta Urretxun hiru trenbide zeuden garai batean, baina bakar batek irabazi zuen Gure Trena izena: Urolakoak.

Hainbat arrazoi medio, tren horrek herritarren bihotzean tokia egin zuen: bi herriak erdi-erditik zeharkatzen zituelako, bizilagunek hondartzara joateko erabiltzen zutelako, xumea zelako, zaharkitua zegoelako... Eusko Jaurlaritzak trenbidea ixteko asmoa azaldu zuenean, trena bizirik mantentzearen aldeko manifestazioak egin ziren. 36 urte pasa dira dagoeneko azken bidaia egin zuenetik, baina urretxuarrek eta zumarragarrek ez dute Urolako Trena ahaztu: Urretxun Gure Trena izeneko taberna bat dago eta geltokien auzoan trenari mural bat eskaini diote, Urretxuko Udalaren ekimenez.

Murala Jordi Bermejo Prada Boemius artistak egin du. «Ingurua txukundu ondoren, pareta horretan zerbait egiteko beharra ikusi genuen. Duela urte pare bat, Jordi udaletxera etorri zen halako lanak egiten zituela esanez.

Hala, bertan mural bat egitea proposatu genion. Auzoarekin lotutako zerbait egitea nahi genuen: lantegiak edo geltokiak. Azkenean, Urolako Trenari bu-

ruzkoa egitea erabaki genuen. Gustura gaude egindako lanarekin», azaldu du Maialen Fidalgo Urretxuko zinegotziak.

Bizilagunak ere gustura daude. Urolako Trena ondo ezagutu zutenen artean Fernando Salegi dago. Elgoibarko San Migel auzoan jaio zen, baina haurra zenean gurasoek Urretxuko Isabel taberna hartu zuten. Taberna hori Urolako trenbidearen ondoan zegoen eta trenbideko langileak Isabeleko bezeroak ziren. «Txintxetru eta Manolo barrera igotzeaz eta jaisteaz arduratzen ziren, Galdona eta Soraluze makinistak ziren, Jesus geltokiburua zen... guztiak gure tabernara etortzen ziren».

Zumaiara, makinistarekin Urolako treneko langileak Fernandoren gurasoen lagunak ziren, eta Galdonak Fernando txikia berarekin eramaten zuen Zumaiaraino, makinistaren tokian. «Kafea gure aitarekin hartu eta Zumaiara berarekin joatea eskaintzen zidan. Zumaian ogitartekoren bat jan eta buelta etxera! Etxeko trena zen. Jolastu ere geltokiaren inguruan jolasten genuen».

Koxkortu zenean, Urolako trena hartzen zuen lagunekin hondartzara joateko. «Trena beteta joaten zen eta Zumaiatik itzultzeko bigarren lokomotora bat jartzen zuten: bata aurrean joaten zen eta bestea atzean. Batzuetan trena gelditu egiten zen. Halakoa zen. Oso tren berezia zen eta urtetan oso zerbitzu ona eman zuen. Bolada batean Azkoitin lan egin nuen eta Urolako Trenean joaten nintzen».

Urretxuarrek eta zumarragarrak Zumaiako hondartzetara joateko erabiltzen zuten Urolako Trena, batez ere.

Trena Urretxu eta Zumarragara etortzeko erabiltzen zutenak, berriz, lanera etortzen ziren. «Azkoititik eta Azpeititik hemengo lantokietara lan egitera etortzen ziren. Trenak bizitza handia ematen zion geltokien auzoari».

Mari Carmen Gereñuk ere oso ondo ezagutu zuen Urolako Trena. Izan ere, haren gurasoek ere taberna bat izan zuten geltokien auzoan. «Legazpin jaio nintzen, baina bospasei urte nituenean Zumarragara etorri ginen. Gurasoek Meliton taberna hartu zuten, 1961ean.

Ongi Etorri izena jarri zioten. 28 urte egon ginen taberna hartan».

Hala, hiru trenbideetan lan egiten zuten langileetako asko haien bezeroak izan ziren. «Hiru geltokiek eta lantegiek sekulako bizia ematen zioten auzoari. Orbegozo, Sarralde, Irimo... enpresek garai ona bizi zuten eta langileak gure tabernara etortzen ziren lanera

Erreportajea 11 Urolako Trena gogoan

2022ko uztailaren 29a • # 477

Eraikitako azken trenbidea, AHTa heldu arte

U

rolako Trena zaharkitua gelditu zen, baina eraiki zutenean punta-puntakoa zen. Euskal Herrian eraikitako azken trenbidea zen, AHTa eraikitzen hasi ziren arte. Tren elektrikoa zen, Estatu espainiarrean lehenengotakoa. Metalezko bagoiak izan zituen lehena. 160 langile baino gehiago izatera heldu zen eta ia milioi bat bidaiari urtean.

Urola ibaiaren ondoan zihoan trenbideak 36,6 kilometroko luzera zuen. 29 tunel eta 20 zubi egin behar izan ziren, gehienak Zumarraga eta Azkoitia artean. 16 geltoki eta geraleku zituen. Geltoki eta geraleku guztiak Ramon Kortazar arkitektoak diseinatu zituen. Guztiak estilo berekoak, baina guztiak ezberdinak. Azpeitikoa Trenbidearen Euskal Museoaren egoitza da eta bertan Urolako Trenaren lokomotora eta bagoietako batzuk ikus daitezke.

Maite Arrieta, bere bilobetako batzuekin, Urolako Trenari eskainitako muralaren aurrean.

sartu aurretik: mistela, orujo txupitoak, koñak arrunta, anisa... edaten zuten.

Geltokien inguruan, Urola hotela eta Paraiso taberna zeuden, besteak beste.

Grebak ere ondo gogoratzen ditut. Dolarraren auzoa deitzen zioten gure auzoari. Egun, apalduta dago».

Gereñuk, urretxuar eta zumarragar gehienek bezala, Zumaiako hondartzara joateko erabiltzen zuen Urolako Trena. «Primeran gogoratzen ditut oraindik egurrezko aulki haiek. Gurasoek tabernan lan egin beharra zutenez, ahiz-

parekin joaten nintzen. Urolako Trena oso polita zen, gaurkoen oso ezberdina.

Geltokia ere oso polita zen. Umetan inguru hartan jolasten genuen».

Maite Arrietak, berriz, bizitza osoa eman du geltokien auzoan. Pagoeta baserrian jaio zen. «Urolako Trena oso polita zen. Hasieran, jendeak lanera joateko erabiltzen zuen. Jende asko etortzen zen Urretxu eta Zumarragara lanera, Urolako Trenean. Azken urteetan, berriz, hondartzara joateko erabili zen batik bat». Trenak auzoa bitan zatitzen zuen, baina xarma handia zuela dio.

«Barrerak igo eta jaitsi... Garai hartan ez

zegoen egun bezainbeste auto. Egun, ezinezkoa litzateke».

Arrietak hondartzara joateko erabiltzen zuen. «Zumaiara joateko bakarrik erabili nuen, gaztetan. Ez oso sarritan, ez baikenuen dirurik! Pena handia eman zidan trena kentzeak. Geltokia nola dagoen ikusteak pena handia ematen dit. Eraikina oso polita da eta zerbait egin beharko litzateke. Herri erdian dago eta zerbaitetarako erabili beharko litzateke». Urolako Trenak, Zumaiatik Zumarragara makina bat bidaia egin ondoren, herritarren bihotza hartu zuen azken geltoki.

«Etxeko trena zen, jolastu ere Urolako Trenaren geltokiaren inguruan jolasten genuen»

«Urolako Trena oso polita zen, gaurkoen oso ezberdina. Geltokia bera ere oso polita zen»

«Zumaiara joateko bakarrik erabiltzen genuen. Ez oso sarritan, ez baikenuen dirurik!»

Fernando Salegi

Mari Carmen Gereñu

Maite Arrieta

Urolako Trenaren erabiltzailea

Urolako Trenaren erabiltzailea

Urolako Trenaren erabiltzailea

Egurrezko aulkiak

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 477 • 2022ko uztailaren 29a

Erretratua

KAJAN SARTZEA 1979 edo 1980? Ez dut gogoan zer urte zen. Akordatzen naizena da, mutilak udaletxean «kajan» sartu zirenekoa dela.

1979-1980 urteko kinto bazkaria. Garbiñe Mendizabalek utzia

ziren, hurrengo urtean soldadu joateko.

Gehienetan, beren bizilekutik kanpora, eta okerrenean, Ceuta edo Melillara, 12 edo 13 hilabetez. Marinara joatea tokatzen zitzaienei, hilabete batzuk gehiago, 18-edo.

Garbiñe Mendizabal Mendizabal Zaldibia

B

ai! Orduantxe sartu ziren kajan gure herriko mutil horiek, soldadu joateko; soldaduska egiteko, alegia. Eta neskak eta mutilak, elkarrekin egin genuen bazkaria herriko Arresenean. Kinto bazkaria, alegia! Urrutiko kontuak! Horietako mutil batzuk soldaduska egin beharra izan zuten, indarrean baitzegon garai hartan. 1999ra arte, derrigorrezkoa izan zen eta.

Kintoak, urte berean jaiotako mutilak ziren. Soldaduska egiteko deitzen zitzaien, eta deitu eta hurrengo urtean joaten ziren soldadu. Gogoz kontra, jakina! 19 urte betetzean, udaletxera joaten ziren. Beraz, 1980koa izango da argazkia. Udaletxean, gutxieneko neurria gainditzen zuten ala ez erabakitzen zen, eta eragozpen fisikorik alegatzen ez bazuten, soldaduska egiteko gai zirela erabakitzen zen.

Errekluta-zozketa baten ondoren, lurraldeko Errekluten «Kajan» sartzen

Kinto bazkaria Kinto bazkarira gustura joaten ziren/ginen; orain, gero soldaduska egitera, hori beste kontu bat zen. Gure jaiotza urtean ume ugari jaio ginenez, mutil horietako batzuk «kupo» gehiegi zegoelako libratzen ziren soldaduskatik, eta argazkiko batzuk suerte hori izan zutela esango nuke. Beste askok, berriz, ahaleginak eta bi egiten zituzten «inutil» deklaratzeko…

Gaztetasunaren ilusioa, bizipoza, indarra, kezka, ausardia…zer ez dago argazkiko gazte horien aurpegietan! Ez da hilabete elkartu ginen (ia urtero bezala) kinto-bazkaria egiteko gazte horietako asko, ez hain gazte oraingoan. Batzuk falta dira, ez daudelako gure artean dagoeneko. Beti gogoan, hori bai!

Beste batzuk, berriz, herritik kanpo bizi dira eta ez ziren etorri. Hurrengo urtean etorriko dira, agian. Orain hilabete elkartu ginenen artean, badira argazkian ez daudenak. Horiek herrira ezkondutakoak/etorritakoak dira, horiek ere kintoak.

Baina nondik dator soldaduska egin behar hori? Cadizko 1812ko Gorteek (Espainia) gizon guztien zerbitzu militarra egiteko derrigortasuna ezarri zuten.

Baina, Katalunian eta Euskal Herrian ez

zen nahitaezko erreklutamendurik izan. Azken Karlistadara arte (18721876) euskal lurraldeak kintetatik salbuetsita egon ziren. 1876ko Konstituzioak eta 1878ko legearen bidez ezarri zen arte; orduan orokortu zen estatu osorako derrigorrezko izen-ematea.

Hau idazten ari naizen egunean, hain juxtu, 1876ko uztailaren 21eko lege batek ezabatu zituen gure antzinako Euskal Foruak. Gure buruaren jabe hainbeste mende izan eta gero, ezabatu ere!

Eta horren ondotik, soldaduska derrigorrezko bihurtu zuten.

Baina bueltatu nadin argazkira! Bazkal ondoren, autoa hartu eta Nafarroako herriren bateko festetara joan ginela uste dut. Negua izango zen, bidean elurra eta guzti egin zigula uste dut eta.

A ze urduritasunak! Gidatzeko baimena atera berritan izango ginen! Baina ez zegoen oztoporik! Bizi nahi genuen! Elkarren babesean! Elkarri emandako adore eta bizipozarekin.

Eskerrik asko antolatzaileei Orain hilabete elkartu ginen berriro, esan dudan moduan, eta garai hartako ilusioak ez dira gaur egungoak izango, baina bizitzeko pozarekin segitzen dugula esango nuke.

Oharra: ez dut baimenik eskatu argazkia erabiltzeko, adiskidetasun horren baitan ausartu naiz. Eskerrik asko orain arte kinto-bazkariak antolatzen ibili zaretenoi!Uste dut oraindik joan ginenon arbaso guztiak gogoratzen dituela!

Gaztejira 13 Aritz Aldasoro Sarriegi

2022ko uztailaren 29a • # 477

«Taldeari esperientzia eman diezaiokedala uste dut» ARITZ ALDASORO SARRIEGI • Futbolaria

Testua: Maider Insausti

Argazkia: Real Racing Club

A

ritz Aldasoro Sarriegik (Beasain, 1999) futbola du afizio eta ofizio, eta duela hilabetetik, Real Racing Clubeko jokalaria da. Reala izan du etxe azken hamar urteetan, han hazi da futbolari modura, eta sareetan eskertu ditu urte hauetan emanak.

Nolakoa izan da azken hamar urteetan etxe izan duzun Realari agur esatea arlo pertsonalean zein profesionalean?

Zaila izan da Reala atzean uztea. Azken finean, nire bizitzako 10 urte pasa izan ditut han eta futbolean bizi izan ditudan urte guztiak. Hala ere, garbi ikusi dudan aukera izan da Real Racing Club taldearena eta erabaki zuzena hartu dudalako lasaitasuna eta ziurtasuna dut.

Nolakoa izan da Racingekin fitxatzeko prozesua?

Bi eguneko kontua izan zen. Bigarren mailako hainbat taldek azaldu zuten interesa nigatik, eta horietako batzuekin harremanetan nengoen, baina Racing taldekoek inork baino interes handiagoa erakutsi zuten eta bertan nahi nindutela esanez deitu zidaten. Lagunekin nengoen une hartan, Landetan, oporrak pasatzen, eta lehenengo deiaren hurrengo goizean bideodei bitartez hitz egin nuen haiekin. Garbi nuenez erabakia, arratsaldean bertan kontratua sinatu nuen.

Nolako harrera izan duzu Santanderren, bai hirian, bai taldean?

Taldean beste zortzi jokalari berri daude, beraz, gure artean elkartu gara eta giro bikaina dugu. Bestalde, aurrez Racingeko jokalariak zirenek ere harrera ederra egin digute, eta oso gustura nago taldearekin eta dugun giroarekin. Hiriari dagokionean, oso hiri polita iruditzen zait eta oraintxe festak hasi berri diren honetan une ezinhobea da hiria eta hiritarrak ezagutzeko.

Hurrengo denboraldiari begira, taldeari zer eman diezaiokezula iruditzen zaizu?

Nahiz eta gaztea izan, taldeari esperientzia eman diezaiokedala uste dut, aurrez bigarren mailan ibilia bainaiz Sanserekin [Reala B]. Horrez gain, ahal bezain ondo jokatuko dut, eta beti ere tal@aritzztira

@aritzztira

dearentzat puntu positibo bat izan nahi dut. Nire izaerarekin lan egin eta ingurukoei lanerako indarra emago diet, hala, guztion artean denboraldi polita izan dezagun.

14 Erreportajea Haritza, beste basogintza eredu baterako proposamena

# 477 • 2022ko uztailaren 29a

Erreportajea

BESTE BASOGINTZA EREDU BATEN ALDEKO APOSTUA Testua: Tere Madinabeitia

Intsignis pinuarentzat alternatiba badagoela erakutsi nahi duen proiektu bat jarri du martxan Erraz Kooperatibak Brinkolan.

B

asogintzaren alorrean lan egiten duen Errez Kooperatiba Elkarte Txikia proiektu berritzaile bat gauzatzen hasi da Brinkolako Aitzondo hariztian. Inguru honetan nagusiki insiginis pinuan oinarritzen den basogintzarentzat alternatiba bat badagoela erakutsi nahi dute.

Mendiko haritza edo haritz kandugabea (Quercus petrae) da basogintza eredu alternatibo horren ardatza, «urte askoan basogintzan ahaztuta egon den espezie bat», Erraz kooperatibako Markel Arriolabengoak azaldu duenez. Garai batean, ordea, hemengo espezie horrek emandako egurrak garrantzi handia izan zuen Europa mailan, zuen kalitate handiagatik. Hemen hariztiak ustiatzeko ohitura galdu bazen, Europan mantendu egin da, eta hain zuzen, Europako joera hori da Erraz kooperatibakoek hona ekarri nahi duena, pinuaren aurrean alternatiba gisa haritza aurkeztuz. Brinkolako hariztian egiten ari diren lanak dira lehen pausoa.

Pinuaren sektorea krisian Basogintzan lanean diharduen enpresa bat da Erraz, eta duela urte batzuk hasi zirenean «sektorea oso une kritikoa bizitzen ari zela» igarri zuten. Batez ere intsignis pinuaren landaketan eta ustiaketan dago oinarrituta azken urtee-

tan hemengo basogintza, eta intsignisa ez dago bere unerik onenean.

Insignisaren zikloa 35 urtekoa da, eta hasieran landaketa egiteko garaian inbertsio handia eskatzen badu ere, amaieran diru sarrera ere oso handia da.

«Intsignis pinuak diru asko eman du garai batean, oso ondo funtzionatu du eredu horrek, baina orain geroz eta zailtasun handiagoak ematen ditu». Arriolabengoak azaldu duenez, azken urteetan izandako ekaitz handiek –Klaus ekaitzak Landetako basoetan (Frantzia) txikizio handiak eragin zituen 2009an– merkatuan egundoko eragina izan dute, eta errentagarritasuna kolokan jarri dute. Pinu mota horren merkatuari banda marroia bezalako gaitzek ere mesederik ez diotela egin zehaztu du, eta horren guztiaren aurrean, basojabeak beste pinu espezie batzuk landatzen hasi zirela erantsi du: «Pinasterra edo pinu maritimoa, izeia eta sekuoia».

Baina horiek ere ez dute emaitza onik eman. «Labur esanda, edozein espezie hartuta, etorkizun txarra» du pinuaren sektoreak, eta «horrek eskatzen du aldaketa drastiko bat basogintzan».

Arriolabengoak baieztapen hori zehaztu egin du: «Gu ez gabiltz ordezko espezie bati begira, baizik eta eredu berri baten bila. Eta badaude. Kanpoan ikusi ditugu, ekonomikoki eta ekologikoki oso emaitza onak ematen dituztenak». Haritza da eredu berri horren oinarria, eta ekologia eta bioaniztasuna dira bere beste aldagai garrantzitsu batzuk.

Beste basogintza eredu bat Erraz kooperatiboek argi dute beste basogintza eredu bat posible dela, «zura bakarrik ez, beste ekosistema zerbitzu batzuk ere kontuan hartuko dituena».

Europan barna ibili dira, batez ere Frantzian, eta handik ikaspen batzuk ekarri dituzte, hemen aplikatu daitezkeenak.

Eta Legazpin, Brinkolan auzoan suertatu zaie «oso aukera ona» basogintza eredu berria praktikan jartzeko.

Barrendiolako urtegitik gora joanda, haritz kandugabeen 400 hektareako harizti handi bat dago, Euskak Autonomia Erkidegoko handiena, eta jabego publikoko eta pribatuko 12 hektareako sail batean jardungo dute lanean, 60-70 urteko zuhaitzekin. «Biointentsitate baxuko mozketak egingo ditugu», hau da, bakanketa bidez aterako dute egurra, eta «erdigunean jarriko dugu ez ba-

«Intsignis pinuak diru asko eman du, ondo funtzionatu du eredu horrek, baina orain geroz eta zailtasun handiagoak ematen ditu» «Mendiko haritza da eredu alternatiboaren ardatza, urte askoan basogintzan ahaztuta egon den espezie bat» Markel Arriolabengoa Erraz Kooperatibako kidea

Erreportajea 15 Haritza, beste basogintza eredu baterako proposamena

2022ko uztailaren 29a • # 477

Baso jabeek bertatik bertara ezagutuko dute

P

inutik haritzera. Baserritar eta baso jabe askori zer pentsa emango dion aldaketa da. Baten eta bestearen abantailak eta desabantailak ondo aztertu, zenbakiak ondo egin, eta erabakia hartu. Erraz kooperatibakoek argi dute egin beharreko saltoa dela, basogintzak eredu aldaketa eskatzen duelako.

Aldaketa horretan erakundeek badute zeresan eta zeregin handia, baina momentuz, azken hitza jabeek dute. Horiei zuzenduta, Brinkola bertako Arriurdin auzo elkarteak informazio saio bat egin zuen Erraz kooperatiba elkarteko kideekin eta haritz egurrarekin lan egiten duen enpresa batekin. Goitik behera azaldu zituzten proiektu eraldatzaile honen xehetasunak. Laster, hariztia eta bertan egiten ari diren lanak ezagutzera eramango dituzte.

guztiak errespetatzea. Pinudietan, ordea, matarrasa deitzen den sistema erabiltzen da, eta zuhaitz guztiak botatzen dira batera, hurrengo landaketari begira saila goitik behera garbituz.

Sistema ziklikoa

Brinkolako Aitzondo hariztiko zuhaitzak markatu dituzte dagoeneko, bakanketa egiteko zein bota behar duten adierazteko. Erraz Koop.

karrik zur ekoizpena, baizik eta zuraren inguruko ekosistema denak».

Izan ere, aukeratutako zuhaitzak bakarrik botako dituzte, eta ondoko zuhaitzak zutik utzita, basoak hazten jarraituko du. Banan bana begiratuko dituzte zuhaitz guztiak, eta dagoeneko asko markatuta dituzte Brinkolako hariztian. «Helburua da kalitate handiko egurra sortzea, egur gutxi ateratzea,

baina kalitate handikoa, eta horrekin batera basoaren egoera ekologikoa eta emankortasuna zaintzea eta hobetzea». Makineria berezia erabiliko dute zuhaitzak botatzeko eta ateratzeko, pinudiak botatzean erabiltzen dena baina arinagoa, eta basoan dagoeneko eginda dauden pistak baliatuko dituzte.

Inguruari ahalik eta min gutxiena eragitea da gakoa, basoko ekosistema

«Gakoa da zuhaitzen aukeraketa, zein bota, zergatik, zertarako, eta zenbatero». Sistema ziklikoa da, eta Brinkolan bakanketak zazpi urtez behin egin daitezkeela azaldu du Arriolabengoak. Horrela, zazpi urtero jasoko du jabeak egurraren errentagarritasuna. «Errentak etengabeak dira, behin errentak ematen hasita, ez da geratzen».

Hala ere, Arriolabengoak zehaztu du sistema honekin lan egiteko garrantzitsua dela azalera handiko basoa izatea, eta sailak orokorrean txikiak direnez, «jabeen kooperatibak ere sortzen ari gara, baso jabeek elkartuta eta modu bateratuan kudeatzeko lur hori».

Basogintza ereduaren aldaketarako egin dituzte lehen urratsak Brinkolan.

Orain, jarraipena emango diotenak behar dira.

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 477 • 2022ko uztailaren 29a

Dantza

Abuztuak dakarrena Oihane Vicente Dantzaria

Ez da kasualitatea

A

urten lehenengo aldiz dantzatu du emakume batek kaxarrankaren gainean Lekeition, benetan poztu nintzen albistea irakurri nuenean eta oroitu nuen 2015eko uztailaren 2 hura.

2015eko uztailaren 2an Zumarragako Ezpata dantza dantzatu genuen, guk dakigula, lehenengo aldiz emakumeok.

Talde mistoa atera genuen, mutil eta neskena, eta hala nahi izan gabe ere erdi eta erdi izan ginen. Momentu hartan oreka hori ere lortu genuen eta uste dut, bai publikoak baita dantzariok ere eskertu genuela nolabaiteko perfekzio ekitatibo hori.

Baina gaur egun bestelako fenomeno bat gertatzen ari da taldean. Geroz eta mutil gutxiago daude Ezpata dantza emakumeok ere dantzatzen dugunetik. Orokorrean mutil gutxi badaude euskal dantzetan, ezpata dantzari postua hauentzako ziurra ez denetik, kopurua gehiago jaitsi da Zumarragako kasuan. Zer gertatu da? Akaso ez dute plaza gurekin konpartitu nahi? Garrantzia galdu al du dantza honek? Edo pribilegioekin batera interesa galdu dute?

Hausnarketak ez dira amaitzen emakumeok plazara irtetea lortzen dugunean.

Abuztuan ere, Oargiko gauak Ataungo gazteek antolatutako Oargiko Gauek ez dute oporrik hartuko. Bihar zortzi, Tatxers, Lukiek eta Zikin ariko dira.

Lekua: Oargi elkartea (Ataun) • Eguna: Abuztuak 6 (22:00)

Jose Kruz Gurrutxaga, umorez eta kantuz Maizpideko udako ikastaroen egitarauan, Jose Kruz Gurrutxagak Arranopola bakarrizketa musikatua egingo du.

Lekua: Maizpide (Lazkao) • Eguna: Abuztuak 10 (18:30)

Kontzertu sorta Gabiriako festetan Gabiriako festetan ez da musika eskaintzarik faltako; Tirokatuak, Kontrol Norte, Kaleko Urdangak eta McOnak ariko dira.

Lekua: Herriko plaza (Gabiria) • Eguna: Abuztuaren 13tik 17ra

Modus Operandi, Brinkolako jaietan Abuztuaren hondarrean, San Agustin jaiak izango dituzte Brinkolan. Modus Operandi eta Anker taldeek joko dute.

Lekua: Brinkola (Legazpi) • Eguna: Abuztuak 26 (00:00)

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2022ko uztailaren 29a • # 477

Literatura Marian Arratibel eta Pili Alkaiaga• Gerriko liburudenda (Lazkao)

Oporretarako irakurgaiak

O

porretarako gozamena izaten da, patxada ederrean, liburua irakurtzea. Azkeneko berritasunak, zein gogokoenen zerrendan ditugun zaharragoak. Poltsikoko liburuak eramangarriagoak eta arinagoak izaten dira, neurriz txikiagoak eta azala meheagoa dutenak.

Berritasunei dagokionean, irakurle helduentzat, euskaraz Arantza Urretabizkaiaren Azken etxea; Joseba Sarrionaindiaren Munduari bira eman zion ontzia; Estitxu Fernandez eta Erika Lagomaren Ama, eme, ume; Joxean Agirreren Solteroen dantzalekuak; eta Eider Rodriguezen Eraikuntza materiala nabarmenduko genituzke . Etxeko idazleetan, Iker Sanchoren itzulpena, Anton Txekhoven 31 ipuin . Azkenik, Asisko Urmenetaren Amaiur komikiari aipamen berezia egin nahi genioke.

Gaztelerazko literaturan, nobela beltza edo misteriozkoa izaten da irakurriena. Liburu berrien artean, Joel Dickerren El caso Alaska Sanders eta Michel Houellebecquen Aniquilacion daude, eta etxeko idazleen kasuan, Mikel Santiagoren azkenekoa, Entre los muertos, eta Nagore Suarez nafarraren La musica de los huesos udarako irakurgai aproposak izan daitezke.

Irakurle gazteen artean, misteriozkoak eta arazo sozialei buruzko argumentuak dituztenak dira irakurrienak, bai euskaraz, bai gazteleraz. Youtuber ospetsuen liburuak, manga eta komiki itxurakoak ere gogoko dituzte gazteek.

Haurrak eta gaztetxoak bilduma zaleak dira. Adinaren arabera, Katta, Nur, Futboleroak eta Onin dira gehien saltzen direnak. Hala ere, liburu berezi bat nabarmendu nahi genuke, Enigmak.

Artea. Artearen historian espezializatutako detektibe bihurtuta, 25 enigma edo erronka gainditu beharko ditu irakurleak.

Irakurle hasi berrientzat hizki larriz idatzitako gero eta liburu gehiago daude. Hona hemen bi titulu berri: Telmo lotsatia da eta Daniel eta beste herrialde bateko haurrak.

Ipuinekin hausnarketa eragingo dien txikienentzat, berriz, gomendio bat: Hari ikusezina.

Aisialdirako, erlaxaziorako Azkenik, beste bi proposamen udako orduak pasatzeko: Lettering liburuak, hizki desberdinak egiten ikasteko, eta adimena lantzeko Rubioren liburukiko helduentzako ariketak.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 477 • 2022ko uztailaren 29a

Komikia

Aliritzian

Gora beherak

T

enperaturak gora, gure indarrak behera. Argiaren prezioa gora, gure aurrezkiak behera. Gasolinaren prezioa gora, abiadura behera. Asko ari naiz ikasten, nire autoaren kontsumoak kontrolatzen, argiaren fakturak ulertzen... Tira, gezurrik esaterik ez noa, hori oraindik ez dut ikasi eta! Hasperenka bizitzera ohitu nahi gaituzte, pertsonak ito sentsazioarekin bizi diren gizarte batean, esanekoak izaten. Batzuen poltsikoetako billeteak gora eta besteen xoxak behera. Ez nuen sekula pentsatuko, baina egunero lanera kilometro ugari egiten ditut eta gasolinaren prezioa igotzearekin aisialdian autoa gutxiago hartzera iritsi naiz.

Autoa garajean utziz, nire planak aldatzera ere iritsi naiz. Gure buruaren jabe izatearekin amestuz, ohartu gabe, besteen esku bizi gara.

Argia eta gasaren faktura bezalaxe, oraindik ez dut ulertu errenta aitorpeneko hitz eta zenbakiak ulertzen. Hori ere, ordaindu gabe

Monika Arratibel Irakaslea

Garai gogorretan bizi gara, dirua beharrezko eta itxurakeria nagusi den gizartean

ateratzea nahi izanez gero, ezkondu eta bi haur izateko eginda ez ote dagoen... Kuxkuxeroak gora, autoestima behera. Garai gogorretan bizi gara, dirua beharrezko eta itxurakeria nagusi den gizartean. Batzuen lege eta prezioez ez bada, besteek zer pentsatuko dutenaren menpe.

Loreak ere triste daude, uraren exkaxia dela eta buru makur. Mendi eta larreetako zelaiak erreta. Baina nire umorea ez da behera jaitsiko arazoak gora doazen heinean. Loreak itzalean izango ditut, autoa garajean, argiak beharrezkoak direnean bakarrik piztuta. Estrategiak bilatzen saiatuko naiz, egoerari ahalik eta hobekien buelta emateko, baina beti umorerik galdu gabe. Kentzen diguten azkena izan dadila. Dugun apurrarekin aurrera egiten ikasi behar dugu, gure mailan bizitzen ikasi eta daukagun hura estimatuz, zoriontsu biziz. Gora bihotzak eta behera penak!