Kaynak ve referanslarıyla 10 ülkenin eğitim sisteminde büyük ölçekli dizüstü ve tablet projeleri Michael Trucano, Dünya Bankası Tercüme eden: Gökhan Yücel (@goyucel) Kenya’dan (6,000 ilkokul ücretsiz dizüstü projesi için seçildi) Kaliforniya’ya (Los Angeles 640,000 öğrenciye ücretsiz iPad) –ki bunlar birçok proje içinde sadece iki tanesi- kadar uzanan geniş bir coğrafyada taşınabilir tablet ve bilgisayarlar gitgide artan hız ve ölçekte okullarda görücüye çıkmaya başladı. Maliyetlere bakarak –çok fazla olabilir- bu tür haberler şunu gösteriyor; okullardaki teknoloji kullanımı tartışmaları eğitim politikalarında ve tüm dünyadaki gerek zengin gerekse fakir ülkelerin planlamalarında merkezi bir konuma yükseldi.
Bu projeler iyi birer fikir mi? Değişir. Genelde kemal teferruattadır (ve de kar-zarar hesabında). İyi veya kötü, şu kesin, ister iyiye isterse daha kötüye gitsin, daha fazla sıklıkla ve daha fazla sayıda projeye tanık oluyoruz. O zaman pratik yönden şu sorulara göz atabiliriz: İyi sonuçlar veren veya vermeyen projeler hakkında neler biliyoruz (niçin ve nasıl) Bu projelerin planlama ve uygulama safhalarıyla ilgili neler biliyoruz? Maliyetler ve getirileri ne olabilir? Bu tür soruların cevaplarını bulmak için nerelere bakmak ve dikkat etmek gerekir? --Yukarıdaki sebep ve sorulardan ötürü Dünya Bankası bu tür projeleri destekleyen nitelikteki doğrudan yardımlarda bulunmaktan kaçındı. Ancak birkaç projenin politika geliştirme ve değerlendirme aşamasında kalmakla yetindi. Her öğrenciye dizüstü/tablet bilgisayar projeleri yeni bir gelişme safhasına ulaştı ve her geçen gün birçok diğer büyük ölçekli dizüstü/tablet projesi açıklanıyor. Aynı zamanda, ülkelerin değişen merak ve yenilik hevesinden dolayı tablet kullanımı bazı eğitim sistemlerinde öğrenciler bazı diğerlerinde ise öğretmenler için ana eğitim-öğretim aracı oldu. Birkaç yıl önce EduTech isimli blog yine benim kalemimden çıkan ‘dünya üzerinde 1’e 1 bilgisayarlı eğitim projeleri’ listesini yayınlayarak her öğrenciye bir bilgisayar sloganıyla yola çıkan büyük ölçekli projeleri tanıttı. O tarihten bu yana birçok gelişme birbirini takip etti. Bu paylaşımın üzerinden üç yıl geçmesine rağmen hala tık alıyor ve birçok yerde kaynak olarak gösteriliyor. Bana da son günlerde bu yönde yeni talepler gelmeye başladı ve önümüzdeki dönemde yararlı derslerin çıkarılabileceği örnekler hakkında bilgi vermem istendi. Buradan yola çıkarak, hemen herkesin işine yarayabilecek yeni bir liste hazırladım. Bu kısa listedeki sıra hiçbir önemi veya diğer değişkeni gözetmemektedir.
1. Amerika Birleşik Devletleri Bir yansıma olarak birçok ülke kendilerini ABD’nin teknoloji inisiyatifleri ve projeleriyle karşılaştırıyor. Tabi bunun iyi veya kötü bir şey olması, özellikle bazı diğer daha az varlıklı ülkeler için geçerliliği veya daha farklı eğitim ortamları ve sosyo-ekonomik şartları olan ülkelere uyarlanması bir başka tartışmanın konusu. ABD ademi merkeziyetçi eğitim sistemine sahip olan çok büyük ve geniş bir ülkedir. Birçok uzman ABD’nin değişik eğitim sistemlerinden oluşan adeta bir eğitim sistemi koleksiyonu olduğunu düşünür. Teknoloji alım kararları ulusal düzeyde değil her eyaletin kendisi tarafından veya hatta bölge düzeyinde verilir. Ülkede toplam 14.000 eğitim bölgesi vardır; bu da diğer ülkelerin teknoloji kullanımı kararlarını veya projelerini ABD tecrübesine göre endekslemesini oldukça karmaşıklaştırır. Bu yönde bir çabanın eyalet veya daha yerel bir bakış açısı geliştirmesi daha faydalı sonuçlar verecektir. Her ne kadar projenin bazı parçaları değişmeye devam etse de, ABD’nin Maine eyaleti, okullarda dizüstü bilgisayar kullanımında dünyadaki öncülerden bir tanesidir. Maine tecrübesi diğer birçok ülke ve eğitim sistemlerindeki karar vericileri etkilemiştir. Los Angeles Okul Bölgesi’nin her öğrenciye bir iPad verme kararı ( bkz. Larry Cuban analizi) and Miami Dade’de (Florida) her öğrenciye dijital bir cihaz verilmesi kayda değer notlardır. Bu iki yer önümüzdeki dönem hem medya hem de araştırmacılar için önemli birer uğrak yeri olmaya aday. Ayrıca ABD’de birçok okul bölgesi ‘Kendi Teknolojini Beraberinde Getir 'bring your own technology' (kısaca 'BYOT') inisiyatifini okullarda dizüstü ve tablet kullanımını desteklemek için bir yol olarak benimsemişlerdir. Bu elbette eşitlik, maliyet, bakım ve dijital güvenlik gibi bazı soru ve hassasiyetleri de berberinde getiriyor. 2. Uruguay Bünyesindeki tüm ilkokullara (devlet okulları) bedava düzüstü bilgisayar dağıtan ülke olan Uruguay’da Ceibal Projesi şimdi bir karar aşamasında. Proje, ülke genelinde vatandaşların desteğini almış durumda ancak, öğrenciler kendilerine verilen XO dizüstü bilgisayarlarının yeşil-beyaz ekranlarına bakarken artık yeni bir şeyden ziyade eğitim sisteminin ve kültürel manzaranın yerleşik bir parçasını görür oldular. O zaman Ceibal Projesi’nin ortaya çıkardığı heyecan ve momentum seviyesini projenin ileri safhasında geri yakalamak ve koruyabilmek nasıl mümkün olacak? Özellikle de tüm eğitim sisteminin değişimi esnasında daha büyük bir çabanın parçası olarak görülmesi konusunda işin daha zor denebilecek kısmı başlarken… 3. Tayland Bazı ülkelerde eğitim-öğretim süreçlerinde kullanılmak üzere her öğrenciye dizüstü bilgisayar dağıtılırken, Tayland tabletleri tercih etti. İlk duyurulduğunda dünyanın en büyük tabletli eğitim projesi olma rekorunu elinde bulunduran (bunu daha sonra Türkiye’ye kaptırdı bkz. Türkiye maddesi), Tayland daha yolun başında. Fakat tabi diğer ülkelerde
görüldüğü gibi Tayland’daki proje eleştiri ve iyimserlik konusunda tartışmalarda paratoner görevi görüyor denebilir.
4. Peru Ülkenin daha fakir ve ücra köşelerindeki okullarda 2008’te başlayan bir projeyle bir milyona yakın öğrenciye OLPC XO dizüstü bilgisayarı dağıtıldı. Peru tecrübesini incelerken, İnter-Amerikan Kalkınma Bankası (IDB) uzmanları ilk büyük ölçekli değerlendirmeyle birlikte projenin etkilerini ve çıktılarını analiz ettiler. Bu değerlendirmenin sonuçları diğer ülkelerde büyük ölçekli proje uygulamalarının eğitim sistemlerinde olumlu sonuçlara yol açtığını düşünen eğitim reformcuları ve teknoloji savunucuları için büyük dersler içermesi bakımından dikkatlice incelenmelidir. Çünkü yüzleşilmesi muhtemel gerçekler kimi zaman projelerin başlangıcındaki iyi niyetli ve naif varsayımlardan daha karmaşık olabilir.
5. Kenya (ve Ruanda) Daha planlama safhasında olan, 2014’ün Ocak aynında başlaması planlanan Kenya’nın 3 aşamalı dizüstü bilgisayar projesi uluslararası arenada dikkat çekmeye devam ediyor. Eğer ilkokul birinci sınıf öğrencilerine 400.000 ücretsiz dizüstü bilgisayar dağıtılmasını ön gören proje hayata geçerse, Afrika kıtasındaki en büyük eğitimde teknoloji projelerinden bir tanesi olarak kayıtlara geçecek. Bir takım küçük pilot projelere evsahipliği yapan Kenya, büyük çaptaki böyle bir projenin lojistik zorluklarıyla uğraşırken Silikon Vadisi’nde dedikleri gibi işin ‘eğlencelik olmadığının’ farkına varacaktır. Kenya’nın doğu komşusu Ruanda 200 binden fazla OLPC XO dizüstü bilgisayar dağıtırken şüphesiz Nairobi’deki politika yapıcılar tarafından fazlasıyla yakından takip edildi. Zor da olsa, lojistikteki başarı sadece sonuca götüren bir araçtır. Okulların içinde ve dışında öğretme ve öğrenme süreçlerine olumlu biçimde etki etmek, yeni nesil Kenyalı öğrencilerin ve ailelerinin isteklerini ateşlemek, olumlu bir momentumu ve sonuçlarını zaman içinde koruyabilmek başarılması hiç de kolay olmayan hedeflerdir. Ve tabi en önemlisi diğer zorunlu eğitim konularına ve önceliklerine eğilirken ve onlarla uğraşırken teknoloji kullanımı maliyetinin nasıl ödeneceği sorusu mevzubahis. Bu ve benzeri konularda, Kenya’nın yüz yüze bulunduğu eğitimde teknoloji kullanımı tecrübesi gelecek ay ve yıllarda yakından takip edilmesi gereken bir vaka. 6. Türkiye Eğitimde teknoloji kullanımı denince akla ilk gelen öncü ülkelerden olan Tayland gibi orta gelir seviyesi grubuna ait bir ülkenin tablet ve dizüstü projeleri Asya kıtasının diğer ucundaki Türkiye’nin tüm dünyada yankı uyandıran yeni projesinin yanında cüce kalıyor. Fırsatları Arttırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi olan FATİH Projesi, Türkiye’deki
öğrencilere 10 milyonun üzerinde tablet dağıtımını ve onbinlerce enteraktif akıllı tahta, yazıcılar ve beraberlerindeki diğer yan ürünlerin ülkedeki okullara kurulumunu kapsıyor. Büyük ölçekli pilot uygulamalar hâlihazırda devam ediyor ve projenin yaygınlaştırılmasını sağlayacak sözleşme için devasa bir kamu ihale süreci sürmektedir. Tayland’daki Tablet Projesi’nin aksine, yerel üreticiler ve tedarikçiler Türkiye’deki Fatih Projesi’nde önemli bir yere sahip konumdalar. 7. Hindistan Türkiye ve Tayland’tan önce Hindistan’ın Aakash Projesi kalkınmakta olan bir ülkede çok sayıda tableti eğitim ortamlarına sokması bakımından büyük bir heyecan uyandırdı. Bu proje tabir yerindeyse düşe kalka ilerledi, ancak Güneydoğu Asya’nın bir kıta büyüklüğündeki ülkesindeki Aakash’ın duyurduğu tablet kullanımı bazı diğer projelerin birkaçından yalnızca bir tanesidir. Rajasthan’da benzer girişimler hızlandı ve daha önce de Uttar Pradesh eyaletinde bazı uygulamalar başlamıştı. Özellikle de ülkenin büyüklüğü ve projelerin çapı, ve yerel seviyedeki bilgi birikiminin daha önceki eğitimde teknoloji kullanımı projelerinden edindiği tecrübe, hangi noktaların başarılı olduğu ve/veya olamadığı düşünülünce Hindistan’ın tümünde devam eden gelişmeleri takip etmek çok ilginç olacak.
8. Arjantin Daha önceki San Luis eyaleti ve Arjantin’deki Conectar Igualdad ve Plan S@armiento BA denemelerinden elde edilecek dersler (başkent Buenos Aires’te) toplamda Peru ve Uruguay’daki her öğrenciye bir cihaz projelerinin toplamından daha büyük olacak. Bu üç ülkedeki projelerden elde edilecek tecrübe birikimine önem veren diğer ülkelerdeki politika belirleyiciler, kendi projelerine başlamadan veya uygulamadan önce İspanyolca öğrenip Güney Amerika’ya saha ziyaretleri yapmak isteyebilirler. Lakin bu ülkelerdeki eğitimde teknoloji kullanımı projeleri hakkındaki tartışmalarla ilgili İngilizce kaynak bulmak neredeyse imkânsız.
9. Portekiz Avrupa’daki en iddialı her öğrenciye bir dizüstü bilgisayar projesi Portekiz’de uygulandı. Portekiz’in yakın geçmişine bakıldığında, AB ülkesi olmasına rağmen kısa zaman öncesine kadar gelişmekte olan ülkeler kategorisinde yer alması açısından, ülkenin eEscola Projesi ve Magellan Hareketi orta gelir seviyesine sahip grubundaki ülkeler için her öğrenciye bir bilgisayar eğitimde teknoloji programları ile ilgili ve yararlı bilgiler sunmaktadır— özellikle de kamu-özel sektör işbirliği modellerini incelemek isteyenlere önemli ipuçları vermektedir. 10. ____ EduTech’teki diğer 10 maddeden oluşan listelerdeki gibi, 10 nolu madde kasten boş bırakılmıştır. Bu hem sizlere gözden kaçırdığım noktaları bana hatırlatmanız için bir davettir, hem de eğitimde teknoloji kullanımı
konusundaki bilgimin tam ve kesin olmayışındandır. Kesinlikle bakılması gereken başka birçok yer var. Zar-zor başarılmış uygulama uzmanlığı, maliyet ve etkiler açısından hem en iyi hem de en kötü uygulama örnekleri hakkındaki verileri bilmek gerek. Meksika kısa bir süre önce öğrencilere dağıtılmak üzere 240,000 birim dizüstü cihazın alımını iptal etti. Bu uzun vadeli planlar açısından daha çok kısa vadeli bir aksama şeklinde görülebilir. Avrupa’daki eğitim süreçlerinde teknoloji kullanımını inceleyen yakınlardaki bir araştırma (Avrupa’da her çocuğa bir dizüstü: ne kadar yakındayız? [pdf]) Danimarka ve Norveç’teki öğrencilerin, Letonya ve İspanya’dakilere benzer şekilde dizüstü ve tabletlerin norm olduğu öğrenme çevrelerinde hangi seviyede zaman geçirdiklerini ortaya koyuyor. Yükselen Netbooklar [pdf] ise Avrupa’nın genelinden benzer sonuçlar çıkarmaya gayret ediyor. Avustralya, genelde 1989’da başlayan süreçle (Methodist Ladies' College örneği) ağızlara dünyadaki ilk her öğrenciye bir cihaz projesi klişesiyle sakız olmuştur. Hemen hemen 1 milyon dizüstü bilgisayarın okullara dağıtılmasının ardından projede sona yaklaşılmıştır. Bu sonla beraber tabletlerin hızla önem kazandığına şahit olmaktayız. (Not: Avustralya’daki Anytime Anywhere Learning Vakfı (AALF) 1’e 1 bilgisayarlı eğitimde teknoloji çabalarıyla ilgili her türlü bilgiyi sağlamaktadır. EduTech daha önce Gürcistan’daki dizüstü bilgisayar çalışmalarına göz atmaktadır. Yine Quebec'in (Kanada) DoğuTownships bölgesiyle ilgili veriler yayınlanmayı beklemektedir; ancak bu konuyla ilgili sabırsız davrananlar geçen yıl yayınlanan araştırmaya başvurabilirler. --Sonuç yerine… Bugünlerde önüme gelen hemen tüm eğitimde teknoloji kullanımı programları tablet kullanımını içermektedir. Yine hemen hepsi beklendiği gibi maliyetlerden ötürü Android araçlardan oluşuyor. OECD ülkelerinde Pazar hakimi olan iPad cihazları kullanımı ise orta ve düşük gelir grubundaki ülkelerde yaygın kullanıma sahip değil. Gerçekçi olmak gerekirse neredeyse hiçbir zaman tabletlere oranla dizüstü/masaüstü bilgisayarlara neden bu kadar fazla tercih edildiğine ve bu kadar rağbet gördüğüne dair elimizde ikna edici bir sebep olmadı. Tabi bu şu demek değil; tabletlerin okullarda öğretmenler ve öğrenciler tarafından kullanılmak üzere niçin satın alındığına dair kuvvetli sebepler elimizde yok (bazen ise dokunulabilir ekranlı dizüstü, portatif klavyeli tabletler gibi melez cihazları görmek birçok ürün arasındaki çizgileri fark etmek adına pek de yardımcı olmuyor). Genellikle tüm bu teknoloji tercihlerine detaylı araştırma ve incelemelerden ziyade varsayımlardan yola çıkılarak meylediliyor. Dünya genelinde genel trend belli: PC’ler ve dizüstüler tüketici pazarlarında tabletler tarafından bir kenara itilmiş durumda. Okuduğum tüm eğitimde teknoloji kullanımı proje taslaklarında
gözlemlediğim uzun zamandır görülen bir trendin ortadan kalkmaya direnen en son tezahürüdür: öyle ki herkes okullarda kullanılmak üzere en son ve popüler cihazları almak en son numarayı göstermek istiyor. Hemen her seferinde, sorulması gereken soru ise şu 'hangi zorlukları aşmayı amaçlıyoruz ve hangi yaklaşımlar ve araçlar bize bu sorun ve zorlukları en iyi çözmede yardımcı olur? ', ama onun yerine genelde muhatap kaldığımız soru şu, 'biz teknoloji çözümümüzün ne olduğunu biliyoruz, bize doğru sorunlarda kullanmak için yardımcı olur musun?'. Hayatın diğer bölümlerinde olduğu gibi, eğitimde de aldığınız cevap sorduğunuz sorunun bir fonksiyonu oluyor. Eğitim sistemlerine adapte edilmek üzere satın alınan çok sayıda tablet ve dizüstü bilgisayarlar (veya yarının moda cihazı ne olacaksa), umarız politika yapıcılar kendi uygulamaya çalıştıkları projelerin benzerlerini daha önceden öyle yada böyle yaşamış, benzer süreçlerden geçmiş ülke örneklerini ciddi şekilde incelemeye başlarlar. Bu örneklerden çeşitli olumlu veya olumsuz dersler çıkartırken, burada yer verdiğimiz ülkeler onlara tüm sorularının cevaplarını vermeyebilir. Ancak buradaki örnekleri detaylıca incelemek, kendi projeleri hakkında sordukları soruları tekrar düşünmek ve farklı bir açıdan değerlendirmek için kesinlikle yardımcı olacaktır.
İlgilenenler için konuyla ilgili Geçmişteki EduTech blog yazılarından: Uruguay'ın Ceibal Planı (Uruguay) Maine’in 1’e 1 Projeleri Portekiz’in eEscola Projesi ve Magellan Hareketi Peru’da Her Öğrenciye Bir Cihaz Gürcüstan’da Bilgisayarlı Eğitim The Aakash: Hindistan'ın 35 (?) Dolara Tabletli Eğitim Latin America & Karayipler’de Eğitim Teknolojisi Dünyada 1’e 1 Bilgisayarlı Eğitim Örnekleri 1’e 1 Bilgisayarlı Eğitim Hakkında Bilinmesi Gereken 10 Şey Eğitimde Dizüstü Bilgisayarlar: $10, $35, $100 ve arasındakiler (ama üstü değil!) İngilizce Orijinali: http://blogs.worldbank.org/edutech/big-educational-laptop-and-tabletprojects-ten-countries?cid=EXT_WBBlogSocialShare_D_EXT