GoiBerri 489. zenbakia

Argitaratzailea:

Goierriko Hedabideak SL

Koordinatzailea: Kerman Garralda

Kudeatzailea: Miren Sudupe

Erredakzio burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak Berria Taldea Lege gordailua: SS 1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32 20200 Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki) 20700

Telefonoak: Beasain: 943 16 00 56 Urretxu: 943 72 34 08

Webgunea: goiberri eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza eus Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza eus Bezero arreta, harpidetzak: 943 30 30 35 hitzakide@hitza eus Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga Arama Ataun Beasain Itsasondo Legorreta, Mutiloa, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Itzain

Mugi

Urte batzuk badira, sal b u e s p e n a k s a l b u e s p e n , l a n e r a j o a n e t o r r i a k e g i t e k o t r e n a eta bizikleta konbinatzen saia t z e n n a i z e n e t i k . H o r r e t a r a k o zortea dugunok ere urtetan ibi li gara errepidean, lanetik irten e t a e t x e r a t z e k o p r e s a k b i k o t e ona egiten baitu gure bizimodu erosoarekin Euria dela, ilundu d u e l a b e t i a u r k i l i t e k e n o r k b e r e b u r u a e n g a i n a t z e k o m o d u k o a r r a z o i e d o a i t z a k i a r e n bat

Aitor Sarriegi Galparsoro Irakaslea eta bertsolaria

ari dira, eta denok dakigu ez di r e l a e r r e p i d e a r e n a l d e b a t e t i k bestera pasatzeko izango

Azaleko irudia: Mikel Albisu

Nire kasuan ekonomiaz bes telako arrazoiak medio hasi ba n i n t z e n e r e , e z d a g o u k a t z e r i k azken hilabeteotako joera beste bat izatea ulertzekoa dela Zuri toaren edo ogiaren prezioa bost zentimo igo balute bezala onartu dugu erregai fosilen prezioa bi urteko tartean ia bikoiztea Normalagoa irudituko litzaidake kontrako erre akzioa kaleari su ematea izango balitz, baina la s a i j a r r a i t z e n d u g u p i n t x o p o t e a n . E g i a r i z o r , k a l e a r i s u e m a t e k o e r e e r r e g a i a b e h a r b a i t a Hainbestetan entzuten ditugun garraio ohitura aldaketak kontzientziatik baino poltsikotik eto r r i k o d i r e l a k o a n n a g o , e t a e g o e r a h o r r e t a r a x e b e h a r t z e n a r i d i r e l a i r u d i t z e n z a i t g a i n e r a M a i a l e n L u j a n b i o b e r t s o e s k o l a n a p u n t a t z e a baino amortizatuago dagoen bidean ordain sa r i a k ( e z o t e l u k e t e o r d a i n z i g o r i z e n a i z a n b e har?) jarri zizkiguten Beasaindik Zumarragara N 1 errepideko sarrera irteerak ere zubiz josten

Garraio-eredu jasangarri baterako azken trena iritsi da geltokira. Eta ez galtzea komeni zaigu

« E r a b i l i t r e n a , e r a b i l i g a r r a i o p u b l i k o a » e s a t e n d i g u t e , e t a M u g i t x a r t e l e k o h o b a r i e n os te an (b id e b at e z, kar ga t z e ko s i s t e m a I r u l e g i k o e s k u a b a i n o arkaikoagoa iruditzen zait) do ako t r e n t x a r t e l a r e n a m a r r u a etorri zen Amarrua, diot, tren b i d e a n e g u n e r o g a b i l t z a n o k goizero ikusten dugulako zen bat hazi den trenaren erabilera, eta trenera igotako geltokiaren arabera bide osoa zutik egin be har duen jende asko dagoelako. Amarrua, erabaki horiek hartu dituztenetatik inor ez dudalako trenean bidaiatzen ikusten, eta b e n e t a n g a r r a i o p u b l i k o a n s i netsiko balute, tarteka tren geltokira etorri eta b e n e t a n b e h a r d e n a d o a k o t x a r t e l a e z , b a i n a tren ordutegi jarrai eta zabala dela ikusiko luke telako.

E t a b a d a k i t e . N a h i a g o i z a n d u t e , o r d e a , p u b l i k o k i a i t o r t z e k o l o t s a r i k i z a n e z d u t e n m o d u a n , m i l i o i k a e u r o k o g a i n k o s t u e t a u r t e t a k o a t z e r a p e n a r e n o s t e a n g u r e o r a i n g o e t a g e r o k o d i r u g u z t i a k i r e n t s i e t a m u n d u a l d i h o n e t a n m a r t x a n i k u s i k o d u g u n z i u r t a t z e r i k e z d u t e n tren sarea eraikitzea, benetako beharrei eran t z u n o r d e z . E u r o p a r e k i n l o t z e k o e z i n b e s t e k o a omen zen Mugi daitezela, bada Garraio eredu jasangarri baterako azken trena iritsi da geltoki ra. Eta ez galtzea komeni zaigu.

Aitor Sarriegi Galparsoro • Irakaslea eta bertsolaria

Elkarrizketa Miren Elgarresta Larrabide

Emakundeko zuzendaria

Aurtengo urrian, Eusko Jaurlaritzaren gobernu kontseiluak Emakundeko zuzendari izendatu zuen Miren Elgarresta Larrabide (Zumarraga, 1965). 35 urte bete ditu aurten Emakundek eta bosgarren zuzendaria da. «Errespetuz, arduraz eta ilusioz» egin du lur hartzea. Erakundeak dituen erronkez mintzatu da, honaino ekarri duen bidearen errepasoa egin ostean, eta alderdi pertsonalagoa ere konpartitu nahi izan du.

profesionala. Politikagintzara ere jau zi egin zenuen. Zein helbururekin?

Aukera oso pertsonala izan zen niretzat; n i r e b u r u a i d e o l o g i k o k i k o k a t z e k o b e h a r r a s e n t i t u n u e n . P o l i t i k a g i n t z a r a b a i n o g e h i a g o , p o l i t i k a m u n d u a n n i r e e k a r p e n a e g i t e k o , e d o b e h i n t z a t p r e s tutasun hori erakusteko egin nuen sal to, 2007an. EAJ alderdiko kide egin nin tzen, pretentsio handirik gabe

Une hartan, Arantzazun, Artzain Es k o l a n i r a k a s l e n i n t z e n , a r t z a i n e k i n p r o i e k t u b a t e a n e r e b a n e n g o e n , . . . e t a o r d u a n t x e J u a n M a r i A t u t x a r e k i n h a r r e m a n a i z a n n u e n E g i t a s m o a r e n l e hendakaria zen eta oso harreman estua i z a n n u e n . A t u t x a i z a n z e n n i r e t z a t e r r e f e r e n t z i a e g o k i b a t a l d e r d i h o r r e tan.

nean, lorpen handi bat bezala bizi izan z u e l a E r r e s p e t u h a n d i a r e k i n , a r d u r a t s u b a i n a b e l d u r r i k g a b e o n a r t u n u e n kargua, eta benetan oso pozik aritu naiz azkeneko zazpi urte hauetan. Asko ikasi dut eta lan talde ikaragarri ona izan dut alboan, esango nuke, ibilbide oso polita egin dugula elkarrekin.

P ro i e k t u u g a r i g a r a t z e ko a u ke r a i z a n zenuen. Horietako bat izan zen, indark e r i a m a t x i s t a r e n i n g u r u k o p l a n a . Atal garrantzitsuenetako bat zen gazt e e i b e g i r a ko p re b e n t z i o a . U s t e d u z u eraginkorra izan dela?

Gaztetan irudikatzen zenuen orain arte egin duzun ibilbide profesionala?

14 urte bete nituenean garbi asko nuen a l b a i t a r i t z a i k a s i k o n u e l a , o s o g a r b i ! Nahiz eta momentu hartan, amari, ilu sio handiegirik ez egin, bete nuen. U n i b e r t s i t a t e a n a l b a i t a r i t z a i k a s ke t a k e g i t e n a r i z i n e n b i t a r t e a n a r i k o z e n m a m i t z e n E m a k u n d e , 1 9 8 8 a n sortu baitzen, eta handik gutxira, sortu zuten Sorkunde. Gogoan duzu?

Bai, noski! Uste dut, hori izan zela kan paina bat herriaren kapilaritate guztie t a r a i r i t s i z e n a . O s o o r o i m e n o n a d u t , barre eta guzti egiten nuen. Oso txerta tua geratu zen gure gizartean A l b a i t a r i t z a i k a s k e t a k b u k a t u , e t a a l o r h o r r e t a n h a s i z e n u e n i b i l b i d e

Eta etorri ziren hainbat proposamen... 2015ean, agian nire baldintzak bestela k o a k z i r e l a k o , O ñ a t i n z e r r e n d a b u r u izateko proposamenari baiezkoa eman nion. Aurretik eskaini zidaten, baina ez nuen ikusten, agian gazte ikusten nuen nire burua, eta zeregin handia, ama izan b e r r i , l a n b i d e p r o f e s i o n a l a g u s t u k o n u e n , . . . E s a n b e z a l a , 2 0 1 5 e a n , n o r a i n o joango nintzen asko jakin gabe, etxeko e k i n b a l o r a t u o n d o r e n , e t a i l u s i o h a n diarekin, onartu nuen. Gaur arte! Ibilbi dea emankorra izan da.

U r t e b e re a n , Fo r u Al d u n d i ko E m a k um e e n e t a G i z o n e n B e rd i n t a s u n e r a ko O r g a n o a r e n z u z e n d a r i i z e n d a t u z i ntuzten. Nola heldu zenion horri?

E z u s t e k o a i z a n z e n ! G e h i a g o e s p e r o nuen nekazaritza alorreko ordezkaritza b a t e d o . G o g o e t a r i e m a n n i o n b e r e denbora, eta bat batean etortzen zitzai d a n , n i r e a m a r e n o r o i m e n a , o s o g a z t e g a l d u n u e n a I r u d i t u z i t z a i d a n a p u s t u h o r r e k i n a m a o h o r a t z e n n u e l a e t a a u k e r a h a n d i a z e l a . O r o i t z a p e n h o r r e k i n heldu nion Gogoan dut, nola amarekin asko hitz egiten genuen dibortzioaz, be h a r r a z e l a , e t a 1 9 8 2 a n l e g e a o n a r t u z e

Ez daukat inongo zalantzarik! Martxan jarritako programa guztiek eragina ba dute ere, aipatutako planarekin sentsi b i l i z a z i o k a n p a i n a b e r r i t z a i l e b a t j a r r i g e n u e n m a r t x a n , Denok zu l e l o p e a n , eta hor hasi ginen mezu bat zabaltzen; denok garela edozein indarkeria kasu ren aurrean erantzule, gizarte moduan B i o l e n t z i a h o r r e n o i n a r r i a n g i z a r t e a n o r a i n d i k d a u d e n d e s b e r d i n t a s u n a k daude

N i s a r t u n i n t z e n e a n , g u r e s o z i o l o g i a n u s t e g e n u e n e z b e r d i n t a s u n a k gaindituta zeudela, berdintasunean bi z i z e n g i z a r t e b a t e a n b i z i g i n e l a B a i n a ez zen horrela, eta denboraren poderioz kapaz izan gara urrats sendoak emate ko, plangintza horri esker, baita berdin t a s u n p o l i t i k e n s i s t e m a o s o b a t i e s k e r ere Eta ari naiz, iturburu Europa mailan e t a m u n d u m a i l a n d u t e n e r r e m i n t e z ; adibidez, Istanbuleko hitzarmenaz, eta E u r o p a k o b a t z o r d e a n d a u d e n i n s t i t u zioez Sintonian, orbita antzeko batean lan eginda egin dira urratsak.

G a u r g a u r ko z ke z k a n a g u s i e t a ko b a t den kontziliazioa ardatz duen eta Beasainen garatu den Herrilab proiektuan p a r t e h a r t z e k o a u k e r a e r e i z a n z enuen. Zer ondorio ateratzen duzu?

Emaitza da, arazoa identifikatu, eta de n o k e k a r p e n b a t e g i t e k o n o l a b a i t e k o sistema bat sortzea; lankidetzazko go

Miren Elgarresta Larrabide • Emakundeko zuzendaria

Testua: Ariane Vierbücher Argazkia: Mikel Albisu

b e r n a n t z a r e n i k u s p u n t u t i k d e n o k ekarpenak egiteko espazioak eraikitzea eta espazio horiek gainera, interkonek tatuta egoteko bideak eraikitzea.

A s k o t a n e s a t e n d a , a r a z o k o n p l e x u b a t e k k o n p o n b i d e k o n p l e x u b a t b e h a r duela, eta nik esango nuke konponbide ak inteligentea izan behar duela. Arazo o r o k o r b a t i , h o r r e t a n e r a g i t e n d u t e n pertsona guztiekin nolabait konektatu e g i n b e h a r d u z u e l k a r r e k i n b i d e b a t markatzeko. Eta bideak ez dauka zertan bide bakar bat izan behar. Bide diferen t e e t a t i k l e k u b e r e r a i r i s t e a p o s i b l e d a , eta ni ikasketa horrekin geratzen naiz P r o i e k t u a r e n e m a i t z a k a u r ke z t u e t a gutxira egin zen publiko, Emakundeko z u z e n d a r i b e r r i a i z a n g o z i n e l a . N o l a jaso zenuen proposamena? [ H a s p e r e n e g i t e n d u ] H o r i e r e e z u s t e batean. Nik hiru hitzetan laburbilduko n u k e ; e r r e s p e t u a , a r d u r a e t a i l u s i o a Emakundek daukan mailagatik, izena g a t i k e t a o s p e a g a t i k , n i r e a u r r e k o e k , Txaro Arteagatik hasi, Izaskun Landai dara, ibilbide horretan jardun dutenei, begirunea Ardura hau, beste plaza bat d a , e t a e s a n g o d u t , n i k b e t i k a r g u g u z tiak arduraz bizi izan ditudala, oraingo an ere, halaxe da, erronka handia dela k o . E t a i l u s i o h a n d i a d a u k a t a z k e n e k o z a z p i u r t e e t a n m o d u a p a l e a n e g i n d u dan lanari aitortza bat delako. Hemendik aurrerako esparru estrategikoak zeintzuk izango dira? Pasa den martxoan, onespen handiare kin onartu zen Berdintasun lege berria ren garapena Hona iristeko bide luzea e g i n d a , I z a s k u n L a n d a i d a r e n e s k u t i k g a r a t u d e n a . L e g e a k o n d o l o t z e n d i t u e m a k u m e e t a g i z o n e k e d u k i d i t u g u n ezberdintasunak eta biolentzia, eta hor niretzako erronka handi bat dago. Era kunde baten barruan politika sektoria letan genero ikuspegia txertatzeko be h a r r a e r e a g e r t z e n d u A p u s t u h a n d i a e g i n b e h a r k o d u g u , h o r r e k e s k a t z e n duelako koordinazio handi bat.

Bide batez, esan, erronka edo egite koen artean, ekainean onartu zen herri ituna, atxikimendu zabal bat lortu due na, baina oraindik ere zabalagoa izateko aukera badago Nik hor irudikatzen dut, e t a a r i g a r a l a n t z e n , j a r r i b e h a r g a r e l a b e l a u n a l d i b e r r i e t a r a b e g i r a , g a z t e e n g a n a h u r b i l k e t a b e r e z i b a t e g i n b e h a r d u g u l a N i k u s t e d u t B e r d i n t a s u n l e g e berri honek aro berri baten aurrean jar tzen gaituela eta horretan berdintasu

naren belaunaldi berrietara begiratze ko aukera ezin hobea daukagu.

Eta biolentziaren aurrean, azkeneko u r t e h a u e t a n h a i n b a t t r e s n a m a r t x a n jarri izan ditugu. Emakunderen eskutik jarritakoak dira protokolo asko, eta hor berrikuspen kualitatibo inportante bat g a r a t u b e h a r d u g u , g u r e a r r e t a z e r b i t z u e t a n o s o o n d o t x e r t a t z e k o e m a k u mearen ahalduntzearen beharra. Biga rren mailako biktimizazioa saihestu be har dugu horretarako tresnak jarriz, eta batez ere, ematen ditugun zerbitzu ho rietan, goreneko kalitatea lortze aldera lan egin behar dugu B i o l e n t z i a r i d a g o k i o n e z l e g e b e r r i a k hainbat gako ematen ditu emakume ek espazio publikoa hartze aldera, ba t e z e r e j a i e n b u e l t a n . U d a h o n e t a n , h a i n j u x t u, z a l a p a r t a h a n d i a i z a n d a ziztadekin. Zein ondorio atera duzue? Zorionez ez dugu gehiago entzun Tes t u i n g u r u a b e r e z i a z e n ; h a i n j u s t u , u d a honetan, sartzen ginen, bi urte pande m i a n b i z i e t a e s p a z i o p u b l i k o a r e n b e rreskurapenean Kasuen jarraipen estu e s t u a e g i n g e n u e n I k u s i g e n u e n k a s u guztietan sustantzia kimikorik gabeko z i z t a d a k z i r e l a . I r a k u r k e t a d a , b i o l e n tzia mota bat dela, erasoa egiteko beste m o d u b a t e t a a b i s u b a t d a e m a k u m e guztientzat, jaiak kalean bizitzeko as katasunik ez daukatela.

Uste dut, ohartarazi diogula gizarte ari horrekin ez gaudela ados, noski! B e a s a i n g o f e s t e t a n , o r d e a , z i z t a d a b a i n o g e h i a g o g e r t a t u z e n . J a i g i ro a n gertatu ez zen beste kasu bat ere izan zen 2019an uztailean. Martxoan jakin zen, bortxatzaileak beste lau emaku-

«Ideologikoki kokatu eta politika munduan nire ekarpena egiteko, 2007an EAJko kide egin nintzen, pretentsio handirik gabe»

«Emakundetik ematen ditugun zerbitzu horietan, goreneko kalitatea lortze aldera lan egin behar dugu»

m e g e h i a g o e r e b o r t x a t u z i t u e l a . Albiste horiekin ohitu egin behar du gu?

Ohitu? Inolaz ere ez, hori saihestu egin behar da. Iruditzen zait oso adierazga rria dela, nire ustetan, ematen diren ti tularretako ñabardura guzti horiek, ez dakit beharrezkoak diren Jendeak ira kurri egiten ditu eta mina sentitzen du. N i r i b a r r u k o m i n h a n d i a s o r t z e n d i t p e n t s a t z e a k e m a k u m e h o r i e k b i z i b e har izan dutela horrelako eraso bortitza.

Festetan gertatutakoa, ondo ezagu t z e n d u t , e t a g o g o a n d u t e l k a r r e t a r a tzea, jendetza bildu zen, bortxaketa oso larria izan zelako. Ohitu ez, eta uste dut horrelakoek behar dutela erantzun juri d i k o o s o n a b a r m e n a , h o r r e n a l d e k o a n a i z , e r a n t z u n p u b l i k o b a t e n a l d e k o a , eta benetan sentsibilizazioaren bidean, gizartea kokatzeko zero tolerantzia ho

«Bortxaketek behar dute erantzun juridiko oso nabarmena, erantzun publikoa eta zero tolerantzia»

«Emankuderen zeregina da berdintasun politiken sustapena, jarraipena eta ebaluazioa, eta bide horretan ari gara lanean»

Zein da?

Amak ereindako haziaren fruitua da

Nongotarra den galdetuta, «Oñatin errotuta, baina Zumarra gan sortua» da Miren Elgarresta Larrabideren erantzuna Kargu publikoaz harago, alderdi pertsonalagoaz ere mintzatu da, sorkuntzak duen pisuaz, bere sustraiez; «hor nire lehenen go soziologia, nire haurtzaroa, nerabezaroa hortxe jorratu zen, horri ezin diot ukorik egin», nabarmendu du «Biak maite ditut», bukatu du esaten, adiskidetzeko tonuan

Aita urretxuarra zen, baina Zumarragan bizitzeko hautua egin zuten. Haurtzaroaz hasita, gogoratu du, 70eko hamarka dako Zumarraga, Orbegozo lantegiaren beharrak erantzuteko espainiar estatutik etorritako familiak oso ugariak ziren Zuma rraga hura. «Errealitate horretan, zenbateraino kosta zitzaigun gure hizkuntza maitea presenteago edukitzea», gogoeta egin du Eta momentu horretan, ama etorri zaio burura, bere sortzailea, bere erreferente izan dena; «etxeko hizkuntza euskara zen, bizkaiera ere bai, ama bizkaitarra baitzen, eta egunero gogora tzen zigun, ‘mesedez, euskaraz!’».

Erreferente du ama bizitzako beste alorretan ere Emakume «langilea» izan zen, «baserritarra», «alaben etorkizunaz kez katzen» zena eta «guretzako autonomia ekonomikoa desio zuena», besteak beste. Mirenen hitzetan, «amaren, hizkuntzan feminismoaren hitza ez zegoen barneratuta, baina bera zen feminista hutsa, goitik behera»

Ama hark ereindako haziaren fruitua da gaur egun Emakun deren zuzendari berria dena. Amak erakutsitakoaren bidetik, albaitaritza ikasketak egin, lan munduan sartu, erantzukizunagatik politikara jauzi egin zuena Oso presente du «ama ohora tzeko» ere onartu zuela emakume eta gizonen berdintasunaren aldeko lana.

r r e t a n H o r i d a b i d e a b e n e t a n , b i o l e n tzia horri gizarte horma bat eraikitzeko. Beste albiste bat, ez da Euskal Herrian g e r t a t u t a k o a , b a i n a i z a n z i t e k e e n . Hala dio titularrak, ‘Bi urteko gartzela z i g o r r a a l a b a b o r t x a t z e k o b o t i k a k erabili zituen gizon batentzat’. Hori da biolentzia bat oso ezkutuan da g o e n a , b i o l e n t z i a m a t x i s t a r e n m a r k o horren barruan formak eta esparru asko daude, eta horietako asko dira, espazio p r i b a t u a n g e r t a t z e n d i r e n a k H o r r e l a k o a k g i z a r t e r a t u e g i n b e h a r d i t u g u Adin txikikoekin egiten den biolentzia r e n a u r r e a n e r e a r d u r a d a u k a g u , e t a neurriak hartu behar dira Erronka asko aurretik, baina orain gut x i j a k i n d a , Eu s ko J a u r l a r i t z a k E m a -

kunderi bideratuko dion aurrekontua iaz baino %1 gehiago izango dela soilik. Uste duzu baliabide nahikoa dela? Nik uste dut izenburu horrek erakusten d u e l a a r g a z k i a r e n z a t i t x i k i t x i k i b a t Emankuderen zeregina da berdintasun politiken sustapena, jarraipena eta eba luazioa Eta berdintasun politiken gara pena esparru desberdinetan egiten da Esparru horiek gainera, politika sekto rialak dira; segurtasun departamentua, osasun departamentua, hezkuntza de p a r t a m e n t u a , n e k a z a r i t z a p o l i t i k a k , ogasuna eta fiskalitatea … Politika guzti horietan eragitea da gure funtzioa.

Genero ikuspegia duten politikak di seinatzea eta sektore horietan diagnos tikatzen diren ezberdintasunetan gara

tzea, departamentu bakoitzari dagokio, e t a d e p a r t a m e n t u b a k o i t z a r i d a g o k i o h o r r e t a r a k o a u r r e k o n t u a b i d e r a t z e a . B e r a z , E m a k u n d e r e n a z g a i n , g e h i a g o ere bideratzen da berdintasunera Bukatzeko, eta azaroaren 25a gainean dela kontutan izanda, zein da herrita rrei helarazi nahi diezun mezua. Z o r i o n e z , u r t e o t a n , g i z a r t e a k e r a k u t s i d u , o s o l e r r o k a t u t a d a g o e l a , E m a k u n detik eta Aldundiaren berdintasun zu zendaritzetatik martxan jarritako eki menetan Uste dut gizarteak berdinza leagoa izateko grina duela. Oraindik ez berdintasunak daude, baina borondate ona dago Indarkeria matxistaren aurka gizartea behar dugu bidelagun, ezarri tako helburuak lortzeko.

Miren Elgarresta Larrabide • Emakundeko zuzendaria

Hitzen ganbara

Zuatzille: Zuhatzaren edo belar meta ren erdiko egurra, behetik gora zutika jartzen den enbor mehe edo adaxka luzea. Zuhatzaren beste forma batzuk sugatz, suhatz, subatz ere badira Euskal Herrian barrena

Pertsonaia

Esaera zaharra

«Zortzi euskal abizenek baino gehiago balio du euskal mingainak» Euskaraldia datorren honetan, esaera ezin aproposagoa, Luis Aizpuru itsa sondoarrari jasotakoa Eta, Euskaraldi tik harago, urte guztirako aplikagarria

Efemerideak

1854 11 14. Serapio Mujika historiala ri-artxibozaina jaio zen, Ormaiztegin 1755-11-19 Jose Felix Amundarain idazlea jaio zen, Zegaman. 1963 11 19. Goierri Eskola inauguratu zuten, CAFen Lazkaibarko lantegian

Katalina G oia sukaldariaren errezetak

Goierrin garrantzia handia izan d u e n e m a k u m e z k o b a t d a l e r r o o t a n h i z p i d e . G a r r a n t z i h a n d i a i z a n a g a t i k , a l d i b e r e an, ezezaguna dena Katalina Goia Mur g i o n d o s u k a l d a r i a d a g a u r k o p e r t s o naia. Goierriko emakume asko eta asko rentzat erreferentzia izandako mutilo ar segurarra, eta goierritar ugariren sa belak poztu dituena.

Beste emakumezko askorekin gerta tzen den bezala, sukaldari goierritarrari b u r u z k o i n f o r m a z i o a a u r k i t z e a k o s t a egiten da. Segurako Hariz harisorgindu hadi!ibilbide didaktikoak bistarazi nahi i z a n d u , Ondojan com g i d a k a r a k a t u zuen Katalina Goiaren bizitza

Mutiloan jaioa (1911) eta haurtzaroan

S e g u r a r a b i z i t z e r a j o a n a z e n K a t a l i n a Goia; Seguran hil zen, 1979an. Gaztetan B i z k a i k o h i r i b u r u r a , B i l b o r a j o a n z e n neskame eta jabeek, Katalinak sukalde rako zuen trebetasunaz jabetuta, Bilbo ko bertako eskola batean sukaldaritza ren inguruko sekretuak ikasteko aukera eskaini zioten Eskolak ondo jaso zituen Katalina Goiak, bere bizitza sukaldari tzatik osatu baitzuen.

Sukaldaritza liburua

Segurako unitate didaktikoaren esane t a n , « h e r r i r a i t z u l i t a k o a n G o i e r r i k o h a i n b a t b a s e r r i t a n e z k o n t z a k o b a n k e teak antolatzen zituen, baita Segurako Imaz jatetxean ere».

Bestalde, 60ko hamarkadatik jubila t u a r t e a n , B e a s a i n g o I n d a r e n p r e s a k o sukaldeko arduraduna izan zen, bere bi alabekin batera.

S u k a l d a r i t z a r i b u r u z k o b e r e e z a g u t z a k Libro de cocina i z e n e k o l i b u r u a n jaso zituen Catalina Goya de Echezarre ta izenarekin sinatua, Tomas Etxezarre tarekin ezkondutakoan senarraren abi zena hartuta. 174 orritan 500ndik gora errezeta jaso zituen: sarrerakoak, arrai n a k , h a r a g i a k , p o s t r e a k e t a i z o z k i a k ataletan banatuta.

Ikastaroak herriz herri B i l b o n i k a s i t a k o a G o i e r r i n e r a k u s t e n a r i t u z e n K a t a l i n a G o i a e t a i k a s t a r o a k eman zituen herriz herri. Ikasle gehie nak emakumezkoak izan bazituen ere, gizonezkoak ere joaten omen ziren Ho rietako bat izan zen Karlos Argiñano be asaindar sukaldaria.

Oraindik ere Katalina Goiaren esen tzia bizirik dago Goierriko sukaldeetan, belaunaldi arteko transmisioari esker.

Ezkerreko argazkian Katalina Goia erdian , alabekin, Indar lantokiko sukaldean Eskuinekoanan, Imaz jatetxean (ezkerretik lehenengoa) Ondojan com

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Testua: Loinaz Agirre

G aiak hala dio

Kate motzean

Gaia: Izenak erregistratzeaz

Neurria: Hamarreko handia

Doinua: Gure aurreko guraso zaharrak

Alerta nauka gaur aste batzuk Gasteizetik ikasiak: Zia izena izan beharko omen duela Haziak. Hainbat iritzi euskarafobo semenfobiaz nahasiak, disimulurik gabe agindu du toga azpiko naziak. Mesede handirik ez digu egin bere aitaren haziak

Hiztegietan haziak ditu beste hainbat adiera: burusoiltzera heldu aurretik, hazten da ilea bera; gehiegi hazi diren hiriek dakarte lurren galera; letxugak hazi nahi dituena joan daiteke baratzera Epaile goren, hazi zaitezen, segi euskara ikastera!

HURRENGOA »

Bertsolaria: Nerea Elustondo Plazaola

Miel

Mari Imaz • Mutiloako biztanlea «Pelikulak

baino nahiago ditut dokumentalak»

D u e l a 3 u r t e t i k b i z i d a M i e l M a r i I m a z (Idiazabal, 1972) Mutiloan «Aldaketak beti dira aldaketa, eta herri txiki batek lasaitasun gehiago eskaintzen duen be zala, zerbitzuak gutxiago dira, baina on do bizi naiz bertan» Ze zaletasun dituzu?

M e n d i a n o i n e z e d o b i z i k l e t a z i b i l t z e a . Tarteka bide berdean korrika pixka bat egitea Elurra ere gustuko dut Pelikula bat edo telesail bat. Nahiago ditut dokumentalak, batez ere turistiko kulturalak direnak. Musika talde edo abeslari bat.

Benito Lertxundi Abesti bat.

Xabier Leteren Xalbadorren heriotzean. Oporretarako leku bat.

Ezkarai

Zer gosaltzen duzu? Gehienetan esnea zerealekin. Kolore bat.

Urdina

Inoiz ahaztuko ez duzun eguna. Egun onak ezin dira ahaztu, eta dudarik gabe nire semeak jaio ziren egunak dira hoberenak.

Jaso duzun oparirik bereziena. Aurrez aipatutako horiek momentu be rezi batean egindako bi marrazki Amets bat

I n o i z b e t e k o e z d e n z e r b a i t ; b e r r i r o 12 urte izatea Bizitzako plazer txiki bat.

B i z i t z a b e r a d a p l a z e r h a n d i b a t , e t a e g u r a l d i e d e r r a r e k i n e g u n a z e u r e b u ruari eskaintzeak ez du parekorik Goierriko txoko bat.

Mutiloa Ormaiztegi bide berdeko Bar naola ingurua eguraldi onarekin oso be rezia da Mutiloan biziko ez bazina.

A u s k a l o … o r d u a n h a s i b e h a r k o n u k e pentsatzen, baina horrelako herri txiki bat; Zerainen ere bizi izan naiz eta ez da leku txarra

Testua eta argazkia: Mikel Albisu

Antton Fernandez Lasa

Antton Fernandez

Erreportajea

INOKULAZIOAK, BASOAK BIZIBERRITZEKO

Itsasondoko Udalak basoak biziberritzeko proiektua du esku artean. Onddo zuria eta bi motatako trufak inokulatu dituzte.

I

t s a s o n d o k o U d a l a h e r r i k o b a s o a k b i z i b e r r i t z e k o l a n e a n d a b i l . D u e l a b i u r t e o n d d o e z b e r d i n e n i n o k u l a z i o p r o i e k t u a j a r r i z u e n m a r t x a n e t a , E u s k o J a u r l a r i t z a r e n l a g u n t z a r e k i n , i n o k u l a z i o a k e g i n d i t u m e n d i p u b l i k o k o h a i n b a t a r b o l e t a n B a t e t i k , 3 0 zuhaitzatan bi motatako trufak inoku l a t u d i t u z t e , e t a 5 0 h a r i t z e t a n boletus edulis, o n d d o z u r i a . B e s t e t i k , g a z t a i nondoak berreskuratzeko pitolitus on torius o n d d o a s a r t u d u t e g a z t a i n o n d o gazteetan. Ultzamako (Nafarroa) perre txikuen kotoko kideekin eta Palentzia ko (Espainia) mendi ingenieritza eskola batekin ibili dira lanean proiekturako

P r o z e s u « s i n b i o t i k o a » d a o n d d o e n e t a z u h a i t z e n a r t e k o a . I ñ a k i A i z p u r u Itsasondoko alkateak azaldu duenaren arabera, arbolek onddoak behar dituz t e l a k o , e t a o n d d o e k a r b o l a k : « Z u h a i t z e n s u s t r a i e t a n b i z i d a o n d d o a , e t a zuhaitzak karbohidratoak ematen diz k i o ; o n d d o a k , b e r r i z , g a t z m i n e r a l a k ematen dizkio arbolari. Bi espezieak ira b a z t e n a t e r a t z e n d i r a » . O n d d o z u r i a , boletus edulis, berez badago inguruan, b a i n a h o r i e k u g a r i t z e k o i n o k u l a z i o a k e g i n d i r a . B a l i o g a s t r o n o m i k o e t a e k o

nomikoa izan dezake Trufaren kasuan, trufa zuriarekin egin da proba, bertako arboletan ondo moldatzen delako. Tru fa beltzak beste arbola eta terreno mota b a t z u k b e h a r d i t u e n e z , « a r t e a b a t e z ere», Gasteiztik (Araba) hegoaldera ino kulatu ohi dira. «Zuriak haritzekin edo t a h u r r i t z e k i n j o a n d a i t e z k e » . Tuber borchii e t a Tuber aestivum i z e n a d u t e inokulatu dituztenak.

N a t u r a k d e n b o r a b e h a r d u , e t a i n o kulazio prozesu hori ere geldoa da, ez du bat bateko emaitzarik ematen Boletu sak 20 urtetik gorako arbolak behar ditu f r u i t u a k e m a n a h a l i z a t e k o , e t a b e r a z , Itsasondon, «duela 30 urte landatutako harizti batean ari dira» Iaz egin zituz t e n boletus edulis i n o k u l a z i o a k , b a i n a lauzpabost urte behar dituzte emaitzak emateko «Zain gaude, beraz, dena pro bak egitea da»

Prozesuak eragina izango duen den borak esango du. Fruituak eman ala ez, b a i n a , b a s o a a b e r a s t e k o b a l i a g a r r i a i z a n g o d a , « i k u s t e n e z d e n a r r e n , o n d d o a k b e h a r b e h a r r e z k o a k » d i r e l a k o , « a r b o l e k e t a o n d d o e k e l k a r r e n l a g u n tza behar dutelako»

Gaixotutako gaztainondoak

O n d d o z u r i a z e t a t r u f e z g a i n , g a z t a i n o n d o b a t z u e t a n Pisolithus tinctorius onddoa inokulatu dute Gaztainondoak b e r r e s k u r a t z e a d a h e l b u r u a . Crypho nectria parasitica eta Phytophtoracin namomi patogenoek eraginda, txankro eta tinta gaitzak hedatu dira azken ha m a r k a d e t a n g a z t a i n o n d o e t a n . H o r r e n

«Zuhaitzak karbohidratoak ematen dizkio onddoari; onddoak, berriz, gatz mineralak ematen dizkio arbolari»

«Gaztainondoek asko sufritu dute. ‘Pisolithus tinctorius’ txertoarekin berreskuratzeko aukera izango genuke»

Iñaki Aizpuru Itsasondoko alkatea

Trufa onddoak inokulatu dituzten gunea, Itsasondon horretarako prestatuta ECM

Testua: Laida Goiburu

eraginez, gaztainondo batzuk hondatu t a d a u d e , « n a h i k o e r a k a x k a r r e a n » «Orain dela 100 bat urte Goierri aldean oso garrantzitsuak ziren gaztainak ba s e r r i e t a n , b a i n a d e s a g e r t z e n j o a n d i r a g a i t z h o r i e n g a t i k » Pisolithus tincto rius o n d d o a t x e r t o m o d u k o b a t i z a n daiteke gaixo dauden arbol horientzat. G a z t e e t a n e m a n e z g e r o , e m a i t z a o n a k dituela frogatu dute, baina zaharretan oraindik ez Itsasondon egin dute pro b a . « G a z t a i n o n d o e k a s k o s u f r i t u d u t e eta txertoarekin berreskuratzeko auke ra izango genuke»

Ultzamako perretxikuen kotoarekin dabil lanean udala. Ultzamakoen bidez, i n o k u l a z i o h o r i e t a n a d i t u a d e n P a l e n tziako mendi ingenieritza eskola bate kin harremanetan jarri ziren, han ingu r u a n « a s k o l a n t z e n » a r i d i r e l a k o g a i a . «Leon, Galizia, Extremadura, Salaman k a e r e m u h o r r e t a n g a z t a i n o n d o a s k o l a n d a t z e n a r i d i r a , e t a h e m e n s a l t z e n diren gaztain asko handik ekarritakoak

dira». Gaztainondoak berreskuratzea rekin batera, produktu ekonomiko bat ere berreskuratuko litzateke, garai ba tean Euskal Herrian ere garrantzia han d i k o a i z a n z e n a . « H e m e n h e z e t a s u n handia daukagunez, onddoak onerako eta txarrerako gustora ibiltzen dira»

Etorkizunari begira

E u s k o J a u r l a r i t z a r e n d i r u l a g u n t z e k i n daramate aurrera proiektua Urtez urte e g i n d a k o l a n e k e z d u t e m o m e n t u a n emaitzarik emango, baina helburutzat jo dute «etorkizuna» Egurra modu az karrean ekoizteaz aparte, «etorkizune ra begira beste aukera batzuk» plantea tu dituzte, bertako zuhaitzei lehentasu na emanez, «klima aldaketarekin baso ak inportanteak» baitira Arbolak osa s u n t s u i z a t e k o i n o k u l a z i o a k g a r r a n t z i t s u a k i z a n g o d i r a , e k a r p e n g a s t r o n o m i k o a z a p a r t e « E z d a e g u r r a azkar eta merke ekoiztea bakarrik, eu k a l i p t o a r e k i n b e z a l a , b e s t e a u k e r a b a

Sustraietatik doa inokuloa barrura

Onddo zuria inokulatzeko, haritzen inguruetan zanga batzuk egiten dira, sustrai txi kienak puskatzeko eta barruan sartzeko inokuloak Ondoren, berriz lurrarekin estaltzen dira zanga horiek, sustraien miko rrizazioa gerta dadin onddoa ren mizelioarekin topatzean Trufen kasuan, trufa putzuak egiten dira arbolen inguruan Bertan PH sustratu bat, trufa inokuloa, mikorrizazioa erraz teko bakteria bat eta lurra na hasten dira, eta zuloa estali he si batekin, basurdeek jan ez ze zaten Azkenik, gaztainondoen ka suan, gaixotutakoen enborre tan zanga erradial batzuk egi ten dira, eta bertatik sartzen dira inokuloak. Sustraiek eta inokuloak bat egin dezaten, berriz ere estaltzen dituzte lu rrarekin

t z u k b a d a u d e i n t e r e s g a r r i a k i z a n d a i tezkeenak», azaldu du Aizpuruk

Inokulazioak egitea ez ezik, haritzak, l i z a r r a k , g e r e z i o n d o a k e t a g a z t a i n o n d o a k l a n d a t u d i t u z t e I t s a s o n d o n a u r ten Guztira, urte amaierarako, ia 5 000 zuhaitz landatuta izango dituzte Ezku rra bildu, landatu, sartu... Murumendi tik behera begira ikusten den basoetan d a b i l t z a l a n e a n M e n d i p u b l i k o a b e rreskuratzeko ahaleginak egiten ari da udala basoak biziberritzeko eta bertako zuhaitzei eta onddoei haien lekua egite ko «Basoek ematen dituzten onura pu b l i k o e k e r a m a t e n g a i t u z t e m e n d i a e t a terrenoa publikoa bihurtzera».

Azaroaren 15eko asteburuan astebu r u m i k o l o g i k o a a n t o l a t u z e n I t s a s o n d o n H e r r i t a r r e k i n o k u l a z i o e r e m u a e z a g u t z e k o a u k e r a i z a n z u t e n , e t a proiektuaren nondik norakoak hobeto ezagutzeko Urte batzuk itxaron behar ko dituzte emaitza onak izango dituen jakiteko.

Onddoen inokulazioa

Erretratua

1936AN GERTATUA

Gabino Alustiza eta Luisa Telle riaren istorioa kontatzera na t o r k i z u e G a b i n o A l u s t i z a ( E A J P N V ) , A i a k o a l k a t e z e l a fusilatu zuten. Gabino Seguran jaio zen 1888 urtean. Bere aita Blas Alustiza, ze raindarra, Sagastibil baserrikoa zen Be re ama Francisca Etxeberria, segurarra. B l a s e t a F r a n c i s c a 1 8 7 9 a n e z k o n d u z i r e n , l a u s e m e a l a b a i z a n z i t u z t e n e t a haietatik hiru umetan hil ziren Horre la, Gabino seme bakar geratu zen; 15 ur terekin umezurtz gelditu zen.

Luisa Telleria Oiarbide Segurako Ze r a i n s a g a s t i b a s e r r i a n j a i o z e n 1 8 8 8 a n Bere gurasoak Plazido Telleria Goiburu ( S e g u r a k o M a n t x o t e g i b a s e r r i k o a ) e t a Isabel Oiarbide Aranzadi (Segurako As p a o t z a B a s e r r i k o a ) i z a n z i r e n P l a z i d o I s a b e l e k i n e z k o n d u a u r r e t i k , A n g e l a U g a l d e T e l l e r i a r e k i n e z k o n d u z e n 1 8 6 8 a n , b a i n a A n g e l a 1 8 7 2 a n h i l e g i n zen eta orduan ezkondu zen Isabelekin, 1873 urtean. Ordurako Plazidok bi seme alaba zituen. Plazido Telleriak eta bere bi emazteek (Angela eta Isabel) 9 seme a l a b a i z a n z i t u z t e n e t a h o r i e n a r t e a n Luisa Telleria Oiarbide, 1888an jaioa.

G a b i n o A l u s t i z a h e r r i a n b a k a r r i k g e l d i t u z e n 1 5 u r t e r e k i n e t a z i u r r e n i k Lardizabal familiak eraman zuen Aiako Laurgaingo jauregira lanera, XX. mende h a s i e r a n . N o l a b a i t L u i s a e z a g u t u e t a 1914an ezkondu ziren Seguran, (26 urte zituztela) eta Laurgainen jarri ziren bi z i t z e n L a r d i z a b a l d a r r e n a g i n d u e t a r a .

Gabinok jauregiko administratzaile la nak egiten zituen.

H e m e n d i k a u r r e r a k o i d a t z i a Aia 1936: Gerra zibila, errepresio frankista eta giza eskubideen urraketa liburutik ateratakoa da, Eneko Sanz Goikoetxeak 2015ean idatzia 1931 urtean, Errepubli ka garaian, herritarrek Gabino aukera t u z u t e n a l k a t e t a r a k o ( E A J P N V t i k ) . L a s t e r i z a n z e n z i g o r t u a , 1 9 3 4 a n h a i n zuzen, ikurrina jarri zuelako udaletxe an, baina zigorra barkatu zioten 1936an ( o r d u r a k o g e r r a h a s i t a z e g o e n ) e t a b e rriz alkate jarri zen

Aian atxilotua

Aian sartu zirenean erreketeek Gabino atxilotu zuten eta Ondarretako kartze lara eraman zuten Bere alaba Ixabelek horrela kontatzen du: «Ni Errepublika garaian oso gazte nintzen. Ez dakit aita p o l i t i k a n s a r t u a n z e g o e n , b a i n a A i a k o alkatea zen Nazionalista zen, baita bere n a g u s i a k e r e . G e r r a h a s i z e n e a n h a i e k (Lardizabaleko jabeak) Frantziara joan ziren eta aita eta ama geratu ziren bede r a t z i u m e e k i n L a r d i z a b a l j a u r e g i a n ) » Ixabelek segitzen du kontatzen, «ahiz pa zaharrena Donostian genuen lanean eta hura joaten zen Ondarretara bisitan, baita jana eta behar zituen gauzak era m a t e r a . E g u n b a t e a n b e r t a r a j o a n z e n eta bakaziokin bidali zutela etxera esan zioten, eta ‘akabo’, guk ez genuen berri ro aita ikusi»

« G u r e a m a k b i t a r t e a n j a u r e g i a n ,

Laurgainen, jarraitu zuen lanean, 9 se m e a l a b e k i n e t a b i z i m o d u a a h a l d e n bezala ateratzen zuen Seme bat etxean gelditu zen eta beste biak frankistek ge rrara bidali zituzten. Hiru alaba hiru ur tez Zarautz, Agilafuente eta Sukarrieta ko kolonietan egon ginen Herrira buel t a t u g i n e n e a n k o n t u r a t u g i n e n z e i n d e s b e r d i n a e t a z a i l a z e n e t o r k i z u n e k o e g o e r a » . « A m a b e t i t r i s t e i k u s t e n g e nuen, etxean egiten zuen lan, juxtu bai n o b i z i g i n e n , g a z t a i n a k , s a r d i n z a h a rrak, bientzako bat, razionamendua ze goen Hasiera batean gure familia baz tertua izan zen herrian, handik denbora batera gutxinaka onartuak izan ginen».

Gabino fusilatu

G a u r e g u n b a d a k i g u G a b i n i o A l u s t i z a f u s i l a t u e g i n z u t e l a , e p a i k e t a r i k g a b e H e r n a n i k o k a n p o s a n t u a n e t a b e r t a r a Ondarretako kartzelatik eraman zutela H o r m a h o r i e t a n f u s i l a t u t a k o h a i n b a t p e r t s o n e n a r t e a n a z k e n a i z a n z e n , 1 9 3 6 k o u r r i a r e n 2 7 a n . 2 0 1 2 a n A i a k o u d a l a k o m e n d u e g i n z u e n G a b i n o , h a ren alabak bertan zirela Joan zen iraile an, Ixabel bizi den alaba bakarra (97 ur te) Segurara etorri zen, bere amaren ba s e r r i a i k u s t e r a , h e r r i a r i b u e l t a b a t e m a n , L a r d i z a b a l j a u r e g i a i k u s i , m e z a e n t z u n e t a b a z k a l d u o n d o r e n e t x e r a . Nahi duzun arte Ixabel.

Eskerrik asko Eneko Sanz Goikoetxe ari, bere liburuan segurar familia honen tragedia azaltzeagatik.

Pello Agirrezabal Urzelai

Segura

Ixabel Jose Mari semearekin eta haren emaztea Elirekin Segurako Lardizabal Jauregiaren aurrean (gaur egungo udaletxea) Pello Agirrezabal

Ma d d i L o p e t e g i ( O r d i z i a , 2 0 0 2 ) e t a I r a t i Z u b i z a r r e t a ( B e a s a i n , 1 9 9 8 ) G o i e r r i k o

I t a i a E m a k u m e e n A n t o l a k u n d e S o z i a l i s t a k o k i d e a k d i r a A z k e n a s t e e t a n B e a s a i n e n Emakumeontzako babes pisua orain! l e m a p e a n b o r r o k a b a t a b i a r a z i d u t e , o n d o r e n , a z a r o a r e n 25eko testuinguruarekin lotuz Zer eskatzen duzue abiarazi berri duzuen borroka honetan?

Maddi Lo pe te g i: Itaia Emakumeon An t o l a k u n d e S o z i a l i s t a t i k e t a i n d a r k e r i a matxistari aurreko egiteko asanblade t a t i k G o i e r r i k o h e r r i e n i n g u r u k o i k e r k e t a b a t a b i a r a z i g e n u e n , i n d a r k e r i a m a t x i s t a t e s t u i n g u r u a k s a i h e s t e k o n a h i z h o r i e n a u r r e a n b a b e s m e k a n i s moak sortzeko asmoz. Horrela, ohartu ginen Beasainen etxe giroan indarkeria matxista pairatzen duten eta babes so z i a l n a h i z b a l i a b i d e e k o n o m i k o e n g a bezian aurkitzen diren emakume langi l e e k e z d u t e l a e g o e r a h o r r e t a t i k a s k a t z e k o b a b e s p i s u r i k h e r r i a n B a t e t i k , b a d a k i g u g a u r g a u r k o z B e a s a i n g o Udalak emergentzia etxe bat duela, zei

n a k b a t b a t e k o t a s u n e k o k a s u a n i t z a k j a s o t z e n d i t u e n A l a b a i n a , i n d a r k e r i a m a t x i s t a r i a u r r e e g i t e k o b a b e s p i s u a k e m e r g e n t z i a z k o e t a t i k b e r e i z t e n d i r a eta guk biak berma ditzan eskatzen dio gu udalari Izan ere, egoera zaurgarrian d i r e n e m a k u m e h o r i e n a r r e t a k b a b e s pisu zehatzak behar ditu. Bestetik, jaki tun gara Beasaingo Udala ez dagoela le gez derrigortuta babes pisu hau izatera; baina, biztanleria kopuru handia duen herri batean oinarrizkoa iruditzen zai gu babes espazio hau existitzea, gaine r a , b a d a k i g u b i z t a n l e r i a k o p u r u b e r dintsua duten herri askok badutela. Irati Zu bizarre ta: Are gehiago, iragane an bazegoen emakumezkoentzako ba b e s p i s u h a u B a i n a , d i o t e k u d e a k e t a

nahiz erabilpen eskasia medio, pisu ho n e k b e r e i z a e r a a l d a t u z u e l a , a n t z a , egun dagoen izaera anitzeko emergen t z i a e t x e a b i l a k a t u z . G u k u d a l a r i p i s u zehatz hori berreskura dadin eskatzen diogu, emergentziazko etxetik bereizi t a . H a r r i g a r r i a d a , g a i n e r a , B e a s a i n g o U d a l a k e z d u e n e m a k u m e z k o e n t z a k o pisu honen eskaintza egiten duela web gunean Oso larria iruditzen zaigu hau, p i s u h o r r e n b e h a r r a d u e n e m a k u m e l a n g i l e a r e n k o n t r a k o e n g a i n u b a t baita

Z e r g a t i k d i o z u e g a r r a n t z i t s u a d e l a instituzioen mugetatik kanpo antolatzea?

I. Z . : A u r r e t i k e s a n d a k o a s o i l i k a d i b i d e bat gehiago da instituzio burgesen (ka su honetan, udaletxea) borondate erre al eza nahiz baliabide eskasia erakusten duena Izan ere, martxan jartzen dituz ten baliabide, diru laguntza zein beste lakoak momentuko gaitasun nahiz in teres ekonomiko eta politikoen arabe r a k o a k d i r a , e g u n b a t e t i k b e s t e r a m u r r i z t e n d i r e n a k . A r e g e h i a g o , h a u e k e z d u t e e m a k u m e a b e r e e g o e r a t i k a s k a tzen; kontrara, egoera miserableen ku d e a k e t a b e s t e r i k e z d u t e e g i t e n , m a i z e m a k u m e a e s k a i n t z e n d i o t e n e d o z e i n a u k e r a o n a r t z e r a d e r r i g o r t u a i z a n i k . Honek, egoera betikotu baino ez du egi ten, zapalkuntza bera erreproduzitzen duen gizarte ordena ez baita zalantzan j a r t z e n . G a i n e r a , u d a l e t x e t i k m a r t x a n jartzen diren berdintasun planak edota k o n t s e i l u f e m i n i s t e n s o r r e r a a u r p e g i z u r i k e t a e t a h e r r i a n d i r e n e s p r e s i o e z b e r d i n a k h a i e n k o n t r o l p e a n i z a t e k o m u g i m e n d u b a t g e h i a g o d i r a ( h a i e n kontra etor ez daitezen)

Maddi Lopetegi eta Irati Zubizarreta • Itaiako kideak

Testua: Maider Insausti Argazkia: Itaia

Gure lurra

TRABAK TRABA , EGURGINTZATIK BIZIMODUA ATEREAZ

Aitak erakutsitako ofizioari eutsiz, egurgintzan aritzen dira Ataungo Agerreaundiko Txomin eta Xabier Bikuña anaiak. Lurjabeak dira, eta etxeko pinudiak eta basoak ustiatzetik bizi dira. Su egurra ere saltzen dute. Administrazioak ezartzen dizkien burokrazia, lege eta mugekin kexu dira.

At a u n S a n M a r t i n g o A g e r r e a u n d i b a s e r r i k o s e m e a k d i r a T x o m i n ( 1 9 7 5 ) e t a X a b i e r B i kuña (1978) anaia egurzaleak. I z t a r t o r k o b i d e g u r u t z e t i k A r r a t e t a a l dera doan bidea hartuz iristen da autoz haien jaiotetxera, eskuin aldera zabal tzen den bidegurutzean gora. Oinez ere hamar minutuan irits liteke, Indarretxe eta Irubide artean dagoen bidezidorrari j a r r a i t u z ( a r r a s t o z u r i h o r i a k ) B e l a r r a nahiz egurra zelai aldapatsuetatik jais teko kablea zuen Ataungo baserrietako bat da herdoilak jota zegoelako kendu zuten–.

Jentilbaratza mendia ezkerrera ikus t e n d a A g e r r e a u n d i t i k , e s k u b i a l d e r a L o i b i d e k o m a l l o a k J e n t i l a k a i p a t u t a , b a d a k o n d a i r a b a t b a s e r r i h o r r i l o t u a : U r r e z k o i z a r a e t a A g e r r e k o m a d a r i k a zioarena. Luze joko luke lerrootan kon daira osoa hitzez hitz azaltzea Kontua, o r d u r a a r t e k a r t a j o k o a n a r i t z e n z i r e n Agerrekoek eta Jentilbaratzeko jentilek e t s a i b u k a t u z u t e l a . A g e r r e A g e r r e z e n bitartean etxe hartan ez zela eririk edo b e s a m o t z i k f a l t a k o e g i n z u t e n b i r a o jentilek.

Kondairak kondaira izango dira ba da, Bikuña anaiek besamotzetik ezer ez baitute Egurgintzan aritzen dira, haien aitak erakutsitako ofizioari segika. «Te r r e n o a k d a u z k a g u , m e n d i h a u d e n a , m a i l o a b e r a e r e b a i 4 2 h e k t a r e a d e n e r a » , z e h a z t u d u a n a i e t a n z a h a r r e n a k M a i l o a z p i a n n a h a s i k o b a s o a d a u k a t e : p a g o a , h a r i t z a , g a z t a i n a , l i z a r r a . . . e t a g o i a l d e a n , a r t a d i a B a i n a d i r u e t e k i n a e t x e k o p i n u d i a k u s t i a t z e t i k j a s o t z e n dute batez ere, baita negurako su egu rra prestatzetik ere.

Pinuaren aprobetxamendua

« P i n u a k d a u k a h e m e n i r t e n b i d e r i k onena, oinarritik puntaraino», bota du Txominek Eta Xabierrek, zehaztapena: «Hiru klase bezala izaten dira: materia la zerrarako lodia, 25eko diametrokoa gutxi gorabehera ; 16ko diametroa bi t a r t e k o a z u r e z k o b i l g a r r i e t a r a k o ; e t a handik aurrerako guztia papertegira» A n a i e t a n z a h a r r e n a k d i o a z k e n b o s t z o r t z i u r t e e t a n p i n u d i e t a n e z d e l a b a kanketarik egiten, alertzea edo izeia ez bada «Intsignisaren bakanketak buka t u d i r a , d e n a k b o t a t z e n d i r a , g a i x o r i k

baitaude». Kanpotik berde ikusi arren, e n b o r r a g a i x o d u t e l a n a b a r m e n d u d u Xabierrek

B i a n a i e k e g u r g i n t z a t i k a t e r a t z e n d u t e b i z i m o d u a , b a i n a g a k o a « a s k o e z gastatzea» dela dio anaia gazteak, «be re batean ibiltzea» baizik «Hemen bo lada batean izango duzu fabrikako jor n a l a r e n d o b l e a , e t a h u r r e n g o a n z e r o . E t a g e r o , s a i l b a t b o t a t z e n b a d u z u , e a zeinek aldatu behar duen Hor lana eta gastua besterik ez dago. Guk ez dugu se kula hortik gehiago jango! bost urteko kriptomedia batzuei begira » Landare gazteekin eta administrazioaren araue kin «komeriak» daudela diote. «Minte g i z a i n o n a k b a d a u d e , b a i n a h e m e n g o a d m i n i s t r a z i o a k e k a r t z e n d i t u e n l a n dareak bada Ihartuta ekartzen dituz te, gure eskuetara ailegatzeko negozioa eginda datozen landareak dira».

Su-egurra, traktorekadaka Bikuñatarrek diotenez, diru laguntzak k o b r a t u a h a l i z a t e k o m i n t e g i z a i n b a t i erosi behar zaizkio landareak, bakoitza euro bat ordainduta «Haren fakturatik horrenbesteko bat pagatzen dizute,

au

Testua eta argazkia: Iñaki Gurrutxaga

t o r i z a t u a b e h a r d u i z a n . N i k i a z a l d a t u nuen mendi bat neronek etxean atera takoarekin, eta batere kobratu gabe gel d i t u n i n t z e n » , a z a l d u d u T x o m i n e k . « N i k e z d a k i t a d m i n i s t r a z i o a k l a n h a u z e n b a t e s k e r t z e n d u e n G i z o n a l a n d a ketak egiten ibili, eta esker ona jaso be harko du bada!», Xabierrek ondotik.

S u e g u r r a r i e r e a t e r a t z e n d i o t e errenta pixka bat «Denak gure lurreta k o a k d i r a , e d o b e h i n t z a t g u r e e s k u t a n i b i l i t a k o a , e r o s i t a k o r i k e z d a g o h e men!». Txomin aritzen da langintza ho r r e t a n « U r t e a n 2 0 2 5 t r a k t o r e k a d a t i k gora saltzen dut nik, egur mordoa, dena txikituta. Traktorekada bakoitzean pa re bat tona, bidaia 300 euro. Erdia bada, e r d i a k o b r a t z e n d u t H o r r e t a z a p a r t e , katxarro handi horrekin, enborrak oso r i k e r e e m a t e n d i t u t , b a i n a g e r o t x i k i

tzen dago lana!». Ataungo kalera eta ba s e r r i b a t z u e t a r a s a l t z e n d u t e e g u r r a «fama pagoak du hemen» , eta gehie n e z e r e L a z k a o r a . Z a k u t a n e z d u t e s a l t z e n . X a b i e r r e k a d i e r a z i d u s u e g u r r a ren kontsumoa handitzen ari dela «Go rakada dator beste erregaiak ere garesti daudelako. Sua jartzeko aukera dauka na jartzen ari da».

Administrazioaren mugak Administrazioaren lege, arau eta muge k i n k e x u d i r a B i k u ñ a t a r r a k . « G u r e t e rrenoak Aralarko parke naturalaren ba rruan daude, eta lan egiteko traba ikara garriak daude, mugak daude: pista bat eginez gero, itxiarazi egin dizute; moz keta baimena eskatzen baduzu, muge kin etor daiteke Mugatu egiten badu te, kalte ordainak jasotzeko diru poltsa

«Azken bost-zortzi urteetan intsignisaren bakanketarik ez da egiten, denak botatzen dira, gaixorik baitaude»

Txomin Bikuña Egurzalea «Gure terrenoak Aralarko parke naturalaren barruan daude, eta lan egiteko traba ikaragarriak daude, mugak daude»

Xabier Bikuña Egurzalea

bat egon beharko litzateke, baina ez da h o r r e l a k o r i k e x i s t i t z e n . M e n d i r a e r e e z i n z a i t e z k e j o a n s u e g u r r a h a r t z e r a , eta ezin duzu zuhaitz bat bera ere moz tu nahiz eta zurea izan. Horrela gaude», adierazi du haserre anaia gazteak

« A l i m o t x e a k h a b i a e g i t e n d u e l a k o sei hilabetez gure lurretan lanik ezin ge n u e l a e g i n a g i n d u z i g u t e n , u d a b e r r i udan Azti ibili ginen, eta alegazioa aur k e z t u g e n u e n e p e a r e n b a r r u a n E m a n z i g u t e n , b a i n a b i u r t e r a . H o r r e t a r a k o , g a i n e r a , a b o k a t u e k a d i n a j a k i n b e h a r duzu! Agindu bai, baina gure eskubide en berri ez digu inork ematen!» Admi n i s t r a z i o a r e n e t a b a s e r r i m u n d u a r e n artean amildegi handia sumatzen dute b i a n a i e k , e t a a r g i d u t e , g a u z a k a l d a t u ezean, haiena izango dela langintza ho netan ariko den azken belaunaldia.

Txomin eta Xabier Bikuña anaia egurzaleak

Txomin eta Xabier Bikuña anaia egurzaleak, etxeko zakurrekin, Ataungo Agerreaundi baserriaren atarian duten egur piloaren ondoan

Zinema

Asteburuak dakarrena

Imanol G. Gurrutxaga Zinema zuzendaria

Irati

Ur r i a r e n 9 a n Irati f i l m a S i t g e s e k o b e l d u r e t a f a n t a siazko zinema jaialdian proiektatu zen lehen aldiz Errementari p e l i k u l a k i z a n z u e n a r r a k a s t a r e n o n d o r e n , P a u l U r k i j o k b e r e f a n t a s i a z k o f i l m b e r r i a a u r k e z t u d i o K a t a l u n i a k o h e r r i a r i . B e r t a n E n e k o i z e n e k o jauntxo baten istorioa kontatzen da Haurra zela, aitak Mari jainkosari laguntza eskatu zion Carlomagnoren aurkako gu da irabazi eta hala, euskal lurraren, eta barne dituen gizakiak salbu mantentzeko. Enekok, guda amaitu eta hamalau bat ur tera, aitaren mitologiarekiko sinesmenak ezagutzean, bizitza guztian defendatu duen fede kristaua zalantzan jarriko duen bidaia bat hasiko du, Irati izeneko neska baten laguntzaz.

Egun, euskararen erabilerak gatazka sortzen jarraitzen du; izan ere, zenbait ekoizleren aburuz, nazioartean oihartzuna izateko mugak baino ez ditu Alabaina, atzerriko ikusleak eus kara apustu moduan ikus dezake, hizkuntza balioetsiz. Ildo honetan, aipatzekoa da, Errementarieta Iratifilmetan euska ra zaharraren erabilera egiten dela Urkijok bihotzez ezagu t z e n d i t u e u s k a l m i t o l o g i a r e n e r p i n g u z t i a k , e t a e g i a r e k i k o errespetua euskaran ere islatzen da.

Irati e z d a f i l m a r r u n t b a t . Irati e u s k a l m i t o l o g i a r e n t z a t eginiko maitasun gutun bat da, eta hori xehetasunetan antze maten da Jose Migel Barandiaranen idatzi eta ikerketak ira kurri ditugunok aski ezagutzen ditugu sinbologia ezberdinen esanahi ezkutuak, eta hori une motzetan ere ikusteak sekula ko balio gehigarria ematen dio filmari Gure ondarea ezagu tzen duen gidoilari baten eskutan gaudela sentiarazten gaitu Eurek diotenez, «izena duen guztia, bada», baina izenak bizitza behar du izateko, eta Irati k bizitzara ekarri ditu gure mitologiako piztia eta pertsonaia kuttunenak denbora luzez izaten jarrai dezaten

Joseba Tapiaren kontzertua Legorretan

Joseba Tapia trikitilari eta musikari ezagunak kontzertua egin go du Legorretan, Satto kultur elkarteak antolatuta Udazkene ko zikloaren barruko bigarren emanaldia da Tapiarena. Sarre rak Jubilatuen tabernan eros daitezke aurrez, 10 euroan Egun berean leihatilan erosi ahal izango dira 12 euroan Eguna: Gaur, hilak 18 •Lekua: Herri Antzokia • Ordua: 19:00

eta sekretuak’ antzezlana Usurben

L i b e M e n d i z a b a l b e a s a i n d a r r a k e t a A m a i a S a l a z a r re k A i torpenak eta sekretuak antzezla n a e g i n g o d u t e g a u r, h i l a k 1 8 , B e a s a i n g o U s u r b e a n t z o k i a n , 20:30ean Sarrerak sei euroan daude salgai.

‘Elvis Gospel’ musika ikuskizuna Legazpin

A z a ro a n M u s i k a z i k l o a re n b a r r u a n , G o i ko G e l a t a l d e a k E l v i s Gospel kontzertua egingo du Legazpiko Latxartegi aretoan Eguna: Azaroak 20, igandea • Ordua: 12:30

‘Aitorpenak

Komikia

Asier Iriondo Hizkuntza aholkularia

L eherketa kontrolatua

Lagun bati sumatu nion nirekin uzkur zebilela aspaldi luzean, eta zerbait ote zeukan galdetuta, baietz esan zidan, bi konturengatik haserretu zela nirekin: bat, in genioa izan nahi zuen nire komentario bategatik, eta b e s t e a z e z z e l a g o g o r a t z e n , b a i n a , b e s t e a k e r e h a s e r r e b i z i a s o r t u z i o l a , m o m e n t u a n e z z e k i e l a z e r k , e t o r r i k o z i t z a i o l a , baina, lehenengoak baino haserre handiagoa sortu ziola. Gai nera, lehenengoa ere ez zitzaiola horren larria iruditzen biga rrenarekin konparatuta, eta lehenengoa barkatua zidala, ze goeneko. Bazekiela, askotan, nire umorearen kontrola galdu egiten nuela, eta momentuko haserrea baino ez zela izan, bai na bigarrena barkatu ahal izateko denbora beharko zuela Lehenengo komentario hura bere herriari buruzkoa izan zen. Hala bota nion: «Hor ibiltzen zarete gure herria ez dela

Goierri gora eta behera, eta zuen herria, zer? Nola izango da ba Goierri, Tolosarrak baino Tolosaldeakoagoak zarete eta! Eta Goi Herri, gainera? Gu 450 metro duinetan gaude Zarautzen egongo dira zuek baino gorago dauden sonbrillak!» Erantzun petralen bat gogoratzen nuen, ez, ordea, aparteko haserrerik sortu zionik, baina, tira, azkar pasa omen zitzaion.

B i g a r r e n h a s e r r e a r e n a e z o m e n d u a k o r d u a n N i k s u s m o txiki bat berreraikia daukat Biok gauden whatsapp taldean, bertso txapelketako kanporaketako epaileen erabakiarekin a d o s n e n g o e l a e s a n nuen Nire iritzia me zu suminkor askoren a r t e a n t a r t e k a t u t a j o a n z e n , e t a a g i a n , h o r r e g a t i k e z z u t e n b e r e n e u r o n e k b e t e b e t e a n h a r r a p a t u k o , bai, ordea, ziurrenik, n i b e g i t a n h a r t z e k o hainbestean.

Esango banio, baliteke momentuan bertan lehertzea, eta berehala igarotzea. Ez esateak, agian, leherketa kontrolatua izatea zailduko luke

Edozein unetan ohartuko da niganako ezinegona zerk sor tu zion Esango banio, baliteke momentuan bertan lehertzea, eta berehala igarotzea Ez esateak, agian, leherketa kontrola tua izatea zailduko luke.

ORMAIZTEGIKO JAIAK

Sanandresak Ormaiztegin

Azaroak 19, lar unbata Eleganteen eguna

Azaroak 18, os tirala

Euskaraldiaren hasiera

16:00: Mus txapelketa 8 erregetara, jubilatuen egoitzan 16:00-18:00: Euskaraldiko Photocall a, Zubipe kiroldegian 16:30: Ormaiztegi show a, Zubipe kiroldegian Ondoren: Xaibor disko festa, Zubipe kiroldegian 19:00 04:30: Gazteen txosna irekita 18:00: Ormaiztegiko txirrindularitzaren omenezko eskulturaren inau gurazioa, eliz parean 20:00 23:00: Boxeo izarren gaua, Zubipe kiroldegian 23:30: Kontzertuak: Tirokatuak, Larru Beltzak eta DJ Muri, karpan

Egun osoan zehar: XIX mendeko eleganteeen IX bilkura Photocall a, Ormaiztegiko bainuetxean Garaiko autoen erakusketa 12:00-15:00: Jundajo txaranga 12:00-15:00: Pintxo eleganteen VII lehiaketa, Arana, Hogarra eta Murua tabernetan 12:30: Paseo elegantea, Zumalakarregi museotik abiatu eta garai bate ko bainuetxeraino 14:30: Eleganteen bazkaria, karpan Ondoren: Bingo herrikoia 17:00: Paperezko panpinak eta osagarriak egiteko tailerra eta karta jo koak, eliz atarian 18:00: Txokolatea bolatuekin, eliz atarian 18:00: Ormaiztegi Egia senior mutilen eskubaloi partida, Zubipe kirol degian 18:30-21:30: Burrunbazale txaranga 23:00: Emayon Erromerie eta DJ Tintz, karpan

Azaroak 20, igandea

12:00: Haurren danborrada, Urolatarrak txarangarekin 16:00 17:30: Haur, gazte eta familia osoarentzat, jolas erraldoiak, Zubi pe kiroldegian 17:30: Goruntz taldearen dantza jaialdia, Zubipe kiroldegian Ondoren: Haur, gazte eta familia osoarentzat, jolas erraldoiak, Zubipe ki roldegian

Iñaki Gurrutxaga

Arkaitz Apalategi

Azaroak 23, as teazkena

19:00: Ane Albisuren hitzaldia: Elena Tuduri eta Goikoetxeako soinekoak Gi zarte etxean

Azaroak

24, os teguna

18:30: Ipuinez nazkatuta, 16 urtetik gorakoentzako ipuin kontaketa

Azaroak 25, os tirala

16:30: Kalejira herriko trikitilariekin, eskolatik udaletxera 17:00: Dantza ikasleen saioa, udaletxeko parkean Ondoren: DJ Kaktus eta Makilaia, udaletxeko parkean 19:30: Ormaiztegi Arrasate senior mutilen eskubaloi partida, Zubipe ki roldegian 19:00 04:30: Gazteen txosna irekita 19:00: Angel Elortza Beitiaren pregoia eta txupinazoa, udaletxean Ondoren: Buruhandiak eta Jundajo txaranga 23:00: Kontzertuak: Kevin eta Little, Coast Rebeles eta Añube, karpan

Azaroak 26, lar unbata

Mozorrotuen eguna

12:00 15:00: Jundajo txaranga 14:00-20:00: Euskaraldiaren photocall a, Zubipe kiroldegian 14:30: Mozorrotutako kuadrillen bazkaria, Zubipe kiroldegian 17:00: Zezentxoak eta poniak, eskolako zelaian 18:15: Mozorrotutako kuadrillen jaitsiera, Zutik! elektrotxarangarekin 19:00-04:30: Gazteen txosna irekita 20:00: Mozorro lehiaketako sari banaketa, karpan 23:00 03:00: Mugi Panderoa erromeria, karpan

Ormaiztegi

Arkaitz Apalategi

Azaroak 27, igandea

Odolki eguna

11:00 13:00: Txiki Txef sukaldaritza tailerrak, 5 12 urteko haurrentzat, Berjaldegin 11:00-14:00: Karpan: 25 Odolki Lehiaketa 24 Odolki Osagaien Lehiaketa Taldekako Plateren 20 Sukaldaritza Lehiaketa Urrezko Odolkia Koldo Lasari 12:00: Martin Callejo II Ardo dastaketa karpan 12:00 14:00: Suthai batukada taldea Ondoren: Odolkia babarrunekin pintxo dastaketa 14:00ak arte: Karpan: Artisau produktu gastronomikoen azoka Bertako artisauen azoka 16:00-20:00: Haur eta gaztetxoen parkea, Zubipe kiroldegian 18:00: Alaitasuna errondaila

Azaroak 29, as tear tea

20:00: Helduen danborrada, Urolatarrak txarangarekin

Ondoren: Helduen danborradako partaideen afaria Zubipe kiroldegian

Azaroak 30, as teazkena

Ander Deunaren eguna 10:00 14:00: Haur eta gaztetxoen parkea, Zubipe kiroldegian 11:30: Meza Nagusia Urmaiz abesbatzarekin 12:00: Hamaiketakoa, eliz atarian 12:30: Juan Mari Cuadrado, Heliodoro Etxeberria eta Jose Benito Esnao la Laki ri eskertza, herriko kultur jardueretan egindako ekarpenarenga tik, eliz atarian 13:00: Herri kirol jaialdia, karpan Harri jasotzen: Ioseba Ostolaza Udane Ostolaza eta Aroa Sanchez Aizkoran: Iñaki Azurmendi, Ugaitz Mugertza, Irati Astondoa eta Uxue Ansorregi

Hizlaria: Jose Angel Sarasola 16:00 20:00: Haur eta gaztetxoen parkea Zubipe kiroldegian 18:00: Luze edo motz bakarrizketa, Gizarte etxean 19:00-21:00: Benta Zaharreko Mutiko Alaiak, kale animazioa

Abenduak 1, os teguna

Euskararen Eguneko ospakizunak

18:00-20:00: Euskaraldiko photocall a, Gizarte etxean 19:00: Zozoak beleari ipurbeltz antzerki zirkua Gizarte etxean