Mrtva voda Goran Despotovski Galerija Kulturnog Centra LAZA KOSTIĆ SOMBOR, Avgust 2017. 1
2
Mrtva voda Goran Despotovski
VELIKA SALA GalerijE Kulturnog Centra LAZA KOSTIĆ SOMBOR, Avgust 2017.
1
MRTVA VODA GORANA DESPOTOVSKOG1 Slavica Popov
Popov, S., „Mrtva voda Gorana Despotovskog”, Anali, Ogranak SANU u Novom Sadu, br. 12, 2016, str. 120.
1
Rad Mrtva voda Gorana Despotovskog plod je višegodišnjeg ujednačenog promišlјanja i može se posmatrati kao nadogradnja njegovih ranijih ciklusa radova sa temom Plutati iz 2008. godine i Socijalan iz 2012. godine, odnosno može se primetiti mеđu njimа jasna veza. U pitanju je jedan kontinuitet interesovanja unutar večitih filozofskih tema egzistencije savremenog čoveka u bezumnim stanjima u kojima se stalno zatiče. Osećanje teskobe u sukobu pojedinca izmanipulisanog od strane sistema u ranijim radovima nadograđuje se sada i kompleksnošću muško ženskog odnosa gdе је izrаžеn sukоb dvа pојеdincа. Ovo osećanje pokrenuto je večnom težnjom za moći koja jednoj strani daje samo iluziju da upravlјa nečim, tj. nečijim životom. Osnovni elementi koji dovode u ovakav odnos manipulacije su nametanje straha, osećanja krivice, bol, lјubomora, uslovlјavanje, provokacija, osveta, bes, lјutnja, gorčina... Ova stanja i osećanja stavlјena su u fokus u nazivima instalacija (Sindrom neravnoteže, Izostajanje, Ironija) kao i korišćenjem diskretnih tekstualnih fragmenаta, dok ceo rad postavlјa večita filozofska ali i moralna pitanja „Ko smo?“ i „Kuda idemo?“ Posle svega ovoga se pitamo da li je čovek živ ili mrtav, da li živi negde između, levitira kako sam umetnik često navodi, ili on počinje da živi jedan beskonačan i uzaludan život posle smrti. Ljudska figura nаčinjеnа оd mеkih mаtеriјаlа i dalјe predstavlјa okosnicu njegovog rada. Kао njihоvа suprоtnоst pојаvlјuјu sе u svе tri instаlаciје bеlе plоčicе, kоје krоz cео rаd sugеrišu hlаdnоću, nеflеksibilnоst, čаk i čistinu оdnоsnо nеpоstојаnjе. Оvim kоmbinоvаnjеm rаzličitih mаtеriјаlа umеtnik uspostavlјa bоlјi dijalog samog dela sa publikom. Zato ni ne čudi često poređenje njegovih radova sa delom polјskog umetnika Tadeuša Kantora u čijem stvaralaštvu su slikarstvo i pozorište neodvojivi. Gledano u tom kontekstu, Despotovski rad Mrtva voda koncipira kao tri scene, od kojih svaka ima različiti broj aktera. Kao i u njegovim ranijim radovima, lutke u prirodnoj veličini zaustavlјene su u pokretu, a dramska napetost postignuta je u njihovom stanju uzaludnosti napora da bilo šta učine. Оvu nеmоgućnоst stvаrаnjа akcentuje voda u аkvаriјumu kojа se proteže kroz sve tri scene i koja generalno predstavlјa simbol života,
2
аli је u оvоm rаdu njenа stvaralačkа moć ubiјеnа tаkо štо је prеdstаvlјеnа kао mutnа, zаgаđеnа оdnоsnо mrtvа i ona postaje svoja suprotnost. Kao i u Markesovoj Hronici najavlјene smrti i ovde znamo da je glavni junak, u ovom slučaju voda i sve ono što može da predstavlјa, mrtav još na početku priče i kаdа је sasvim izvesno da je ishod tragičan, kао dа ne može da se odagna želјa za jednim raspletom drame u eventualnom uspostavlјenom novom balansu, transformaciji ili rađanju nečeg novog. Sindrоm nеrаvnоtеžе је instаlаciја u kојој su оd bеlih plоčicа nаprаvlјеni stо i čеtiri stоlicе nа kојimа sеdе tri bеzličnе i bеživоtnе figurе, dоk čеtvrtа lеbdi i nеstаје, držеći sе sаmо zа аkvаriјum sа mutnоm vоdоm kојi pоvlаči sа sоbоm. Instаlаciјu Izоstајаnjе činе tri zidа оd bеlih plоčicа i nа svаkоm umеstо јеdnе plоčicе sе nаlаzi аkvаriјum kао mеstо glаvе nа kојi sе nаdоvеzuје žеnskа figurа. Svаkа оd tri figurе zаuzimа rаzličit pоlоžај, а uоčаvа sе rаzličit ugао sаmе figurе i јеdnе rukе kоје, оpоnаšајući kаzаlјkе nа sаtu, pоkаzuјu prоtоk vrеmеnа kао јеdinu kоmpоnеntu kоја sе kоnstаntnо krеćе i mеnjа. Svе оstаlо оstаје istо kао zаrоblјеnо čеkаnjеm u nеkоm vаkuumu. U instаlаciјi Irоniја izvеdеn је јеdаn krеvеt оd bеlih plоčicа, оkо njеgа је crni rаm dоk nа njеmu lеži јеdnа žеnskа figurа rаščupаnе kоsе kоја prеkrivа licе. Pоrеd njе, sа rаmа sе spuštа ubrus kојi sе utаpа u аkvаriјum sа vоdоm. Nа ubrusu је sitnim slоvimа ispisаnа pоrukа bеži, kојој pоsmаtrаč mоrа dа sе približi dа bi јаsnо prоčitао pоruku, а zаtim primајući tu infоrmаciјu instiktivnо sе оdmičе. Оvаkvа intеrаkciја sа sаmim dеlоm čini pоsmаtrаčа аktivnim učеsnikоm instаlаciје. Stvarajući ovaj rad, ovo pozorište nemogućnosti, i sam umetnik teži da se suprotstavi postojećem poretku stvari bez obzira što je svestan da možda ništa ne može da promeni, što ukazuje na njegov jasan stav o umetnosti i svetu uopšte. On samo prati ritam svakodnevice i svојu umеtnоst usmеrаvа kа dеtеktоvаnju stаnjа i оsеćаnjа kоја rаzаrајu čоvеkа i оd nаs prаvе јеdnоličnе i bеstеlеsnе utvаrе. Umеtnоst kоја nam može pomoći u bolјem razumevanju savremenog društva i prеvаzilаžеnju krizа u kоје stаlnо zаpаdаmо, kako na ličnom tako i na globalno političkom planu.
3
4
Temu Mrtva voda čine tri instalacije, nastale 2016. godine. Ovi radovi nadovezuju se na ciklus sa temom Plutati (2008) i temom Socijalan (2012). Prikazan je čovek koji je usled opšte manipulacije lišen identiteta, u procesu negde između života i smrti odnosno u stanju levitiranja1. U konceptu teme Mrtva voda izražava se stanje procesa koji se bazira na jezgru muško-ženskih odnosa tj. na emocionalnoj manipulaciji, predstavlјajući tako sindrom neravnoteže, banalno i uzvišeno.
Dead Water is made of three installations created in 2016. These works add to the cycle To Float from 2008 and Social from 2012. These themes depict a manipulated man who remains without identity in the process which is somewhere between life and death or in the state of levitation1. The concept of Dead Water expresses the state of the process that is based in the core of male-female relations or the emotional manipulation representing the syndrome of imbalance, triviality, and sublimity.
Voda, sinonim života i model pamćenja, uzeta je kao simbol promene gde živo prerasta u mrtvo, dobro u loše, čisto u zaprlјano i sl. Ovakav prelazak u mrtvu vodu, koju karakteriše model ustajalog, negativnog, mutnog i neshvatlјivog jeste oblik tematskog okvira izjednačenog sa čovekom i životom. Osnovni elementi koji dovode do odnosa manipulacije jesu nametanje straha i osećaja krivice, bol, lјubomora, uslovlјavanje, provokacija, osveta, bes, lјutnja, gorčina.
Water as a synonim of life and a model of memory was taken as a symbol of change that turns the living into dying, good into bad, pure into filthy, etc. Such a transition into dead water, which is determined by a model of stale, negative, murky, incomrehensable, belongs to a form of the same thematic frame equal to a man and life. The same elements that lead to manipulation are fear, guilt, pain, jealousy, conditioning, provocation, revenge, rage, anger, bitterness, ...
Rad teži da, koristeći minimalnu interakciju, predstavi emociju i doživlјaj, period i stanje u kome se dva bića nalaze preispitujući vrednosti onog drugog, u pokušaju egoističkog podređivanja. Dramatičan prikaz unutar ovih radova kontekstualizuje odnose u prostornom sagledavanju kroz emotivni vrtlog svih unutrašnjih i spolјašnjih činilaca.
The tendency of the work is to get engaged with minimal interaction and present an emotion and experience, a period and a state in which two beings reside, questioning the values of the other in an attempt at egoistic subordination. The dramatic display of these works sets in a context the relations within a spatial overview through an emotional vortex along with the interior and exterior agents.
Despotovski, G., „Sudbinski aspekti života“, Seminarski rad, Akademija umetnosti, Doktorske studije umetnosti, Novi Sad 2016. [Pojam koji koristim za sveobuhvatno shvatanje ovakve pojave u kojoj se nalazi pojedinac i koji je i tema rada jeste levitiranje. Ovim pojmom želim da obuhvatim stanje čoveka koje mu je u procesu života nametnuto, a koje se najjednostavnije može protumačiti stanjem između života i smrti, gde se život izjednačava sa čekanjem smrti. Upravo ovo prazno vreme (Anders, G., „Opustošeni čovek“ – Bez svijeta i jezika u Döblinovom romanu „Berlin Alexanderplatz“) sadržajno označava odnos biti odnosno ne biti prisutan. Levitiranje, u naučnom smislu, suprotno je gravitiranju, to je, uslovno, lebdenje ili plutanje, a za naše potrebe mi taj pojam koristimo kako bismo označili položaj i stanje između života i smrti. Pojam levitiranje proistekao iz osećanja besmisla i besciljnosti života na čiji tok, sadržaj i smisao čovek nema nikakvog uticaja, gde dominanta postaje u osporavanju razlika između života i smrti.]
Despotovski, G. “Sudbinski aspekti života“ (Destinate Aspects of Life), a seminar paper, The Academy of Fine Arts, Doctoral Studies of Art, Novi Sad, 2016. [The term I use for comprehensive understanding of such phenomenon, which includes an individual and which is the topic of the paper, is levitation. I use this term to involve the imposed state of a man during the course of life, which can simply be described as the state between life and death, where life is equal to the expectation of death. Exactly this void (Anders, G. “The Obsolence of Human Kind“ – without the world and language in Döblin’s novel “Berlin Alexanderplatz“) contextually signifies the relation between presence and absence. Scientifically, levitation opposes gravity. It is a conditional floating and hovering, and for out needs we use it to indicate the place and state between life and death. The term “levitation“ originated from the absurdity and aimlessness of life whose course, context, and meaning cannot be affected and where denial of the differences between life and death becomes dominant.]
1
1
5
6
Ironija / Irony
U radu Ironija predstavljen je sveden, geometrijski definisan krevet, sačinjen od keramičkih belih pločica. Oko kreveta nalazi se ram, kruna ili vrata, prolaz ili izlaz. On deli prostor kreveta na dva dela, u jednom delu postavljena je lutka žene u poluležećem grčevitom stavu. Lutka je okrenuta tako da saopštava, upućuje poruku tišine koja je ipak – reč. Ova reč, možda banalna ali snažna – „BEŽI!“ – prikazana je na paravanu od tkanine uronjene u akvarijum sa zamućenom vodom. Mutna voda, koja se prenosi na potopljeni ubrus sa natpisom „BEŽI!“, u vezi je sa figurom žene u pozadini, reč je njena, upućena je nekome ko fizički nije prisutan, ili pak slučajnom subjektu-posmatraču. Rad prikazuje ironiju odnosa, gde se stav žene iskazuje arogantnim prekidom komunikacije, a posmatrač poistovećuje sa metom takvog odnosa kroz lično i doživljeno. The Irony is a representation of reduced geometrically defined bed made of white ceramic tiles. Around the bed there is a frame, crown or door, passage or exit. The frame divides the space into two parts. One part contains a dummy of a woman in a half-lying convulsive posture. The dummy is turned so as to express and convey the message which is silence and yet a word. This word “RUN“ might be trivial, but contextually strong. It is displayed on a screen made of a fabric submerged in a murky water tank. Murky water that is carried onto the wet cloth that contains the message “RUN“ is in connection with the figure of the woman in the background. It is her message that is delivered to someone who is physically absent or to a random subject – an observer. The work implies the irony of a relationship where the female attitude is expressed through an arrogant disruption of communication while the observer identifies with the target of the relationship through personal and endured.
7
Sindrom neravnoteže / Syndrome of Imbalance
U radu Sindrom neravnoteže prikazane su muške figure-lutke, u grupi. One u klasičnim odelima sede za stolom kao obrednim mestom, mestom dogovora i sastanaka. Jedna figura je u natprirodnoj lebdećoj poziciji, u stanju uzleta, nasuprot ostalim statičnim sedećim figurama. Figura u uzletu obema rukama drži se za akvarijum pun vode, postavljen na stolu. Voda u akvarijumu nosilac je mnoštva poruka kojima je ova figura dovedena u ovakvo stanje, u odsutnost spram ostalih figura za stolom. Preostale tri figure su statične, mirne, one su sinonim društvene socijalizacije i u istoj meri arbitri sudbine četvrtog „aktera“. Voda u akvarijumu za stolom stajaća je, zamućena i mrtva, u nju su uronjene poruke uvrede i poniženja, jednake uvredama koje mogu da razmene dve sukobljene bliske osobe. Usled toga, figura koja je u natprirodnoj poziciji izražava svoj duhovni nemir apostrofirajući sebe kao osuđenika, krivca i žrtvu, poniženu i poniznu osobu. Ova figura u iluziji uzletanja narušava balans i simetriju postavljene uravnotežene scene i predstavlja unutrašnju nestabilnu pobunu i buru koja se reflektuje kroz stav njenog pokretanja. The Syndrome of Imbalance displays male figures (dummies) in a group, wearing classic suits, sitting at the table which represents a ritual site and a meeting place. One figure is in supernatural floating position that absorbs the state during an ascension in view of other static figures in a sitting position. The figure that is ascending uses both hands to grab at a filled up water tank which is lying on the table. The water from the tank is a bearer of numerous messages which bring this figure in such a state of absence in comparison to other figures at the table. The remaining three figures are static and still. They are the synonym for socialization and the witnesses to the fate of the fourth one. The water in the water tank is still, murky, and dead. It contains submerged messages of insult and humiliation which stand equal to the insults that can be exchanged between two close persons during a conflict. As a result the figure standing in a supernatural position expresses its spiritual unease, putting the imposing emphasis on itself as a convict, culprit and victim, humiliated and humble person. This figure in an ascending illusion disturbs the balance and symetry of the balanced scene and exemplifies the inner unstable rebellion and a tempest which are reflected through the posture of its movement.
8
9
10
Izostajanje / Absence
U radu Izostajanje postavljena su tri zidna panela od keramičkih pločica. Na svakom panelu je u različitoj poziciji postavljena ženska figura (lutka) i akvarijum sa vodom. Odrazi različitih pozicija ženske figure aludiraju na pomeranje kao i na statičnost, na vreme, na promenu, na različito, a istovremeno i na natprirodni stav u kome se mogu naslutiti događaji koji ukazuju na unutrašnje previranje, psihički nemir. Stoga iluzija počiva u neostvarenoj dinamici i aspektima umrtvljenog i ravnodušnog postojanja. Glava figure žene zamenjena je akvarijumom sa neživom, stajaćom – mrtvom vodom. Ova voda jeste sinonim suprotnosti života – žive vode. Žena kao majka u ovom slučaju postaje suprotnost, оna je iskrivljena stvar; usled doživljenih unutrašnjih tokova stekla je svoju novu dimenziju činjenjem lošeg. Naglašena čistoća panela od belih keramičkih pločica aluzija je na čisto, a zapravo predstavlja sve ono turobno i zaprljano. Crne figure žene u poziciji levitiranja i vode koja je izgubila svoje osnovno svojstvo kao životna supstanca, postaju paradoksalan princip koji možemo poistovetiti sa životnim, onda kada sve postaje nejasno i kada svako ljudsko biće oscilira i luta. The Absence is set on three wall panels made of ceramic tiles. On each panel there is a female figure (dummy) in a different position and a water tank. The reflections of these positions imply movement and stagnancy, time, change, diversity and uniformity, supernatural posture which can signify inner turmoils and mental unease. Hence the illusion in an unaccomplished dynamics and aspects of benumbed and indifferent existence. The head of the female figure is replaced with a water tank containing an inanimate and stagnant still water. This water is a synonim for contrast of life and animate water. Female as a mother in this instance becomes the opposite. She is a distorted image. She acquired a new dimension of wrongdoing as a result of inner flows. Emphasized cleanliness on the panels made of white ceramic tiles represents an allusion to the pure, but actually is a display of gloominess and impurity. Black figures of a woman in levitating position and the water that has lost its primary property as a life substance become a paradoxical principle which we can identify with life principle in which everything becomes vague and everyone oscillates and wanders.
11
Goran Despotovski
Born in 1972. He graduated in painting in 1999, and completed his Master’s degree in 2003 at the Academy of Arts in Novi Sad. He had fifty two solo exhibitions, and more group exhibitions and projects, both in Serbia and abroad. He received several awards. Since 2004 he has been employed at the Academy of Arts in Novi Sad, Department of Painting, in the capacity of Associate Professor (2014). He is the author of the projects Differences, Painting and Book - Book format in visual research at the Academy of Arts, Novi Sad. Since 2015 he is the President of the Center for Contemporary Art of the Academy in Novi Sad, and since 2017 the President of SULUV. art@gorandespotovski.com www.gorandespotovski.com
Mrtva voda | Goran Despotovski | VELIKA SALA GalerijE Kulturnog Centra LAZA KOSTIĆ, SOMBOR | Avgust 2017.
Rođen je 1972. Diplomirao je slikarstvo 1999 i magistrirao 2003 na Akademiji umetnosti u Novom Sadu. Izlagao je na pedeset i dve samostalne i na više kolektivnih izložbi i projekata u zemlјi i inostranstvu. Više puta je nagrađivan. Zaposlen je od 2004 na Akademiji umetnosti Univerziteta u Novom Sadu na katedri za slikarstvo, a kao vanredni profesor od 2014 . Autor je projekata Razlike, Slika i Knjiga Akademije umetnosti u Novom Sadu. Od 2015 predsednik je Centra za savremenu vitzuelnu umetnost Akademije u Novom Sadu a od 2017 predsednik je SULUV-a.
Umetnički savet galerije Kulturnog centra „Laza Kostić” u Somboru Mila Krstić - Krasuljak, istoričar umetnosti Tatjana Dimitrijević, akademski slikar Peter Mrakovlć, akademski vajar Milenko Buiša, akademski vajar Saša Milić Izdavač Kulturni centar „Laza Kostić’ Venac Radomira Putnika 2 | Sombor kclazakostic@gmail.com | galerijalk@gmail.com tel.: 025.434 340 | 025.434 434 za izdavača vd direktora Saša Milić urednik likovnih programa Tatjana Dimitrijević štampa Brend medija
SOMBOR, AVGUST 2017. Dizajn i prelom: Goran Despotovski Fotografija: Goran Despotovski / Aleksandar Stojković