zk. 486 2022ko urriaren 28a www.goiberri.eus
Iritzia
03
Xabin Fernandez Zubeldia. Aita haserretu zait nonbait
Elkarrizketa
10-11
Mikel Alvarez Sarriegi, sortzailea: «Eroso sentitzen naiz sortzen»
Garapena
14-15
Berrabiarazi programa Legorretan: Txikitasunetik eragiten
MUGARRIEN LEKUKOTZA 04
Lemniskatak Goierriko 225 mugarri bildu ditu Kaiera bilduman
02 Publizitatea # 486 • 2022ko urriaren 28a
Iritzia 03 Xabin Fernandez Zubeldia • Kazetaria
2022KO URRIAREN 28A
# 486 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL
Itzain
Aita haserretu zait nonbait
Koordinatzailea: Kerman Garralda
Kudeatzailea: Miren Sudupe
Erredakzio-burua: Loinaz Agirre
Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)
Banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011
Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.
Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.
Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus
Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus
Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus
Bezero arreta, harpidetzak: 943-30 30 35 hitzakide@hitza.eus
Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Legorreta, Mutiloa, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga
Azaleko irudia: Mikel Albisu
H
erenegun, azken beerantzun nuen. Ez nuen segilaunaldiko smarttuan jaso erantzuna. 10 ordu phone onena eskubehar izan zituen nire lagun ratu nuen. Zozketamisteriotsuak mezua erantzurik gabe; zuzenean. Horixe zorteko, baina egin zuen: «Soy altea nirea, ezta? Bada, ez. Dagoguien que te quiere y te extraña eneko konturatuko zinen muchisimo». Lotsagabe halamoduan, dena gezurra zen. Irakoa, pentsatu nuen. Jendea Xabin Fernandez Zubeldia bazi dudala esaten zuen mezu izorratzeko, berdin-berdin Kazetaria elektronikoa jaso dut. Hori egia zaie haien emozio eta sentida. Baina besterik ez. Eta badamenduetan murgiltzea. Mutukizu zer izan den deigarriena? rra behar du gero. Ez dela deigarria izan. TamaEzagutzen nituen horrelako Whatsaparen lez, jabetu naiz ohituegi nagoeengainuak. Asko dira euren esbitartez ezagutzen la horrelako mezuetara. Eta, ez perientziak sarean elkarbanaez nuen zenbaki sinisteaz gain, normaltzat ere tu dituztenak. Horrela hasten baten bidez mezua dira istorio guztiak. Aspaldiko hartzen ditudala dagoeneko jakinarazpen horiek. ezagun misteriotsu batek idaziritsi zitzaidan. Orain hilabete eskas, Whaten dizu, eta dena ondo bideraAspaldian ikusi ez tsaparen bitartez saiatu ziren. tzen badu, dirua eskatzen nuen norbait zen Halako batean, ezagutzen ez amaituko du. Zure bihotza binuen zenbaki baten bidez meguntzen saiatuko da eta hori zua iritsi zitzaidan. Bertan ziolortzen badu, hozka! enez, aspaldian ikusi ez nuen norbait zen. AmeriGuzti hau buruan nuela, aurre hartzea penkako Estatu Batuetatik ari zitzaidala idazten eta tsatu nuen. «¿Papa? ¿Eres tu?» Horra nire kontra ea nor zen asmatzeko gai ote nintzen galdetu zi- erasoa. Gustura geratu nintzen kolpearekin. Ez dan. Ustel usaina hartu nion idatziari. Eta horre- ziren bost minutu pasa Bolibiatik erantzuna hellakoetan egiten dudan moduan, ezabatzeko go- du zenean. Baietz aizu! Bera zela esan zidan! Nire goa izan nuen. Baina bi aldiz pentsatu ondoren, aita zela! Eta orduan iritsi zen nire azken tiroa. jokoarekin jarraitzeko grina sartu zitzaidan. Ea Albiste txarrak nituela esan nion ‘aitari’: Sentinora eramaten gaituen guzti honek... tzen dut baina kontatu behar dizudana ez zaizu Lehen pausua, sarean telefono zenbaki hura gustatuko. Iaz istripua izan genuen eta ama hil bilatzea izan zen. Eta hara! Lehen ezustekoa. Te- egin zen. Orain bakarrik nago eta laguntza behar lefonoa ez da Estatu Batuetakoa. Bolibiatik ari zi- dut. Dirua behar dut aita! tzaizkidan ziria sartu nahian. Hau jakinda, auEz dut erantzunik jaso ordutik. Aita haserrerrera egin nuen. «Baina nor zara?» soil batekin tu zait nonbait.
04 Sakonean Goierriko mugarriak
#486 • 2022ko urriaren 28a
Erreportajea
Ataun eta Idiazabal arteko mugarria Arantzamendi inguruan. Mikel Albisu Testuak: Tere Madinabeitia
MUGARRIAK, HERRIEN NORTASUNAREN ETA HISTORIAREN PARTE
Sakonean 05 Goierriko mugarriak
2022ko urriaren 28a • # 486
Goierrin, udalerrien arteko mugak markatzen dituzten 1.500etik gora mugarri daude, eta Joseba Alonsok gehienak ditu kokatuta eta katalogatuta. Lemniskata elkarteari esker, horietako 225 bildu ditu Goierri mugarriz mugarri kaieran.
M
ugarria bi edo lursail gehiagoren arteko muga adierazten duen harria da, eta lursail partikularren arteko banaketak zehazteaz gain, udalerrienak ere adierazten ditu, hau da, muga jurisdikzionalak. XIII. mendera arte atzera eginda, Joseba Alonso Arratibel ordiziar historialariak Goierriko mugarriei buruzko ikerketa egin du, eta Lemniskata zientzia elkartearen babesarekin, Goierri mugarriz mugarri izenburupean argitaratu du Lemniskata Kaierak bildumaren barruan. Elkarteko kide diren Jabier Elorza eta Martin Garciaren laguntza izan du Alonsok lan hori argitaratzeko orduan. Goierriko mugarri horiek hizpide hartuta, bestalde, hitzaldia egingo du gaur, hilak 28, Alonsok Ordiziako Barrena jauregian, 19:00etan, Oihana Sarasola kazetariaren galderei erantzunez. Ekitaldi hau Lemniskatarekin batera Ordiziako Udalak antolatzen duen Ordizientzia zikloaren barruan kokatzen da, eta argazkiz eta planoz osatutako mugarriei buruzko erakusketa batekin lagunduta egongo da. Hitzaldia eta erakusketa, besteak beste, Beasainen eta Lazkaon izango dira aurrerago.
Mugarrietan aditua Joseba Alonsok urteak daramatza mugarrien ikerketan murgilduta. Elorzak azaldu duenez, «Gipuzkoako hainbat herritako mugak kokatu ditu ibilbide
horretan zehar, eta horien historia ikertu eta jaso du, gaur egun gaiaren inguruko aditu nagusiena izatera iritsi arte». ‘Mugarrietan aditu’ titulua egotzi diote Alonsori, hain zuzen, Lemniskatako kideek. «Lemniskatakoek proposatu zidaten lana egitea. Nik ez nuen pentsatuta ezer argitaratzea, nahiz eta aurretik banituen antzeko lanak eginda, 2010ean Beasaingo mugekin bezala. Orain Zigoitian eta Zizurkilen ere ari naiz lanean, Tolosaldean ere lan asko eginda daukat...», azaldu du Alonsok. Argitaratzeko asmorik ez zuenez, mugarrien argazki asko halamoduz aterata ditu, telefonoarekin, eta orain «pena» duela dio, asko eta asko bertikalak direlako, eta «argitaratzeko edo gero proiektatzeko hobe da horizontalean ateratzea». Liburuan , gaur egun Goierri osatzen duten 22 udalerrien eta Partzuergo Nagusiaren, Partzuergo Txikiaren eta Aralarko Mankomunitatearen 225 mugarri jaso dituzte eta plano gainean ikus daitezke. Gainera, UTM koordenatuekin ere kokatu dituzte, GPS-aren bidez aurkitzeko moduan.
Herrien konfigurazioa eta mugak «Mugak antzinatik esistitzen dira», dio Alonsok, eta «errekak eta mendiak izan dira muga naturalak eta nagusiak, de natura » egiten ziren. Baina lurraldea ordenatzen hasi zenean, beste era bateko mugak sortu ziren, muga jurisdikzionalak. Herrien arteko mugak adierazten dituzten mugarrien historia, Goierrikoena barne, herri horien sorkuntzarekin dago lotuta, eta bere nortasunaren parte direla dio Alonsok. «Udalerriak, herriak, kontzejuak, elizateak... noiz sortu ziren. Kontzeptu horiek guztiak hartu behar dira kontuan, mugarriak nondik datozen ulertzeko». Entitateak sortzearekin batera, mugarritzeak egiten ziren, «egundoko protokoloei jarraituz» Martin Garciak azaldu duenez. Dokumentatu egiten zituzten mugarritzeak, kokapen zehatza deskribatzen zuten, eta izena ere jartzen zieten, lekuarena hain zuzen. «Horregatik heldu dira gaur egunera arte toponimia termino asko». Dokumentu haietan lekuko ugarik sinatzen zuten, gainera, eta Garciak dionez, «lekukoen bidez garai hartako historian sakondu daiteke». Herriak 1199n hasi ziren konfigura-
Lemniskataren kaieren seigarren alea, mugarriekin
L
emniskata elkarteak kaleratzen duen Kaierak bildumaren seigarren alea da Joseba Alonsok sinatutako Goierri, mugarriz mugarri. Zientzia gaien dibulgazioaren harira sortutako bilduma da Kaierak, eta aurretik CAF enpresaren historia, Goierriko XVII. eta XVIII. mendeetako arkitektoak, Goierriko intsektuak, eta eskualdeko posta txarteletako irudiak eta argazki zaharrak eman dituzte jakitera argitalpen horietan. Azken ale honetarako, mugarrien gaia aukeratu dute, herritar guztien interesekoa izan daitekeela iritzita, eta horretarako elkarteko aspaldiko laguna eta gaian aditua den Alonsoren gidaritza izan dute. Lemniskatako Jabier Elorzak eta Martin Garciak ere parte hartu dute lanean. Goierri mugarriz mugarri liburuxkak 175 orrialde ditu, eta Goierriko mugarrien inguruan historialariak egindako ikerketaren emaitzaren zati bat da. Goierriko 22 udalerrietako udaletxeen argazkiak, armarriak, ortoargazkiak, planoak eta QR kode bidez begiratu daitekeen informazioa jasotzen ditu, herri bakoitzeko bederatzi mugarrien kokapen eta argazkiekin batera (koordenatu eta guzti). Enirio Aralarko Mankomunitatea, Partzuergo Nagusia eta Partzuergo Txikia ere jasota daude, atal berdinekin. Egileek egingo duten hitzaldiaz eta liburuan jasotako argazki eta mapen erakusketaz lagunduta doa argitalpena. Ordizian hasiko du ibilbidea gai horrek, eta segida izango du gero Lazkaon eta Beasainen, eta eskaera egiten duen edozein udalerritan. Azken finean, zientziaren dibulgazioa da Lemniskata elkartearen helburua, herritar arruntaren artean zientzia gaial zabaltzea, eta horrelako jarduerak dira bidea. Jende gaztearengana iritsi nahi dute bereziki.
06 Sakonean Goierriko mugarriak
# 486• 2022ko urriaren 28a
«Udalerriak, herriak, kontzejuak... noiz sortu ziren kontuan hartu behar da, mugarriak nondik datozen ulertzeko» Joseba Alonso Mugarrietan aditua
Martin Garcia, Joseba Alonso eta Jabier Elorza Kaieraren seigarren alean jasotako mugarrietako baten ondoan. Lemniskata
«Herrien mugarritzeak dokumentuetan jasotzen ziren, egundoko protokoloei jarraituz, eta lekuko askoren aurrean» Martin Garcia Historialaria
«Mugarri asko aurkitu eta kokatu ditu Alonsok, eta horien historia ikertu eta jaso du. Gaiaren inguruko aditu nagusia da gaur» Jabier Elorza Lemniskatako kidea
tzen, eta ordukoak dira mugak. 1383ra arte, 25 hiribildu zeuden Gipuzkoan, eta horietatik bi Goierrikoak ziren, Segura eta Ordizia, eta bakoitzaren menpe hainbat herri. Ordiziaren menpe Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Gaintza, Itsasondo, Legorreta, Zaldibia eta Lazkaoko etxe batzuk zeuden. Seguraren menpe Mutiloa, Idiazabal, Zegama, Zerain, Ormaiztegi, Gudugarreta, Astigarreta eta Legazpi. Herri horiek anexionatuta zeuden, baina bakoitzak bere konpetentziak mantentzen zituen, baita mugak ere. Lazkaoko jaurerriaren menpe Ataun eta Zumarraga zeuden... Garrantzia handiagoa hartu zuten beranduago muga horiek, 1608an Legazpitik hasita eta 1615etik aurrera batez ere, desanexioak gertatu zirenean. 1802an osatu zen gaur ezagutzen dugun Goierri, Olaberria udalerri bihurtu zenean. Orduan, Arriaran, Astigarreta eta Gudugarreta ere herri independenteak ziren. Beasaingo auzoak dira orain, hurrenez hurren 1882an, 1927an eta 1929an anexionatu eta gero. Auzo bakoitzak garai haietako mugarriak dituzte oraindik. Mugarrien inguruan historia edo kontakizun asko dago, eta gatazka edo pleitu ugari. 1608an adibidez, Legazpi Seguratik banandu zenean, Partzoneriarekin 200 urte iraun zuen pleitua
mantendu zuen lur jabetzen inguruan. «Halakoetan, hobe da akordio batera iristea parteen artean, auzia epaitegietara iristen bada, denak ateratzen direlako galtzaile», dio Garciak. Urtsuaranen inguruan ere bada kontakizun bat, 1954tik Seguratik banandu eta Idiazabalera pasa zenean. Hemen, adibidez, alkatea mozkortu zutela diote. «Historia zoragarriak daude». Urretxu eta Zumarraga artean ere izan zuten auzia, 1864an trenbidea eraiki zenean. «Bi herrien arteko muga Urola ibaiak egiten zuen, baina trenbidea egin zen garaian Zelaikoa baserri parean Urolaren ubidea aldatu zuten, eta Zumarragak lurra irabazi zuen.
Mugarrien tipologia Goierrin 1.500etik gora mugarri jurisdikzional izango direla dio Alonsok, eta gehienak ditu katalogatua. Bilaketa lan itzela egin du horretarako, «herrietako artxibategietan eta Madril, Simancas edo Valladolideko artxibategi handiagoetan dauden dokumentuak kontsultatu eta gero, bertan daudelako jasota kokapenak. Eskerrak orain dokumentu horiek Internetez begiratu daitezkeen». Gero, informazio hori jaso, eta kokapen horietara joan da, mugarriak bilatzera. Behin aurkitutakoan, garbitu
Sakonean 07 Goierriko mugarriak
2022ko urriaren 28a • # 486
Zegama eta Segura udalerrien arteko mugarrietako bat, Olatxo baserriko sukaldean
M
ugarri guztiek dute historia bat atzetik, baina Goierrin baten bat bitxia bada, hori Segura eta Zegama arteko muga egiten duen Olatxo baserrikoa da. Barrenaldea auzoan dago Olatxo, zati bat Seguran eta bestea Zegaman. Errepidearen beste aldeko Maittegi baserrian bizi den Mikel Berasategik inguru horretako mugarrien berezitasunak azaldu ditu Migel Anjel aitak lagunduta. «Normalean, herrien arteko mugarriak naturalak izaten dira, errekak edo mendi puntak... ba gu bizi garen lekuan menditik behera Oria ibaira datorren errekatxo batek egiten du muga, baina puntu batean muga horrek erreka uzten du alde batera, eta Zegama aldera sartzen da, Olatxo erdi-erditik harrapatuta». Ondorioz, baserriaren erdia Segura da, eta bestea Zegama, eta hori adierazteko, mugarria zuten jarrita, gainera, sukaldean. Maite eta Begoña Albisu ahizpek gogoan dute harri hura ikusi izana, beheko suaren paretan, duela urte batzuk obra egin zutenean. Tamalez, ez dakite zer gertatu zen mugarriarekin. Baina baserri horren inguruan mugarri gehiago badira, erreka utzita bi herrien arteko mugak egiten duen desbideraketaren arrastoei jarraituz. Izan ere, Berasategik azaldu duenez, «bide naturala den lekuan, mugarri gutxi daude, baina muga hau berezia denez, 200 me-
troko tartean sei mugarri daude. Kaminoan bertan, adibidez, mugak zeharkatzen duen puntuan, mugarriak zeuden alde banatan, bata paretan eta bestea pretilen gainean». Baina mugarri horietako batzuk lekuz aldatuta daude, «kaminoan egindako obrek paretakoa estali egin zuten, eta pretila bota zutenez, mugarria ere kendu egin zuten. «Guk jaso genuen eta etxe ondoan daukagu, mugan bertan, bi udaletako ordezkariak berriz ere jartzera etorri bitartean». Mugarririk ez, baina Zegama eta Segura arteko muga bista-bistan dago, bidegorrian zoruan margotuta dagoen arrastoari esker. Beherago, Olatxo igarota Oria ibaian zegoena, berriz, urak Segura aldera eraman zuen. Hori uretatik atera, eta jasota dago baita ere,«bitartean, Ze-
gama handiagoa da», dio Berasategik bromatan. Goiko irudian, pretiletik kendu zuten mugarria eta errepidearen beste aldean Olatxo baserria ikus daitezke, baita muga bidegorria margotuta ere. Beheko irudian, Oria ibaiaren ondoko bere lekura noiz itzuliko duten zain dagoen mugarria, Cegamaren C hizkiarekin. Goierri mugarriz mugarri liburuko egileek, bestalde, Goierrin Olatxoren antzeko beste kasu bat bazegoela gogoratu dute, Lapurretxe deitzen zen baserrian, Iturralde Txikin hain zuzen. Baserria ez da existitzen dagoeneko. Ormaiztegi eta Beasain arteko muga erditik igarotzen zen. Etxearen izengoitiak badu zerikusia, gainera, muga horrekin. Benta bat omen zen Iturralde Txiki, eta salmentengatik zergak ez ordaitzeko tranpatan ibiltzen omen ziren beti, herri batek ordainketa eskatzen zuenean, beste herrian egindako negozioari zegokiola argudiatzen zutelako jabeek.
egin ditu eta markak denborarekin desagertzen den pinturarekin margotu ditu, argazkian nabaritu daitezen. Koordenatuak zehaztu ditu bakoitzean. Era askotakoak dira, baina gehienak hareharrizkoak dira. «Kareharria gogorragoa da, baina kareharrizkoak egiten saiatzen ziren, izotzarekin ez delako pitzatzen». Harri askok markak dituzte, gehienetan herrien izenen lehen hizkia, eta hurrengo mugarria non dagoen adierazten duten «marka direkziona-
lak» ere bai. Beste batzuk gurutzeak dituzte, «Markatuta dauden mugarri gehienak 1870 ingurukoak dira». Alonsok dioenez, harriak grabatzea edo markatzea oso garestia zen garai hartan. Forma aldetik, bestalde, denak dira antzekoak, eta neurriak hauek dira: «Kana bat, arra bat eta pauso bat dute, hau da, 83-27-19 zentimetro». Mugarri bitxiak daude Goierriko bilduma handi horretan. Domiko Gudugarretan, Españoleta Seguran, Kante-
raldea Astigarretan, Hirumugarrieta Ataunen... Bakoitzak du bere historia. Azken honen inguruan esaten dute mugitu egin nahi izan zutela etxarritarrek, eta une horretan bertan tximista batek jo zituela, zigor moduan edo. «Niretako politenetako bat Legazpi, Zerain eta Zegama artekoa» dio Elorzak. Oso handia da, eta «erreginaren aulkia» deitzen diotela gehitzen du Alonsok, «bertan eseri eta oin bat Zerainen, bestea Zegaman eta bizkarra Legazpin duzulako».
08 Herri jakintza Ondare materiala
# 486 • 2022ko urriaren 28a
Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus
Hitzen ganbara
Esaera zaharra
Efemerideak
Besaga: Gurpilaren erradioa. ‘Besagaztu’ aditza ere bada: gurpilari erradioak jarri, besagak gurpilari erantsi, hain zuzen. Urlankaia, adibidez, besaga luzeagoak dituen gurpila da, pala modura, urak mugiarazten duena.
«Hemen ahotik dator hermosurea»
1962-10-30. Martzelino Lardizabal misiolari idiazabaldarra hil zen. 1933-10-31: Florentino Goiburu bertsolaria jaio zen, Idiazabalen. 1946-10-31. Joxe Oria pandero jotzailea hil zen, 50 urterekin, Zumarragan.
Jaten ez duena argal egongo da. Jaten duenari, aldiz, antzemango zaio edertasuna. Artzainen artean ere aldeak baziren lehenago: pentsua eman ziezaieketenen ardiei nabari zitzaien.
Ondare materiala
Industriaren mendiko mugiarazlea CAF lantegiak Zaldibiako Arkakatxikin eraikitako ur deposituak, eta zaintzailearen etxebizitza. Aimar Maiz
Testua: Aimar Maiz
O
rain dela mende bateko industri teknologiaren aztarna dira CAFen Zaldibiako ur deposituak. Gaintzola edo Arkakatxiki deritzon parajean, Enirioko galtzada hasten den lekuan dago handiena. Bi baitaude. Goiko hori 470 metroko garaieran dago: luzean 200 metroko eta zabalean 10 metroko urtegi edo ur biltegia da, hiru zatitan banatua, eta malkarrak aginduta bezala sestran eraikia, lauzpabost metroko hormarekin. Depositu horretatik haranaren hondoan dagoen Arkakako zentralera edo indarretxera zuzenean jaisten zen ursaltoa, 570 metro luzeko hodian. 220
metroko garaieran dago zentrala; kilometro erdian, 250 metroko desnibelak ematen zion potentzia, beraz. Beherago, 305 metroko garaieran aurkitzen da bigarren depositua, goikoa baino txikiagoa (luzean 60 metro eta zabalean 8-10 metro). 185 metroko hodia jaisten zen handik indarretxera.
CAFen bigarren energia gunea Beasaingo CAF lantegiarentzat argindarra sortzeko eraiki zituzten instalazio horiek guztiak –bai deposituak, bai zentrala–. Lehenbiziko energia sorkuntza Oria ibaian jarri zuen tren-bagoi enpresak, 4,40 metro altuko presa bat eraikita; 120 zaldiko galdara bat eta 100eko lurrun makina bat ziren turbina. Zaldibian 1902an jarri zuten bigarren
presa, Aiestaran auzoan eta Osinberdeko urak jasotzeko. Segundoko 350-400 litroko emariarekin, Aralarko iturburu oparoena da. 1902ko abenduaren 9an erosi zituen artean SECM Sociedad Española de Construcciones Metalicas deitzen zen enpresak Zaldibiako errekako ustiapen eskubideak. Ur emaria urtaroka aldatzen zenez, 1910ean handitu zuten, eta Osinberdeko Zentral Txikia eraiki zuten. Bi presa haiekin, 2.000 zaldiko potentzia lortzen zen; alternadore turbo bat erosi zuten harako. Beasaingo Fabrika Handiak eraldaketa handiak egin zituen XIX.-XX. mende aldaketan. Langileria 469 lagunera murriztu zuen 1905ean, baina 1908rako atzera 869 langile zeuzkan. Guardak edo zaintzaileak ere ez zituen gutxi, XX. mende hasieratik. Beasaingo eta Zaldibiako zentralak zaintzeko, guarda kopurua handitu zuten; 1920an 32 ziren. Zentrala urez hornituko zituen deposituak eta ubideak zaintzeko etxebizitza eraiki zuen enpresak. 1930etik aurrera, Santiago Izagirre eta Asun Salaberria zaldibiarrak bizi izan ziren Deposituetan. Izagirrek hango kanaletan egiten zuen lan. Haien alaba Modesta Izagirrek jarraitu zuen, Bernardo Irastortzarekin ezkonduta. Deposituan otorduak eta taberna zerbitzua ere ematen zituzten. Ibigailuentzat errepidea 1970ean zabaldu zuten haraino.
Bertsoa • Kate motzean 09 Maide Garmendia Jauregi • Martin Urkiola
2022ko urriaren 28a • # 486
Gaiak hala dio
Kate motzean Martin Urkiola • Taxista eta Odolkiaren kofradiako kidea
«Taxian Supertramp taldea jartzen dut» Maide Garmendia Jauregi
Gaia: Bertsolari txapelketa Neurria: Hamarreko txikia Doinua: Espainian behera Neure buruarekin ta norgehiagokan lerro hok betetzeko ea zer diostan nahiz arkatza kamustu ohi den holakotan guztiok txapelketak gauzkan garai hontan txoriei buruz egin nahi nuke bertsotan Sarri nornahi egin da bertso baten jabe zenbat agur, aitortza esker onen habe hizkuntza jostaria parrandan edabe Txapelketarekin zein Txapelketa gabe bertsoz gozatzen segi behar degu halare
HURRENGOA » Bertsolaria: Lander Arizmendi Fernandez
Testua eta argazkia: Asier Zaldua
Martin Urkiolak (Beasain, 1961) mekanizatua ikasi zuen Goierri Eskolan. Ogi banatzailea eta ostalaria izan zen eta 25 urte daramatza taxista lanean. «Goierriko taxilariok ondo gaude, hemen enpresa asko baitaude. Beraientzat lan egiten dugu batez ere. Hortik kanpo, lan gutxi dugu. Asteburuetan, gazteekin lan egiten dugu». Beasaingo Odolkiaren kofradiako lehendakaria ere bada. 28 urte daramatza karguan. Azaroaren 5ean odolki lehiaketa egingo dute.
Liburu bat? Egunkariak eta aldizkariak bakarrik irakurtzen ditut.
Kolore bat? Urdina.
Oporretarako toki bat? Andaluziako kostaldea.
Zer gosaltzen duzu? Jaikitzen naizenean, 05:00etan, ez dut gosaltzen. Lehen bidaia egin ondoren, lasai gosaltzea gustatzen zait: fruta eta tostada olioarekin.
Zeintzuk dira zure zaletasunak?
Inoiz ahaztuko ez duzun eguna.
Ibiltzea, pilota partidak ikustea...
Bi alaben jaioteguna.
Pelikula edo telesail bat? Pandemia garaian La casa de papel ikusi nuen. Pelikulei dagokienez, El padrino
Sekula egin dizuten opari bereziena?
gustatzen zait.
Amets bat.
Abeslari bat edo musika talde bat?
Jubilaziora heltzea eta osasuna izatea.
Taxian bakarrik noanean, Supertramp jartzen dut. Benito ere gustuko dut.
Goierriko txoko kuttuna.
Abesti bat? Xalbadorren heriotzean.
Beasainen biziko ez bazina...
Gidatzeko baimena eta lehen autoa: Seat 133 hori bat.
Lazkaomendi. Kostaldeko herri batean.
10 Elkarrizketa Mikel Alvarez Sarriegi • Sortzailea
# 486 • 2022ko urriaren 28a
Elkarrizketa Mikel Alvarez Sarriegi Sortzailea
«IZAN DA ZERBAIT ERABAT NIREA. ASKATASUN OSOA IZAN DUT»
Mikel Alvarez Sarriegiren idatzizko lehen lanak zientzia fikzioa, nobela beltza eta umorea nahasten ditu. Fokua, generoan beharrean, mamian jarri du, halere: «Testuinguruak edo tresnak beste zerbaitetaz hitz egiteko». Hizkuntza gutxituak edota imajinario kolektiboa ditu ardatz. Testua eta argazkia: Kerman Garralda Zubimendi
Mikel Alvarezek (Beasain, 1982) Augustin Zubikarai literatura beka irabazi zuen abenduan Euskalia ideiarekin: XXIII. mendean kokatutako nobela beltz bat da. Aurkikuntza harrigarri batzuei esker, euskaldunak unibertsoko potentzia nagusi bihurtu dira, eta Euskalia deitu diote Galaxiarteko erresuma horri. Denak ez daude pozik, hala nola, kultura espainiarraren berreskurapenaren alde ari diren Izar eta Ugutz. Garai bateko espainiar kultura eta hizkuntzaren gailentasuna berreskuratu nahi lukete erresistentziako kideek, eta hori lortzeko estrategia pentsatu dute: XXI. mende hasierara bidaiatu, iraultza handia abiatu zen unera, eta hura posible egin zuten gertakariak zapuzteko. Zientzia fikzio ukituak ditu eta umorea etengabea da.
Euskaliaren ideia nondik dator? Euskal Harriaren ABDak lan kolektibo bat egin genuen 26 sortzailek 2015ean. Bakoitzari hizki bat tokatu zitzaion eta, horrekin, zientzia fikziozko, fantasiazko edo beldurrezko film labur bat egin behar zuen. Niri U tokatu zitzaidan eta Ultrafesta egin nuen, etorkizun disparatutako bateko modako kirol baten inguruan. Garai horretan, proiektu horre-
Elkarrizketa 11 Mikel Alvarez Sarriegi • Sortzailea
2022ko urriaren 28a • # 486
tan murgilduta geundelako, ideia guztiak etortzen ziren gai horien inguruan. Gainera, sartu ginen prozesu batean Euskal Telebistari zientzia fikziozko komedia bat saltzeko. Oso gertu izan ginen, baina azkenean ez zen posible izan. Ideia pila bat gustatu zitzaidan, ordea, eta ez nuen nahi hor gelditzea. Ataun of the Death eta Napardeatheko taldekideak hasi ginen ea guk egin genezakeen, baina eskura genituen baliabideekin ezinezkoa zen. Baina egin nahi nuen, nahiz eta bakarrik eta diru gabe izan. Nola? Idatziz. Hasi nintzen ideia literatura formatuan lantzen, nora nindoan jakin gabe, ideia garatzeko modu bakarra zelako. Bekaren berri izan nuen, ideia entregatu nien eta nire harridurarako beka eman zidaten.
Lehen ideiatik asko aldatu da? Ideia izan nuenetik beka irabazi nuen arte urteak pasa dira eta bitartean zientzia fikziozko gaiak alboratu egin nituen. Duela bost urteko ‘nia’-n sartzeko ariketa egin beharra izan dut, eta lehengo ‘nia’-k idatzitako hori berrirakurri. Askoz ere disparatuagoa zen hura eta ez nintzen horren eroso sentitzen. Tonua apur bat jaitsi dut, eta sinesgarriagoa bilakatu da bigarren Euskalia hau.
Formaldu egin zara? Da gehiago zer interesatzen zaizun une bakoitzean. Aldatu egin naiz.
Errazagoa da liburu bat idaztea telesail bat egitea baino? Nik banuen ideia bat, maiteminduta nengoena, eta aurrera atera nahi nuena. Nire kodea ez da literatura, gidoiak dira, baina jabetu naiz literaturak badituela baliabideak oso baliagarriak direnak: literaturan nahi duzuna jar dezakezu, gero nola grabatu pentsatu beharrik gabe. Edo pertsonaien pentsamenduak sar ditzakezu. Edo informazioa ezkutatu dezakezu... Baina liburu bat idaztea oso zaila da. Pare bat atal kendu egin behar izan ditut oso bisualak zirenak eta idatziz funtzionatzen ez zutenak.
Erraz moldatu zara idazten? Oso ondo pasa dut. Idazten ari nintzen bitartean barre asko egin dut. Zoragarria izan da. Gainera, onarpen batekin hasi naiz, eta horrek lasaitasuna eman dit. Hau da, beka bat eman didate, esan didate nire ideia guay dagoela eta tresnak eman dizkidate amaitu ahal izateko. Eta nire kodea literatura ez denez ez nuen sentitzen maila jakin bat eman beharra nuela.
Zure idaztizko lehen lana da. Informazioa dosifikatzeko argi nuen non esan zer. Eskema eginda nuen beka eman zidatenerako. Orduan, sentsazioa izan dut lineak eginda nituela eta falta zitzaidala margotzea, historia eginda zegoela. Oso era naturalean idatzi dut.
Gustura, beraz. Orain arte gauza gehiago egin ditut, baina beti dira enkarguak edo talde lanak. Hau izan da zerbait erabat nirea. Askatasun osoa izan dut. Ni nago hor. Zientzia fikzioa eta nobela beltza gustatzen zaizkidan bi genero dira, eta umorea atxikirik dudan zerbait da. Ezinezkoa zait idaztea ironia erabili gabe.
Erreferentziaz josita dago lana. Ez dira arriskutsuak? Irakurleek ez ulertzeak ez zaitu beldurtzen? Imajinario kolektiboan dago gakoa. Oso garbi daukat gure erreferentziak sortu behar ditugula euskaldunok. Horretarako gauza piloa egin behar ditugu, eta hau da ale bat. Erreferentzia asko dira gure kulturakoak, gure historiakoak, gure herrietan gertatzen direnak...
Goierri oso presente dago. Oso garbi nuen hemen kokatu behar nuela. Extralurtarrak etortzen direnean OHEa beti Central Park-en aparkatzen dute. Zergatik? Zergatik ez Bermeoko portuan? Espainiarrek edo frantsesek egiten dute. Gu zertan ari gara? Guretik eta guretzako sortu behar ditugu.
Euskarazko zientzia fikziozko egileak badaude? Badaude zientzia fikziozko euskarazko liburuak. Ez naiz aditua euskal literaturan baina etortzen zaizkit batzuk burura: Axel Luzarraga, Mikel Ayllonek Igartza Saria irabazi zuen Ez egin tiro anbulantziei lanarekin, Azken garaipena komikia...
Zalea zara? Zalea naiz, baina ez nuke esango porrokatua. Isaac Asimoven klasikoak irakurri ditut. Filmak ikusi, gehiago.
Euskalian euskaldunak galaxiako potentzia nagusia dira. Zientzia fikzioa ala fantasia da hori? Zientzia fikzioa, nobela beltza eta komedia dira testuinguruak edo tresnak beste zerbaitetaz hitz egiteko. Hitz egin nahi nuen zerbait hori da: hizkuntza eta kultura gutxitu bateko kide izateaz eta bestearen azalean jartzeaz, enpatiaz. Hizkuntza zapaldua izan dena bat-batean hegemonikoa bilakatu da eta ariketa hori oso polita iruditzen zitzaidan. Euskaldunok badaukagu jatortasun bat, hizkuntza gutxituen alde, elkartasunean sinesten dugu eta independenteak izango garenean mundu idiliko batean biziko gara. Inondik inora. Hizkuntza hegemoniko bat izango bagina besteak bezalakoak izango ginateke. Ariketa hori egiteko gogo handia nuen eta oso ondo pasa dut.
Eta orain zer? Jarraipenik izango du? Telesaila akaso...
«Imajinario kolektiboan dago gakoa. Oso garbi daukat gure erreferentziak sortu behar ditugula euskaldunok» «Gu zertan ari gara? Guretik eta guretzako sortu behar ditugu. Oso garbi nuen hemen kokatu behar nuela»
Gustatuko litzaidake. Gainera, Euskalia sei edo zortzi ataleko telesail bat da. Egitura hori du ni gidoilaria naizelako, literaturaren kapa askotara ezin naiz heldu. Baina ez nau horrek itsutzen. Liburuak egin dezala bere bidea. Orain horretarako garaia da. Irakurleak nik idazten pasa dudanaren erdia bezain ondo pasatzen badu, ni oso konforme.
Eta Mikelek jarraituko du idazten? Historiak sortzen jarraituko dut, hori argi daukat. Umetan marrazkiak egiten nituen, komikiak. Momentu batean konturatu nintzen ezin nuela marraztu buruan nuen guztia, eta idazten hasi nintzen. Idazten ere, nahiz eta ondo pasa eta pila bat gustatu, jabetu nintzen nire lanak ez zituztela aukeratzen. Baina bukatu nuen aukeratzen zuten horiei ideiak ematen. Hor topatu nuen zinea eta gidoigintza. Eroso sentitzen naiz sortzen. Nahiz eta formak aldatu, beti nago istorioak kontatzen.
12 Erretratua Irudi baten istorioa
# 486 • 2022ko urriaren 28a
Erretratua
OROITZAPEN GORDAILU KARTOIZKOA Urtetan osatutako argazki bildumaren laguntzaz bigarren aldiz dasta ditzakezu zure bizitzeko unerik gozoenak. Joxe Mari Gabiria Pikasarri
Joxe Mari Gabiria Pikasarri Zumarraga
F
otografien kajea esaten zion gure amak. Han gordetzen zituen, altxorra bailiran, familiako argazki zaharrak. Guraso eta senideak agertzen zirenekoak –oso gutxi, tamalez–, iloben jaunartze eta ezkontzakoak, seme-alaben eskola garaikoak, senarrarekin lagunartean edo bidaiaren batean ateratako banaka batzuk… Ez ditut inoiz zenbatu, baina esango nuke izango direla bostehunen bat, gehiago ez badira. Ez dakit zein filosofok esan zuen oroitzapenek ematen diotela benetako zentzua bizitzari. Hala uste dut nik ere. Oroitzen ez den hori bizi ez izanaren parekoa baita. Hutsa. Ezereza. Eta alderantziz, gogoko gertakariak bi aldiz bizitzeko aukera ematen ditu memoriak, oroitzapenak. Zergatik uste duzu Zumarragako Hiri Lorategiko haur eskolako ia lagun denak ditudala oraindik gogoan, gehienen izen-abizenak esateko moduan, ordutik hona hirurogeita bi urte pasa di-
ren arren? Erantzuna jakingo duzula irizten diot, baina, badaezpada, esan egingo dizut. 1960ko udaberri hartan, eskola ondoko eskaileretan, norbaitek egin zigun erretratua ondo gorde zuelako gure amak fotografien kajan.
Nolakoak ziren Oroitzapenen gordailu kartoizkoan jasotako erretratuei begira ohartu naiz gurasoak, aiton-amonak, osaba-izebak gaztetan nolakoak ziren, nola janzten ziren, nola orrazten; etxe barruak, kaleak, herriak nola aldatu diren. Oroitzapenen gordailu kartoizkoan arakatzen ezagutu nuen osaba Joxe Mari, 1937ko maiatzean, tiroz hil zutena Bizkargi mendian. Aitona Andres Pikasarri ni jaio baino zazpi urte lehenago hil zen, nahiko modu tragikoan. Hura
ere ez nukeen ezagutuko bere erretraturik gorde izan ez balu gure amak.
Gora ezkonberriak Goiko erretratu puzzle horren erdian ageri diren ezkonberriak Amelia eta Inixio dira. Argazkiaren atzeko aldean idatzita dagoelako dakit 1972ko urriaren 28an ezkondu zirela. Egunotan izango zituzten urrezko ezteiak. Zorionak eta bizi ospatu. Familiakoa izanik, gonbidatuen artean nintzen egun horretan. Erretratu batean agertzen naizelako dakit, auskalo bestela. Onak dira oroitzapenak, baina bizitza ez ote litzateke eraman ezina izango den-dena gogoratuko bagenu? Horregatik da garrantzitsua zein erretratu gorde eta zein ez ondo asmatzea.
Gaztejira 13 Porru Kaleko Festak
2022ko urriaren 28a • # 486
Porru Kaleko Festak, Beasaingo gazteen topaleku garrantzitsua Testua: Maider Insausti
P
orru Kaleko Festak ospatu dituzte Beasainen asteburuan zehar. Beste urteetan uda amaieran egiten zuten festa hau eta aurten, azken urteetako data aldatu eta joan den asteburuan berriro ere Beasaingo gazteek elkartzeko eta ondo pasatzeko aukera izan zuten. Porru Kalea izena eman zitzaion Oriamendi Kaleari duela lau bat urte, herriko gazte lokal gehienak kale berean zeudela ikusita. Geroztik, biltzen hasi ziren lokal horietako kideak eta egun, urtean behin festa handi bat antolatzen dute, guztiak elkartu eta harremanak egiteko. Lehenengo urteetan jai xumeagoa egiten hasi ziren, hala nola, sagardo dastaketa bat edota arratsalde bateko egitaraua. Urteak aurrera joan ahala, jaia geroz eta dimentsio handiagoa har-
@porru.kaleko.festak
Bideoa ikusgai: www.goiberri.eus
tzen joan da eta egun, Beasaingo gazteek harremanak egiteko duten jai garrantzitsuenetakoa bilakatu da herrian.
Bi eguneko egitaraua Aurtengoa pandemia ondorengo lehenengoa izan da eta bi eguneko egitaraua prestatu zuen Porru Kaleko Jai Batzordeak. Ostiralean, urriaren 21ean, sagardo dastaketarekin eman zieten hasiera asteburuari. Ondoren, txupinazoa izan zuten, jaien irekiera ofiziala iragarriz eta gauean, DJ Maixu izan zuten oholtzan, Uxue Perez eta Maialen Olano beasaindarrek osatutako taldea. Antolatzaileen arabera, ostiralean batez ere «herriko gazteak ibili ziren festan eta oso giro herrikoia» izan zutela adierazi dute. Horrez gain, Gernika Pasealekuko frontoian giro «bikaina nagusitu zen gauean», diote. Larunbatean, berriz, bertso bazkaria izan zuten. Paella handi bat egin zuten herriko gazteentzat eta ondoren, June Aiestaran beasaindarra eta Ane Beloki legazpiarra izan zituzten hitzekin jolasean, bertsotan, inguruan zituztenak zirikatuz. Arratsaldean, Orkresta Elektrotxafaranfa elektrotxarangak alaitu
zituen Beasaingo kaleak eta 21:00etan kontzertuak hasi ziren. Lehenik etxeko talde bat izan zuten: Muxutruk erromeri taldea. Ondoren, Donostiatik etorritako bi emakumek alaitu zuten giroa, DJ Eman Emak. Larunbateko giroaz ondorengoa dio Porru Kaleko Jai Batzordeak: «Jende asko izan zen egun osoan zehar. Egunez giro herrikoiagoa izan genuen eta gauean, berriz, inguruko herrietako gazteak ere batu ziren festara». Behin jaia amaituta, atseden hartuko du jai batzordeak, hurrengo urtean berriro ere Porru Kaleko Festak antolatzeko prest egoteko. Aurtengoarekin «oso gustura» gelditu direla diote eta hurrengo urteetan ere jaia antolatzen jarraituko dutela, herriko gazteei «harremanak egiteko espazio bat eskaintzen eta elkarrekin ondo pasatzen».
14 Garapena Berrabiarazi proiektua herriz herri (VII)-Legorreta
# 486 • 2022ko urriaren 28a
Garapena
TXIKITASUNETIK ERAGITEN Berrabiarazi proiektuak duen bisioa eta eskualde mailako lanketa bat izatea dira Legorretako Udalak egitasmoaren alde egiteko gako nagusiak. Industria ehuna ez ezik, gainerako sektore ekonomikoei ere baliabideak eskaintzea premiazkoa dela uste du.
Testua eta argazkia: Iñaki Gurrutxaga
P
andemia bete-betean jotzen ari zenean Legorretako Udala saiatu zen «bere txikitasunetik» herriko establezimenduei laguntzen, baina Berrabiarazi proiektua aurkeztu zietenean «pauso bat harago» joan zintezkeela ikusi zuen Zelai Amenabarro alkateak. «Guri aukera ona iruditu zitzaigun herriko industriari, ekintzaileei eta establezimenduei laguntzeko. Goiekik diagnostiko bat egin zuen, eta hor atera ziren premiei aurre egiteko modu bat zela konturatu ginen. Udalari ahalegin ekonomikoa egitea suposatu dio, baina iruditzen zaigun merezi zuela ahalegin hori egitea». Proiektuak bailara mailako izaera edukitzeari ere balioa ematen dio Amenabarrok, eta horri lotuta bi mezu eman ditu: «Batetik, iruditzen zait partaideei beste bisio bat ematen diela eskualdeko izaera horrek, baita elkarrengandik ikastekoa ere. Bestetik, eta aldi berean, udal txikiok baliabide falta dugu, bai giza baliabide falta eta baita baliabide ekonomiko falta ere, eta horregatik esaten dut gakoa izan dela eskualde mailan lantzea proiektua». Industriarentzat ez ezik, ostalaritza, merkataritza eta zerbitzu sektoreen-
tzat bideratutako proiektua izan behar duela argi du alkateak, «zalantzarik gabe gainera». Goierrin industriak «ehun handia» duela uste du, eta iruditzen zaio gainontzeko sektoreei ere «ehun hori eman» beharko litzaiokeela «txikitasun horretatik» abiatuta. «Proiektu honekin aukera daukagu herriko ostalari, dendari eta ekintzaileei formazio bat eskaintzeko, eta ikusi da horietako askok digitalizaziora jo dutela. Pandemiarekin atzeman zen, eta ikusi da, arrisku bat ez ezik, aukera bat ere izan daitekeela etorkizunari begira».
Babesa handi nahiz txikientzat Legorretak bederatzi parte-hartze izan ditu orain arte Berrabiarazi proiektuan. Industria arlokoak izan dira gehienak, nazioartekotze eta digitalizazioei gaiei lotuak. Haren arabera, enpresek «erraz-
tasun handiagoa» daukate horrelako formazioetan parte hartzeko, baina proiektu honi bestelako alderdi bat ere sumatzen dio: «Enpresek begi onez ikusi dute egoera honetan sare bat edukitzea, edozer gauza dela ere nora jo jakitea». Eta sare hori babesleku modura ikusi badute Legorretako enpresek, zeresanik ez autonomo eta ekintzaileek. «Horientzat izugarria da babes hori badutela sentitzea, bestela oso bakarrik sentitzen baita pertsona bere eguneroko horretan». Berrabiarazi proiektua «oraingoz behintzat emaitza oso onak» ematen ari dela uste du Legorretako alkateak, eta berriz ere «bisio» hitza aipatu du. «Bisio bat du, etorri diren aldaketei ez ezik, etor daitezkeenei aurre egiteko balio baitezake». Iruditzen zaio «aurrerantzean ere proiektu garrantzitsua»
Garapena 15 Berrabiarazi proiektua herriz herri (VII)-Legorreta
2022ko urriaren 28a • # 486
Legorretako plazaren inguruan daude herriko taberna, denda eta zerbitzuak. Oraindik gehienei zabalik eusten diete.
«Bisio bat du proiektu honek, etorri diren aldaketei ez ezik, etor daitezkeenei ere aurre egiteko balio dezakeela»
«Burokrazia gaiak beti egiten zaizkit astunak, eta erraztu egiten dira profesionalek lagunduta. Beti datoz ondo halakoak»
Zelai Amenabarro
Olatz Nazabal
Legorretako Udala
HbiO masaia
izan daitekeela Berrabiarazi, eta hasitako bide hori jorratzen jarraitzeko asmo argia du gainera.
Lokala berritu, eraldatu, eta orain sei urte, 2016an, ireki zuen Legorretan HbiO zentroa. Masajea eta K-Stretch zerbitzuak eskaintzen ditu. Horretarako Goiekiren Ekintzailetza zerbitzura jo zuen aholku eta laguntza eske, eta harrezkero harremanetan jarraitzen du. «Beti eskaini didate laguntza informazio aldetik, zer laguntza dauden, zer formazio... Oso eskertuta nago». Berrabiarazi proiektuaren barruan txertatutako TicketBai formazio saioan parte hartu du Nazabalek. «Niri gai hauek beti egin zaizkit astunak, eta profesional batekin egonda erraztu egiten dira. Enpresa txikioi laguntza hauek beti etortzen zaizkigu ondo». Lanak beldurrik ez dio sortzen, baina «burokraziak lanerako gogoa kentzen» dio. «Hori eskatuko nieke instituzioei, ekintzaileei eta enpresa txikiei gauzak errazteko, eta baloratzeko egiten duten lana».
Zerbitzuei eustearen alde
9
Legorretako enpresek proiektuan izan zuten parte hartzea. Berrabiaraziko ekintza eta saio ezberdinetan ari dira parte hartzen Legorretako ekintzaile eta enpresak. Nazioartekotzean 2, Digitalizazioan 5, eta Lan Erreforma eta TicketBaiko formakuntzetan bana.
Era «ez ofizialean» bada ere, fisioterapiaren eta osasunaren arloko zerbitzuak eskaintzen ibili izan da beti Olatz Nazabal legorretarra. Ostalaritzan urte dezente egin eta gero –hamar urtean Baliarraingo Zartagi ostatu-aterpetxean, besteak beste–, gelditzea erabaki zuen: «Lehen umea edukita, bigarrena ere bidean, zazpi urtez etxean egon nintzen. Gero hirugarrena ere etorri zen, baina zerbait egiteko gogoa eta beharra nuen. Etxe azpian lokal propio bat dut, eta pentsatu nuen beti gustatu izan zaidan mundu honen alde egitea. Nahi nuen nire ordutegia antolatu, ez nuen nahi besteen menpe egon, umeekin ordutegi oso malguak behar baitira».
16 Eszena Goierriko kultur plaza
# 486 • 2022ko urriaren 28a
Musika
Proposamenak Gaizka Oiartzabal Tabernaria eta musikazalea
Gora Motz!
B
anuen terraza bat. Ikusgarria zen, bakarra herri honetan. Aldapan kokatua eta tabernari bizia ematen ziona. Gure eskuekin muntatu, margotu eta atondu genuen hogei metro koadroko garaje batean. Hasiera batean, mendeku gisa suposatzen dut, egunero jarri eta kendu beharra nuen. Pertsona bakar batentzako pisu handia zuen. Bizilagunak harrituta zeuden, kontziente ziren ze lan suposatzen zidan egunero. Halako batean, hiru hilabeteren ondoren, terraza egonkortzea lortu nuen. Egunero jarri eta kentzeko operazioa ekuaziotik ateratzea lortu nuen. Beste batzuekin konparatuz hilabete batzuetako atzerapenarekin jarri nuen terraza. Uda bat galdu nuen pandemiaren erdian, oraindik taberna barruan egon ezin zitekeenean, eta hori ez dut barkatzen. Lau mila eta bostehun euro baino gehiago gastatu nituen terraza hori egiten, udalak mila euro bakarrik eman zizkidan bitartean. Egongo da gehiago gastatu duenik, baino ez diote kenarazi. Eta barkatu esatea, baino ez daukat alkate jaunak duen soldata. Berarekin egindako azken bileran, kontrakoa esan zidan. Nire terraza mantentzea zela bere intentzioa, eta abisu gehiagorik gabe
jaso nuen gutuna. Astebeteko epean dena jasota eduki behar nuen. Badakigu zer gertatuko den orain. Taberna batzuk lan egonkorra izango dute, beste batzuk ez. Gaur egun, terraza gabeko taberna batek etorkizun gutxi du. Ohitura aldaketak tarteko ez dugu margen gehiegirik egoera hau iraultzeko. Ekonomikoki datorren ostia kontutan hartuta, ez du ematen lehen begiradan laguntzeko daudenik, jakin badakitenean hurrengo hilabeteetan taberna asko kinka larrian egongo direla. Gauzak horrela, batek ezin du aurreratu bihar non egongo den. Ziurtzat jo dezakedan bakarra gaur hemen nagoela da, eta hurrengo hilabeteetan erabakiak hartzea tokatuko zaigu. Batzuk lana sortzen ari direla esango dute eta beste batzuk lanik gabe geratuko dira, bejondeizuela! Motibazioa bilatu beharko dugu, nahiz eta orain ez nagoen oso motibatuta. Zortedunak zuek, hau irakurtzerako urriaren 15eko kontzertuak antolatuta genituela. Joseba B. Lenoir, Slim Jim & The Redeemers, Ginger eta Joseba Irazoki eta lagunak. Ez dago jakiterik zer gertatu behar den bihar, baina bai zer nahi dugun egin gaur. Gora musika! Eta gora Motz!
Nazioarteko abesbatzen kontzertuak Goierrin Tolosako Nazioarteko Abesbatzen Lehiaketaren harira, hango hainbat koruk Goierrin abestuko dute. Larunbatean, Esloveniako St. Stanislav Girls Choir ariko da Lazkaoko Arerian (20:00), igandean Valentziako Ad Libitum Ordiziako elizan (18:30), eta arteartean Letoniako Maska Koris Urretxuko elizan (19:00etan) –irudian–.
Goizeresi Txistulari Taldearen 40. Alardea Beasaingo Goizeresi Txistulari Taldeak 40. Alardea egingo du larunbatean, hilak 29. Basakana taberna paretik 19:00etan abiatuko dira kalejiran, eta 19:30ean hasiko da Alardea Gernika Pasealekuko frontoian. Hamar pieza joko dituzte.
Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak
2022ko urriaren 28a • # 486
Albaitaritza Ana Alustiza Zabaleta • Nekotz albaitaritza (Zumarraga)
Animaliak babesteko arau berriak
A
zken egun hauetan bezero asko ditut etxeko animaliekin zerikusia duten lege berrietan interesatuak. Txakurrei eta katuei dagozkien arau berri nagusiak ondorengo dira. Batetik, lege berriaren arabera, urriaren 11tik aurrera, Euskadin txakurrek txertoaren aurkako txertoa hartzea derrigorrezkoa da. Dena den, amorruaren aurkako txertoari buruzko legedia desberdina da hainbat autonomia erkidegotan. Nafarroan eta Errioxan (Espainia) bi urtean behin errepikatzen da. Gaztelan (Espainia) eta Extremaduran (Espainia) urterokoa da. Aragoin (Espainia) eta Euskadin txertoaren fabrikatzailearen jarraibideen mende dago. Nik erabiltzen dudan txertoa, adibidez, hiru urtean behin errepikatu beharko litzateke, txakurra ez bada Euskaditik ateratzen. Beste autonomia-erkidego batera joaten bagara, hango arauak bete beharko ditugu. Bestalde, katuen eta hudoen txertaketa Europako herrialdeetara bidaiatzera doazenean bakarrik da derrigorrezkoa. Mikrotxipari dagokionena, txakurrak mikrotxiparekin identifikatuta egon behar dute, amorruaren aurkako txertoa jarrita, eta erantzukizun zibileko asegurua izan behar dute. Katuak mi-
mutilazio, abandonuak, garraioa... arautzen ditu. Urtarrilean kode zibilaren aldaketa bat izan zen, etxeko animaliak sentsibilitatea duten izaki bizidunak direla onartuz. Hori garrantzitsua da maila judizialean (ezkontza-banantzeak, enbargoak...).
Espainiako aurreproiektua
krotxiparekin identifikatuta egon behar dute.
Animaliak babesteko Ekainaren 30etik etxeko animaliak babesteko lege berri bat dugu, besteak beste animalien ongizatea bilatzen duena. Mota guztietako animalien sakrifizioa, tratu txarrak, espektakulu,
Bestalde, Espainian maskotak babesteko lege-aurreproiektu bat dago, eta badirudi datorren urtean jarriko dela indarrean. Sare sozialetan horretaz albisteak atera dira: txakurren NANa beharko dugula, txakurrak edukitzeko prestakuntza ikastaro bat egin beharko dugula... baina hori guztia ez da oraindik onartu. Arriskutsuak izan daitezkeen txakurren jabe askok horiei buruz legea aldatu dela uste dute baina oraindik ez da horrela. Euskadin iaz, arriskutsuak izan daitezkeen txakurren zerrenda handitu zuten. Hamabi hilabete bete baino lehen esterilizatzeko betebeharra ezarri zuten, eta txakur horiek gurutzatu eta haztea partikularrei debekatu zieten. Geroz eta etxeko animalia gehiago daude, erregulazioa zorrotzagoa da eta animalien ongizatearekiko kezka ere zorionez handiagoa da.
18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian
# 486 • 2022ko urriaren 28a
Komikia
Aliritzian Naroa Elortza Eraldatzaile soziala
Ari gara
E
npresa piramidalei inbidiaz begiratzen diet batzuetan: eskema zurrunak, ondo definitutako funtzioak, esplizitatutako botere guneak, washing pixka batekin disimulatuak... Estandar garbietan oinarritua guztia. Gogorra bezain sinplea. Bestelako eskemetan lan egiten saiatzen ari garenontzat, berriz, konplexutasuna nonahi. Lan molde berriak definitu eta geureganatzen saiatzen gara, ingurunea kontrara daukagun arren. Errepikatzen diogu geure buruari bizigarritasuna, eraldaketa... eta tarteka ausartzen gara eskubide indibidualak proiektu kolektiboan kokatzen, oreka konplikatu eta kasik ezinezkoa bilatuz. Zelako borroka geure barruan, barruraino sartuta dauzkagun parametroak deseraikitzen. Lehen pentsaezinak ziren errutinak sortu ditugu. Hasten ditugu bilerak «zer moduz gaude» batekin, sentimenduei espazio bat emanez; besarkadak, malkoak, familia... eta txoko-
latea. Baina, funtsean, makinek ez dute gelditzeko aukera handirik. Kapitalismoak sortutako larrialdiei, eraldatzaile on gisa berehala eman behar baitiegu erantzuna. Eta hortxe jausten gara kapitalismoaren atzaparretan. Bere zirkuluaren abiadura itogarrian, bizigarritasunari izkin eginez, izkin egiteari ezin utziz. Noizbehinka lan ordaindua eremu eraldatzailetatik kanpo desiratu izan dut. Imajinatzen hasten naiz nire jardunaldi murriztua murriztua izateko aukera, imajinatzen dut militantziarako indarra izatea, enpresako atea itxi eta hango arazoak neurekin ez ekartzea... Baina akaso hori ez da hainbesGeure burua zaintzetik te lantokiaren lekua, ingurua zainduko duen bizitza ulertzeko mosistema eraikitzen dua baizik. Geure busegi beharko dugu, rua zaintzetik ingurua zainduko duen zailtasunak zailtasun sistema eraikitzen segi beharko dugu, zailtasunak zailtasun, botereguneak identifikatu, beharrezkoa bada irauli, eta geure burua ispiluaren aurrean jarriz. Aitortuz ari garela, eta aritze horrek ere baduela meritua bere baitan.
Publierreportajea 19 Urretxuko Udala
2022ko urriaren 28a • # 486
Publierreportajea
Nekolaldeko aparkalekua eta ingurunea berritu ditu Urretxuko Udalak Urretxuko Udalak adierazi du Nekolaldeko aparkalekua berritzeko obrak azken fasean daudela, Santa Barbara etxaldearen aurrean dagoen plaza egokitzeko lanak eta lorezaintza-lanak baino ez dira gelditzen obra amaitzeko.
Nekolaldeko aparkaleku berriak, berrikuntza lanen ondoren, 45 plaza ditu, guztira. Horietatik bi mugikortasun urriko pertsonentzat gorde dira, eta beste bi ibilgailu elektrikoak kargatu ahal izateko. Izan ere, bi aparailu jarri dira ibilgailuak bertan kargatu ahal izateko.
Hirigintza sailak adierazi duenez, joan den astelehenean, urriaren 17an, 17:00ak inguruan, Nekolaldeko parking berriko aparkaleku ia guztiak martxan jarri ziren. Erabilgarri ez zeuden bakarrak eraikuntza-enpresak behar zituenak ziren, Santa Barbara etxaldearen aurreko plazako obrak amaitzeko, hain zuzen ere. Aparkaleku zaharrak, 30 urte baino gehiagoko erabileraren ondoren, zoladura higatuta eta altxatuta zuen. Gainera, ez zituen modu ordenatuan errespetatzen aparkatzeko lekuak eta, nolabait, espaloien gainean aparkatzeko baimena ematera behartzen zuen udala.
Beste hainbat lan ere egin dira Aparkalekua berritzeaz gain, obra baliatu da eremuko bi zaborrontziak berrantolatzeko, Santa Barbara etxealdearen aurrean dagoen plaza berrurbanizatzeko eta ingu-
runearen irisgarritasun unibertsala bermatzeko. Egikaritu beharreko proiektuak argiteria publikoaren azpiegituren hobekuntza ere izan du kontuan, eta, beraz, sodio-lurrunezko luminaria zaharren ordez argi eraginkorragoak jarri dira, LED teknologiakoak, udalaren energia elektrikoaren gastua nabarmen murriztea ekarriko du horrek. Udalak jakinarazi digunez, 2022ko udal-aurrekontuan, 550.000 euroko aurrekontu-partida sartu zen obra hori gauzatzeko eta haren inguruan hobekuntzak egiteko. Horren adibide da, esaterako, Nekolalde kaleko 9., 11. eta 13. atarietako bizilagunek partaidetza bileretan egindako eskaera bat: beren etxebizitzetarako sarbidea berriro ere asfaltatzea. Lan horiek, urriaren 18an egin ziren. Halaber, inguruko obrak aprobetxatuz, Eguneko Zentroaren aurrean dagoen bidea ere berriz asfaltatu da, hainbat irregulartasun baitzituen.
