GoiBerri 484. zenbakia

Argitaratzailea:

Goierriko Hedabideak SL

Koordinatzailea: Kerman Garralda

Kudeatzailea: Miren Sudupe

Erredakzio burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak

Berria Taldea

Lege gordailua: SS 1638/2011

Egoitzak:

Beasain: Oriamendi, 32 20200

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki) 20700

Telefonoak: Beasain: 943 16 00 56 Urretxu: 943 72 34 08

Webgunea: goiberri eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza eus

Bezero arreta, harpidetzak: 943 30 30 35 hitzakide@hitza eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga Arama

Ataun Beasain Itsasondo Legorreta, Mutiloa, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Itzain

Labordeta polifazetikoa

Ez naiz jota zalea, Sarasateren jotaren bat ez bada, biolin eta pianoz jotzen dituz ten horietakoa Ez naiz jota zalea ahotsa b e h a r t u t a k a n t a t z e n d i r e l a k o , e z t a r r i a l e h e r t z e k o z o r i a n . E s t i l o h o r r e n a n t z e r a k o a n abesten zuen Jose Antonio Labordeta kantauto r e a k ( Z a r a g o z a , 1 9 3 5 2 0 1 0 ) , b a i n a h a r i b a i , h a r i b a r k a t z e n n i o n e t a d i o t a h o t s a p r o i e k t a t z e k o m o d u hori. Bob Dylanen antzera jar d u n n a h i o m e n z u e n h a s i e ran, baina kanta zakarragoak a t e r a t z e n o m e n z i t z a i z k i o n berari, kanta baturroak, Ara g o i k o n e k a z a r i e n j o t a k b e z a lakoak

Iritsi berria da hemengo zi ne areto batzuetara Iruñeko G o l e m e r a , D o n o s t i a k o T r u e b a r a Labordeta, un hombre sin mas ( 2 0 2 2 ) d o k u m e n t a l a , kantariaren alabetako batek Paula Labordetak eta Gaizka U r r e s t i z i n e g i l e b i l b o t a r r a k z u z e n d u a . A p r o b e t x a t u d i tuzte filmerako kantaria azal tzen den grabazio txatal guztiak, aspaldi familia giroan egindako naif samar haiek barne. Konta kizunaren pisua, hain zuzen ere, senitartekoek daramate: kantariaren emazteak Juana Gran des eta alabek Ana eta Angela, Paulaz gain Gainera, hainbat adiskideren testigantzak jaso dituzte.

Elixabete Garmendia Lasa Kazetaria

idazlea ia hogei liburu argitaratuta ; kazetari tzan aritua, garai batean inbidiaz begiratzen ge nion Andalan astekari aurrerakoiaren sortzaile e t a r i k o a E k i n t z a i l e a , p o l i t i k a n e r e a r i t u a Ahaztezina Madrilgo Kongresuan hizlarien tri bunatik «a la mierda!» bidali zituenekoa Aznar presidentea eta konpainia; Chunta Aragonesis t a a l d e r d i k o o r d e z k a r i g i s a izan zen diputatu. Seguraski berari ez litzaioke gustatuko abertzale kalifikatiboa; baina Aragoiko nortasun zanpatua berpizteko egin zuen ahalegi na, hiru lurraldeak Huesca, Teruel eta Zaragoza aldarri k a t z e n z i t u e n m o d u a , a b e r t z a l e j i t e k o a z e n . H e r r i t x i k i e t a t o k i g a l d u e k i k o , e t a h o r i e t a n b i z i z e n j e n d e a r e k i k o zeukan sentiberatasuna argi g e r a t u z e n R T V E r a k o e g i n z u e n Un pais en la mochila saioan

Azaleko irudia: Goiberri

E t a h o r r e l a , e z a r i a n , d e s k u b r i t z e n d u z u L a bordeta polifazetikoa: institutuko irakaslea zen l a n b i d e z , e t a h o r r e z a z g a i n , p o e t a e r e b a z e n ,

Minbiziaren atzaparretan z e g o e l a i d a t z i z u e n a z k e n l i b u r u a , b e r e m e m o r i a k b i l d u z ; z e r m o d u z z a u d e ? g a l d e r a r i e m a t e n z i o n erantzuna hartu zuen izenburutzat: «Regular, gracias a Dios». Gaixotasunean artatu zuten Za ragozako Miguel Servet ospitaleko langileei es kaini zien liburua Ospitalean, dio, hain berea zuen umore trufariarekin «alta edo heriotza» b e s t e a u k e r a r i k e z d a g o e l a . L i b u r u a r e n a z k e n h i t z a k : « ( ) e s k u e t a n d a u k a z u n a b i z i t z a k e t a o s p i t a l e b a t e k o o s p i t a l i t a t e a k e r a s o t u t a k o h e rritar baten istorio berdaderoa da».

Kanta zakarragoak ateratzen omen zitzaizkion berari, kanta ‘baturroak’

Erreportajea

BERO-UHARTEARI TXIKITASUNETIK ERAGIN

Naturklima Fundazioak aurkeztutako txostenak adierazten du, Gipuzkoako udak bi egun luzatu direla hamarkadaz hamarkada. Bero uhartea fenomenoa ere iritsi dela nabarmendu du.

Naturklima Fundazioak (Alda keta Klimatikoaren Gipuzko a k o F u n d a z i o a ) G i p u z k o a k o t e n p e r a t u r a r e n b i l a k a e r a r i b u r u z e g i n d a k o a z k e n t x o s t e n a k a g e rian uzten du gure urteko batez besteko maila termikoak goranzko joera duela, e t a a z k e n 5 0 u r t e e t a n h a m a r k a d a b a k o i t z e a n 0 , 2 4 º C i n g u r u k o i g o e r a i z a n duela. Udan, igoera hori 0,3ºC koa iza ten da hamar urtean behin Urtetik ur tera, gero eta gehiago pairatzen ari gara aldagai horren ondorioak, tenperatura oso handiko egunekin, bero boladekin, eta gau tropikal deiturikoen hazkunde p r o g r e s i b o a r e k i n G a u t r o p i k a l h o r i e tan tenperatura ez da 20ºC tik jaisten. G a i n e r a , N a t u r k l i m a F u n d a z i o a k a u r keztutako txostenak adierazten du, Gi puzkoako udak bi egun luzatu direla ha m a r k a d a z h a m a r k a d a , 1 9 7 1 u r t e a z g e

r o z t i k . T e n p e r a t u r a k g o r a e g i t e k o j o e raren ondorioz, mende honen amaiera rako aurreikuspenak joan den mendeko a z k e n l a u r d e n e a n e r r e g i s t r a t u t a k o a k baino 4ºC handiagoak dira. Urtez urte luzatzen ari da uda.

Tenperatura datuekin jarraituz, mu garri berri bat ezarri da aurten Ekaina ren 18an, Hondarribian jaso zen, Gipuz k o a k o o r a i n a r t e k o t e n p e r a t u r a r i k a l t u e n a , d a t u a k j a s o t z e n d i r e n e t i k ; 4 3 , 5 gradura iritsi zen termometroa, Aemet e s t a t u k o m e t e o r o l o g i a a g e n t z i a k o d a tuen arabera. Goierrin ere gogotik bero tu du aurten Legazpiko udal aparejado r e a A l o n s o F r a n c e s , A e m e t e k , L e g a z pin, Goenegan duen estazio metereolo gikoan, 1948 urtetik erregistratu diren d a t u a k b i l d u t a d i t u « J o e r a a l d a k e t a » baieztatzen du Francesek: «Tenperatu r a k , p o l i k i b a d a e r e , g o r a a r i d i r a , e t a

p r e z i p i t a z i o a k l e h e n b a i n o s a k a b a n a tuagoak izaten dira. Lehen lanbroa egi ten zuen egun gehiagotan, orain, ekaitz e r a n e r o r t z e n d e n e u r i a g e h i a g o d a » Legazpiarrak nabarmendu du, kontuan izan behar dela, Legazpi eremu nahiko berezia dela, «mikro klima» duela esan d a i t e k e ; « k o k a p e n a k , i n g u r u n e a k , i n d u s t r i a j a r d u e r a k , e t a b i z t a n l e k o p u ruak, eragiten dute, besteak beste». Ai patu du, Beasainen ondoan «graduetan alde nabarmena» dagoela

Muturreko beroaren ondorioak M u t u r r e k o b e r o a k , o n d o r i o a s k o d i t u B a s o s u t e s u n t s i t z a i l e a k e r a g i n d i t u Nafarroan gertatukoaren irudiak erre t i n a n d i t u g u o r a i n d i k . E s p a i n i a r e s t a tua, Frantzia eta Portugal ere gogor kol patuak izan dira suteen erruz Gizakien osasunean ere eragin zuzena dute bero

Klima aldaketa eta bero uharteak

Testuak: Ariane Vierbücher

Gau tropikalen kopurua handitzen laguntzen du gero eta presentzia handiagoa duen fenomeno batek, «bero-uharteak»

Neurririk hartu ezean, 2100. urtean hirietako tenperaturak 7-8 gradu beroagoak izan daitezke fenomeno horren erruz

oldeek. Tenperatura altuek eragindako heriotzak % 400 baino gehiago igo dira EAEn Ekain eta iraila bitartean 146 he r i o t z a i z a n d i r a E A E n b e r o a r e n o n d o rioz; iaz 29 izan ziren.

Munduko Metereologia Erakundeko z u z e n d a r i n a g u s i a k m u t u r r e k o f e n o m e n o k l i m a t i k o h o r i e k n e k a z a r i t z a n e t a a b e l t z a i n t z a n d u t e n e r a g i n a z e r e ohartarazi zuen, baita turismoan izan go duen eraginaz ere, baita beste ikus p e g i a s k o t a n e r e I r a g a r p e n a k e z d i r a positiboak, bero boladak eta klimaren b e s t e j o e r a n e g a t i b o b a t z u k g e r o e t a o h i k o a g o a k i z a n g o d i r e l a a u r r i k u s t e n dute adituek, eta gutxienez, 2060 urtera a r t e j a r r a i t u k o d u t e l a o h a r t a r a z i d u M u n d u k o M e t e r e o l o g i a E r a k u n d e k o idazkari nagusiak

Eredu hori giza jarduerari egotz da kioke, eta horrek kezka handia sortzen

du planetaren etorkizunerako. «Etorki z u n e a n , h o r r e l a k o b e r o b o l a d a k n o r m a l a k i z a n g o o m e n d i r a , e t a m u t u r r e koagoak ere bihurtuko dira; hainbeste karbono dioxido jaurti dugu atmosfera ra, ezen joera negatiboak hurrengo ha m a r k a d e t a n e r e j a r r a i t u k o b a i t u , e t a oraingoz ez gara gai izan gure munduko i s u r k e t a k m u r r i z t e k o » , a z p i m a r r a t u z u t e n E u r o p a n a u r t e n i z a n d e n b e r o bolada aztertzeko prentsaurreko bate an, non Osasunaren Mundu Erakunde ak ere parte hartu zuen.

Bero-uhartea

N a t u r k l i m a r e n t x o s t e n a k d i o e n e r a bueltatuz, hain zuzen ere, gau tropika len kopurua handitzen laguntzen du hi riguneetan gero eta presentzia handia goa duen fenomeno batek, «bero uhar tea» deiturikoak. Hiri ingurunean ten

Klima

Bero uhartea irudikatzen duen infografia Hiriguneetan eta herriguneetan ematen den fenomenoa da

peratura altuak metatzen direlako ger tatzen da hori; izan ere, eraikinen den tsitateak ez du ahalbidetzen beroa erraz d i s i p a t z e a , e t a t e r m o m e t r o a e z d a 2 0 º C t i k j a i s t e n e r e m u h o r i e t a n . E g o e r a horrek hirietan bizi direnen osasun ara z o a k e r a g i t e n d i t u , b e r e z i k i p e r t s o n a k a l t e b e r e n e i e t a t e n p e r a t u r a a l t u e k i n bateragarriak ez diren koadro mediko ak dituztenei dagokienez

B e r o u h a r t e a r e n f e n o m e n o a e z d a b e r r i a . F e n o m e n o a L u k e H o w a r d e k i k e r t u e t a d e s k r i b a t u z u e n l e h e n a l d i z 1 8 1 0 e k o h a m a r k a d a n , n a h i z e t a e z z e n bera izan fenomenoari izena eman zio n a . 1 9 2 0 k o e t a 1 9 4 0 k o h a m a r k a d a r e n a r t e a n , E u r o p a n , M e x i k o n , I n d i a n , J a

Victoria Iglesiasek, Euskal Herriko Arki tektoen Elkargo Ofizialaren Gipuzkoa ko ordezkaritzako Jasangarritasun Ba tzordeko kideak: «Hirietako diseinuan lorategi asko eta parke asko edukita, eta i n g u r u k o n a t u r a r i e s k e r , o r o k o r r e a n nahiko nota ona daukagu»

Hori horrela izanda ere, eta nahiz eta oso hiri handietan ematen den fenome noa izan batez ere, Naturklimaren txos tenak, Gipuzkoan bertan gertatzen ari d e n a z o h a r t a r a z i d u . G o i e r r i k o e r r e f e r e n t z i a r i k a g e r t z e n e z b a d a e r e , e z d u esan nahi, Goierrin horrelakorik gerta tzen ari ez denik Adibide gisara, Natur k l i m a k t x o s t e n e a n j a s o t z e n d u e n a d a go; Hondarribiko gau beroen bilakaera, 1971 2000 bitartean lau inguru izatetik, 1981 2010 bitartean ia zazpi izatera pa satu dira (hamarkada bakoitzeko bi gau g e h i a g o H o n d a r r i b i a M a l k a r r o a n e t a 0,4 gau gehiago hamarkada bakoitzeko Donostia Igeldon)

Gizakiaren esku-hartzea

ponian eta Amerikako Estatu Batuetan tokiko klimatologiaren edo mikroeska lako meteorologiaren eremuan sortzen a r i d i r e n i k e r t z a i l e e k m e t o d o b e r r i a k b i l a t u z i t u z t e n f e n o m e n o a u l e r t z e k o

1929an, Albert Pepplerrek Staedtischen Waermeinsel h i r i k o b e r o u h a r t e a r e n b a l i o k i d e a r e n l e h e n a d i b i d e a e r a b i l i zuen 1990 eta 2000 urteen artean, ur t e r o 3 0 b a t i k e r k e t a a r g i t a r a t u z i r e n ; 2010erako, kopuru hori 100era igo zen, eta 2015erako, 300 baino gehiago zen

G a i a h a u s n a r t z e n j a r r a i t z e n d u t e adituek; neurririk hartu ezean, 2100. ur t e a n h i r i e t a k o t e n p e r a t u r a k 7 8 g r a d u beroagoak izan daitezke Hala jaso berri d u t e Nature Climate Change a l d i z k a rian: igoeraren bost gradu berotze glo balaren ondorioz lirateke, eta, gainera koak, bero uharte efektuarengatik

Euskal Herrira «zorionez» ez da ha l a k o r i k i r i t s i , e t a e z h e l t z e a e s p e r o d u

Z a l a n t z a r i k e z d a g o b e r o u h a r t e a g i z a jardueren ondorioz gertatzen dela; kau sa nagusia lur azalen aldaketa da. Hiri k o e r r e p i d e e n e t a e r a i k i n e n k o n t z e n trazioek, espaloietarako eta teilatueta r a k o e r a b i l i o h i d i r e n m a t e r i a l e k , h o r m i g o i a k e t a a s f a l t o a k , s o r t z e n d u t e , besteak beste. Populazio gune bat haz ten doan heinean, bere eremua zabaldu e t a b a t e z b e s t e k o t e n p e r a t u r a i g o o h i d u . B e r o u h a r t e t e r m i n o a e r e e r a b i l t z e n d a , i n g u r u a b a i n o b e r o a g o d e n edozein eremu izendatzeko, baina, oro h a r , g i z a k i a k n a h a s i t a k o e r e m u e i e g i ten die erreferentzia.

Irati Otamendi Irizar arkitekto bea saindarra eta EHUko irakasleak azaldu duenez, «azken 10 urteetan garrantzia h a r t z e n j o a n d e n t e r m i n o a d a b e r o u h a r t e a e t a e t o r k i z u n e k o a r k i t e k t o a k p r e s t a t u a g o d a t o z , k e z k a b a r n e r a t u t a , a l t e r n a t i b a k b i l a t z e k o » . O t a m e n d i s a i a t u d a , h i r i g i n t z a r e n e s p a r r u t i k f e nomeno horri aurre egiteko hainbat al t e r n a t i b a p r o p o s a t z e n , n a h i z e t a « o s o gai zabala da, gauza asko ukitzen ditue na, eta batak besteari eragiten dio».

Bero uhartea fenomenoa, «gizakia ren esku hartzearen eraginez sortu den fenomeno bat da», berretsi du beasain darrak. Horren aurrean, «kontuan har t u b e h a r k o g e n u k e , b a t e t i k , h o r r i n o l a a u r r e e g i n b e h a r d i o g u n , z e r e n d a g o e neko kalte batzuk baditugu, eta beste

«Tenperaturak, poliki, baina gora ari dira, eta prezipitazioak lehen baino sakabanatuagoak dira, lanbro gutxiago egiten du»

Alonso Frances Legazpiko udal aparejadorea

«Naturan oinarritutako soluzioetan pentsatuko bagenu, horrek bidea emango liguke, sozialki erantzun bat emateko»

Irati Otamendi Arkitektoa

Bero uhartea ekiditeko kontutan hartu behar dira eraikuntzarako erabiltzen diren materialak eta berdearen presentzia M Albisu

t i k , n o l a l o r t u g e h i a g o e z o k e r t z e a » . Kalte nagusietako bat da, beroa, hirigu neetan «intentsitate handiagoarekin» ematen dela. Hori gertatzen da, «erabil tzen diren materialengatik». Otamen dik argi du, «berdea falta da, begetazioa s a r t u b e h a r k o l i t z a t e k e g e h i a g o , b e r o irla efektu horri aurre egiteko; parkeak, z u h a i z t i a k , e d o f a t x a d e t a n , e s t a l k i e tan, » Modu desberdinetan lor daite k e h o r i H o r i e t a k o s o l u z i o b a t z u k h i r i handietan ohikoagoak dira, baina herri txikiagoetan ere aplikatu daitezke.

Berdearen presentzia «modu plani fikatuan eta jarraitutasun batekin egin b e h a r d a , e z d a i t e z e n i z a n , p u n t u t x i k i b a t z u k , b a i z i k e t a a z p i e g i t u r a j a r r a i t u bat» Otamendik azaldu duenez, horrek l a g u n d u k o d u e l a k o u h a r t e e f e k t u h o r i « l e u n t z e n » , b a i n a g a i n e r a , « o n u r a gehiago» ere eragingo ditu; «zarata gu txiko du, haize korronteak kontrolatu ko ditu, CO2 gehiago xurgatuko du, gi zarteari eskainiko dio egitura berde bat a i s i a l d i r a k o g u s t a g a r r i a g o i z a n d a i t e keena, bermatuko digu guztiongandik g e r t u e g o t e a , o s a s u n a r e n t z a t e r e o n u ragarri izango lirateke...».

Zoladura iragazkorren erabilera Bestetik, «gomendagarria» da, gure hi rietan, ohituta gauden mantenu erraze ko zoladura gogorraren eta hormigoia ren ordez, zoladura iragazkorren erabi lera gehiago txertatzea, horrek, tenpe r a t u r a k o n t r o l a t z e n l a g u n d u k o d u e l a k o , b a i n a g a i n e r a , u r a r e n z i k l o naturalari lagundu egingo zaiolako

Eta urarekin erlazionatuta ere, kos taldean edo ibaiekin gertatzen ari diren u h o l d e a k a i p a t u d i t u I r a i l e a n u r t e r o D o n o s t i a k o p a s e o b e r r i a n t x i k i z i o a k e g o t e n d i r a o l a t u e n g a t i k , u r t e z u r t e bortitzago jotzen du, eta konponbidea i z a n o h i d a , p a r e t a g e r o e t a s e n d o a g o a eraikitzea Goierrin, itsasorik ez, baina ibaiak ditugu. Ibaien kasuan, naturalki, ibai ertza ez dagoenean tratatuta, ez de nean eraiki bertan, egongo da normale an, eremu bat, urak gora egiten duene an, busti egingo dena. Molde hori jarrai t u z , i b a i e r t z e t a n t r a n t s i z i o e r e m u b a tzuk uztea proposatzen du, hala, uraren kudeaketa eta harreman hobea lortuz

O t a m e n d i k a r g i d u , « n a t u r a n o i n a rritutako soluzioetan pentsatuko bage nu, irtenbide iraunkorragoak aurkituko genituzke eta testuinguru erresiliente agoak osatu».

Gure

egunerokoan oso ohituta gaude bidaiatzen denbora dezente emate ra. Joan etorriak normalizatu ditugu, bai lanera joateko, ikastera joateko, eroske tak egiteko edota gure aisialdiaz goza tzeko «Hau frenatu beharra dugu, nola bait», adierazi du Irati Otamendi Irizar arkitektoak Klima aldaketaren aurka, «karbono isurien aztarna hori neutroa izatera iritsi behar dugu, sortzen dugun adina karbono xurgatzea litzateke one na», gehitu du beasaindarrak

Kutsaduraren aurrean, hirietan, estra tegia, «mugikortasuna» izango da klabea, Otamendik esan duenez; «nola mugitzen garen eta hor gaude zentratuta kotxe elektriko edo garraio publikoaren erabil penean , baina kontutan hartu beharrekoa izango da baita ere, zenbat mugitzen ga ren» Zentzu horretan, sustatu beharko li tzateke, «mugikortasun biguna» deitzen dena, hau da, oinezkoena, bizikletena, eta horrek eskatuko du, «azpiegitura egokiak edukitzea», hala nola, «bidegorri sare ego ki bat, baina ez baldin badugu bizikleta aparkatzeko leku bat, alperrik ari gara»

Beasainen gertatu den adibidea ekarri du Otamendik; «ibai ertzeko barandila egoten zen bizikleta pilo batekin, eta hala ko batean, udalak ipini ditu bizikletak apar katzeko guneak, eta bizikleta gehiago dau de, beraz, horrekin, sustatu egin dute jen deak bizikleta gehiago erabiltzea»

Estrategia orokorrez gain, «interbentzio

txikiek nolako garrantzia duten erakusten du horrek» Oinezkoei begira, «espaloi za bal batzuk edukitzeaz gain, kotxearekiko babesa baldin badauka, eta gainera baldin badauzka, lehen aipatutako azpiegitura berdeak, eremu atseginak sortuko dira, eta seguruenik, gehiago ibiliko gara». Horri, «ibilgarritasuna» esaten zaio guneak oi nez ibiltzeko duen egokitasuna, aldagai as koren araberakoa dena–.

Baina horretaz gain, «kontrolatu behar dena da, eta hemen dago benetako erron ka, zenbat mugitzen garen» Hiri eta he rriak eraiki dira, «Atenasko Gutuna 1931, Mugimendu Modernoko arkitektoek ida tzitako manifestuan oinarrituta»; Ordura arteko hiri eredua ezbaian jarri eta maki naren logika funtzionalean oinarritzen den hiri eredua definitu zuten, «lau funtzioren» arabera: «Bizi, lana egin, aisia izan eta mu gitu» Hortik sortzen da, «gure hirietan funtzio bakoitzari gune handiak ematea, zeinak behartzen gaituen mugitzera den bora guztian eta dena dago pentsatuta, ko txean mugitzeko»

Horri buelta ematen saiatu behar dugu la dio Otamendik, eta «gertutasuneko hi riez» hitz egiten duten estrategiak izan be harko lukete jarraibidea Horrek, mugikor tasunaz baino gehiago, irisgarritasunaz hitz egiten du, guztia izan dadila irisgarri guztiontzako, gauden lekuan egonda «Gertu badugu, bizikletaz, edo oinez gehia go mugitu gaitezke»

‘15 minutuko hiriak’, klima aldaketaren aurkako neurri bezala

Hitzen ganbara

Epakie: Zuhaitz enborrari gerrian egi ten zaion mozketa, botatzerakoan nahi den aldera eror dadin Zuhaitza bota nahi den aldean egiten da, eta beste aldetik zerratu Bere pisuz, hu tsunearen aldera erortzen da enborra

G ertaera

Esaera zaharra

«Izotza, Salbatoren jaio eta Ormaiztegin bataiatu»

Aspaldiko neguetan askorik azaldu ez bada ere, leku hotzak dira Goierriko erreka sakonak neguan Eta, esaerak dioenez, Ormaiztegi guztietan hotzena

Efemerideak

1955 10 11. Joxe Mari Iurrebaso Goie netxe txirrindulari profesionala jaio zen, Urretxun

1931 10 18. Lukas Dorronsoro Zeberio idazlea eta antzerkigilea jaio zen Atau nen

Igaratzako egunak 75 urte

Testua: Aimar Maiz

I g a r a t z a k o e r m i t a h a n d i t u a 1 9 4 7 k o i r a i l a r e n 2 1 e a n i n a u g u r a t u z u t e n S a n M i g e l e n i r u d i a o r d u a n e r a m a n z u t e n lehendabiziko aldiz.

Aurten 75 urte bete dira Aralar k o I g a r a t z a n b e r t a k o e g u n a o s p a t z e n h a s i z i r e l a , e t a A r a larko San Migelen irudia hara lehen aldiz eraman zutela Nafarroako lurretatik ateratzen duten aldi bakarra da. Metro gutxi batzuk bada ere, Gipuz k o a n i z a t e n d a 1 9 4 7 a z g e r o z t i k , u r t e r o ( a t a u n d a r r e k e r e l o r t u z u t e n h e r r i r a ekartzea, 2010eko azaroaren 11n).

Igaratzako ermitatxoa 1946an eraiki zuten tolosarrek, Gasteizko gotzainari baimena eskatuta Aldarea soilik babes ten zuen kaperatxo bat besterik ez zen o r d u a n , e t a g e r o z t i k e r a n t s i z i z k i o t e n sakristia eta jendearentzat tokia Lehe nengo urtean Tolosako Eskolapioak jo an ziren meza ematera. Baina bedeinka p e n e k o m e z a A i t a A l b e r t o B e g i r i s t a i n beneditarrak (Ataun, 1895) eman zuen 1946ko irailaren 15ean

Giltzarria eta estimatua izan zen ge ro ere Aita Alberto. Maiatzaren aurrene tik urriaren azkenera igandero ematen zuen meza Lazkaoko komentutik Liza rrustira bizikletan joaten zen, eta han d i k I g a r a t z a r a o i n e z , b i o r d u k o m e n d i bidean Gainera, bezperako gauerditik ezer jan eta edan gabe egon behar izaten zuten orduko meza emaileek eta Jauna h a r t u n a h i z u t e n e k ; b a r a u r i k , a l e g i a . U d a k o b e r o g a l d a t a n , e g a r r i a k p e n a t z e n z u e n ; m e z a e m a n o n d o r e n , l e h e nengo lana ura edatea egiten zuen.

Omenaldiak 1983an eta aurten L a z k a o k o b e n e d i t a r r a k e s t u k i l o t u r i k e g o n d i r a I g a r a t z a r e k i n . B e g i r i s t a i n fraide ataundarrak luzaroan eutsi zion i g a n d e r o k o l a n g i n t z a r i . H a i n b e s t e , e z e n 1 9 8 3 k o u r r i a r e n 3 0 e a n o m e n a l d i b a t e g i n b a i t z i o t e n , 8 8 u r t e z e u z k a l a , o r d u r a a r t e k o 3 6 u d a t a n j a i e r o m e z a eman zuelako. Elurra egin zuen, eta ar

tzainak mendian harrapatu zituen Ar d i a k b i l t z e n l a n a k i z a n z i t u z t e n e z , a r tzain gutxi joan zela dio ekitaldian ber t s o t a n z e n T x o m i n G a r m e n d i a k b e r e Erririk erri liburuan (Auspoa Liburute gia, 1984) Mendizaleak, aldiz, ugari

Geroztik ere jarraitu zuten benedita r r e k I g a r a t z a r a i g o t z e n . A b u z t u a r e n 14an abuztuko bigarren igandean os patzen da Igaratzako Eguna orain , Ru fino Mujika eta Juan Joxe Agirre benedi tarrak omendu zituzten Aralarko Adis kideek Agirre 1947ko lehen festa egu nean ere han zen.

Jendetza Igaratzan, 1954ko irailean ospatutako egunean meza entzuten Atzerago 1928an eraikitako aterpea Indalecio Ojanguren / Gure Gipuzkoa

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

G aiak hala dio

Kate motzean

Alex Albisua • Merkatari zumarragarra «B ehobian 10 -12 urtetan parte hartu nuen»

Gaia: Zaldibiako festak

Neurria: Hamarreko handia

Doinua: Joseba Tapiaren ‘Askatasunaz’

Txosnagunea, karpa, komun ta plazako eszenario: dena prestatzen aritua da hamaika boluntario. Sei eguneko egitaraua, ekintza ta poz jario Festarik gabe egon ostean pare bat kalendario, Zaldibiari berriro ere mondeju usaina dario!

Gaur Zapi Janzte bertso saioa soziedadean zehazki Kuadrila eguna da biharkoa, ta egun handia noski: poteo luze, bazkari goxo, osteko joku ta guzti, Lasko txaranga, txokolate jan, ta gaupasero argazki Konpañi ona dagon lekuan ezin da pasatu gaizki

Alex Albisuak (Zumarraga, 1972) Batxi

lergoa ikasi zuen eta ondoren bere gura s o e n d e n d a h a r t u z u e n : A l e x K i r o l a k Gustuko lana du. «Lan polita da, baina azkenaldian egoera zaildu egin da: kri siak, pandemia Pandemiak ziurtasun falta ekarri zuen Egoera egonkortu dela dirudi, baina erosketak Internetez egi teko joera areagotu egin da». Kirolzalea al zara?

K i r o l a e g i n d u t , b a i n a 1 0 u r t e d a r a m a tzat egin gabe. Urola futbol taldean jo katu nuen, baina denda hartu nuenean utzi nuen Ondoren, korrika egin nuen Behobia Donostia lasterketan 10 12 ur tetan jarraian parte hartu nuen. Pelikula edo telesail bat?

Pelikula gutxi ikusten ditut Abeslari bat edo musika talde bat?

HURRENGOA »

Bertsolaria: Iñaki Apalategi Astigarraga

B r u c e S p r i n g s t e e n z a l e a n a i z . B i a l d i z i k u s i d u t z u z e n e a n . E u s k a l t a l d e a k e r e g u s t u k o d i t u t N i r e g a r a i k o I t o i z e t a Hertzainak, adibidez

Abesti bat?

Bruce Springsteen en The river Liburu bat?

Tamalez, ez naiz irakurri zalea. Kolore bat?

E z n a i z k o l o r e z e h a t z b a t e k i n i d e n t i f i katzen

Oporretarako toki bat?

Azkenaldian Landetara joan gara. Zer gosaltzen duzu?

T o s t a d a p a r e b a t e t a e d a r i b e g e t a l e n bat.

Inoiz ahaztuko ez duzun eguna. Semea jaio zenekoa Sekula egin dizuten opari bereziena?

Semea.

Amets bat.

Mundua zuzentzea eta, arlo pertsonale an, gauden bezala jarraitzea Goierriko txoko kuttuna. Izazpiko buelta.

Zumarragan biziko ez bazina... Donostia inguruan

Testua eta argazkia: Asier Zaldua

Aitor Irastortza Fadrique

Bertsoa

Irastortza

Elkarrizketa

Erik Armendaritz Agirre Telebistako erredaktorea

’-ETAKO

LANA GOGORRA DA , BAINA NIRE SALTSA DA»

‘Naufragoak’ estreinatu berri du ETBk, grabazio lanak uztailean egin eta gero. Lehiakideez eta aurkezleez gain, lantalde handia dago telebista saio horren atzetik, eta talde horretan Erik Armendaritz (Zaldibia, 1991) izan zen. Orain

Tele 5 eko ‘Pesadilla en el paraiso’ ‘reality’ an ari da lanean.

Testuak: Tere Madinabeitia Argazkiak: Erik Armendaritz

Zer da Naufragoak?

L e h e n i k e t a b e h i n , K a r i b e n e g i n d e n e u s k a r a z k o l e h e n e n g o a b e n t u r a s a i o a da, euskarazko reality bat, eta sorpresaz b e t e t a k o a . I t s a s o a n g a l d u t a i b i l i d i r e n naufragoak irla batzuetara iristen dira, eta han bizirauteko zenbateraino diren gai erakutsi behar dute, proba bat bes tearen atzetik gaindituz. Gu horren le kuko izan gara, eta guztia grabatu dugu, izan dituzten elkarbizitza gorabehere k i n b a t e r a . J a n i k g a b e e g o n d i r a , b e r o h a n d i a e g i n d u , e z z e n i t z a l i k e g o t e n denbora luzez Ezohiko egoera horre t a n b a l d i n t z a t x a r r e i a u r r e n o l a e g i n dieten grabatu dugu.

Noiz eta non grabatu duzue saioa?

Dominikar Errepublikaren iparraldean, H a i t i t i k g e r t u d a u d e n i r l a b a t z u e t a n Uztailean eta abuztuan grabatu genuen abentura, hiru astetan zehar.

Nolako esperientzia izan da?

E g u n d o k o a , e s p e r i e n t z i a z o r a g a r r i a izan da Inoiz pentsatuko ez nuen aben tura bat bizi dut. Gainera, dena oso poli ta zen, leku zoragarrian egon gara. Irla txiki horietan egotea txundigarria izan d a , h a i n e d e r r a k z i r e n , e t a h a i n j e n d e g u t x i z e g o e n . . . M u n d u h o n e t a n l e k u gutxi daude gizakiak ia zapaldu gabeak, eta horrelakoak ziren irla horiek

Dena ez zen hain polita izango, ezta?

Bere alde txarrak ere izan ditu. Oso leku baketsua, lasaia, barea... baina aldi be r e a n i k u s t e n d u z u b e l d u r h a n d i a p a s a dezakezula, oso biluzik sentitzen zarela eta ez duzula ezer aurre egiteko ezeri... Paradisua bada, alde batetik, baina bes t e t i k i n f e r n u a e r e i z a n d a i t e k e , s e g u n nola hartzen duzun eta segun zein bal dintzatan joaten zaren.

Baina zu ez zinen lehiatzera joan. Baina horrelako programetan, askotan lehiakideen antzeko baldintzetan ego ten dira langileak, egunerokotasunetik urruti. Lehiakideek bizitzen dutena ere b i z i t z e n d u z u , e z m a i l a b e r e a n , i n o l a z ere ez, baina guri ere baldintza gogorrak bizitzea tokatzen zaigu.

N i e r r e d a k t o r e b e z a l a j o a n n a i z , abentura hau grabatzeko orduan kame raren atzean dagoen lan ezezagun hori egitera. Lehiakideak kameraren aurre an daude, baina atzetik lantalde handi bat dago Ni bezala, erredaktore gehiago i z a n g i n e n , k a m e r a r i a s k o e r e b a i , s o i nuarekin lan egiten duen jende asko jo an da, zuzendaritza, produkzioa Eta zein da erredaktore lana?

Erredaktore batek lan asko egin ditzake, b a i n a n i l e h i a k i d e e k z e r e g i t e n z u t e n e t a z e r g e r t a t z e n z e n i k u s i , e t a g e r t a t z e n z e n h u r a g r a b a t z e a z a r d u r a t z e n n i n t z e n , o n d o k o n t a t z e k o . E l k a r r i z k e tak ere egiten genizkien lehiakideei. Az ken batean, han gertatzen zena, istorioa kontatzen lagundu egiten genuen Zein da balorazioa?

Esperientzia oso gogorra izan da, baina a l d i b e r e a n o s o p o l i t a A z k e n b a t e a n , abentura denentzako izan da, eta aben tura beti da positiboa bizitza honetan.

Abentura horretara iritsi baino lehen, ibilbide luzea egin duzu telebistan. Telebistan denetik egitea tokatzen zai z u B a t z u k b e t i i b i l t z e n d i r a a n t z e k o p r o g r a m e t a n , e d o l i n e a z e h a t z b a t i j a r r a i t u z , b a i n a n o r m a l e a n s a l t o a s k o ematen dira, programa asko zapaltzen d i r a , e t a b a t z u e t a n e g i n b e h a r r a d a g o dagoena, eta beste batzuetan gustatzen zaizuna. Ni programa ezberdinetan ibili naiz lanean, eta horien ondoren iritsi da Naufragoak, elkarbizitza nire lehen rea lity a. Esan behar dut aurretik egin di t u d a n b e s t e l a n b a t z u e k a s k o l a g u n d u didatela hau aurrera ateratzen, presta tuago egoteko, eta grabaketetan gustu r a g o e g o t e k o e t a g a u z a k h o b e t o e g i t e k o . A z k e n b a t e a n , reality b a t e k g e n e r o desberdinak elkartzen ditu, elkarrizke tak, grabaketa normalak, gauza batzuk kontrolatuak dira eta beste batzuk ez... Amor ConFianza, Altxa Txapela, Juego de Car tas, el Club del Tupper, Piztu Telebista, Sukalerrian... Noiztik zabiltza telebistan?

I k u s e n t z u n e z k o k o m u n i k a z i o a i k a s i n u e n , e t a d u e l a u r t e b a t z u k Goierriko Hitzan l a n e g i n o n d o r e n , G o i e r r i T e l e bistan ibili nintzen, oso gustura gaine r a . G e r o E T B n h a s i n i n t z e n B o s t e k o a p r o g r a m a n , e t a h a n d i k a u r r e r a l a n g e h i e n a k E T B n e g i n d i t u t , p r o g r a m a desberdinetan, eta genero desberdinak u k i t u z T a l e n t e t a reality g e n e r o e k i n n a h i k o h a r r e m a n a i z a n d u t , e t a a z k e n a l d i a n a t e r a z a i z k i t reality reality a k , elkarbizitza jokoan jartzen dutenak.

Gustuko al dituzu reality ak?

Oso kritikatua den generoa da, baina ni ri asko gustatzen zait, asko kontsumitu i z a n d u t , e t a h o r r e g a t i k p l a z e r b a t d a h o r i e t a n l a n e g i t e a , o p a r i b a t d a A s k o n e k a t z e n d u e n l a n a d a , o s o e x i j e n t e a , asko landu behar delako, baina nire sal tsa da, eta oso gustura ari naiz.

Orain beste reality batean ari zara Bai, Cadizen (Andaluzia, Espainia) nago, Pesadilla en el Paraiso reality a n lanean

Zer da Pesadilla en el Paraiso?

J e n d e f a m a t u a a r i d a p a r t e h a r t z e n . Etxalde batean daude, bertako lan pro pioak egiten, eta haien elkarbizitza gra batzen ari gara. Beste abentura polit bat da. Baserria, maitasuna... niri asko gus tatzen zaizkidan gauzak dira, eta jendea t e s i t u r a h o r i e t a n i k u s t e a a s k o g u s t a tzen zait, ohituta ez dagoen jendea de lako. Oso gauza positiboa da.

J e n d e f a m a t u a r e k i n l a n e g i t e a d e sberdina al da?

Nik esango nuke ezetz. Jende anonimo a k z e i n f a m a t u a k d e n a e m a t e n d u , e t a d e n a n a t u r a l a i z a t e n d a b i k a s u e t a n , baina famatuek sorpresa gutxiago iza t e n d i t u z t e . J e n d e a n o n i m o a r e k i n l a n egitea politagoa da, mundu hau gutxia g o e z a g u t z e n d u t e l a k o , e t a e z u s t e k o gehiago izaten dutelako

Hemen ere erredaktore zabiltza?

B a i , b i p r o g r a m e t a n l a n a b e r d i n a d a . B i e t a n p r e s e n t e n a g o g r a b a k e t e t a n , ikusten zer ari diren grabatzen, esaten zer grabatu behar den... Aldaketa baka r r a d a i t s a s o t i k m e n d i r a j o a n n a i z e l a , eta anonimoetatik famatuetara Noiz arte egongo zara Cadizen?

E z d a k i t , b a i n a p r i n t z i p i o z u r r i b u k a e r a r a a r t e G e r o i k u s i k o d u g u z e r d a t o r r e n , b e t i i z a t e n d a z e r b a i t , e t a i z a n g o da. Non, ez dakit. Ez daukat argi Euskal Herrira itzuli nahi dudan, ala Madrilera joan Kanpoan lan egitea asko gustatzen zait, eta zalantza hori daukat Aukera gehiago al dago kanpoan?

E u s k a l H e r r i a n e r e b a d a g o l a n a , b a i n a z e r b a i t g e h i a g o e g i t e a e r e g u s t a t z e n zait, eta Euskal Herria hor egongo da Zaldibiatik ateratzea kostatu omen zitzaizun bere garaian.

B a i I k u s e n t z u n e z k o a k i k a s i n a h i nuen, eta amak eta izebak animatu nin d u t e n B u r g o s e r a j o a t e a , g a z t e l e r a e r e lantzeko. Garai hartan Zaldibiatik ate r a t z e a n i r e t z a k o d r a m a b a t z e n B a i n a atera nintzen, eta eskerrak! Gero Chilen e g o n n i n t z e n i k a s t e n , M a d r i l e n e r e b a i . . . O r a i n C a d i z e n n a g o , l e h e n K a r i ben Horrek lagundu dit mundua beste e r a b a t e r a i k u s t e n , Z a l d i b i a t i k a p a r t e gauza gehiago daudela ikusten.

«Orain Cadizen nago lanean, eta gero ikusiko dugu zer datorren. Beti izaten da zerbait, eta izango da»

Erretratua

IKASTOLAKO OROITZAPENAK

42 ikasleko gela bat (8. OHOkoa) eta 30 bat ikasleko beste hiru gela (7. OHOkoak). Horietan eman behar nituen Natur Zientziak eta, orduan, Preteknologia deitzen zen gaia Beasaingo Alkartasuna Lizeo zaharrean irakasle gisa abiatu nintzen lehen ikasturtean. 1975-76 ikasturteaz hitz egiten ari naiz. 26 urte bete berriak nituen.

Ximon Goia Segura

Ur t e h a i e t a n , o s o h a n d i a i z a n z e n g u r a s o e t a i r a k a s l e e n a l d e t i k e g i n z e n l a n a , e u s k a r a eta euskal hezkuntzaren ber p i z t e a h e l b u r u . I k a s l e k o p u r u h a n d i a ikasgeletan, instalazio eskasak, euska r a z k o t e s t u l i b u r u g u t x i , b a i n o i l u s i o a eta talde lana ikastola aurrera ateratze k o . I k a s t o l e n b e r p i z t e a r i b u r u z a s k o hitz egin eta idatzi da eta nik ez dut ho r r e t a n g e h i a g o j o r r a t u k o I k a s g e l e t a n z e g o e n b a r n e d i n a m i k a z h i t z e g i n g o dut, beti ere nire esperientziatik.

I k a s t o l e n h e l b u r u b a k a r r a e z z e n e u s k a r a i n d a r t z e a P e r t s o n a a r d u r a tsuak, kritikoak, aktiboak, taldean lana egiten zekitenak… izatera eraman nahi g e n i t u e n i k a s l e a k , e t a a l d i b e r e a n h o r i d e n a g u s t o z e g i t e a G a l d e t u k o d i o z u e zeuen buruari: eta nola da posible hori 30 40 ikasleko geletan? Irakasleok, me

morizazioan, testuen errepikapenean, bakarkako lanean… hezitako pertsonak g i n e n d e n a k , b a i n a u s t e d u t j a k i n i z a n g e n u e l a p e d a g o g i a b e r r i t z a i l e a k e z a r tzen, zailtasunak zailtasun.

Freineten pedagogia eta Konstrukti bismoa ziren gure lanaren ardatz nagu s i e n e t a k o a k I k a s l e e k , e g i n e z i k a s i b e h a r z u t e n , e t a e g i t e n z u t e n a b e r a i e k pentsatua izan behar zen.

Natur zientziak

Gogoan dut, natur zientzien kasuan, in g u r u n e k o p r o b l e m a b a t p l a n t e a t z e n niela ikasleei galdera moduan, eta ikas l e e k , t a l d e a n l a n a e g i n e z , g e r t a e r a e d o problema horri buruzko hipotesiak for mulatu eta eztabaidatu behar zituztela, ondoren hipotesi horiek frogatzeko es p e r i e n t z i e n d i s e i n u a l a n d u z ( h o r i r a kaslearen laguntza bereziki garrantzi tsua zen).

Esperientziaren ondorioak eztabai datzen zituzten hipotesia betetzen zu ten edo ez jakiteko. Horrela lantzen ge nituen hainbat gai (elektrizitatea, ma t e r i a l e n p r o p i e t a t e a k , n a t u r a r a i r t e e rak, erreakzio kimikoak )

Eta esperientzien diseinua hain erra

za ez zen kasuetan, irakurketa aukera tuak proposatzen genizkien eta taldeko eztabaida bultzatu.

Preteknologia izeneko gaian ere, as k o l a n t z e n g e n u e n e r e d u t e k n o l o g i k o s i n p l e e n e r a i k u n t z a ( m e k a n i k a e t a elektrizitatea konbinatzen zituzten sis temak batez ere) baino beti ere ikasleek asmatutako diseinuetatik abiatuz.

Lana egiteko modu hau atsegina zen i k a s l e g e h i e n e n t z a t , n a h i z e t a b e h i n i k a s l e b a t e k e s a n o m e n z u e n « g a u z a h a u e k X i m o n e n g a u z a k d i r a » . E z z e n hain gustura egongo saio horietan.

Ahalmenak garatzen laguntzea Beti pentsatu izan dut irakasle baten la na ez dela ikasleei erakustea, baizik eta i k a s l e e i b e r e n a h a l m e n a k g a r a t z e n l a g u n t z e a I k a s l e e n g a n d i k a b i a t z e n e z den pedagogia bat porrota da. Eta zen t z u h o r r e t a n , z a i l t a s u n h a n d i e n a k d i tuzten ikasleei laguntzea zinez garran tzitsua da

H o r r e t a n j a r d u n g e n u e n u r t e a s k o t a n . E t a o r a i n , 4 2 i k a s l e k o g e l a h a r t a n zeuden ikasleak jubilaziora hurbildu di r e n e a n , e z i n u k a t u h a r r o t a s u n p u n t u bat nabari dudala egindako lanagatik.

Ikasle talde bat eguzkiaren mugimendua jarraitzen gnomon baten bidez Ximon Goia

«Basozaintza oso idealizatuta dago, baina lan administratibo asko du»

Testua: Maider Insausti

Mattin Barandiaran Aranbu ru (Urbasa, Nafarroa, 1998)

A t a u n e n b i z i d a e t a o f i z i o z b a s o z a i n a d a G i p u z k o a k o eta Arabako Partzuergoan lan egin on doren, orain Zestoa inguruan ari da ba sozain lanean.

E z d u j e n d e g a z t e a s ko k a u ke r a t z e n b a s o z a i n a i z a t e a . Z e r g a t i k a u ke r a t u zenuen lan hori?

Natura oso gustuko izan dut beti, batez ere animaliak eta mendia Urbasan bizi i z a n n a i z d u e l a g u t x i a r t e e t a b e t i b i z i i z a n d u t n a t u r a o s o g e r t u t i k . A n i m a liak ere beti izan ditut inguruan eta on dorioz, natura zaintzearen garrantzia ren baloreetan hezi izan naiz txiki txi kitatik.

E g i a e s a n , b i o l o g i a i k a s t e k o a s m o a n u e n B a i n a , n o t a z e l a e t a , E u s k a l H e r r i t i k k a n p o j o a n b e h a r r a n u e n , e t a e z n u e n e z h e m e n d i k u r r u n d u n a h i , b e raz, naturari lotuta jarraitzeko bermea ematen zidaten ikasketak aukeratu ni t u e n B a s o k u d e a k e t a e t a n a t u r a i n g u runea goi mailako zikloa ikasi nuen le

h e n e n g o e t a o n d o r e n , e r d i m a i l a k o a b e l t z a i n t z a e t a n e k a z a r i t z a z i k l o a , Fraisoron.

Nolakoa da zure egunerokotasuna la nean?

Aurreko urteetan ehiza eta abere guar d a i z a n n a i z G i p u z k o a k o e t a A r a b a k o P a r t z u e r g o O r o k o r r e a n e t a b e r t a n , a b e r e z a i n k e t a , u r s i s t e m a r e n z a i n k e t a e t a m u g a k o i t x i t u r a k z a i n t z e a a b e reak ez zitezen arriskuan jarri ziren ni re eguneroko lanetako batzuk Abereak m e n d i a n z e u d e n e a n t x a k u r r a k z a i n tzea ere nire arduretako bat zen, abere aren arabera arriskutsua izan baitzite k e n b e r e o s a s u n e r a k o E h i z t a r i a k e t a h a i e n p o s t u a k k o n t r o l a t z e a e r e b a z e n n i r e l a n a , b a t e z e r e , e h i z a g a r a i a h a s tean.

Orain, berriz, basoak eta landaketak k o n t r o l a t z e n d i t u t B a s e r r i t a r r e k i n egon, diru laguntzen tramitazioa baso etako birlandapenagatik, erreketa bai menak egin eta zaintza lanak egitea ni r e b a b e s e r e m u e t a n d i r a n i r e e g u n g o laneko ardura nagusiak.

Zergatik iruditzen zaizu jende gaztea e z d e l a a n i m a t z e n h o r r e l a k o l a n a k egitera?

B a s o z a i n t z a o s o i d e a l i z a t u t a d a g o e t a j e n d e a s k o k m e n d i a n e g o n e t a t x o r i a k eta zuhaitzak zaintzea delako ustea du; baina lan honek eremuaren arabera lan a d m i n i s t r a t i b o a s k o d u J e n d e a s k o k a u r r e i r i t z i h o r i e k i z a t e n d i t u e r r e f e r e n t z i a t z a t i k a s k e t a k a u k e r a t z e r a k o g a r a i a n . H o r r e z g a i n , o p o s a k e t a k o s o gogorrak dira eta postu hauetarako ko m e n i d a h a u e k g a i n d i t z e a , i z a n e r e , e z d a g o g u z t i o n t z a k o l a n p o s t u r i k , b e r a z , z a i l t a s u n h a u e k t a r t e k o , j e n d e g a z t e a e z d a a n i m a t z e n l a n m u n d u h o n e t a n murgiltzera

MATTIN BARANDIARAN ARANBURU • Basozaina

Gure lurra

Anarro Imaz Baserritarra «EMAKUMEZKOA

BETI IBILI IZAN DA GIZONEZKOEN PARE BASERRIAN»

Ataun San Gregorioko Igartzate baserriko alaba da Anarro Imaz (Ataun, 1965).

Hogei urte zituela erabaki zuen baserritik bizitzeko apustuari heltzea, eta horretan dihardu oraindik, «panorama beltza» ikusi arren sektorean. Emakume baserritarren jardunaz ere aritu da hitz aspertuan.

G a n a d u a m e n d i a n e d u k i o h i d u z u e , b a i n a d a g o e n e k o e t x e a n d i t u z u e behiak. Lehortearen ondorio?

Guk normalean apiril maiatzean atera t z e n d i t u g u l a r r e r a , e t x e k o l u r r e t a n , I t u r t x o a l d e a n , e t a g e r o n o r m a l e a n , u r r i a b u k a e r a r a a l d e r a a r t e k a n p o a n ibiltzen ditugu. Aurten, lehorra dela eta hilabete eta erdi lehenago etxera ekarri b e h a r i z a n d i t u g u , e t a j a d a n e g u k o j a nak ematen aritu behar, hori ere arazoa N e u r t u t a e m a n e z g e r o b e h i n t z a t , o s a t z e k o b i d e a i k u s t e n d u g u a u r t e n g o a , baina oso uda txarra, lehorra, bolak se k u l a b a i n o g u t x i a g o e g i n e r e b a i , e t a ufff… panorama beltza.

Horren beltza al dago?

Orain beldurra ematen du txekor bat gi z e n t z e n h a s i b e h a r z a r e n e a n T x i k i t a n l a r r e a n d a b i l t z a n e a n p e n t s u a j a r t z e n diogu ontzian, horretara ohitzen dituzu e t a e r r a z a g o e t o r t z e n d i r a , b a i n a h o r i dena kostua da, eta ia buruari buelta as ko ematen: larretik zuzenean bidali be har ditugun, gizentzen segitu behar du g u n , b a i n a h o r k o s t e h a n d i a d a g o , e t a guk beti esaten duguna da gauza bakoi tzari bere prezioa zergatik ez zaion jar tzen. Urtetako erronka darabilgu horre kin, baina berdin segitzen dugula ikus t e n d u t H a r a g i a r e n p r e z i o a e z d a i g o tzen beste guztia igotzen den adina. Ge

Testua/argazkia: Inaki Gurrutxaga

r o , h a n d i k e t a h e m e n d i k l a g u n t z a k ematen dizkigute, baina ez da nahikoa Betiko aldarrikapena da prezio duinarena Lortuko al da hori?

Beti esan dugu hori, bai esnetarako ga raian, bai orain, eta uste dut bizi guztian segituko dugula gauza bera esaten P i r e n a i k a a r r a z a ko g a n a d u a h a z t e n duzu orain, baina lehen esne behiekin aritzen zineten.

Apustua hauekin egin genuen Anaia ju bilatu zenean, ikusi genuen lasaitu egin behar genuela, eta kendu egin genituen esne behiak Buru asko ere ez genituen, 30 inguru Saldu egin genituen, eta ha ragitarako hauek jarri genituen. Hortaz, erabat bakarrik orain?

A n a i a k l a g u n t z e n d i t o r a i n d i k , b e s t e l a ez dut uste aurrera eramateko bidea ba karrik egingo nukeenik. Etxean generoa baldin badaukazu bai, baina bolak egin b e h a r , i g a r r a g u t x i e g i t e n d u g u g u k Makineriarekin eta denarekin ibiltzeko anaiaren laguntza daukat.

Bolada batean salmenta zuzenarekin ere ibili zineten. Zergatik erabaki zenuten uztea?

B o s t k i l o k o p a k e t e e k i n l a n e g i n d u g u , b a i n a i k u s i d u g u j e n d e a k m e r k e r a j o tzen duela Baneuzkan fijo xamar 22 23 lagun, baina hori, txahal bat hiltzen du zu, eta hortik 30 edo 32ra, pakete batzuk e t x e a n g e l d i t z e n h a s i z i r e n . A z k e n e k o hiru hilabeteetan esan genuen horrela ezin genuela jarraitu, izozkailua betez, eta utzi egin genuen. Pena eman zidan, hilean segidan segidan izaten ziren, eta denekin ere harreman ona nuen J e n d e a r e n k o n t s u m o e t a e r o s k e t a ohiturak aldatzen ari dira. Haragi go rriarekin bakarrik da hori?

Ez haragi gorriarekin bakarrik, prepara t u e t a k o z i n a t u b e h a r d e n h o r i , g a z t e j e n d e a r e n a r t e a n a s k o i k u s t e n d a f a l t a dela Denok egiten dugu denda handira joate hori nik ere bai, aurretik jarrita baina gero, preparatutako generoa zen b a t i k u s t e n d e n k a r r o e t a n , e t a e s a t e n duzu: ‘Joño, nola aterako dugu guk hau aurrera jendea horrela ari baldin bada’

Eta orain nora saltzen duzue?

Valentin Gabilondo laguna dut, hori ko mertziala da izatez Lehen karnizeroe tara bai, baina orain horiek ere erraza goa daukate, nahi duten pieza ekartzen diete nahi dutenean, eta orduan, osorik ia inork ez du nahi izaten Eta orain Va l e n t i n e k i n n a b i l , k e n d u k o z i z k i d a l a esan zidan, eta hala nabil. Nik berari sal t z e n d i o t , e t a g e r o b e r a k e n p l e g a t z e n d u E t x e k o e n t z a t e t a , u r t e a n b a t e d o hilko dut, baina bestela…

Zenbat urte langintza honetan?

Anaia betidanik, eta ni ere bai kasik Es k o l a r a k o a m o r r a z i o g e h i e g i r i k e r e e z neukan, animali asuntoa gustatu egiten zitzaidan, eta esan nuen ni ere hemen txe geldituko nintzela

Eta zenbat urte pasa dira harrezkero?

Nik orain 57 dauzkat, eta hogei urte ni t u e n e t i k f i j o x a m a r l a n h o n e t a n . U r t e dezente dira

Goierrin batzu-batzuk izan zarete baserritik bizitzeko apustua egin duzuen e m a k u m e a k e t a h o r re n a l d e ko a l d a rria egin duzuenak gizartearen aurrea n , E m a k u m e B a s e r r i t a r re n E l k a r t e a (Ebel) sortuz, esaterako.

A s k o i z a n g a r a b a i , b a i n a b e t i j a r t z e n z a i o a l d a m e n e k o a r e n a u r p e g i a , g i z o nezkoarena. Beti besteen pare ibili gara, a g i a n b e s t e e k a d i n a e z d u g u e g i n g o , baina besteen pare ibili bai. Eta beti izan

g a r a o n d o k o a k , h a r e n a l a b a , h a r e n e m a z t e a , b e t i a b i z e n a b a g i n a b e z a l a sentitu izan dut Orain pixka bat ari zaio buelta ematen, eta badago errekonozi mendu bat. Gabiriako Amelia eta [Jau regi] izan dira hor asko ibili direnak

Hori zuek orain dela urte asko egindako lanaren emaitza dela esan daiteke.

B a i , h o r r e n o n d o r i o i z a n d a i t e k e b a i . Ikusgarritasun hori emateko lan handia e g i n d a , k a n p o k o l a n a k e t a e t x e k o a k e g i n b e h a r d i r e l a k o , e z k a n p o k o a k b a k a r r i k . H e l d u e n z a i n t z a n , b e t i e m a k u m e a D e n e r a m o l d a t z e n j a k i n i z a n d u gu Makinarekin ez, baina bestelako la netan parean ibili gara beti.

Urriaren 15a Emakume baserritarren eguna da. Aldarrikapen eguna, ospakizun eguna, zer zentzu eman beharko litzaieke halako egunei?

A z a l t z e a , e t a i k u s t a r a z t e a b e t i d a n i k egon dela emakumea hor Zer aldarrika p e n ? E r r e k o n o z i m e n d u a b e h a r d u e l a e m a k u m e b a s e r r i t a r r a k , e m a k u m e a i z a n d a g u r e h i s t o r i a n b a s e r r i a r i e u t s i diona hein handi batean Eta ospakizu na? Aldarrikapen hori gero eta gehiago azalduko balitz gu gustura sentituko gi natekeela iruditzen zait.

Eta sektorea nola ikusten duzu?

Nik ez nuke inor bultzatuko hemen sar tzera. Zerbait daukanak gaitzerdi, baina hutsetik behar duenak... Txip aldaketa hori eman behar da derrigorrean A l d a ke t a h o r i z e i n e k e m a n b e h a r r a dauka, kontsumitzaileak?

G i z a r t e a k e t a k o n t s u m i t z a i l e e k b a i , baina goiko agintariek ere bai! Baserri ko produktuari dagokion balioa eta da gokion prezioa eman behar zaio, eta he men gertatzen dena da tartean dagoen j e n d e a k j a t e n d u e l a i k a r a g a r r i , e t a n i k h o r i e s k a t u k o n u k e , g a u z a b a k o i t z a r i prezio duin bat jartzea. Hemen baserri asko eta asko itxiko dira Eta gero buro krazia kontuak daude Azkenekoa, Tic k e t B a i . L e h e n n a h i k o a k o n t r o l e z , e t a o r a i n b a t g e h i a g o . H o n e k e r e e z d u l a gunduko sektorea ugaltzen, hasi aurre tik beste gastu bat dakarrelako

«Haragiaren prezioa ez da igotzen beste guztia igotzen den adina. Urtetako erronka darabilgu horrekin»

«Gizarteak eta kontsumitzaileek egin behar dute txip aldaketa, baina baita goiko agintariek ere»

Antzerkia

Parkeetan aktore lanetan

Aktore lanak ez du film, telesail edo antzezlan bati lo tuta egon beharrik Ezin ditugu ahaztu parke temati k o e t a n l a n e g i t e n d u t e n a k t o r e a k O r a i n a d i b i d e z , Halloween denboraldian, irailetik Nafarroako Sen daviva parkearen Halloween proiektuan murgilduta nago. Bi s i t a r i e n t z a t e s p e r i e n t z i a h a u i r a i l a r e n 2 4 t i k a z a r o a r e n 1 3 r a izango da, baina aktoreontzat aste batzuk lehenago hasi zen Izan ere, parkea irekitzen denetik itxi arte, gure burua desa gertu egiten da, eta 8 9 orduz beste pertsona batean bilaka tzen gara Kasu honetan, ez dira oso pertsonaia maitakorrak Hori dela eta, aktore batek bere burua non dagoen eta ondo da g o e n z i u r t a t u b e h a r d u m o m e n t u o r o . H e m e n Stanislavski metodoa ez da batere gomendagarria, pertsona arrunt batek burua gal dezakeelako Horrez gain, parkeetan bisitariekin la nean dabilena, ezin da telebistan edo antzokian bezala gidoi batera mugatu. Ez! Parkeetan inprobisazioa da garaile, hau da, bisitariak ematen dizunarekin moldatu behar duzu zure per tsonaiaren erreakzioa Burua argi eta bizkor izan behar duzu m o m e n t u o r o , d u d a i z p i t x o b a t e k z u r e p e r t s o n a i a z a p u z t u baitezake. Eta ziur egon zaitezkete mota guztietako gauzak esaten dizkigutela, eskertzekoak eta baita mingarriak ere.

Bestalde, eta hau arlo guztietara zuzendu daiteke; antzoki ra, telebistara, parkeetara… Aktore batek egun txarra badu, ez du axola, hor egon behar du ikuslearen aurrean, gaztelerazko alpie del cañon esamoldeak dioen moduan Momentu horre t a n e z z a r a b i z i t z a n e d o z e i n a r a z o i z a n d e z a k e e n p e r t s o n a arrunta. Ez! Pertsonaia bat zara, eta horrek ez ditu ulertzen zuk izan ditzakezun arazoak. Horregatik, aktorea izatea askotan lanbide bakarti bat dela esan daiteke, nahiz eta batzuek inter pretazioaren munduan murgiltzen garenok ondoegi bizi gare la pentsatu. Hori diotenek azalekoa bakarrik ikusten dute.

Asteburuak dakarrena

Txapelketaren etena baliatuz, bertso saioak

Euskal Herriko Bertsoltari Txapelketako kanporaketarik ez da jokatuko asteburuan, eta hori baliatuz, hiru saioa izango dira gaur, hilak 14, Goierrin. Ordizian, Tabuen kutxatik oholtzara ber tso saio musikatua egingo dute Herri Antzokian (18:30) Zaldi bian, berriz, V Zapi Janztea ez dago txartelik , eta Beasainen Udazkeneko bertso saioa Usurbe antzokian (22:30) Bost ber tsolariko ariko dira kantuan. Sarrerak sei euro balio du.

VI. ZZ Rock jaialdiak lau talde dakartza Urretxu Zumarragara

ZZ Rock musika jaialdia egingo d u t e b i h a r A r e i z a g a K a l e b a r re n e n . J o s e b a B . Le n o i r a r i ko da eguerdian (13:00), gainon t z e ko a k g a u e a n : S l i m J i m a n d the Redeemers (21:00), Ginger ( 2 2 : 3 0 ) e t a J o s e b a I r a z o k i e t a Lagunak (00:00)

Herri antzezlan berri bat Seguran, gaur

Segurako Historia Oroituz elkarteak Orreagatik iragan hurbilera herri antzezlana taularatuko du gaur, hilak 14, Baratze pilotale kuan (20:00) Sarrerak zortzi euroan daude salgai

Gorka Lariz Aktorea eta Urrup taldeko kidea

Osasuna

Jon De la Cuesta Barrutia • Barrutia farmazia (Beasain)

Sua urdailetik eztarrira: bihotzerrea eta erreflexua

Nork ez du inoiz urdailean, hes t e g o r r i a n e d o e z t a r r i a n s u a piztuta izan? Maiz prozesu fi siologiko akutua izaten da, hau da, epe motzean arazo gabe konponduko dena Hala ere, su hori zer den bereiztea, zergatik pizten den eta nola itzali daite ken garrantzitsua da.

U r d a i l e a n a z i d o j a r i a k i n a k d i t u g u , e z i n b e s t e k o a k d i r e n a k j a k i a k d i g e r i t u ahal izateko, baina batzuetan desoreka bat ematen da, azido gehiegi jariatzeaga tik edota jariakin horiek urdailetik ahora irteten hasten direlako, urdaileko balbu la ez delako guztiz itxi. Urdail edo sabele an mina nabarituz gero, erretasuna ur dail eta bular artean, hau da, bihotz ingu ruko sua, bihotzerrea deritzo.

Erretasun edo azidotasun hori heste gorritik gora badoa, eztarrira heltzen ba da, edota jariakin azidoen edo jakien be rrahoratzea ere ematen bada, errefluxua deitzen da. Arrazoi anitz daude desoreka hori eragiteko, esaterako, janari astunak ( m i n a k , k o i p e t s u a k e d o t a a z i d o t a s u n handikoak) edo kafeinadun eta alkohol d u n e d a r i a k k o n t s u m i t z e a , j a n o s t e a n etzatea, tabakoa erretzea, estresa, haur dunaldia, zenbait gaixotasun edota boti ken eragin desiragaitza.

Neurri ez farmakologikoak

Hau dela eta, zenbait neurri ez farmako logiko bete daitezke; dieta orekatua ja rraitu, pisua galdu, aurreko jaki eta eda r i a k e k i d i n e d o g u t x i t u , p o l i k i a g o e t a m a i z a g o j a n ( 5 6 a l d i z e g u n e a n ) , o n d o murtxikatu, jan ostean ez etzan edo kiro lik burutu berehala, tabakoa utzi, ohea r e n b u r u a l d e a a l t x a t u , e z k e r r a l d e r a l o e g i n , s a i h e s t u e s t r e s a e t a a r r o p a e s t u a eta kontuz eduki antiinflamatorio, anti biotiko eta burdin edo kaltzio suplemen tazioarekin

Hala ere, kontuan eduki behar da jaki eta edari hauek ez dutela zertan azidota

s u n a i g o , n o r b e r e b u r u a e z a g u t z e a g a r r a n t z i t s u a d a e r a b a k i t z e k o z e i n t z u k e k i d i n . F i t o t e r a p i a e r e e s t r a t e g i a i n t e resgarria da eta farmaziatik erremedio desberdinak aholkatzen eta eskaintzen ditugu Mantzanillak, betidanik erabili dena, urdaileko azidoaren jariapena mu rrizten du eta paretetako mukosaren bir sorkuntzaren sustatu ere, beraz, min eta e r r e t a s u n s e n t s a z i o a h o b e t u k o d u e t a kaltetutako zonak osatu.

Funtzio hau ere dute farmazian aur kitu daitezken muzilago eta polisakari dotan aberatsak diren produktu natura l e k , a z i d o t a s u n a k k a l t e t u t a k o p a r e t a k

b a b e s t u e t a i s o l a t u k o d i t u z t e n a k , e t a h a u r d u n a l d i a n e t a e d o s k i t z a r o a n e r e erabili daitezkeenak.

Tratamendu farmakologikoak

Tratamendu farmakologikoari dagokio nez, badaude errezeta gabe eskuratu dai tezken botikak farmazian. Bikarbonatoa betidanik erabili den erremedio bat da, baina ez da gomendagarria, efektu erre bote handia baitu.

Bai bihotzerre, bai errefluxurako, tra tamendu ez sistemikoak (odolera igaro tzen ez direnak) aurkitu ditzakegu, azka rrak direnak baina ordu batzuetan man tentzen dute eraginkortasuna, eta haur dunaldian zein edoskitzaroan hartu dai tezke gehienak.

A z i d o a k n e u t r a l i z a t z e n d i t u z t e n a k d a u d e , e s a t e r a k o , s o d i o e t a k a r b o n a t o gatzak, aluminio edo magnesio hidroxi doa, eta azken bien konbinazio bat den almagatoa. Alginatoa, aldiz, errefluxura ko egokiagoa da, geruza bat sortzen bai tu urdailean azidoari hestegorritik igo tzea ekiditen diona.

T r a t a m e n d u s i s t e m i k o a n ( o d o l e r a i g a r o t z e n d e n a ) , f a m o t i d i n a e d o o m e prazola aurkitu ditzakegu, zuzenean ja riapen azidoa murriztu eta egun osoan zehar eraginkortasuna mantentzen du tenak, baina efektua ez da horren azka rra eta ez dira gomendagarriak haurdu naldi eta edoskitzaroan.

Nork ez du inoiz urdailean, hestegorrian edo eztarrian sua piztuta izan? Maiz prozesu fisiologiko akutua izaten da

Komikia

Aliritzian

Tomateak

Aldamenean eseriko zaizu eta isildu ere ez da egingo» esaten zuen, bai na zuk zure artean: «Kasik nahia g o , n e u k h i t z e g i n b e h a r r i k e z » Hurrengo bidaideetako bati buruz ere baze kien zerbait. «Isil isila da. Zortzi orduz on doan edukitzeko ezerosoa». «Tira, horrekin ere hitz egiteko beharrik ez» zure buruari Jakiteak ez duela okupatzen esaten dute e r d a l d u n e k . B e r a e u s k a l d u n a i z a n , o r d e a , e t a m u g a t i k h u r b i l z e u k a n g i g a b y t e k o p u r u a A r r e t a e r n e e g i e z i z a t e n a h a l e g i n t z e n z e n , a l f e r r e k o i n f o r m a z i o g e h i e g i e z g a r u neratzeko. Trukuak zituen horretarako. La neko bileretan, esaterako, Goierriko 24 he rriak buruz zerrendatzen aritzen zen, Lego r r e t a t i k B r i n k o l a r a i n o , a u r r e n a , e t a g o i t i k b e h e r a , o n d o r e n . L a g u n a r i k a r t z e l a r a e g i t e n z i o n b i s i t e t a r a k o , b e r r i z , h i r u g a i a r i n i z a t e n z i t u e n p r e s t a t u t a , b e t i b e r b e r a k : s e i herri handietako zinegotzi transfugak, eus

kal gatazka zinema espainiarrean eta toma teak.

Gainezka egiteko zorian zela txapelketa k o b e r t s o s a i o b a t e a n k o n t u r a t u z e n , l e h e nengo aldiz Nereak poto egin zuela esan zio ten. Nola egingo zuen ba poto Nereak? Baina, s a i o a a z t e r t u e t a h a l a z e n . P o t o b a t o h a r k a bean pasa zitzaion lehen aldia zuen Bertso a k g o g o r a t z e k o g a i t a s u n b e r e z i a i z a n z u e n ordu arte. Behin, lagun bihurri batek erron k a b o t a t a , s a i o b a t e k o 9 2 b e r t s o e n a z k e n p u n t u a k z e r r e n d a t u z i t u e n b a t a b e s t e a r e n atzetik ordenan, agurrak barne. Entzun ga beko poto haren ondoren erabaki zuen bur muina babesteko neurriak hartzea M i r e n t x i n e n e g i n g o z e n u e n a z k e n b i d a i a r a k o e r e , a d i s k i d e p r e s o a k e m a n z i z u n pasaiarien berri: «Oso atseginak dira. Bidaia e n t r e t e n i t u a i z a n g o d u z u » M o t x i l a n b i l i buru sartuko zenituela erabaki zenuen, ira kurtzeko itxura egiteko.

Asier Iriondo Hizkuntza aholkularia

Saio bateko 92 bertsoen azken puntuak zerrendatu zituen bata bestearen atzetik ordenan