Gazta gehigarria 2008

Gazta

ASTEAZKENA, 2018KO APIRILAREN 4A

gehigarria

MIKEL ALBISU

IDIAZABAL GAZTA SASOI BETEAN Idiazabal Jatorri Izendapenak azken zazpi urteetako daturik onena izan du 2017an, gazta ekoizpena %3 igoz. Artzain Egunak gorazarre egingo dio sektoreari Ordizian.

GOIERRI.HITZA.EUS

TESTUAK JOSUNE ZARANDONA, ARKAITZ APALATEGI, IZARO INSAUSTI ETA IÑAKI GURRUTXAGA

2 //

GOIERRIKO HITZA Asteazkena, 2018ko apirilaren 4a

120

Gazta gehigarria Artzain Eguna Ordizian Azken urteetako produkzio daturik onenekin hasiko du denboraldia Idiazabal Gaztak. Gaur egingo dute irekiera ofiziala, Ordiziako Artzain Egunean. Garai bateko transhumantzia ohiturak gogoan, artaldeek herrigunea zeharkatuko dute. Eta ondoren, Joxe Mari Goenaga zinemagile ordiziarrak aurtengo gazta berria ebakiko du. Goizetik hasita, aparteko azoka eta ekitaldi ugari izango dira Ordizian. Artzain Eguna 1995ean antolatu zen aurrenekoz, artzainei eta haien lanari gorazarre egiteko.

Gipuzkoan «artzaintzari eta gaztari maitasuna adierazten dion herririk bada, hori Ordizia» dela esan zuen Xabier Arruti Nekazaritza eta Landa Garapeneko zuzendariak, Artzain Egunaren aurkezpenean. Izan ere, gaztaz gain, artzaintza «nortasuna, izaera eta kultura» ere badela gogorarazi zuen.

Ordizian egiten diren aparteko azoketan lehena da Artzain Eguna. Jose Migel Santamaria

GAZTANDEGI Gaur gaurkoz 120 gaztandegi ekoizle daude Idiazabal Jatorri Izendapenean sartuta. Horietatik gehienak Gipuzkoakoak (52) dira, Nafarroakoak 31, Arabakoak 22 eta Bizkaikoak 15. Esnea saltzen duten artzainen kopuruak gora egin du.

Produkzio datuak

URTEA GAZTANDEGI

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

GAURKO EGITARAUA

Joxe Mari Goenaga zinema zuzendari ordiziarrak ebakiko du gaur gazta berria

Goenagari aitortza

Artaldeak herrigunetik pasa eta berehala, 11:15ak aldera, hasiko da Idiazabal Gaztaren denboraldi berriari hasiera ofiziala emango dion ekitaldia. Aurten Joxe Mari Goenaga zinema zuzendari eta gidoilari ordiziarrak ebakiko du gazta berria. Moriarti ekoiztetxearen eskutik, Loreak eta Handia bezalako film ezagunetan parte hartu du Goenagak.

Donostian bizi bada ere, ordiziartzat du bere burua, eta «pozik» hartu du egun horretarako gonbitea. Txikitan «asteazkene-

KILO

1.354.565 1.303.787 1.387.936 1.466.429 1.224.018 1.176.383 1.107.779 1.133.032 1.226.826 1.340.725 1.380.012

Artzain Eguna 2017

Artzain Eguna 1995ean egin zen lehen aldiz, artzainei gorazarre egiteko

alkateak, azoka horiek « Ordiziaren espresio» direla azaldu zuen ekitaldi berean. Ordizia bera ere «landa eremuaren fruitua» dela uste du, «sorreratik landa eremuari zerbitzua» eskaini baitio.

Eta azokari esker, Ordiziak urtetan «baserritarrak eta bisitariak» erakarri dituela gogorarazi zuen. Aurten Ordizia hiribildu bezala sortu zeneko 750. urteurrena ospatzen ari dira, eta historia horren zati garrantzitsua izan da azoka, bost mendetan baino gehiagotan.

107 111 117 120 125 125 122 121 119 120 120

Artzainen eta Idiazabal Gazta berriaren eguna

Artaldeek Ordiziako kasko historikoa zeharkatzen duten uneak bisitari ugari erakartzen ditu. A. VIERBÜCHER

.

.

Artzain Eguna egingo da gaur Ordizian Bi mila ardi buruk zeharkatuko dute Kale Nagusia Idiazabal Gaztaren sasoia irekitzeaz gain, erregulartasun sariak ere banatuko dituzte

tako azoka eguna bizitakoa» dela azaldu du. Artzain Eguna ordea, «berria» izango da Goenagarentzat, sekula ez baita egun horretan jaioterrian egon. Lan kontuak direla medio kanpoan ibili behar izan badu ere, gaur jaioterrian izango da Goenaga.

Ekoizpena, urtez urte gora

Gazta denboraldiari hasiera emango dion ekitaldian, Idiaza-

bal Jatorri izendapenak erregulartasun-kalitate sariak banatuko dizkie Legazpiko Makatza baserriko Aitor Mantxola artzainari eta Udabeko (Nafarroa) Dorrea gaztandegiari. Omenaldietarako tartea ere izango da; Zacarias Puente Kantabriako Gazta Kofradiaren sortzaileari aitortza egingo baitiote.

Idiazabal Jatorri Izendapeneko gaztak azken zazpi urteetako

daturik onenak izan ditu 2017an.

Izendapenean sartuta dauden 120 gaztandegiek 1.380.012 kilo gazta ekoitzi dituzte; iaztik %3ko igoera izan da, 2016an baino ia 40.000 kilo gehiago egin baitituzte 2017ko kanpainan. Gaztandegien kopurua iazko bera bada ere –120 gaztandegi–, esnea saltzen duten artzainen kopuruak gora egin du, eta 2016an baino 35 gehiago dira.

Goiz osoan. Asteroko feriaz gain, gazta salmentarako eta Goierriko artisautza produktuen postuak herrian zehar.

Trikitilariek eta dultzainariek alaituko dute giroa.

09:00. Ahari eta ardien erakusketa-lehiaketa. Eusko Labela duen esne bildotsa burruntzian erreko da, Garagartza plazan.

11:00. Artaldeak (2.000 ardi buru) igaroko dira Ordiziako kasko historikoan barrena.

11:15. Idiazabal Gaztaren denboraldi berriaren aurkezpen ofiziala, udaletxean. Joxemari Goenaga zinemagile ordiziarrak ebakiko du gazta berria. Aurretik, Zacarias Puente Kantabriako Gazta kofradiaren sortzailea omenduko dute. Gazta kalitatearen eta erregulartasunaren sariak ere emango dituzte.

11:30. Gazta nola egiten den ikusteko eta mamia dastatzeko aukera Garagartza plazan.

11:30. Eusko Labeldun esne bildotsa, burruntzian erreta, dastatzeko aukera. Bildutako dirua Aspanogi minbizia duten haurrenguraso elkartearen alde izango da.

12:15. Ile-mozte erakustaldia Garagartza plazan.

18:00. Ordiziako kasko historikoaren bisita gidatua, D’Elikatuz Zentroaren eta Urrup antzerki taldearen eskutik.

GOIERRIKO HITZA Asteazkena, 2018ko apirilaren 4a

//

3

Gazta gehigarria Publierreportajea

«Ilusioa dago, eta gazteek sentitzen dute aurrera egin dezakegula» AITOR CAMPION ARTZAI GAZTAKO LEHENDAKARIA Iazko urritik da Aitor Campion (Barañain, Nafarroa, 1983) ehundik gora artzain eta gaztagile biltzen dituen Artzai Gazta elkarteko lehendakari. Kolektiboaren balioa nabarmentzekoa dela iritzi dio.

Iruñea ondoan, Barañainen, jaioa da Aitor Campion Ganboa Artzai Gazta elkarteko lehendakaria. 2005ean amaren jaioterrira joan zen bizitzera, Arruazura, eta bi bazkiderekin batera gaztandegi bat jarri zuen martxan.

Kargu nagusirako hautatua izan aurretik, bost hilabetez Nafarroako arduradun izan zen. Elkartea hausnarketa prozesu batean murgilduta dago azken hilabeteotan, antolaketa eredua berdifinitzen eta garai berrietara egokitzeko lanean.

Artzai Gazta berrantolatzeko prozesu bat egiten ari zarete.

Zergatik?

Aurreko juntak erabakita zeukan prozesu hau egitea, eta guk jarraipena eman diogu. Artzai Gaztari gertatzen ari zaiona oso ohikoa da elkarte eta kooperatibetan, eta antolaketan berrikuntzak eman behar dira. Innobasquekoek aholkulari enpresa bat kontratatzeko proposatu ziguten prozesua gidatzeko, eta Eusko Jaurlaritzatik diru-laguntza ere jaso dugu Antolaketa Berrikuntza deialdiaren barruan.

Eta zer helbururekin?

Lan honen helburua da ikustea zer nolako Artzai Gazta nahi du-

gun etorkizunean, baina batez ere, bazkideen parte hartzearen ikuspegitik. Zer antolaketa eredu hartu lana errazago egiteko, eta bazkideok izateko Artzai Gaztako protagonistak erabakietan eta egunerokoan. Tartean, hainbat elkarrizketa egin behar zaizkie sakonean bazkideei eta gure elkartea oso ondo ezagutzen duen jendeari. Apirilaren bukaeran edukiko dugu lehen

‘‘

«Prozesuaren helburu nagusia da ikustea nolako elkartea nahi dugun etorkizunean» txostena, eta gero eztabaidan jarraituko dugu enpresa honen laguntzarekin.

2018an zehar garatuko den lan bat izango da beraz.

Bai, baina lehendabiziko sei-zortzi hilabeteetan. Udarako bukatuta izatea espero dugu.

Zuen lana nahiko lotua da berez, eta elkarteko martxarekin uztartzea ez da erraza izango.

Bai, ez da erraza izaten, eta are gehiago kanpainan bete-betean

gauden honetan, baina saiatzen gara lanak ateratzen, eta ahal den neurrian kanpainatik kanpo egiten. Lehendakaria eta herrialde bakoitzeko –Araba, Bizkai, Gipuzkoa eta Nafarroa– ordezkari bana gaude elkartean, eta lanak banatzen saiatzen gara.

Zein da bazkideen profila?

Artzai Gaztako bazkideen batez besteko adina oso gaztea da, eta azken hamar urteetan asko jaitsi da gainera. Elkartea oso anitza da, errealitate ezberdinak daude, bai bizitokiarengatik, bai adinarengatik, eta aniztasun horri guztiari erantzuna ematen saiatzen gara.

Batez besteko adina 40 urteren bueltakoa da, gaztea oso.

Eta jaisten ari dira. Aurten 2-3 inbazkide berri izan ditugu, jende oso-oso gaztea. Lehen sektorea nola dagoen ikusita, Artzai Gaztak horrelako kolektibo gazte bat izateak zerbait esan nahi du. Ilusioa dago, eta gazteek sentitzen dute aurrera egin dezakegula.

Artzai Gazta elkartearen ereduaz zer nabarmenduko zenuke?

Eredua bera da nabarmentzekoa. Estatu mailan, Europa mailan, ez dago gurea bezalako el-

IÑAKI GURRUTXAGA

karterik; gure ardi latxen esnearekin gazta egiten dugun artzainak gara, gure gaztandegiak dauzkagu. Etxean zein etxetik kanpoko errekonozimendua daukagu, eta gure teknologia txiki honekin mundu mailan lehiatzen ari gara. 106 kidek osatzen dugu elkartea.

Gainontzean, zer lan ildo nagusi dituzue esku artean?

Artzai Gazta batez ere sortu zen gaztaren kalitatearen inguruan.

Hasierako urteetan gazta egiten erakutsi behar zen, eta gaur egun beste kontzeptu batzuk sartzen dira: nola hobetu, nola berritu, elikadura segurtasuna...

Harrera teknikotik lan handia egiten da zentzu horretan. Komertzializazio eta erosketa bateratuak ere elkartetik bideratzen ditugu.

Gaur irekiko da Idiazabal Gaztaren denboraldi berria Ordizian. Nolako garrantzia dute halako egunek artzainontzat?

Horrelako egunak inportanteak dira artzainon eta gaztagileon lana gizarteratzeko, eta gure produktuak herritarrei ezagutarazteko. Ordiziako Idiazabal Gaztaren Kofradia, eta beste hainbat talde, gure aliatu naturalak dira, eta dena ematen dute gure lana ikusarazi dadin.

4 //

GOIERRIKO HITZA Asteazkena, 2018ko apirilaren 4a

Gazta gehigarria Elkarrizketa Nola oroitzen dituzu zure haurtzaroa eta gaztaroa?

Zazpi anaia-arreba ginen etxean, eta gurasoek gogor lan egiten zuten familia aurrera ateratzeko.

Baserritik bizi ginen. Barbarimuñok, nire jaiotetxeak, bi bizitza ditu, eta 15 urte nituela etxekoneko Candido Aizpeolearekin hasi nintzen artzain lanetan, morroi gisa.

Ordu hartan etxean ere bagenituen ardi gutxi batzuk, eta niretzako ofizioa arrotza ez bazen ere, morroi nintzela ikasi nuen artzaintzaz dakidan guztia. Sei urte eman nituen morroi Aizpeolearekin. Udak Urbasako larreetan pasatzen genituen, eta neguak, berriz, Itsason edo Ezkion.

Anaia Joxe ere artzaina izan zen, ezta?

Bai. Biok elkarrekin ibili ginen artzain lanetan morroi izateari utzi nionean. Sei bat urte egin genituen elkarrekin. Uda sasoia Urbian igarotzen genuen eta negua Mutiloan edo Zerainen. Alokairuan hartzen genituen baserriak, jabeei ondo zetorkien errenta bat jasotzeko, eta bide batez, gure ardiek inguruko belardiak garbitzen zizkieten. Mutiloan Estankoxarra, Murgiondo eta Atiber baserrietan egoten ginen.

Zure artaldea erosi zenuen arte egon zinen anaiarekin.

Bai. Legazpiko Erroxeta baserriko Joxeri erosi nizkion ardiak, 133 bat buru. Hiru urteren buruan ordaindu nizkion guztiak.

Orduan hasi nintzen uda sasoian Arriurdinera (Aizkorri) joaten. Beste artzain bat ere izaten zen garai hartan bertan, Xiordi ezizenez ezagutzen genuen. Artzain txaboletan bizi ginen, maiatz amaieratik urrira bitarteko sasoia pasatzen nuen bertan.

Negua, Zerainen pasatzen nuen, Mantxola edo Hirukate baserrietan, adibidez.

Gogorra al zen artzain ofizioa?

Bai. Egun osoa kanpoan pasatzen zuten ardiek garai hartan, egiten zuen eguraldia egiten zuela; eta noski ardiekin batera artzainok ere bai. Baina ni ez nago kexatzeko, inguruko baserrietatik beti ekartzen zidaten kafe bero bat-edo, ondo zaintzen ninduten. Gaur ezberdina da, ardiek neguan artegian pasatzen baitute denbora asko. Elurte garaiak ziren gogorrenak, belardietatik elurra kentzen pasatzen genituen orduak, ardiei zerbait jaten emateko gutxienez. Sarri, udaberrian ere elurra egoten zen mendian. Behin, Arriurdinen nengoela San Antonio egunean elurra egin zuela gogoratzen dut.

ekin joaten ziren. Emakume artzainak ere asko ziren garai hartan Urbian. Lan berdina izaten zen gizonezkoentzat, nahiz emakumezkoentzat.

Zer lan egiten zenituen?

Neguan zein udaberrian ardiak egunero bitan jetzi behar izaten ziren. Uda partean sanpedroak bitartean jezten nituen ardiak, gero, handik aurrera lasaiago ibiltzen nintzen. Dena den, beti zegoen egiteko zerbait, udan negurako belarra biltzen zen, gazta ere egunero egiten nuen, bitan.

Orduan, mendian ez zegoen esnea gordetzerik eta ardiak jetzi berritan egiten genuen gazta.

Eguneko bi edo hiru. Arkumeak jaiotzen hasten zirenean ere lan asko izaten zen. Urtarrilean jaiotzen ziren gehienak, eta egun osoa pasatzen nuen haiek zaintzen.

‘‘

«Emakume artzainak ere asko ziren; gizonezkoen lan berdina egiten zuten»

JOSUNE ZARANDONA

«Artzain lana gogorra zen, baina egun politak ere izaten genituen» EUGENIO MENDIZABAL ‘MUÑO’ ARTZAINA Eugenio Mendizabal ‘Muño’ (Zerain, 1934) Barbari auzoko Barbarimuño baserrian jaio zen, hortik ezizena. Morroi joan zen artzain gisa 15 urterekin, eta ordutik ez dio ardiak zaintzeari utzi.

Neguan, eguraldi txarra egiten zuenekoak dituzu oroitzapen zailenak. Eta politenak?

Lana gogorra zen, artzain ofizioa oso bakartia ere bada, baina egun politak ere izaten ziren.

Oroitzapen politenak uda sasoia mendian pasatzen nuenekoak ditut. Arriurdinen geunden bi artzainok elkartu eta kontu kontari aritzen ginenekoak, adibidez. Edo Zerainera belar mozte-

ra jaisten nintzenekoak. Orduan, auzolanean egiten zen lan hau, behin, 14 laguneko kuadrilla elkartu ginen. Lanak amaitutakoan, mendian arkumea parrilan erreta jatera joan ginela gogoratzen dut. Gainerakoan, igandero joaten ginen Urbiako baselizara meza entzutera. Meza ondoren, hamaiketakoa egiten genuen eta gutxi batzuk fondan gelditzen ginen Justak prestatu-

takoa bazkaltzen. Paella eta urdaiazpikoa tomatearekin. Batzuetan oilasko errea ere izaten genuen.

Zenbat artzain izaten ziren garai hartan uda sasoian Aizkorri inguruetan?

24 bat txabola baziren, oroitzen dudanez. Oltzen hiru, Arbelarren zazpi, Laskolatzan hamabi eta Arriurdinen bi. Ezkonduta zeuden artzainak euren emazte-

«Artzain ofizioa asko aldatu da. Makina asko sartu da eta lana errazagoa da» «Oraindik ere gustura aritzen naiz ardiekin, haien zintzarri hotsa entzunez» Asko aldatu al da artzaintza?

Asko. Makina asko sartu da eta gaur egun lana errazagoa da.

Guk dena eskuz egiten genuen, belarra moztu, ardiak jetzi...

Noiz utzi zenuen ofizioa?

Orain 34 bat urte jubilatu nintzen, itsu gelditu nintzenean.

Gogorra izan zen ardiak kentzeko erabakia hartzea. Urte zaila izan zen hura.

Zure bizitza ardirik gabe imajinatzen al duzu?

Maitasun berezia diet ardiei.

Oraindik ere gustura ibiltzen naiz ardi artean, haien zintzarri hotsa entzuten. Jubilatu eta Barbarimuñora itzuli nintzen. Orduan etxean ere bagenituen ardiak, jetzi ez ezik gainontzeko lan guztiak egiten nituen nik: azpiak garbitu, zelaira eraman, jana eman... Orain ere hamar bat ardi ditugu etxean. Anaiarenak dira, baina nirea da haiek zaintzeko ardura. Mendia sentitzen dut faltan, oraindik orain joaten naiz lagunekin tarteka.

6 //

GOIERRIKO HITZA Asteazkena, 2018ko apirilaren 4a

Gazta gehigarria Etorkizuneko artzainak

Lekukoa hartzeko prest Aiora Goikoetxea eta Iker Sukia artzainak lanbidea ikasten ari dira familiako proiektua belaunaldi berrien esku gera dadin. MIKEL ALBISU

Artzaintzari lotuta bizi izan dira haurrak zirenetik Iker Sukia lazkaotarra eta Aiora Goikoetxea ataundarra, eta familia proiektuari jarraipena emateko gogotsu daude bi artzain gazteak.

H

aurtzarotik dute gogoan ardiekiko eta artzaintzarekiko lotura Iker Sukiak (Lazkao, 2001) eta Aiora Goikoetxeak (Ataun, 2000), etxean ikusi eta ikasi dutenarekin bat eginik. Biek dute gogoan aitaren magalean eserita ardiak jezten nola aritzen ziren. Gazteak diren arren, argi dute etxeko bizimoduarekin jarraitu nahi dutela, artzaintzari helduz.

Zaletasunaz gain, txiki-txikitatik ikusi duen bizitzeko modua dela dio Sukiak. Aitak bera jaio

aurretik eraiki zuen ukuilua, eta norbaitek jarraipena eman ezean, proiektua bertan behera geldituko litzatekeela dio lazkaotarrak. Hori gertatu ez zedin, ikasketak utzi eta Arantzazuko Gomiztegi baserriko Artzain Eskolan izan da.

Aiora Goikoetxeak, berriz, adierazi du, Artzain Eskolara joateko aukera albo batera uzten ez duen arren, horretarako astirik ez duela. Berak ere gaztetatik lagundu behar izan du etxean, eta gustuko izan zein ez, etxeko egunerokotasuna horren ingurukoa dela dio. Ataundarraren esanetan, ardiekin aritzea etxean laguntzea bezala da: «Etxetik

kanpoko beste lanen bat izanda ere, itzultzean honek hemen jarraituko du, eta horri ere heldu beharko nioke».

Ardura gehiago gaur egun

Etxeko negozioarekin beti lagundu izan badute ere, urteak aurrera egin ahala gehiago murgildu dira egin beharrekoetan.

Duela urte batzuk, jolas modura hartzen zutela aitortu dute biek ala biek, ardiekin lanean baino «saltseatu eta beraiekin jolastu» besterik ez zutela egiten.

Gaur egun, ordea, beste dinamika bat hartu dute. Iker Sukiak dio «lana serioago» ikusten duela, eta «ardura gehiago» ere har-

tzen dituela. Aldaketa hori Artzain Eskolatik igaro ondoren izan duela dio lazkaotarrak: «Iaz kalera gehiago jaisten nintzen lagunekin denbora pasatzera, baina orain artzaintza lanetan gehiago zentratu naiz».

Bestelako prozesu bat izan du Aiora Goikoetxearen ibilbideak.

Poliki-poliki joan da ataundarra ardurak bereganatzen, gehienbat ama haurdun gelditu zenetik gaur egun arte.

Etxekoen laguntza beharrezkoa dela diote bi artzain gazteek.

Negozioa bera etxekoa izanik, familiek eskertzen dutela ondorengo belaunaldiek erreleboa hartzea. Horren harira, biak bat

datoz, konpainia gauza garrantzitsua dela artzaintzan. Goikoetxearen arabera «erotzeko modukoa» izan liteke ardi guztiak bakarrik jeztea. Lazkaotarra ere bat dator horrekin, izan aita alboan dagoena edota anaia, konpainia beharrezkoa dela adierazi du. Ordu eta erdiko lana bien artean bizkorrago amaitzeaz gain, arinago igarotzen dela denbora diote.

Ikasketekin bat egitea zaila

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza amaitua du Aiora Goikoetxeak, eta orain arte alaba bakarra izanik, etxeko negozioaren etorkizuna bere esku ikusten zuten

GOIERRIKO HITZA Asteazkena, 2018ko apirilaren 4a

denek. Orain anaia txikia jaio bada ere, bide beretik jarraitzen du ataundarrak. Ikasten zebilen bitartean «lanak erdizka» uzten zituela gehitu du, denbora falta izan dela bere «arazo nagusia».

Eskolarako nahi adina astirik ez zuela, eta batak besteari denbora

‘‘

«Herriaren eta baserriaren arteko enpatia falta dela sumatzen dut» «Egin beharreko lana arinagoa izan dadin, konpainiak eragin handia du» «Denbora izanez gero, gustatuko litzaidake honen inguruko ikasketak egitea» Aiora Goikoetxea Artzaina

‘‘

«Artzain Eskolara joatea erabaki garranntzitsua izan da etorkizunerako» «Jendea ez da ohartzen gazta bat egiteko zenbat lan egin behar den» «Aitak abiatu zuen proiektuari jarraipena emateko aukera dut» Iker Sukia Artzaina

kentzen ziola dio ataundarrak, ondoren etxera joatean denera iritsi ezinik ibiltzen zela.

Iker Sukiak berriz, ikastola, amaitu baino lehen utzi zuen, eta Artzain Eskolan egin ditu sei hilabete: «Nik argi nuen aitak hasitakoari jarraipena emango niola, etxeko besteek ez baitzuten nahi. Horrelako proiektu bat bertan behera geldituko zen norbaitek lekukoa hartuko ez balu».

Artzain Eskolako esperientzian zehar, aurrez etxetik ikasitakoaz gain, egoera desberdinak ezagutu ditu Sukiak. Esplotazio egoerak ezagutu ditu, ardien gaixotasunez ikasi eta pentsua razio egokietan banatzen erakutsi diete, besteak beste. Arantzazura joanda, erabaki garrantzitsua

270

//

7

Gazta gehigarria Etorkizuneko artzainak hartu zuela dio lazkaotarrak, aita jubilatzen denerako prest egon nahi duela esanez.

Etorkizunera bidean

Gurasoei erreleboa hartzea ez ezik, beren bidea jorratzea ere helburu gisa dute biek. Iker Sukiak, aitak markatu duen bidea hartzeaz gain, ahal duen neurrian hobetzea ere badu helburu.

Etorkizunari begira «aldaketa batzuk» dituela buruan aurreratu du, Arantzazutik igaro ondoren «ideia eta diru-laguntza desberdinak uztartzea» negozioarentzat bide ona litzatekeela uste baitu.

Kalearen eta baserriaren arteko zatiketak, berriz, zalantzak sortzen dizkio Goikoetxeari etorkizunari begira jarriz: «Geroz eta enpatia guxtiago dago kalean baserritarroi begira. Produktu baten atzetik dagoen lanaz ez dira jabetzen».

Denborapasatik harago, lanbidea dela aldarrikatu dute biek.

Etxean egonagatik, lanean dihardute, eta merkaturatutako produktuei balio hori ematea gustatuko litzaiekeela. Sukiak adierazi du jendea ez dela ohartzen gazta baten atzean dagoen lanaz. Goikoetxeak, berriz, artzainei animaliekiko egozten dieten esplotazioa izan du eztabaidagai. Beraiek ardietatik bizi arren, ez duela esan nahi gehiegizko karga dutenik.

Negu gogorra izan da

Amaitu berri den negua, gogoratzen duten gogorrenetarikoa izan dela aitortu dute. Artzainengan ez ezik, ardiengan eta ondorioz produktuengan ere eragina duela jasandako eguraldiak.

Hotzak zuzenki baldintzatzen du esnearen produkzioa. Iker Sukiak azaldu du azaroan moztu zietela beraiek ilea ardiei. Orduan jezten hasi zirenetik asko jaitsi dela emana dio.

Elikaduran ere nabari da tenperatura baxuak izan direla. Goikoetxeak esan bezala, jan gehiego egiten badute ere, gorputza berotzeko darabilte energia hori, esnea ekoitzi beharrean.

Egindako euriteek lokatza sortu dutenez, hori ere oztopo izan dutela esan du Sukiak. Larreak egoera onenean ez edukita, ardiek lokatza dute errapeetan eta jeztearekin batera lokatza aurkitzen dute esnean.

Inguruko baldintza guztiek dute zerikusia, baina argi utzi nahi izan dute: «Ardiak gugandik bizi dira, eta gu era berean, ardi horiengandik».

IKASLE Arantzazuko Gomiztegi baserriko Artzain Eskolaren historiako 21 urteetan diploma lortu duen ikasle kopurua. Horietatik 212 gizonezkoak izan dira eta 58 emakumezkoak. 2017-2018 ikasturtean 11 ikaslek –emakumezko bakarra– jaso dute diploma eta makila; tartean, Iker Sukia lazkaotarrak eta ama Idiazabalgo Maugia baserrikoa duen Aitor Kortabarria bergararrak. Ikasle gehienak 30 urtetik beherakoak izan dira. Jatorriari dagokionez, 270 ikasle horietatik %69 Araba, Bizkai eta Gipuzkoakoak izan dira; %15 Nafarroakoak; estatuko %7; eta atzerrikoak %9.

Ikastaro trinkoa, 810 ordukoa.

Otsailaren 26an bukatu zen ikastaroa iazko urrian hasi zen, eta 810 ordukoa izan da. Modulu teorikoez gain, ikasleek praktikak egin dituzte artzain profesionalen baserrietan, eta eskola proiektu bat ere landu behar izan dute. Arlo teorikoan, historiari eta artzaintza iraunkorraren orokortasunari lotutako gaiak jorratu dituzte: artaldearen elikadura eta manejua; ugalketa eta hautaketaren manejua; marketina eta merkaturatzea; kudeaketa tekniko-ekonomikoa; eta gazta, gaztazahar, mami eta zezinaren elaborazioa.

Aralarren pistak behar dituztela diote, baldintza egokiak izateko Sukiatarren gaztandegiko gaztak. M. ALBISU

Uda Aralarren pasatzen duen artzain familia bakoitzaren egoera desberdina den arren, Iker Sukia eta Aiora Goikoetxea bat datoz eskaera honekin: «Aralarren pistak beharrezkoak dira. Ez ditugu pistak nahi lana errazteko soilik, lan baldintza seguruak izateko ere garrantzitsuak dira».

Iker Sukiak eta bere familiakoek ordu eta erdiko bidaia dute autoz mendiko larreetara iritsi ahal izateko. Garraioari lotutako gastuez gain, bidean pilatzen dituzten joan-etorriko hiru orduek dakarzten arriskuek kezkatzen dituzte gehiago.

Ataundarren egoera bestelakoa da. Bide egokirik ez dute mendiko txabolara garraio bidez iristeko. Errepidea ez izateaz gain, ibilbidea egoera desegokian eta harriz betea dutela sala-

tu du Goikoetxeak. Pisten «beharra agerikoa» dela dio, egingo balira «guztientzako onurak» izango lituzkeela aurreratuz.

Aralarren pistak egin eta lanerako baldintza egokiak sustatzea beharrezkotzat joz.

Arriskuak hartuz bidean

Artzaintzari mesede handia egingo litzaiokeen arren, ez dute uste Aralarren pistak egingo dituztenik.

Gizarteak uste duenaren kontra, ez dela erosotasuna eskuratzeko egiten duten eskakizuna argitu nahi izan dute. Lan baldintza egokiak eskuratzeko borroka bat dela esan dute.

Txabola inguruak arrisku desberdinetatik babestuta eta lan baldintza seguruak izanik, baliabide egokiekin bidea errazago uztartzeko dela azpimarratu dute. Askotan, egin beharreko lana atzeratzen baitute bidean galdutako denborarengatik.

Gaztetatik etxean lagundu dutenez, ordu ugari pilatu dituzte artzaintzan. Lanbidea ikasi badute ere, esperientzia desatseginak ere pilatu dituzte horren harira.

Goikoetxeak «atzo gertatu izan balitz bezala» du gogoan txabolara bidean oinez zihoazela gertaturikoa. Haurra zela, euritik babesteko zuhaitz azpian babestu ziren, eta basurde multzo batek eraso egin zien. «Bidea baldintza kaskarretan» izanagatik ere lasterka egin zutela ihes esan du Goikoetxeak.

Horrelako egoerak saihesteko aukera ikusten du ataundarrak,

Esperantza handirik ez

8 //

GOIERRIKO HITZA Asteazkena, 2018ko apirilaren 4a

Gazta gehigarria Publierreportajea

O

rdiziako Artzain Egunean ekitaldi asko pilatzen dira.

Eguneko ekitaldirik garrantzitsuenak artaldeek Ordiziako kaleak zeharkatzen dituenekoa edo Idiazabal gazta berriaren aurkezpena eta gazta moztea dira, zalantzarik gabe. Baina Euskal Herriko gazta ekoizleentzat bada garrantzia berezia duen beste ekitaldi bat ere, Idiazabal Jatorri Izendapenak ematen duen erregulartasun saria.

Saria berezia da, besteak beste, Idiazabal Jatorri Izendapenak bere izenean urte guztian zehar ematen duen sari bakarra delako. Miriam Molina Idiazabal jatorri izendapeneko kudeatzaileak aipatu duenez, «artzain eta gaztagileen eguneroko lan zorrotza saritzea» du helburu sari horrek. Erregulartasun saria Idiazabal Jatorri Izendapenaren dastatze batzorde batek erabakitzen du. «Urteetan zehar ondo trebatutako adituek osatzen dute batzorde hori», nabarmendu du Molinak. Saria ematerako orduan, batzorde horrek urte osoan zehar egindako dastatzeak hartzen ditu kontuan; «dastatzeak ausaz egiten dira Idiazabal jatorri izendapena osatzen duten gaztandegi guztietan».

Gaztaren kalitatea goratu

Idiazabal Jatorri Izendapeneko gazten kalitatea goraipatzea da sari horren beste helburuetako bat. «Esnea da gure gaztaren kalitate ezin hobearen eragile garrantzitsuena», dio Molinak.

Idiazabal gaztak latxa edo karrantzana ardien esnearekin eginda egoteaz gain, «esne gordinez egindakoak dira. Xehetasun honek gaztaren zaporea aberasteaz gain, kalitate aldetik erregulartasun bat mantentzea zailtzen du», esan du. Hortik, sari honen garrantzia eta beste berezitasunetako bat.

Bi mailatan banatzen da erre-

nez behin egiten dugu». Makatzan ketu gabeko gazta egin izan da beti, baina Mantxolak dioenez, iaz gazta batzuk ketzen ere hasi ziren. Abendu amaieratik ekainera bitartean egiten dute gazta Makatzan, eta urteko «3.500-4.000 kilo gazta» ekoizten dituzte. Aurretik sari asko jasotakoak dira Makatzako gaztak, azkena irailean Legazpin egin

Erregulartasunaren sariak bi ekoizleri Artaldeek Ordiziako kaleak zeharkatzen dituzte Artzain Egunean. LOINAZ AGIRRE

gulartasun saria: artzain gaztagilea eta gaztandegia. Gazta egiteko bi eredu ezberdin dira, baina kalitatea ahaztu gabe. Aurten Makatza baserriko (Legazpi) Aitor Mantxola —artzain gaztagile mailan— eta Dorrea gaztandegia (Udabe, Nafarroa) —gaztandegi mailan— dira sarituak.

Legazpiko Makatza baserrian betidanik egin dute gazta, baina Aitor Mantxolak berak azaldu duenez, «Ines eta Pedro aitaamaginarrebek orain 27 urte erabaki zuten gaztagintzan serio hastea». Orain berak hartu du baserriaren martxaren ardura.

«Orain bi urte hasi nintzen honetan, ia kasualitatez», aitortu du.

Baina, artzaintzaren ofizioa gustatu eta bertan jarraitzen du Mantxolak.

Makatzan egiten den gazta guztia euren ardien esnearekin egiten da. «Egunero bitan jezten ditugu ardiak, eta gazta bi egu-

Dorrea gaztandegia, goian; Makatzako ardiak behekoan. HITZA

Erregulartasun saria Idiazabal Jatorri Izendapenak ematen duen sari bakarra da Dastatze batzorde batek urte osoan egidako dastatzeak hartzen ditu aintzat zen Gipuzkoako Artzain Egunean. Dena den, gustura jasoko dute sari hau ere, «gauzak ondo egiten ari garenaren errekonozimendua delako».

«Benetako» saria

Mikel Martiarena Dorrea gaztandegiko zuzendaria ere gustura agertu da sariarekin, «oso harro gaude, lan handia egiten baitugu egunero». Seigarren urtea da saria jasoko dutena. Erregulartasun saria «benetako saria» dela dio Martiarenak, «nahi duten gazta hartzen dute urteko edozein garaitan, eta itsuan dastatze konparatibo bat egiten dute lagin horrekin. Baldintzak askoz ere demokratikoagoak dira, beste sariketa batzuekin alderatuta», azpimarratu du.

Makatzan ez bezala, Dorrea gaztandegian 17 langilek egiten dute lan —5ek gazta egiten—.

Euskal Herriko 170 artzainekin akordioak dituzte, beraiei erosten baitiete gazta egiteko esnea.

Urteko «400.000 kilo gazta» ekoizten dituzte, eta Idiazabal Jatorri Izendapenaren barruan dagoen gaztandegi handiena dira.

Zorionak biei ala biei.