Goiberrri 281. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

281. zenbakia. 2018ko maiatzaren 4a

GOI B ERRI Jose Mari Baztarrika Goierri beheko Gurutze Gorria

«Jendearen esker ona jasotzea sekulakoa da; balio handia du» 8-9

Baztarrikak 25 urte daramatza Gurutze Gorrian boluntario modura lanean. Goierri beheko elkartea 1974. urtean sortu zen, aurrez ere zerbitzua eman arren. A. ZALDUA

Edurne Urrestarazu 3 Iritzia 4-5 Julen Ugarte mendizalea 6 Idiazabalgo Gazta Eguna 7 ‘Ezkio Eusko Folkloren’ 10-11 Asteburuko proposamenak 12 Talogileak lanez gainezka 14-15

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

JOSUNE ZARANDONA

Edurne Urrestarazu Ikaslea

«Kanpoan nintzela Idiazabalgo jendea, zuhaitzak eta mendia eman ditut faltan» Josune Zarandona Idiazabal Edurne Urrestarazu (Idiazabal, 1993) Antropologia Bisualeko masterra amaitzen ari da. Bestetik, Barandiaran Fundazioak emandako beka bati esker, Arabako Errioxako ardoei buruzko ikerketa bat ere egiten ari da.

Erasmus programaren bitartez, Islandian egon zen, eta gero, ondorengo hiru urteetako udak han pasa ditu lanean. Eskoziako Saint Andrews unibertsitatean ere ikerketa laguntzaile aritu da denbora batez.

Orain, Idiazabalen da berriz,

baina kanpoan izan denean bertako jendea, zuhaitzak eta mendiak eman dituela faltan aitortu du.

Arabako Errioxako ardoa konpainia onean.

Oporretarako leku bat?

Ezagutzen ez dudan edozein.

Zein zaletasun dituzu?

Goierriko txoko bat?

Idaztea, entzutea, hizkuntzak, mendia, puntua egitea eta argazkilaritza.

Amets bat?

Liburu bat?

Jaso duzun oparirik bereziena?

Patti Smith-en Just Kids.

Etxetik urruti nengoela lagunek bidalitako lore sorta.

Musika talde bat?

Leire Project.

Abesti bat?

Unearen arabera.

Janari bat?

Amonaren larunbateko arroza.

Edari bat?

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

Arantzamendi.

Transiberiarra egitea.

«Idiazabalgo alkate banintz, herritarrentzako herritarrekin lan egingo nuke»

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Idiazabalgo alkate bazina?

Herritarrentzako herritarrekin lan egingo nuke.

Idiazabalen biziko ez bazina?

Itsasoa eta mendia gertu dituen lekuren batean.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Itxaro Mendizabal Amundarain Ttiklik! Elkargunea

Gauza ttikiek egiten gaituzte handi uela 11 urte, gure aurreneko alabaren jaiotzak orduan teorikoki kontrolpean neukan bizitza hankaz gora jartzea lortu zuen.

Urte askotako terapiak ustez lortua zuena pikutara bidali zuen, lozorroan zeuden minak berriro azaleratu zitzaizkidan eta oraingoan aurretik zuen baino indar handiagoaz. Gurasoen beharra. Babestuko zaituen tribu horren beharra. Bakardade sentsazioa‌ aurreneko urteak oso gogorrak egin zitzaizkidan. Oraindik 2 urte bete gabe zituenean, bigarren alabaren jaiotzak are handiagoa egin zuen barruan sentitzen nuen zuloa. Erditzea oso gogorra izan zen eta ni lur jota geratu nintzen. Ahul, indarrik gabe. Bigarren alaba jaio eta gero hiru pneumonia pasatu nituen segidan, pisua galtzen hasi nintzen eta pisua galtzearekin batera ere burua. Nire mamuak agertuak banituen, mamu handienaren esku erortzera nindoala garbi daukat orain.

Denborak eman didan esperientziaz begiratzen dudanean, momentu horretan amildegian begira ikusten dut neure burua.

Ezer gutxi falta izan zitzaidan berriro ere anorexiaren zuloan sartzeko.

Zorionez, garai hartan lan egiten genuen lekuan aldaketak izan zirela eta alaba gazteenak hiru urte bete arte eszedentzia hartzeko aukera suertatu zitzaidan. Ezin dut esan

D

hiru urte horietan ondo nengoenik; beheraka nindoan, geroz eta galduago nengoen. Alabekin askotan inoiz ezagutu ez nuen pertsona biolentoa bihurtzen nintzen. Nekatuta, garrasika, haserre pasatzen nuen denbora. Alabak nola tratatzen nituen konturatzeko, alaba zaharrenak txikienari nola garrasi egiten zion ikustea nahikoa izan zen. Beraientzat hori baitzen joera normala. Garrasika gauzak esatea. Bestela ere nire burua zigortuko banuen, horrelakoak ikusteak indar gehiago ematen zion nire barruko deabruari.

Elikadurak asko kezkatu izan nau beti, hori izan da nire obsesioa eta nire bizitzaren zentroa duela 6 urtera arte. Alaba zaharrenak alergiak zituela aitzakia bezala hartu eta, denbora nuela eta, elikadura pediatrikoan master bat egiten hasi nintzen, eta lanbidez informatikaria izanez, ikasten nuena blog batean idaztea pentsatu nuen. Elikaduraz aparte, nire kezkak, nire alaben ongizatearen ingurukoak, interesgarri iruditzen zitzaizkidan gaiak jartzen nituen ttiklik izena jarri nion blog ttiki horretan.

Bloga elikatzen nindoan heinean, geroz eta bisita gehiago zituela konturatu nintzen. Ez nengoen bakarrik. Nire kezkak ez ziren besteen kezken oso desberdinak. Ni bezala sentitzen zen jende asko zegoela konturatu nintzen eta nik neuzkan beharrak zituzten beste pertsona asko ezagutu nituen.

ÂŤSendatzeko bidea aurkitzeko bizitzako fokoa aldatzea beharrezkoa da. Beteko gaituen hori identifikatu eta indarra horretan jarri behar daÂť

Ttiklik forma hartzen zihoan, eta ni, nire barruarekin bakeak egiten. Gustuko zerbaitekin topo egin nuen, betetzen ninduen zerbait.

Lanera bueltatzeko garaia iritsi zenean, beste danbateko bat jaso genuen eta lanik gabe geratu ginen nire bikotea eta ni.

Orduan, aspaldi buruan bueltaka nuen amets bati forma ematea erabaki nuen. Nire onlineko mundu hori jendearentzat hain baliagarri izanik, fisikoki eskuragarri jartzea zen bueltaka nuen ideia. Guraso zein hezitzaileentzako baliabideak izango zituen zentroa izan behar zen. Gure kezkak eta zalantzak landu eta laguntza jasoko genuen leku bat. Haurrentzako beste mota bateko heziketa eskuragarri jarriko ligukeen espazioa.

Ttiklik elkargunea forma hartzen hasi zen momentuan, uda hartan, ni konturatu gabe, amildegi ertzean nire burua botatzeko prest nengoen pertsona honek, aldaketa bat izan nuen.

Ametsak forma hartzen zuen abiadura berdinean nire gorputzak ere behar zuen forma hartu zuen, pisua irabazi eta bizitzeko indarrak berreskuratu nituen. Nire fokoa aldatzea lortu nuen eta egun horietara arte obsesio nuenari kontra egiten hasteko adorea izan nuen.

Aste honetan, garai haietan forma ematen hasi nintzen amets horrek 5 urte bete ditu.

Emozioz betetako 5 urte izan dira. Terapiara bueltatzera behartu nauten urteak. Mamuekin borroka egin eta beraiekin bakeak egin ditudan urteak.

Gurasoen heriotza onartu eta kulpa sentimenduak lurperatu ditudanak. Askotan esan dut eta ez naiz aspertuko errepikatzeaz. Sendatzeko bidea aurkitzeko bizitzako fokoa aldatzea beharrezkoa da. Beteko gaituen hori identifikatu eta indarra horretan jarri behar da. Egunero argitzen duelako, baina tamalez gu ez garelako beti argitasun hori ikusteko hemen egongo.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Antzerki garaian Urretxun eta Zumarragan antzerki garaia da. Zelai Arizti aretoan Alberto San Juanek eta Fernando Egozkuek taularatuko duten Un pais ingobernable ekarri du txoko honetara Josu Marotok.

Ez dakit nondik hasi idazten ez dudalako hitz bortitzik erabili nahi, eta horiek dira nire burura lehenengo etortzen direnak.

Irakurleek testu hau jasotzen dutenerako jada astebete pasatu izango da epaimahai batek 2016an Iruñean gertatutakoa abusua dela ebatzi zuenetik. Amorrua sentitu nuen egun hartan. Nire pentsamendua bortxatua izan zen emakume gazte harengan joan zen; zer sentituko du sentzentzia barregarri horren aurrean?

Zer, kalera atera ziren milaka pertsonak ikustean? Eta emakumeok inolako babes judizialik ez dugula jakitean? Beste behin, gizonek nahi dutena egin dezaketelaren irudia islatu da, baina ez dezatela pentsatu hala izango dela, epaitegian justizia egiten ez bada kalean egingo baita. Ez gara ixilik geldituko. Honen guztiaren bueltan gogora etorri zaizkit nerabea nintzela amak ematen zizkidan gomendioak: «Ez itzuli etxera bakarrik, hobe beranduago bazatoz baina lagunekin, jende gutxi dagoen kaletik zoazenean ez joan musika entzuten, giltzak eta telefonoa beti eskura».

Eta oraindik hau guztia barruan daramat treneko lehenengo bagoian esertzen naizenean, laguntza eskatu behar badut gidaria bertan dagoelako; edo gizon talde baten ondotik pasatzean urduri jartzen naizenean eta, bada ez bada, entzuten ari naizen musikaren bolumena jaisten dudanean; edo kamiseta berri txundigarri horren azpian, eskotea tapatzen didan beste bat janzten dudanean zerbait gertatzen bazait nire errua omen delako.

Nagore Belastegi

bat eta

Lehen kolpeak utzitako haserrea desagertu gabe oraindik, igarotako egunek hausnarketarako tartea ere utzi dute. Eta orain ia bi urte sanferminetako lehenengo gau hartan gertatutako basakeria eta epaileek hartaz egindako irakurketa bidegabeak erraiak mugitu eta kontzientziak esnatzea lortu dutela esango nuke. Iruñeko kaleetan ikusitako mobilizazio itzelak horren adierazletako bat dira. Epaiaren berri izaterakoan inguruan sortu zen amorru kolektibo horren erdian gau hartan, atari baten iluntasunean bortxatua –bai, bortxatua– izan zen neska gaztea etorri zitzaidan burura niri ere eta ordutik ezin izan dut gainetik kendu galdera: nola sentitzen ote da? Are gehiago, nola sentitu ote da azken bi urte hauetan? Bortxaketaren bortizkeriari beste hainbat etorri baitzaizkio: berak bakarrik, bere baitan bizitako mina eta gainditze prozesua –halakorik inoiz erabat gainditzerik badago– eta, hori gutxi balitz, salaketaren osteko prozesuan behin eta berriz berak bizitakoa zalantzan nola jartzen zuten ikusi behar izan zuen. Bost gizonek bortxaz bere gorputzarekin nahi izan zuten

bat Iraia Oiartzabal

guztia egin eta gero bere biziarekin aurrera jarraitu izana –berak bakarrik jakingo du zein kosturekin– ere epaitu zuten. Horregatik, da hain garrantzitsua sortu den erantzuna. Milaka emakume eta gizon, gazte zein heldu, irten dira kalera sinisten dutela esateko.

Aurpegi anitzeko bortxaketa bati emandako erantzun ozena izan dadila matxismoari eta errotutako diskriminazioari aurre egiteko beste urrats bat.

06 GOIBERRI

GAZTEAK

«Mendiak lasaitasuna ematen dit; aske sentitzen naiz bertan» 19 urterekin bakarrik egin zuen GR-11 ibilbidea Julen Ugartek.

Legazpiko mendi astean hitzaldia eman berri du horren inguruan.

Josune Zarandona Legazpi Julen Ugarteri (Legazpi, 1997) aitagandik datorkio mendi zaletasuna. 15 urte zituela aitarekin iraupen luzeko martxak egiten hasi zenean mendiak harrapatu zuela dio. «Aurretik ere banuen mendira joateko ohitura, baina ez zen berdina».

GOIBERRI

baina horretarako egun asko behar izaten dira eta orain, lanarekin, zailagoa egiten zait.

Gainontzean, mendira korrika egitera ere joaten naiz.

Zer ematen dizu mendiak?

Lasaitasuna. Eguneroko estresetik irten eta beste mundu batean sartzeko aukera. Mendian aske sentitzen naiz; ez daukat inor gainean. Etxera itzultzean ere sentipen onak izaten ditut; hustuta bezala sentitzen naiz.

Mendia terapia modukoa da niretzat.

Mendia ibiltzeko edo korrika egiteko?

Mendira zeharkaldi luzeak egitera joatea asko gustatzen zait,

Babeslea

Mendiko trail probetan parte hartu zalea al zara?

«Oso urrutira joan gabe, hemen inguruan ere gauza asko dauzkat oraindik ikusteko»

17 urte nituela egin nuen Leitzako Trail-a, lehenengoa niretzat.

Urtean bi egiten nituen orduan, baina oso urduri jartzen nintzen, ez nuen ez lasterketaz ez mendiaz gozatzen eta parte hartzeari utzi nion. Nire kasa joatea gehiago gustatzen zait.

Orain bi urte bakarrik izan zinen Pirinioetan bidaian. Nolatan?

Orain lau urte, 17 urterekin, lagun bat eta biok GR-11 ibilbidea egitera joan ginen udako oporretan. Ez genuen amaitzeko helbururik, baina proba egin nahi genuen. Otsagabiara iritsi ginenean lagunak min hartu zuen hankan eta bidaia bertan

behera utzi behar izan genuen.

Inolako penarik gabe, egia esan. Landetara (Frantzia) joan ginen oporrak amaitzera.

Baina bidaia horren ideia ez zitzaizun burutik kendu.

Bueltaka ibili zitzaidan ideia etengabe, eta GR-11 osoa egin behar nuela erabaki nuen.

Orain bi urte egin nuen, 19 urterekin. 830 bat kilometro egin nituen guztira, 20 bat egunetan. Gogorrena, hala ere, ez dira kilometroak, desnibelak baizik.

50.000 metroko desnibel positiboak dira, bonba bat.

Gaztea zara oraindik, baina ba al daukazu igotzea gustatuko litzaizukeen mendiren bat?

Dolomitak ezagutzea gustatuko litzaidake, baita bidaiatzea ere. Udan, Vietnamera joan nahi nuke. Dena den, oso urrutira joan gabe, hemen inguruan ere gauza asko dauzkat oraindik ikusteko.

GOIBERRI 07

MOTZEAN

Artzaintzari balioa emate aldera Maiatzaren 5ean eta 6an egingo dute Idiazabalen Euskal Gaztaren Azoka.

20 gaztagilek parte hartuko dute.

A. VierbĂźcher Idiazabal Gaztagileek eta gaztazaleek hitzordua dute asteburuan Idiazabalen. Izan ere, Euskal Gaztaren azoka antolatu baitute, bigarren urtez. Azken urte hauetan hausnarketa sakona egin ondoren, Idiazabalgo Udalak gaztaren azokan aurrerapauso handia egin du.

Aldaketek beldur pixka bat ere eman ohi dute; dena den, azokaren formatoan aldaketak egin eta iaz izandako arrakasta ikusita, momentuz, bi eguneko egitarauari eustea erabaki dute.

Formatu berriak azoka birmoldatu du, besteak beste, estetikari, eremuari, antolaketari baita eskaintzari dagokionean ere. Esan daiteke azoka bat egiteko modu berri bat sortu dela Idiazabalen.

Azoka formatu berri hau, gaur egun herritarrek dituzten ohitura eta beharretara egokitu da. Batetik, ordutegia moldatu da, gaur egun bisitariak ez baitira hain goiz ibiltzen. Bestetik, eskaintza ere zabaldu egin da, jendeak esperientzia desberdinak probatu ditzake: gazta nola egin, artzainen bizimodua gertutik ezagutu edota ardien ile mozketa gertutik ikusi, beste gauza batzuen artean.

Estetikari dagokionez, orain arte erabiltzen ziren postuetatik egurrezko kasetetara pasa-

tu da eta eremuak ere zabaldu egin dira, bisitariak lasaiago eta leku zabalago batean mugi daitezen.

Azoka bi egunetara zabaltzeak ere onurak ekarri ditu, batez ere jendeak aukera gehiago dituelako bertaratzeko. Gainera, herriari dagokionez, turismoa bultzatu eta ostalaritzak gora egiten du bi egun horietan.

Azokaren helburuak Azoka honen helburu nagusia, Euskal Herriko artzainek egindako gazta sustatzeaz gain, lan

Iazko Euskal Gaztaren Azokako irudia. A. APALATEGI

horren atzean dagoen guztia babestea eta balioan jartzea da. Idiazabalgo Gazta Azoka denboraldi berriko lehen azoka

Egitaraua MAIATZAK 5. LARUNBATA 11:00. Azokaren hasiera ekitaldia.

11:30. Mami txapelketa plazan.

11:30. Txalaparta tailerra frontoi zaharrean.

11:45. Artile lantze tailerra udaletxe ondoan.

12:00. Mamia egiteko tailerra.

13:15. Euskal makilaren erakustaldia.

17:30. Txalaparta tailerra frontoi zaharrean.

18:30. Idiazabal Gazta dastaketa komentatua plazan.

20:00. Tio Teronen Semeak dantza emanaldia areto futbol kantxan.

MAIATZAK 6. IGANDEA 10:00. Azokaren hasiera 11:00. Umeentzako artzain jolasak areto futbol kantxan.

11:00. Txapelketa herrikoiaren hasiera, plazan.

12:00. Artaldea pasako da herritik. Ondoren, ardiei ile moztea.

12:30. Omenaldia eta sari banaketa udaletxe aurrean.

Idiazabal dantzaren emanaldiak, plazan ( 12:00), Mikel Deunaren plazan (12:30) eta frontoi zaharrean (13:15).

garrantzitsua da. Denboraldi berriko gaztak kontsumitzaileari aurkeztu eta artzainekin elkarrizketa izateko abagune ederra izango da.

Bestalde, artzaintzari balioa emateko helburu horrekin, bizi osoa baserrian eta artzaintzaren munduan eraman duten Olazargibel baserriko Arantxa Etxezarreta eta Bitoriano Urrestarazuri omenaldia egingo diete.

20 gaztagile Euskal Herriko toki guztietako artzainak izango dira Idiazabalen asteburuan, azokaren harira; iparralde zein hegoaldeko gaztagileak elkartuko dira, 20 guztira. Tartean, Idiazabal jatorri izendapenekoak nahiz Ossau Iraty sor-markako gaztak egongo dira. European Cheese Route Association elkarteko bost herrialdetako gaztagileak ere bertan izango dira.

Produktuen artean, gaztaz aparte, mamia ere sustatu nahi dute eta horregatik antolatu dituzte bai mamia egiteko tailerrak eta baita txapelketa ere.

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

ASIER ZALDUA

Jose Mari Baztarrika Goierri beheko Gurutze Gorriko lehendakaria

«Gurutze Gorriaren lehen esku-hartzea 1872an izan zen»

GOIBERRI 09

ELKARRIZKETA

Asier Zaldua Beasain Hilaren 8an Gurutze Gorriaren Munduko Eguna ospatuko da.

Jose Mari Baztarrika (Beasain, 1960) Goierri beheko Gurutze Gorriko lehendakaria da. Erakunde honek bere amari eskainitako laguntza eskertzeko laguntzen hasi zen eta 25 urte daramatza Goierri beheko buru bezala.

Noiz sortu zen Gurutze Gorria?

Gurutze Gorria Henri Dunant suitzarrak sortu zuen. Dunant 1828ko maiatzaren 8an jaio zen. Horregatik ospatzen da Gurutze Gorriaren eta Ilargierdi Gorriaren eguna maiatzaren 8an. Solferinoko batailaren ondoren sortu zuen Gurutze Gorria, 1859an. Solferino inguruko herrietara joan zen, zaurituak sendatuko zituzten emakumeen bila. Aberatsa zen eta ia bere aberastasun osoa eman zion Gurutze Gorriari. Egun, mundu guztian gaude. Gure egoitza nagusia Suitzan dago, noski.

Genevan museo bat dugu.

Noiz sortu zen Goierri beheko Gurutze Gorria?

1974an. Baina Gurutze Gorriak lan asko egina zuen ordurako Goierrin. Lehen esku-hartzea Bigarren Gerra Karlistan izan zen, 1872an. Santa Kruz apaiza nafarrekin etorri zen eta Beasaingo geltokiko faktorea bagoi batean sartu eta su eman zion.

Zergatik? Trenik ez ateratzeko agindua bete ez zuelako. Geltokia egurrezkoa zen eta bagoiarekin batera su hartu zuen. Zauritu asko egon ziren eta Nafarroako Gurutze Gorriko lagunak zaurituak artatzera etorri ziren.

Ordurako Gipuzkoan ere bageunden, baina itsasoan lan egiten genuen batez ere.

1936ko gerran ere Goierrin egon al zineten?

Bai. Beasainen ospitale bat ireki genuen. La Salle ikastetxean, hain zuzen ere. Cesareo Ugarte beasaindarrak orduan bukatu zituen mediku ikasketak eta berak hartu zuen ospitalearen ardura. Fraideek eta emakume boluntarioek erizain lanak egi-

ten zituzten. Bi bandoetako zaurituak artatu genituen. Ez dugu sekula bereizketarik egiten.

Zer egin zenuten 1936ko gerratik 1974ra bitartean?

Hainbat ekintza antolatu genituen, Donostiakoen laguntzarekin. 1974an, Beasaingo gazte talde batek Goierriko batzarra sortu zuen.

Zein da 44 urte hauetan egindako bidea?

Izugarri hazi gara. Hasieran sorospen lana bakarrik egiten genuen, errepidean. Egun, ordea, arlo soziala da garrantzitsuena.

Dena den, osasun zerbitzua ere oso garrantzitsua da. Lau anbulantzia ditugu eta bosgarrenaren zain gaude. Lan asko dugu. Izan ere, Goierrin lan egiteaz gain, beste eskualde batzuetan gure beharra badute, hara joaten gara.

liari elikagaiak ematen dizkiegu eta argindarra, gasa eta ura ordaintzen dizkiegu. Gainera, eskola materiala ematen diegu eta Gabonetan haurrentzat jostailuak. Bestalde, etorkinei lana bilatzen laguntzen diegu, formakuntza eskaintzen dugu (gure ikasleen %90ek lana aurkitu dute), familiei adinekoak zaintzeko laguntza eskaintzen diegu... Osasun zerbitzuari dagokionez, eskatzen diguten guztia egiten dugu: 112 zerbitzua, txirrindulari lasterketak, futbol partidak, Ehunmiliak, Zegama-Aizkorri...

Garraio zerbitzua ere eskaintzen dugu. Mugikortasun arazoak dituztenak eguneko zentroetara, buruko osasun zentroetara, ikastetxeetara... eramaten ditugu. Goierriko ia

kal bat elikagaiak banatzeko erabiltzen dugu.

Zenbat boluntario dituzue?

1.000 bazkide baino gehiago eta 250 boluntario inguru ditugu. Azken hauen artean, erizainak, medikuak eta Gurutze Gorrian formatutakoak daude, besteak beste. Beraien aisialdi denbora ia guztia Gurutze Gorriari ematen diote. Eskertzekoa da, benetan. Bazkideei dagokienez, gehiago eduki beharko genituzkeela uste dut.

Bazkide gehiago bagenitu, askoz ere egitasmo gehiago aterako genituzke aurrera. Niri, pertsonalki, arrisku egoeran dauden familiei laguntza handiagoa ematea gustatuko litzaidake. Aurtengo Beasain Jaietan aldizkarian herritarrak gure familia handi honetan sartzera animatu behar ditut.

Zein zerbitzu eskaintzen dituzue?

Hilero Goierriko 600 bat fami-

Zein da zuen aurrekontua?

Gure aurrekontua 500.000 eurokoa da. Ikastaroak dira gure diru iturri nagusia. Bazkideen kuotak, diru laguntzak eta enpresen laguntza ere jasotzen ditugu. Goierriko enpresek anbulantziak ematen dizkigute, Carrefour fundazioak eskola materiala ematen digu, Goierriko enpresetako langileek jostailuak ematen dizkigute...

Gure aurrekontuaren %1 nazioarteko kooperazioari ematen diogu, beste %1 hondamendi handietara bideratzen dugu eta beste %1 garapenera. Ez gara gobernuz kanpoko erakunde bat, administrazioaren laguntzaileak baizik. Administrazioak egiten ez duena egiten dugu.

Zu noiz hasi zinen Gurutze Gorrian lanean?

Egun, zein baliabide dituzue?

Hiru lokal ditugu Beasainen.

Salbatoreko industrialdean biltegia dugu. Bertan, anbulantziak gordetzen ditugu eta guardian dauden boluntarioentzat oheak daude. Beste lo-

250 lagun garraiatzen ditugu egunero.

«1936ko gerran ospitale bat ireki genuen Beasainen: Cesareo Ugartek hartu zuen ardura» «Goierri beheko Gurutze Gorriak 1.000 bazkide eta 250 boluntario ditu» «Boluntarioek beraien aisialdi denbora ia guztia Gurutze Gorriari ematen diote» «Gure aurrekontua 500.000 eurokoa da eta ikastaroak dira gure diru iturri nagusia»

1993an. Nire amak ospitalera joan beharra zuen hemodialisia egitera eta garai hartan hemodialisia oso gogorra zen. Gurutze Gorrikoek eramaten zuten Donostiara. Garai hartako Gurutze Gorriko lehendakariak, Juanjo Iturriotzek, laguntza eskatu zidan eta baiezkoa eman nion. Idazkari bezala sartu nintzen eta ondoren lehendakariordea izan nintzen.

Zer eskaini dizu Gurutze Gorriak?

Haserrealdiak izaten ditut, baina une gozoak askoz ere gehiago dira. Jendearen esker ona jasotzea sekulakoa da. Kaletik noala jende askok gelditzen nau eskerrak emateko. Horrek sekulako balioa du. Honetan hasi nintzenean ez nuen inork eskerrak ematea espero, eta horrek guztiak egiten dugun lanaz harro egoteko arrazoiak ematen dizkigu.

Liberatua al zara?

Ez. CAF enpresan lan egiten dut. Administraria naiz. Enpresari eskerrak eman nahi dizkiot, premia larriren bat dudanean lantegia uzteko aukera ematen baitit.

10 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Garaion-azpikoa baserria 1920ko hamarraldian. SINFOROSO DE IBARGUREN

Miriam Luki Ezkio Ezkio Eusko Folklore-n liburuaren berri emateko Iñaki Mendigurenekin (Ezkio, 1954) hitzordua egin du GOIBERRi-k. Mendigurenekin zuhaitz, lore eta landare artean geratu gara.

Hark liburuaren azalpenak eman bitartean, erleak jo eta su lanean ari dira zelaian sortutako lore moreen nektarra zukutzen. Mendigurenek badu erletik eta liburuaz mintzatzeko hitzak doi-doi erabili ditu, etenik gabe, azalpenak biribildu arte.

Horrenbestez, jarraian datozen hitzak, denak kasik, bereak dira kazetariak ezingo baititu hobetu inondik ere. Aurrez liburuak jasotzen dituen hiru artikuluen zerrenda doa: Pueblo de Ezqioga, Sinforoso de Ibarguren, 1927; La cocina rural de Ezquioga, S. de Ibarguren, 1963-1964 eta Abeltzaintza gaur egun eta mende honen hasieran Ezkioko herrian, Joseba Zendoia, 1984.

Artikuluok jasotzen ditu Ezkioren barruko historia kontatzen duen liburuak.

Ezkio orri zuri batean

nuen, laburragoa hura, Ezkioko sukaldeei buruzkoa. Aurrera segi eta hirugarren bat aurkitu nuen Ezkioko abeltzaintzaren gainekoa [Joseba Zendoiak idatzitakoa]. Hirurak Eusko Folklore urtekarian agertutakoak ziren [Jose Migel Barandiaranek sortutakoa, 1921ean].

Hirugarren artikuluak Sinforoso de Ibargurenen lehenengotik edaten du, hark 1927an emandako datuak oinarri hartzen baititu».

Bor-bor

‘Ezkio Eusko Folklore-n’ liburua aurkeztu berri dute. Hiru artikulu jasotzen ditu herriaren etnografiaz.

«Duela bi urte inguru, ez dakit nola, liburuak jasotzen duen lehenengo artikulua iritsi zen nire eskuetara. Beharbada zoriak ekarri zuen. Irakurri eta sekulako materiala zela iruditu zi-

tzaidan. Horrek bilatzera eraman ninduen gaur egun dena bilatzen den toki horretara [Internet]. Sinforoso de Ibargurenen [Ezkioko parrokoa izandakoa] beste artikulu bat aurkitu

«Barrua bor-bor ipini zitzaidan lapiko baten antzera. Gutxi ezagutzen ziren testu hauek, nork ezagutzen zituen? Ezkion nork? Ezkion halakoak erregosten ditugun gunera jo nuen, Yartu kultur elkartera, eta han testuok zabaltzeko moduari buruz hitz egiten hasi ginen.

Akaso, fotokopiak egin eta herriko etxe guztietan banatzea?

Berehala konturatu ginen testuok, halako formatuan ez zutela irakurtzera gonbidatzen

GOIBERRI 11

ERREPORTAJEA

eta inprimategi batera jotzeko aukera aztertu genuen.

Jakina, aukera hura hautatuz gero lanak aurrekontu bat izango zuen, egile eskubideak, baimenak eta abar lortu behar ziren... Eusko Ikaskuntzarekin harremanetan jarri nintzen eta Joxe Migel Barandiaran Fundaziora jotzeko esan zidaten. Jose Mari Velez de Mendizabal hango burua lagun dut, iturria behar bezala aipatuz gero, arazorik ez zidan ipini.

Ondoren, zerura deitu nuen eta asmoa agertu nion Sinforoso de Ibargureni [aspaldi zendua] eta bere testuak ukitu gabe argitaratuko genituela zin egin nion. Gaztelaniaz idatzi zituen berak, baina euskaraz jaso zituen hainbat hitzetan garaiko ortotipografia erabili zuen.

Apaizak, oso pozik, zerutik, aurrera egiteko esan zidan.

Beste egilea, Joseba Zendoia, gure artean da eta telefonoz deitu nion. Azkar konturatu ginen bi berritsu on elkartu ginela. Zendoiarena euskaraz dago eta, 1984an idatzitakoa denez, mamia eta estiloa gehiegi ukitu gabe, euskara batura hurbiltzen saiatu gara.

Behin lurra eta zerua batuta, eta Yartun gaia landuta, Ezkioko Udaleko hezkuntza eta kultur batzordera jo genuen. Han ere aurrera».

Egiaren ordua «Gobernu batzordekoa egiaren ordua izan zen. Une historikoa izan zen, ahoa gehiegi zabaldu gabe diot egun historiko hitza askotan erabiltzen baita.

Historikoa izan zen Ezkioko Udalak inoiz ez duelako dirurik inbertitu liburu bat egin dadin.

Udaleko gobernu batzordeak onartu egin zuen. Historikoa izan zen, baita ere, gure etnografiari dagokion liburu bat delako, ez gertatu zenaz, liburuko artikuluek garai batean nola bizi ginen kontatzen dute eta, finean, nortzuk garen ere bai».

Mendigurenek geldialdia egin du, te ingelesari zurrutada

Ezkioko Igartubeiti baserriko sukaldean bertako bizilagunak. SINFOROSO DE IBARGUREN

eman, eta liburua 25. orrian ireki du. Ahots goran irakurri dio kazetariari Sinforoso de Ibargurenek lehenengo artikuluan egiten duen Ezkioko baserri munduaren deskribapena. Baserrietako jabeen eta maizterren arteko harremanak deskribatzen ditu, baita gordin azaldu ere baserrietako bizimodua.

Ondoren, jarraitu du Mendigurenek. Pasarte bakarra da halako kritika bat dagoena.

Goazen liburuaren prozesura. Dokumentuak pdf euskarrian zituzten, baina digitalizatu gabe, guztia berriro tekleatu behar izan zuten eta inprimategian egindako lanari azpimarra egin dio Mendigurenek. «Zumarragako Legazpi Grafikak inprimategikoek oso lan ona eta profesionala egin dute. Gozamen hutsa izan da haiekin lankidetzan aritzea».

Liburuaren hitzaurrea Jose Inazio Etxezarreta alkateak egin du eta Sarah J. Turtlek ingelesera itzulita eman du.

«Itzulpena egin izanak badu esanahi bat: geure txokotik atera, geurea maitatu eta mundura zabaltzea».

Liburuan jasotzen diren 1927ko zazpi argazkiak Gotzon Aranburuk editatu ditu. Plano-

ak ere jaso ditu, Joseba Zendoiak gordeta zituenak.

Monjearen poema Liburua egina da eta aurreko ostiralean aurkeztu zuten Ezkioko udaletxean. Aurkezpenean beste bidaia bat proposatu zuen Mendigurenek. «Badago monje budista bat, Thích Nhất Hạnh, Vietnamen jaio (1926) eta hango gerran [Amerikako Estatu Batuekin, 1955-1975] ospetsu egin zena bakezalea izan zelako. Inork ez zuen nahi eta aspaldi Frantziako Dordoñan bizi da, komunitate bat dauka han. Tira, Thích Nhất Hạnh-ek poema batean galdetzen du: orri zuri bat eskuetan hartu eta poetaren begiekin begiratuz gero zer ikusten da?

Bada, gai izan behar duzu orri zurian hodeiak airean ikusteko, eguzkiaren dirdira, zuhaitzak, egurgileak, haren gurasoak eta abar luze bat. Izan ere, hodeirik gabe ez legoke eguzkirik eta lainorik gabe ez legoke euririk, ezta zuhaitzik eta zuhaitzak mozteko behar da norbait eta nor egurgilea ez bada? Baina egurgile hori izan dadin, norbaitek sortua behar du, haren gurasoak... Zu [kazetaria] eta ni ere paper zuri horretan gaude.

Ezkio Eusko Folklore-n liburuko 150 orrialdeak hizkiz beteta daude eta mojeak hemen guztia ikusteko aukera dagoela esango luke, baita aurreko lerroetan kontatu dudan guztia ere. Liburuak hartzen dituen hiru lanak, bi pertsona haien ekina, haiekin egon ziren informazio-iturri guztiak, hori dena ikusteko gai izan behar gara».

Liburua aurkezpenean banatu zuten eta aurrerantzean udaletxean egongo da, 10 euroan, eskuratu nahi duenarentzat. Lana, ordea, ez da amaitu.

«Orain, emozionatu egin gara eta beste lan baten proiektua daukagu. Ezkioko errolda grafikoa egin nahi dugu. Gatzagan egin zuten. Ia testurik gabe, bi urteko epean herrian erroldatuta gauden guztion argazkiekin osatu nahi dugu lana. Udaletxeko ganbaran estudio bat prestatu dugu jada. Adineko jendeari lehentasuna eman eta baserrietako bizilagunekin hasiko gara. Udalak onartu du egitasmoa».

Haiek ere orri zuriak izango dira eta, hitzik gabe kasik, Ezkioko bizilagunen aurpegietan irakurri ahal izango dira Ezkioko herria eta bere zerua, baita mundu osoa ere.

GOIBERRI 12

ASTEBURURAKO PROPOSAMENAK

Hitzordua dute garagardozaleek Ordiziako Plaza Nagusian

EMANEURRE

T. MADINABEITIA

Garagardo artisauen azoka antolatu dute Ordiziako Plaza Nagusian Emaneurre taldekoek. Artisau eran ekoitzitako Euskal Herriko 17 garagardo dastatu ahalko dira. Azoka larunbatean da, hilak 5, goizean (12:00-15:00)eta arratsalde-gauean (18:00-01:00).

Herri eta auzoetako festak Bide berdean han eta hemen landareak ezagutzeko ibilbidea Urteko sasoi honetan ohikoa den bezala, Goierriko hainbat herri eta auzotan festak ospatuko dituzte asteburu honetan. Legazpin, Lazkaomendin, Zumarragako Eitza auzoan, Ezkion eta Itsasondoko Urkia auzoan guztia prest dute jai giroan murgiltzeko. Guztietan egitarau bete-beteak izango dituzte.

HITZA

Maiatzaren 5ean ospatuko dute Gabiriako gazteek Gazte Eune. 09:00etan gosarizketearekin ekingo diote egunari.

11:30ean apustua eta jarraian trikipoteoa izango dituzte.

14:00etan familia argazkia eta bazkari herrikoia egingo dituzte. Arratsaldean, berriz, jolasak eta trikipoteoa, eta iluntzean, 22:30ean hasita, kontzertuak.

ANGEL ELORTZA

Gabiriako gazteen festa, gazte eguna

Bide Berdea Egunaren 8.edizioa ospatuko da maiatzaren 6an Mutiloan, arratsaldeko 16:00etan. Mutiloatik Ormaiztegira ibilaldia egingo da, inguruan aurkitzen diren landareak aztertuz, horien erabilera ezberdinak ezagutzeko helburuarekin. Txangoan Clara Gutierrez biologian eta etnobotanikan adituak hartuko du parte.

GOIBERRI 13

GARAI BATEAN

Harrizko kronika zaharra Lasarteko lepoan, Ataun eta Zaldibia artean, 1876ko bi heriotzaren hilarri bat dago. Inazio eta Juan Imaz anaien tragediaren berri ematen du. Intzartzuko bordaren sabaia gainera erorita hil ziren. Bidegurutzean jarri zieten oroitarria.

Aimar Maiz Ataun Han-hemenka, landutako harri zaharrez josita daude Goierriko mendiak. Antzinako pasadizoen berriemaile isilak dira. Heriotzen kronikak dira asko, hilarritzat kokatuak. Horietako bat da Lasarteko lepokoa, Ataunen.

Hirugarren Karlista Gerra bukatu berria zen, 1876an. Uztailaren 7an, bi anaia hil ziren Intzartzuko bordan: Inazio Maria eta Juan Martin Imaz Goena ziren, 28 eta 17 urtekoak. Barandiaran baserrriko semeak ziren.

Ezbeharrez hil ziren biak. Bi bertsio badira. Gazta egiten ari zirela, txabolaren sabaia behera etorri, eta azpian harrapatuta hil ziren. Uztailaren 8an egin zieten hileta, Tourseko San Martin elizan.

Senide ugariko familia zen Imaz Goenatarrena. Gurasoak Jose Antonio eta Juana Ascensia zituzten, eta 14 seme-alaba

Lasarte lepoko hilarria, 1876ko heriotzei buruzkoa. Orain 10 urte kobrezko gurutzea lapurtu zioten. MIKEL ALBISU

behintzat izan zituzten. Inazio bosgarrena zen (1848-2-17an bataiatua), eta eta Juan Martin 11.a (1859-2-11). Beste lau senide umetan hil ziren.

Intzartzun bizitzen Intzartzuko bordak 600 bat metroko garaieran daude. Lasarteko lepotik (400m) Txuritxurietaiturri aldea doan bidea hartu, Troskaeta kobaren barrenetik jarraitu, eta lepoan daude borden aztarnak. Aizkoate (735m) eta Intzartzu (811m) gailurren beste aldera dago borden parajea.

Juan Arin Dorronsoro ikertzaile ataundarrak 1926ko Eusko Folkloreren urtekarian, Pueblo de Ataun artikuluan idatzi zuenez, XIX. mendean jendea bizi izan zen txabola hartan.

Mende bukaerarako artegi edo mendiko borda bihurtua zen.

Bi anaien hilarria Lasarteko lepoan (lats izen zaharra du oinarrian, erreka) jarri zuten, bidegurutzea delako, Amundarain (Ataun) eta Kobaegi (Zaldibia) baserrien artean.

14 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Talogileak lanez gainezka Telleriarteko taldeak lan eguna du igandean, Mirandaolako festan; ilara luzeak sortzen dituzte talo zaleek.

Tere Madinabeitia Legazpi Zumarraga-Urretxuko Santa Lutzi egunean, Ordiziako azoka berezietan, Aralarko larreen irekiera egunean edo herri askotako festatan jartzen diren talo postuak, hainbat tokitan egiten diren talo festak, taloak prestatzen ikasteko ikastaroak... Zalantzarik gabe, taloa euskaldunon artean ondo barneratuta dugun produktua da eta, modan dagoela ere esan daiteke.

Taloa ogi mota bat da, arto irinez egindako orea eskuz zabaldu eta forma borobila eman ondoren, txapan egosten dena.

Arto irina, ura eta gatza besterik ez ditu, osasungarria da beraz eta, gainera, glutenik gabea da.

Beste kontu bat da barruan jartzen dena: txorizoa, txistorra, hirugiharra, gazta, txokolatea...

Euskal Herrian tradizio luzea du taloak, XVI-XVII mendeetaraino egin behar da atzera; garai hartan batez ere Gipuzkoatik eta Nafarroatik Hego Ameriketara joandako euskaldunek artoa ezagutu zuten eta handik hona ekarri zuten, hemengo klimara ondo egokitzen zen barietatea aurkitu eta gero. Euskaldunen artean eguneroko jaki bihurtu zen eta behin ehota, haren irinarekin egindako arto opil, morokil edo talo forman jaten zen. Arto opila eta morokila oraindik jaten badira ere, taloa da gaur egun estimazio

handiena duena eta horren lekuko, talogileek festa egunetan jartzen dituzten postuetan sortzen diren ilara luzeak.

Legazpin bada talogile talde bat, Telleriarteko talogileak, auzo horretako Uztarri elkartean egoitza duena. Badira ia 38 urte bere jarduna hasi zutela, eta batzuren bajak eta beste batzuren altak tarteko, osasuntsu jarraitzen du oraindik taldeak. Herriko Santikutz festak diren egun hauetan, gainera, lanez gainezka dabiltz. Baserritarren egunean, maiatzaren 2an, postua jarri zuten, eta igandean, maiatzaren 6ean, beste hitzordu bat dute Mirandaolan, han ospatuko den erromerian.

Hutsik egin gabe 38 urte Telleriarteko talogileen historia 1980. urtean abiatzen da. Urte hartako irailean, Legazpiko Agorreko Santikutzetan egin zuten lehen ekinaldia. Helburua, euskal sukaldeetan urte gutxi batzuk lehenagora arte ezinbestekoa zen jakia berreskuratzea eta balioan jartzea zen. Hala, sutegi zahar bat moldatu, sua egiteko pago egurra inguratu eta mahai handi bat eskuratu eta gero, herriko plazan jarri zuten postua.

Ekimenak arrakasta handia izan zuen, eta udalak diruz lagundu zien, orduko 30.000 pezetekin (180 bat euro); taloa,

Gaurko taldeko kide bat taloak txapan erretzen iazko Mirandaola egunean. TERE MADINABEITIA

txistorraz betea, 50 pezetan (30 zentimo) saldu zuten.

Orduz gero, Telleriarteko talogileek ez dute hutsik egin eta urtero-urtero jarri izan dute postua Agorreko Santikutz festetan, irailean. Baina ez da hori urtean zehar duten konpromiso edo hitzordu bakarra, taldea sortu eta gutxira ZumarragaUrretxuko Santa Lutzi feriara joaten hasi zirelako abendua-

ren 13an, baita Donostiara ere Santo Tomas egunean, abenduaren 21ean. Bi feria horiez gain, Legazpin bertan bitan jartzen dute postua maiatzeko Santikutzetan, eta beti daude gertu deitzen dieten beste leku batzuetara joateko: Ilinti merkatari elkarteak antolatutako jai batean izan ziren, OĂąatiko San Migel jaietako Herri Egunean egon dira, bi Kilometroak jaietan ere izan dira...

Ondo banatutako lanak Telleriarte auzo bertako Euxebi Etxeberria, Nartxi Gerra, Isidro

GOIBERRI 15

ERREPORTAJEA

Lazkaon, Seguran eta Ataunen ere talogileak alo kontuetan Goierri oparoa dela esan daiteke, beste hiru talogile talde ere badaudelako: Segurakoa, Ataungoa eta Lazkaokoa.

Segurako taldeak Goierriko talogileak izenarekin egiten du lan eta ohikoa da bere taloak dastatu ahal izatea Beasaingo jaietan, Santa Lutziko ferian edota Ordiziako feria berezietan. Telleriartekoa bezala, hau ere beteranoa da.

Lazkaokoa ere garai beretsuko da, duela 37 bat urte sortu baitzen, Antzar Gazteak musika eta txistu eskola diruz laguntzeko asmoarekin. Ordiziako Euskal Jaiak, Santa Lutzi eguna, Altsasuko feria eta Donostiako Santo Tomas dira urteroko hitzorduetako batzuk.

Ataungo talogileen taldea gazteagoa da, eta honek ere hitzordu ugari izaten ditu urtean zehar; azkena, Aralarko larren irekiera eguneko festan.

Azkenik, Eko Talo aipatu behar da. Julen Altzelai legazpirra buru dela, talo ekologikoak egiten dituzte. Legazpiko jaietan izan dira.

T

Telleriarteko lehenengo talogileetako batzuk 1980ko hamarkadan, Legazpiko plazan.

TELLERIARTEKO TALOGILEAK

Galdos, BegoĂąa Arrondo, Txomin Iturbe, Mari Tere Madinabeitia, Lourdes Irastorza, Lupe Alzelai. Mari Loli Uliondo eta Esteban Altzelai izan ziren aitzindariak. Haietako batzuk joan dira, eta beste batzuk etorri; gaur egun 10 bat lagunez osatutako taldea da Telleriarteko talogileena, eta tartean jende gaztea ere bada.

Taldean bakoitzak du bere zeregina: taldekide batzuk orea egiteaz arduratzen dira, beste batzuk orearekin egindako bolak zapaldu eta taloari

Taloa osasungarria da, arto irina,ura eta gatzarekin egina; beste kontu bat da barrukoa Telleriarteko talogileak duela 38 urte hasi ziren taloak egiten;etzi Mirandaolan dira

forma ematen jarduten dute; txistorra, txorizoa edo hirugiarra frijitzen beste batzuk ibiltzen dira –txistorra omen da gehien eskatzen den betegarria, txorizoarekin batera–; taloa txapa gainean erretzen pare bat edo hiru lagun; eta gainerakoak, taloak saltzen eta dirua kobratzen.

Dirua aipatuta, talo salmentarekin lortzen dutenaren zati handiena taldearentzako materiala erosteko erabiltzen dute, baina talogileen egoitza den Uztarri elkartean ere inbertitzen dute. Hala, taloak salduz irabazitako diruari esker erosi ahal izan zuen elkarteak gaur bere egoitza den etxea, bazkideen ekarpenekin batera.