Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα Γιαπιτζόγλου Μιχάλης

Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής / Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών και Πολιτισμού / Τμήμα Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής

Π.Α.Δ.Α | ΤΜΗΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ | 2021

Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Δρ. Σίνου Μαρία Σπουδαστής: Γιαπιτζόγλου Μιχάλης Ερευνητική Εργασία 7ου Εξαμήνου

4 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

Περιεχόμενα Εισαγωγή 11 Κεφάλαιο 1: Συμμετοχικός σχεδιασμός στην ανάπλαση αστικών ιστών 1.1 Ορισμός 14 1.2 Ιστορική Έρευνα 14 1.3 Τρόποι υλοποίησης και παράμετροι 17 1.4 Εκδημοκρατισμός Τομέα 18 1.5 Υιοθεσία αστικού εξοπλισμού 20 Κεφάλαιο 2: Ψηφιακά δίκτυα στον αστικό χώρο 2.1 Ψηφιακά δίκτυα, σχεδιασμός και λειτουργία 24 2.2 Μεθοδολογικά Εργαλεία 25 2.2.1 Λογισμικά Online ερευνών και λειτουργία 27 2.2.2 Στατιστική έρευνα μέσω χαρτογραφήσεων 28 2.2.3 Φόρουμ 30 2.2.4 Λογισμικά Προβολής Συνθετικών Ιδεών -City Kit 31 2.2.5 Παραμετρικός σχεδιασμός και χρήση BIM προγραμμάτων στα ψηφιακά δίκτυα 33 2.3 Συγκριτικός πίνακας μεθοδολογικών εργαλείων 33 2.4 IoT (Internet of Things) 34 2.5 Smart Cities 35 2.6 Ασφαλείς “έξυπνες πόλεις” και ένταξη του IoT 36 Κεφάλαιο 3: Ένταξη του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και των ψηφιακών δικτύων στα εργαλεία πιστοποίησης 3.1 Αναφορά του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και των Ψηφιακών δικτίων στα εργαλεία πιστοποίη σης 40 3.2 Αναφορά στο Αμερικάνικο LEED-Παράδειγμα LEED NEIGHBOURHOOD 42 3.3 Αναφορά στο Βρετανικό BREEAM-Παράδειγμα BREEAM COMMUNITIES 45 Κεφάλαιο 4: Σύνδεση Συμμετοχικού Σχεδιασμού και Ψηφιακών Δικτύων αστικού χώρου 4.1 Ψηφιακά εργαλεία Συμμετοχικού Σχεδιασμού 50 4.2 Παραδείγματα λειτουργίας σχεδιασμού 51

| 5 4.2.1 Ανάπλαση της πόλης Cuenca, Ecuador 52 4.2.2 Διάπλαση της περιφέρειας του Αγίου Αντωνίου, Βρυξέλες 56 4.2.3 Διάπλαση πλατείας Stortorget, Νορβηγία 58 4.3 Σύνοψη των παραδειγμάτων και συμπεράσματα 62 4.4 Πίνακας χρήσης εργαλείων στα παραδείγματα 63 Συμπεράσματα 64 Future Work

67

Βιβλιογραφία 70 Πηγές στο διαδίκτυο

72

Πηγκες εικόνων 74

6 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

| 7

Εισαγωγή Τα τελευταία 50 χρόνια η τεχνολογία και κατά συνέπεια τα ψηφιακά μέσα εξελίχθηκαν ριζικά. Ο άνθρωπος, κατά την πορεία του στο πέρασμα των ετών, τα υιοθέτησε καθολικά στην καθημερινότητά του. Πρόκειται για τεχνολογικά μέσα, που αφομοιώθηκαν σε πολλούς τομείς της ζωή του, με κυριότερους αυτό των επαγγελματικών, των κοινωνικών σχέσεων, καθώς και της ψυχαγωγίας. Συνεπώς η ραγδαία αυτή εξέλιξη, επηρέασε άμεσα τις πτυχές ανθρώπινης ύπαρξης. Το περιεχόμενο λοιπόν της παρούσας διάλεξης, αφορά τον συμμετοχικό σχεδιασμό μέσω των ψηφιακών δικτύων, που αναπτύχθηκαν και ενσωματώθηκαν σταδιακά κατά την εξέλιξη της τεχνολογίας, στα αστικά περιβάλλοντα. Γίνεται, στα πλαίσια έρευνας, μία προσπάθεια ανάλυσης του τρόπου λειτουργίας του συμμετοχικού σχεδιασμού μέσω ψηφιακών δικτύων. Στο πρώτο κεφάλαιο, αποσαφηνίζεται η έννοια – ορισμός του συμμετοχικού σχεδιασμού κατά την ανάπλαση αστικών ιστών. Πραγματοποιείται μία εισαγωγή επί του θέματος, ερευνάται το ιστορικό υπόβαθρο του όρου, αντλώντας πληροφορίες για αυτόν και τα χαρακτηριστικά του, δημιουργώντας δηλαδή μια εικόνα της σχεδιαστικής αυτής μεθοδολογίας. Παράλληλα διατυπώνονται οι τρόποι υλοποίησης του σχεδιαστικού αυτό μοντέλου, ενώ τέλος εκφράζονται βασικές δημοκρατικές αρχές αυτού. Στη συνέχεια, ακολουθεί το δεύτερο κεφάλαιο, που αναλύει με τη σειρά του τα ψηφιακά δίκτυα στον αστικό χώρο. Αρχικά, ερευνήθηκαν οι τρόποι λειτουργίας τους, καθώς και ο σχεδιασμός. Έπειτα, πραγματοποιήθηκε μία αναφορά στα μεθοδολογικά εργαλεία, με στόχο την κατανόηση της λειτουργίας τους, καθώς και τον τρόπο ένταξης τους στον αστικό ιστό, κατά την εξέλιξη της τεχνολογίας. Κλείνοντας αυτό το κεφάλαιο, παρατάσσονται παραδείγματα ένταξης και λειτουργίας των ψηφιακών δικτύων στα σύγχρονα αστικά περιβάλλοντα, συμπεριλαμβανομένων των αποτελεσμάτων τους. Το τρίτο κεφάλαιο, συνδέει τα δύο προηγούμενα, ερχόμενο στο θέμα, καθώς εντάσσει το είδος του σχεδιασμού αυτού, σε παγκόσμιους οργανισμούς πιστοποίησης εργαλείων. Πραγματοποιείται αρχικά, μία αναφορά στα εργαλεία πιστοποίησης και στη συνέχεια, διεξοδικά αναλύονται τα προγράμματα και οι στρατηγικές που χρησιμοποιεί ο κάθε οργανισμός αντίστοιχα. Στο τέλος του κεφαλαίου αυτού διεξάχθηκε και μία σύντομη σύγκριση των δυο εργαλείων. Το τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο, αποτελεί το κομβικότερο σημείο της ερευνητικής αυτής διάλεξης, καθώς συγχωνεύει τα τρία προηγούμενα και μέσω παραδειγμάτων αναλύεται η συνύπαρξη τους σε ένα πλαίσιο αστικών διαπλάσεων. Παράλληλα αναλύονται τα ψηφιακά εργαλεία που χρησιμοποιούνται στο συμμετοχικό σχεδιασμό και στη συνέχεια διατυπώνονται παραδείγματα εφαρμογής αυτών, ενώ

8 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

τέλος στο κεφάλαιο αυτό πραγματοποιείται μία σύγκριση των τρόπων εφαρμογής των ψηφιακών εργαλείων σε κάθε ένα από τα παραδείγματα, καταλήγοντας σε πόρισμα. Στα πλαίσια αυτής της διάλεξης, διερευνάται ένας τύπος σχεδιασμού, που στο εξωτερικό εντάσσεται με γοργούς ρυθμούς στον τρόπο αντιμετώπισης των διαπλάσεων και αποτελεί μία μέθοδο περιήγησης στο σύγχρονο αστικό τοπίο, που μέσω της συμμετοχής του κοινού αναλογικά και ψηφιακά, ενισχύεται η χωρική εμπειρία του ατόμου.

| 9

10 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

Κεφάλαιο 1: Συμμετοχικός σχεδιασμός στην ανάπλαση αστικών ιστών 1.1 Ορισμός Ο συμμετοχικός σχεδιασμός, γνωστός ως συνεργατικός, είναι μία σχετικά νέα προσέγγιση-τάση και μεθοδολογία, που εφαρμόζεται σε πολλούς τομείς, με κύριο αυτόν της αστικής διάπλασης. Ταυτίζεται με τη συμμετοχή των πολιτών στο σχεδιασμό, είτε αυτοί είναι ερευνητές, τεχνική εμπειρογνώμονες, πελάτες, φορείς, είτε ακόμη και οι τελικοί χρήστες, δηλαδή καθημερινοί πολίτες1. Ταυτόχρονα δίνει την δυνατότητα στους ερευνητές και τους τελικούς χρήστες να έρθουν σε επαφή και να ανταλλάξουν απόψεις για να αποφευχθούν τυχόν λάθη. Πρόκειται για μία Δημοκρατική διαδικασία κοινωνικών και τεχνολογικών συστημάτων που ως κέντρο έχει τον άνθρωπο. Κύρια γραμμή αποτελεί, οι συμμετέχοντες που συγκροτούν πηγή ιδεών, πληροφοριών και άντλησης στοιχείων, να συμβάλλουν με στόχο το τελικό αποτέλεσμα, να ικανοποιεί τις προβλεπόμενες ανάγκες2. Οι χρήστες, έχοντας τις ίδιες δυνατότητες και ευκαιρίες, οφείλουν να συμβάλλουν στην σχεδιαστική λύση με στόχο ένα περιβάλλον οργανωμένο και διαμορφούμενο γύρω από τις ανάγκες των πολίτων και της κοινωνίας.

1.2 Ιστορική έρευνα Ο συμμετοχικός σχεδιασμός, που συναντάται τα τελευταία 40 χρόνια, έχει τις βάσεις του στην αρχή του 20ού αιώνα. Παρόλο που η έκφραση και υλοποίηση του στο πέρασμα των δεκαετιών άλλαξε, το περιεχόμενο παρέμεινε στις βασικές του αρχές αναλλοίωτο. Σαν χρονική αφετηρία, πρώτη φορά συναντάμε τον P.D. (Participation Design) το 1915, σε μία εποχή που o πολεοδομικός σχεδιασμός, ξεκίνησε να παίρνει μορφή και να δημιουργεί αστικά περιβάλλοντα, μη φιλικά ως προς τους χρήστες3. Με βάση αυτό, ο Patrick Geddes, στο βιβλίο του «Πόλεις στην εξέλιξη», εξέφρασε τις ανησυχίες του, τονίζοντας ότι οι πόλεις, πρέπει να δημιουργούνται από το κοινό και να απευθύνονται στις ανάγκες αυτού. Υποστήριξε έναν πρωτόγνωρο μέχρι τότε σχεδιασμό που λάμβανε υπόψη του, τις ανάγκες των πολιτών. Δεκαπέντε χρόνια μετά, στη δεκαετία του 19304, εργαλεία του P.D. όπως αυτό της δημοσκόπησης, της έρευνας, των ερωτηματολογίων και η ακρόαση του κοινού, ενσωματώθηκαν από τους ακαδημαϊκούς και τους επαγγελματίες, ως τρόπος έρευνας και υλοποίησης ιδεών. Εταιρείες αλλά ακόμη και κράτη, κράτησαν αυτή τη γραμμή σε μία διαδικασία αστικής ανάπτυξης.

1. Vibor Cipan,(2019, 13 Αυγούστου), P a r t i c i p a t o r y d e s i g n : W h a t i s a n d w h a t m a k e s i t s o g r e a t ? , P o i n t J u p i t e r 2. Henry Sanoff, (2006), Multiple Views of Participatory Design, Journal of the Faculty of Architecture 3. DESIGN2020, SCIENTIFIC AND PROFESSIONAL MEETING THE SCIENCE OF DESIGN AND COMPUTER AIDED DESIGN | (10.12.2020)

Συμμετοχικός σχεδιασμός στην ανάπλαση αστικών | ιστών 11

Παράδειγμα αποτελεί η ανοικοδόμηση του Λονδίνου, μετά τον βομβαρδισμό που υπέστη το 1940, κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο5. Οι κυβερνητικοί σχεδιαστές, σε ένα πλαίσιο αναμόρφωσης, χρησιμοποίησαν την ανάγκη ανασυγκρότησης ως τρόπο για να προσελκύσουν το κοινό και να αναζωπυρώσουν το αίσθημα πατριωτισμού σε ένα κλίμα ανάκαμψης και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Ως εργαλεία χρησιμοποιήθηκαν οι κοινωνικές χαρτογραφήσεις τον εκάστοτε περιοχών, οι δημόσιες εκθέσεις, οι κοινωνικές έρευνες, οι δημοσκοπήσεις κ.α. Μέσω αυτών, προσπάθησαν να κατανοήσουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες του κοινού. Μάλιστα το Υπουργείο Πληροφοριών της Κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου, δημιούργησε μία ομάδα ερευνητών κοινωνικών επιστημών, το «Mass observation» που με τη χρήση δημοσκοπήσεων και ερωτηματολογίων, δημιούργησε μία εικόνα των αναγκών του κοινού της εποχής. Αποτέλεσμα αυτών των εργαλείων, είναι η σημερινή περιοχή που στεγάζεται η εργατική τάξη και δημιουργήθηκε σε ένα πλαίσιο ομαδικού σχεδιασμού. Τέλος, την σημασία της κοινωνικής έρευνας, τόνισε ο Patrick Abercrombie, ένας από τους σημαντικότερους Βρετανούς πολεοδόμους της εποχής εκείνης. Από το 1940, μέχρι και τις αρχές του 1960, παρατηρείται μία περίοδος προόδου που παρακινεί τους ανθρώπους να συμμετέχουν στην διαδικασία σχεδιασμού. Είναι μία περίοδος που γεννά αλλά και δημιουργεί αισθήματα για τα κοινά. Το 1960 στο Λονδίνο, το κοινό κατέκρινε την έλλειψη προσοχής των Μοντερνιστών στις δημοκρατικές αρχές. Μέσα από ενστάσεις, απεργίες και μία σειρά διαμαρτυριών, ζήτησε από την κυβέρνηση, την συμμετοχή του κοινού στον αστικό σχεδιασμό. Μέρος σε αυτό πήραν και οι ΗΠΑ και Γαλλία. Παρατηρήθηκαν διαμαρτυρίες, κατά της αντιδημοκρατικής και ακαδημαϊκής προσέγγισης των μοντερνιστών. Στη Γαλλία, το σύνθημα μάλιστα που χρησιμοποίησαν κατά των Μοντερνιστών, ήταν η εξής φράση «Συμμετέχω, συμμετέχετε... κερδίζουν». Δέκα χρόνια μετά, το 1970, ο πρόεδρος της R.T.P.I6 ( Royal Town Planning Institute), Jim Amos, τόνισε ότι η δημοκρατική ιδέα του P.D. θα ήταν περισσότερο αποδοτική, εάν θα υπήρχε μία συμβουλευτική υπηρεσία σχεδιασμού. Η υπηρεσία αυτή θα παρείχε στις κοινότητες και στους πολίτες, δωρεάν γνώσεις και δεξιότητες, για την συμμετοχή στην ιδέα σχεδιασμού. Δύο χρόνια αργότερα η κυβέρνηση ενέκρινε την ιδέα του Jim και μάλιστα η υπηρεσία αυτή, πενήντα χρόνια μετά, εξακολουθεί και εργάζεται μέχρι και σήμερα δωρεάν. Το 1980, το νέο αυτό κιμά σχεδιασμού άκμασε και σε χώρες όπως η Γερμανία, Ρωσία, Σκανδιναβία, που μεταξύ άλλων η Σκανδιναβία θεωρείται η γενέτειρα του συμμετοχικού σχεδιασμού. Το πρώτο συνέδριο μάλιστα, συμμετοχικού σχεδιασμού 4. Rex Hartson, Pardha Pyla, (2019) , Participation Design, ScienceDirect, 19.2.2 History and Origins of Participatory Design 5. MakeGood.ARCHs, (2017, 22 Σεπτεμβρίου), Α History Of Participation Design, Make good 6. Rachel Charlotte Smith, Claus Bossen, Abbe Marie Kanstrup, (2017, 24 Απριλίου), Participatory design in an era of participation, Taylor & Francis Online

12 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

Συμμετοχικός σχεδιασμός στην ανάπλαση αστικών | ιστών 13

P.D.C (Participant Design Conference) πραγματοποιήθηκε το 1981 στο Πανεπιστήμιο του Ζάγκρεμπ σε ακαδημαϊκό πλαίσιο από την σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών και Ναυτικής Αρχιτεκτονικής. Η εκδήλωση αυτή σχεδιάστηκε με διεθνή χαρακτήρα και πέρα από τους συμμετέχοντες φοιτητές, προσήλθαν κάτοικοι της τοπικής περιοχής, καθώς και επιστήμονες σχετικοί με το αντικείμενο από διαφορετικές χώρες. Από τότε το συνέδριο αυτό πραγματοποιείται ανά τέσσερα χρόνια και απασχολεί το ευρύ κοινό. Τέλος κατά τη περίοδο του ΄80 παρατηρούνται αστικά έργα – κολοσσοί για την ιστορία του συμμετοχικού σχεδιασμού για το κάθε κράτος αντίστοιχα π.χ. UTOPIAΣκανδιναβία, PICTIVE-Γερμανία. Το 1990 στα πλαίσια του συμμετοχικού σχεδιασμού εντάχθηκε και το HCI (Human Computer Interaction). Ξεκίνησε να ενσωματώνεται δηλαδή σταδιακά και με την εξέλιξη της τεχνολογίας το μεθοδολογικό εργαλείο του υπολογιστή με στόχο τη δημιουργία συστημάτων ευχάριστα και προσιτά στον άνθρωπο. Το 2000, πολλά ευρωπαϊκά κράτη, που μεταξύ άλλων είναι η Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, πέρασαν νόμους που καθιέρωσαν την συμμετοχή του κοινού στο σχεδιασμό αστικών διαπλάσεων.

1.3 Τρόποι υλοποίησης και παράμετροι Σε θεωρητικό επίπεδο, υπάρχει ένα σχέδιο υλοποίησης - πρωτόκολλο7, του συμμετοχικού σχεδιασμού που χρησιμοποιείται κατά την επέμβαση αστικών διαπλάσεων σε πρακτικό και θεωρητικό επίπεδο από τους εμπειρογνώμονες και τους φορείς που συμβάλλουν σε αυτό. Κατά το εγχειρίδιο αυτό η στρατηγική χωρίζεται σε τέσσερις φάσεις8. Στην πρώτη φάση οι εμπειρογνώμονες, χωρίζουν το κοινό που επιθυμεί να συμμετέχει σε δύο ομάδες. H πρώτη ομάδα, ασχολείται με το οπτικό τοπίο του περιβάλλοντα χώρου που θα πραγματοποιηθεί η επέμβαση. Η δεύτερη ομάδα ασχολείται με την ακουστική. Στόχος του διαχωρισμού του κοινού σε δύο ομάδες, είναι η καταγραφή του περιβάλλοντα χώρου, έτσι ώστε να μπορέσουν να ενταχθούν ομαλά με την σχεδιαστική ιδέα και να λάβουν υπόψη τους τις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε αστικού ιστού. Στη δεύτερη φάση, οι δύο αυτές ομάδες συγχωνεύονται και μπαίνουν στο πλαίσιο συζήτησης. Κύριο θέμα συζήτησης, αποτελούν οι προβληματισμοί του κοινού και τα εμπόδια που μπορεί να αντιμετωπίσουν. Έρχονται σε επαφή οι ειδικοί, οι τοπικές αρχές, οι τεχνίτες και οι πολίτες και παραθέτουν προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην υπάρχουσα κατάσταση. Είτε είναι προβλήματα στάθμευσης, ελλιπούς φύτευσης, λάθος σχεδιασμένης διαμόρφωσης ως προς τα Α.Μ.Ε.Α ή ακόμα και συ7. Vibor Cipan,(2019, 13 Αυγούστου), P a r t i c i p a t o r y d e s i g n : W h a t i s a n d w h a t m a k e s i t s o g r e a t ? , P o i n t J u p i t e r 8. Oswald Devisch, Liesbeth Huybrechts, Roel De Ridder, (First publish 2019), Participatory Design Theory Using Technology and Social Media to Foster Civic Engagement, Routledge, Taylor & Francis Group, London and New York, Participatory Design Theory: Using Technology and Social Media to Fost

14 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

στήματα ύδρευσης και άρδευσης κ.α. Τέλος, προτρέχουν να αντιμετωπίσουν επικείμενα προβλήματα και καταστάσεις, όπως η ήδη υπάρχουσα φύτευση, είσοδος μαγαζιών από δημόσιους χώρους, θέσεις στάθμευσης, θέσεις κάδων απορριμμάτων κ.α. Στην τρίτη φάση, λειτουργώντας ως σύνολο και ομάδα, το κοινό, παραθέτει απόψεις και ιδέες προς υλοποίηση. Έχοντας αξιολόγηση την υπάρχουσα κατάσταση, καταλήγουν σε συμπεράσματα και περιορισμούς. Με βάση αυτά το κοινό στο πλαίσιο συζήτησης, παραθέτει γνώμες ως προς το σχεδιασμό του αστικού ιστού, επιδιώκοντας το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Ιδέες μπορεί να αποτελούν η δημιουργία επιπλέον αθλητικών υποδομών ζωνών πρασίνου, μέχρι και θέσεων των δημοσίων σταθμεύσεων κ.α. Στην τέταρτη και τελευταία φάση, όλοι μαζί, ως συμπολίτες, οργανώνονται και προτείνουν λύσεις ως προς την υλοποίηση. Παραδείγματα αποτελούν η εθελοντική εργασία, η στήριξη της τοπικής αγοράς σε ύλες και εξοπλισμό, καθώς και εκμετάλλευση του εξειδικευμένου προσωπικού. Αρχικά, μέσω του εθελοντισμού, ο κόσμος συμμετέχει ενεργά και γίνετε μέλος της συνεργατικής αυτής προσπάθειας. Παράλληλα, εξοικονομούνται ταυτόχρονα πόροι που μπορούν να δοθούν σε εξειδικευμένο προσωπικό και εξοπλισμό, αφού οι εθελοντές θα μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες που δεν χρειάζονται εξειδίκευση (παραδείγματος χάρη: μεταφορά υλικών, φορτίων και μπάζων). Έπειτα, οι φορείς μπορούν να ενισχύσουν την τοπική αγορά, προμηθεύοντας τα υλικά της διάπλασης του αστικού ιστού από καταστήματα και εμπόρους της περιοχής καθώς και εξοπλισμό (π.χ. Φύτευση, ξυλεία, πρώτες ύλες, μηχανήματα κ.α.). Τέλος, τους εξοικονομημένους πόρους, μπορούν να τους διαθέσουν σε τεχνίτες, μελέτες του έργου και σε προσωπικό με γνώσεις επί των ζητημάτων.

1.4 Εκδημοκρατισμός Τομέα Είναι γεγονός πως οι φορείς κοινωνικοποίησης, δηλαδή η οικογένεια, το σχολείο και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, δεν προσφέρουν την απαραίτητη ανθρωπιστική παιδεία και την κατάλληλη ηθικοπνευματική αγωγή, με αποτέλεσμα το άτομο να απαξιοί για τα κοινά. Παράλληλα, απουσιάζεtι η πολιτική και κοινωνική διαπαιδαγώγηση από τα εφηβικά κιόλας χρόνια, με άμεση συνέπεια, την έλλειψη παρακίνησης της συμμετοχής σε θέματα που αφορούν την κοινωνία που τους πλαισιώνει9. Ο συμμετοχικός σχεδιασμός, ερευνά τρόπους και επιδιώκει να μοιραστεί την εξουσία της λήψης αποφάσεων, στην διαδικασία λήψης ιδεών. Πολλοί είναι αυτοί, μάλιστα που ασπάζονται την τάση ενσωμάτωσης απόψεων του κοινού σε κοινόχρηστα έργα. Μελετητές, οργανισμοί, ιδιότητες, ακόμα και τοπικές αυτο9. Erling Bjorgvinsson, Pelle Ehn, Per-Anders Hillgren, (2010 Νοέμβριος), Participatory design and “democratizing innovation, ACM DIGITAL LIBRARY

Συμμετοχικός σχεδιασμός στην ανάπλαση αστικών | ιστών 15

διοίκησης αλλά και κρατικές, πλαισιώνουν την διαδικασία του συμμετοχικού σχεδιασμού, με κύριο άξονα την συμμετοχή του κόσμου στην διάπλαση του αστικού ιστού. Τα τελευταία χρόνια, παρατηρήθηκε η δημιουργία υβριδικών φόρουμ, που ζητάν από το κοινό να αξιολογήσει την διαδικασία σύλληψης και σχεδιασμού μίας ιδέας, μέχρι και την εφαρμογή της στο αστικό πλαίσιο10. Με αφορμή αυτά τα φόρουμ λοιπόν, δημιουργήθηκαν ειδικές πλατφόρμες, άλλοτε κρατικές και μη, που απευθύνονται στο κοινό, ζητώντας αρχικά την άποψή του περί του θέματος και έπειτα σχεδιαστικές λύσεις. Μέσω αυτών των πλατφορμών, ο κόσμος έχει τη δυνατότητα να ενημερωθεί για τις επικείμενες αλλαγές, καθώς και να εκφέρει άποψη σε ένα πλαίσιο συλλογής ιδεών. Κατ’ αυτό τον τρόπο, το κοινό συμμετέχει άμεσα στο σχεδιασμό και στην σύλληψη αποφάσεων για την κοινωνία. Γίνεται ενεργό μέλος αυτής, καθώς επικροτεί ιδέες, απορρίπτει άλλες και κυρίως δημιουργεί νέες. Μοιράζονται τις ανησυχίες τους για τις προτεινόμενες σχεδιαστικές λύσεις, ενώ άλλες φορές τους δίνεται η δυνατότητα να επισημάνουν παραμέτρους που δημιουργούν εμπόδια στην καθημερινότητα τους, σε αντίθεση με τους εμπειρογνώμονες που δεν βιώνουν το αστικό ιστό που θα παρέμβουν σχεδιαστικά και ενδεχομένως να τους διέφευγαν κομβικές λεπτομέρειες λόγω της αυτοματοποίησης της διαδικασίας. Όπως γίνεται σαφές, η διεξαγωγή ερευνών και δραστηριοτήτων μέσω των ψηφιακών μέσων διατηρούν και τρέφουν αισθήματα κοινωνικής αλληλεγγύης, ενώ παράλληλα χαρακτηρίζουν τις κατευθύνσεις για μελλοντικά σχέδια. Η δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων, αποτελεί πόρισμα μίας διαρκούς εξελισσόμενης έρευνας που έχει ως κύτταρο το άτομο και ισχυροποιεί το δημοκρατικό πολίτευμα. Δίνεται μία φόρμα λοιπόν, από το κοινό, για τον αστικό ιστό, μέσω του συμμετοχικού σχεδιασμού και των συλλογικών πειραματισμών, με στόχο το κοινό συμφέρον.

10. Earling Bjorgvinsson, Pelle Ehn, Per-Anders Hillgren, (2010, Ιανουάριο), Participatory design and “democratizing innovation”, Conference: Proceedings of the 11th Conference on Participatory Design, (PDF) Participatory design and “democratizing innovation”

16 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

1.5 Υιοθεσία αστικού εξοπλισμού Η ποιότητα ζωής των κατοίκων στα αστικά κέντρα, επηρεάζεται άμεσα από την υπάρχουσα κατάσταση των κοινόχρηστων χώρων. Κατά την αστικοποίησή, συντέθηκαν πυκνοκατοικημένες πόλεις, με πυκνή δόμηση, ελάχιστους εξωτερικούς χώρους με ζώνες πρασίνου και ακόμα λιγότερους αξιοποιημένους και ορθά σχεδιασμένους δημόσιους χώρους. Τέτοιοι χώροι, αποτελούν τα πάρκα, τα γήπεδα, οι πλατείες, οι αλάνες, δάση με περιπάτους κλπ11.

“Ηθική, αγάπη, αδελφοσύνη, δικαιοσύνη, όλα αυτά εκφράζουν την κοινωνική αλληλεγγύη. Η ανθρωπότητα αναπτύσσεται και προοδεύει, στηριγμένη μόνο σ’ αυτές τις αρχές, διαφορετικά χάνεται.” Σου Γιατ Σεν

11. Οργανισμός GreenAgenda, (2015, 3 Μαρτίου), Δίκτυο εθελοντών καθαριότητας και πρασίνου, GREENAGENDA

Συμμετοχικός σχεδιασμός στην ανάπλαση αστικών | ιστών 17

Ο ορθός αστικός σχεδιασμός και πόσο μάλλον η εισαγωγή του πράσινου σε αυτόν, αποτελεί σημαντικό παράγοντα διαμόρφωσης του αστικού μικροκλίματος, αλλά και της ποιότητας ζωής. Τα οφέλη είναι άμεσα, αρχικά ως προς το περιβάλλον και έπειτα ως προς την ψυχοσύνθεση του ατόμου και στην δομή της κοινωνίας. Με τους ήδη υπάρχοντες χώρους, πρέπει να ληφθούν μέτρα και να παρθούν αποφάσεις για την ορθή αξιοποίηση αυτών. Είναι σημαντικό να αποσυμφορηθούν κλιματικά προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί, καθώς είναι εξίσου σημαντικό το άτομο να μπορεί να ξεφύγει από τον αστικό ιστό. Οι χώροι αυτοί, πολλές φορές χρειάζονται ανασχεδιασμό και ανακατασκευή. Αυτό μπορεί να λυθεί και με τη βοήθεια του κοινού. Σε μεγαλύτερης κλίμακας έργα, μπορεί να επιτευχθεί μέσω της εθελοντικής εργασίας και του συμμετοχικού σχεδιασμού και σε μικρότερης κλίμακας έργα, είτε με την ανιδιοτελή συντήρηση αυτών, λόγω έλλειψης κρατικών πόρων και προσωπικού, είτε με την υιοθεσία αστικού εξοπλισμού. Η υιοθεσία του εξοπλισμού, είναι μία στρατηγική που ακολουθούν αρκετές χώρες του εξωτερικού, αλλά και δήμοι της Ελλάδος12. Αστικός εξοπλισμός προς υιοθεσία μπορεί να είναι μία γειτονία, μία πλατεία, παιδική χαρά, στάσεις λεωφορείων, μέχρι και δέντρα και χτιστές γλάστρες που βρίσκονται σε δημόσιους χώρους, έξω από καταστήματα και σπίτια. Στο πλαίσιο της υιοθεσίας κοινωνικού εξοπλισμού, το άτομο κινητοποιείται, συμμετέχει στα κοινά και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες. Ως αποτέλεσμα αυτού, διατηρείται ένας κοινωνικός ιστός, υγιής και φιλικός προς το άτομο και τις ανάγκες του. Αποφεύγεται η κοινωνική και οικονομική υποβάθμιση της πόλης, καθώς δεν έρχονται αντιμέτωποι με συνθήκες περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Παράλληλα, είναι σημαντικό να αναφερθεί ό,τι παρόλο που πρόκειται για μία καινοτόμα στρατηγική, με την κινητοποίηση του κοινού, είναι πιθανό να αμβλυνθούν τα φαινόμενα βανδαλισμών. Γεννιέται ένα συναίσθημα κοινωνικής αλληλεγγύης, αίσθημα φροντίδας για τα κοινά και αποφυγή των καταστροφών της δημόσιας περιουσίας. Η υιοθεσία δημοσίων εξωτερικών εξοπλισμών μπορεί είτε να πραγματοποιείται από ιδιώτες, όπως πολίτες, είτε από συλλόγους, σωματεία, ιδρύματα καθώς και σχολεία. Κακογραμμένα γκράφιτι που δεν αποτελούν κομμάτι τέχνης, αλλά αντιθέτως τρέφουν και συντηρούν οπαδικά και κομματικά συναισθήματα, είναι λογικό να εκλείψουν, αφού οι πολίτες της εκάστοτε γειτονιάς, βάζουν ένα “όριο” στους απερίσκεπτους περαστικούς. Στόχος δεν είναι η μεταφορά αρμοδιοτήτων από τους φορείς Στον κάτοικο – εθελοντή, αλλά η ευαισθητοποίηση, η ενημέρωση, η συμμετοχή στα κοινά, το αίσθημα κοινωνικής αλληλεγγύης και τέλος η συμμετοχή στην καλλιέργεια του οράματος για μία σταδιακή, αλλά αποτελεσματική μετατροπή της κοινωνίας.

12. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣ ΜΕΓΑΡΕΩΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΗΜΑΡΧΟΥ (2016, 15 Δεκεμβρίου), Υιοθεσία Χώρων Πρασίνου, Μέγαρα προς: ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

18 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

| 19

20 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

Κεφάλαιο 2: Ψηφιακά δίκτυα στον αστικό χώρο 2.1 Ψηφιακά δίκτυα, σχεδιασμός και λειτουργία Με την εισροή των ψηφιακών δικτύων και των τεχνολογικών μέσων στην καθημερινότητα του ανθρώπου, ήταν επόμενο πως θα επηρεαζόντουσαν αρκετοί παράγοντες της ζωής του και μεταξύ άλλων και η εργασία του, καθώς και τα μέσα που την εξυπηρετούν. Τις δύο τελευταίες δεκαετίες μάλιστα, ο τομέας της αρχιτεκτονικής σε ένα πλαίσιο συνεχόμενης εξέλιξης, παρόλο που σε θεωρητικό επίπεδο διατήρησε τις αρχές του και με βάση αυτές εξελίχθηκε, σε πρακτικό επίπεδο, απεναντίας άλλαξε καθολικά τους ορίζοντες του. Η αποτύπωση ιδεών και σχεδίων, αποτελούσε χρονοβόρα και επίφοβη διαδικασία, καθώς ήταν πολύ οι παράγοντες που μπορούσαν να δυσχεραίνουν την έρευνα. Έτσι λοιπόν στα πλαίσια μίας τεχνολογικά εξελισσόμενης κοινωνίας, τα εργαλεία σχεδιασμού αντικαταστάθηκαν από ψηφιακά μέσα και δίκτυα. Με την χρήση των ψηφιακών μέσων, αυτό που επιτεύχθηκε, ήταν η μείωση του χρόνου παραγωγής σχεδίων και λειτουργικών ζητημάτων, καθώς μέσω αυτών, δόθηκε η δυνατότητα αυτοματοποιημένων ελέγχων και προβολής του τελικού αποτελέσματος διευρύνοντας τους μέχρι τότε γνωστικούς ορίζοντες. Η ένταξη των ψηφιακών μέσων σηματοδότησε στο επάγγελμά αλλά και στον αστικό ιστό, το χρονικό ορόσημο μίας νέας εποχής. Τα ψηφιακά δίκτυα, βασίζονται στο πλαίσιο μίας δικτυωμένης κοινωνίας. Το διαδίκτυο εξυπηρετεί σχεδόν όλους τους σκοπούς του σύγχρονου ανθρώπου. Από έρευνα προϊόντων και παραγγελία αυτόν, μέχρι και εργασία από τον τόπο κατοικίας. Η διαδικτυακή εργασία και ο ανοιχτός κώδικας, συναντώνται σε πολλές σύγχρονες κοινωνίες. Οι σύγχρονες κοινωνίες, με τη χρήση αυτών των ψηφιακών δικτύων, που βασίζονται σε ανοιχτό κώδικα, δημιουργούν μια άμεση δημοκρατία στον αντίστοιχο τομέα. Παραδείγματα αυτών αποτελεί η Wikipedia, που προσφέρει δωρεάν πληροφορίες και άμεση πρόσβαση σε όλους. Πρόκειται για πληροφορίες που προέρχονται και επεξεργάζονται από το κοινό, με την βοήθεια των εμπειρογνωμόνων, για το κοινό. Άλλο παράδειγμα αποτελεί το Wikimedia Commons. Πρόκειται για μία διαδικτυακή βιβλιοθήκη που ο καθένας μπορεί να επεξεργαστεί και να βρει εκπαιδευτικό και άλλο υλικό. Κατά τον ίδιο τρόπο, στον τομέα της αρχιτεκτονικής, λειτουργεί και ο συμμετοχικός σχεδιασμός, μέσω ψηφιακών δικτύων και συστημάτων ανοικτού κώδικα. Τίθεται ως στόχος, ο καθημερινός πολίτης να μπορεί να ασχοληθεί με την καινοτομία του σχεδιασμού, καθώς και με την διαμόρφωση προϊόντων και χωρών που απευθύνονται στην κοινωνία, με βάση πάντα τις ατομικές προδιαγραφές και τις ανάγκες αυτού και τις κοινωνίας όπου εντάσσεται. Μέσα από ειδικές πλατφόρμες και ειδικά απλουστευμένα διαμορφωμένα ψηφιακά περιβάλλοντα, μπορεί ο καθένας να πα-

Ψηφιακά δίκτυα στον αστικό | χώρο 21

ρέμβει στο σχεδιασμό, με την χρήση ψηφιακών μεθοδολογικών εργαλείων και να μοιραστεί τις ιδέες του. Δίνεται η ευκαιρία στο κοινό να συμμετέχει, με πολλαπλούς τρόπους μέσω των ψηφιακών δικτύων, σε έργα που αφορούν τον αστικό ιστό. Κατά την συμμετοχή των πολιτών στον αστικό σχεδιασμό, μέσω δικτύων, δημιουργείται μία καινοτόμα αλλαγή ως προς την σύλληψη των ιδεών. Δημιουργείται ενδεχομένως μία νέα σχεδιαστική τάση. Μεταμορφώνεται ολικά το υπάρχον περιβάλλον της κοινωνίας, μέσω των ψηφιακών μέσων και των ειδικά διαμορφωμένων δικτύων13. Έτσι και ο αστικός και αρχιτεκτονικός σχεδιασμός, μέσω νέων ψηφιακών μεθοδολογικών και σχεδιαστικών εργαλείων επαναπροσδιορίζεται σε μία νέα τάση.

2.2 Μεθοδολογικά Εργαλεία Με την εξέλιξη της τεχνολογίας και την ανάπτυξη του διαδικτύου, αυξήθηκαν και αναπτύχθηκαν στα ψηφιακά δίκτυα, μεθοδολογικά εργαλεία. Εντάχθηκαν σε όλους τους τομείς και έχουν δημιουργήσει ενδεχομένως, κάποιο βαθμό εξάρτησης. Το πιο χαρακτηριστικό εργαλείο, των ψηφιακών δικτύων που συναντάται, είναι το διαδίκτυο. Άλλο μεθοδολογικό εργαλείο των ψηφιακών δικτύων, αποτελεί η πλοήγηση στο διαδίκτυο, η οποία προσφέρει στον χρήστη δωρεάν αναζήτηση πληροφοριών και άμεσα αποτελέσματα. Οι μηχανές αναζήτησης ποικίλουν και χρησιμοποιούνται συστηματικά για πολλαπλούς σκοπούς, καθώς παρέχουν ισάξια πρόσβαση στο κοινό και αποτελέσματα σε μικρό χρονικό διάστημα. Τα μεθοδολογικά εργαλεία που εμφανίζονται στα ψηφιακά δίκτυα, βοήθησαν το άτομο στην καθημερινότητά του, καθώς και στις ενέργειες που πραγματοποιεί. Μία σειρά από μεθόδους, και προσεγγίσεις χρησιμοποιούνται στην συλλογή και εύρεση αποτελεσμάτων. Μέσω των εργαλείων, αντλούνται, επεξεργάζονται, αναλύονται και εξάγονται δεδομένα. Τα εργαλεία αυτά διακρίνονται με βάση την έρευνα και τα αποτελέσματα, που πραγματοποιούνται σε ψηφιακά δίκτυα, σε θεωρητικά και πρα13. Απόστολος Λιναρδής, Κωνσταντίνος Παπαγιαννόπουλος, Ελένη Καλησπεράτη, (2013), Η Διαδικτυακή έρευνα. Πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα και εργαλεία διεξαγωγής διαδικτυακών ερευνών, Ερευνητικό Σύγγραμμά Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, Υπεύθυνος έκδοσης: ΕΚΚΕ, Διεύθυνση Επιστημονικής Πληροφόρησης και Εκδόσεων

22 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

Ψηφιακά δίκτυα στον αστικό | χώρο 23

κτικά πλαίσιά, ως ποιοτικά και ποσοτικά αντίστοιχα. Για παράδειγμα, τα ερωτηματολόγια, ως μεθοδολογικά εργαλεία των ψηφιακών μέσων, κατηγοριοποιούνται με βάση το περιεχόμενο τους σε ποιοτικά και ποσοτικά. Ποιοτικά χαρακτηρίζονται όταν αντικείμενο έρευνας αποτελεί κάποιο θεωρητικό πλαίσιο, ενώ ποσοτικά, όταν σκοπός τους είναι να καταλήξουν σε αριθμητικά διεκπεραιωμένα αποτελέσματα14.

2.2.1 Λογισμικά Online Ερευνών-Ψηφιακά Ερωτηματολόγια Το διαδίκτυο, τα τελευταία χρόνια φιλοξενεί ένα διαρκώς αυξανόμενο αριθμό χρηστών. Οι ερευνητές με βάση αυτό, δημιούργησαν ψηφιακά ερωτηματολόγια, στα οποία είτε απευθύνονται στο ευρύ κοινό, είτε ειδικεύονται σε κάποιο συγκεκριμένο δείγμα ανθρώπων. Έτσι δημιουργούνται στατιστικές έρευνες, από φορείς, εταιρείες, ιδιώτες και άλλους, καθώς τα online ερωτηματολόγια θεωρούνται πιο ευχάριστα, αξιόπιστα και απευθύνονται σε μεγαλύτερο εύρος της κοινωνίας, έναντι αυτών που πραγματοποιούνται τηλεφωνικά, υπό την μορφή των συνεντεύξεων, είτε αυτών των αμήχανων που διεξάγονται πρόσωπο με πρόσωπο. Αυτό το εργαλείο έρευνας λοιπόν, έχει ως στόχο, την συλλογή δεδομένων και πληροφοριών, από ένα φάσμα ατόμων, το λεγόμενο δείγμα, καταλήγοντας σε αποτελέσματα. Ο δημιουργός της ψηφιακής έρευνας, μέσω ερωτηματολογίων, καθορίζει τις ερωτήσεις και το ύφος της έρευνας, μέσω online interface και κοινοποιεί τον σύνδεσμο – link στο κοινό που απευθύνεται. Αξίζει σε αυτό το σημείο να υπογραμμιστεί και η διαδικασία δημιουργίας ερωτηματολογίων, στα αντίστοιχα προγράμματα υποδοχής. Αρχικά, δημιουργείται ένα πλαίσιο έρευνας, έπειτα συντάσσονται γενικές πληροφορίες, ο σχεδιασμός ερωτήσεων, στην συνέχεια αποστέλλεται στο κοινό και τέλος συλλέγονται οι απαντήσεις, αναλύονται και εξάγονται τα δεδομένα και οι απαντήσεις. Για την δημιουργία του ερωτηματολογίου, δεν αρκεί μόνο το περιεχόμενο των ζητημάτων, χρειάζεται και κατάλληλο λογισμικό υποδοχής, που να διαθέτει χαρακτηριστικά όπως14.1: μετατροπή και μετάφραση των ερωτήσεων σε διαφορετικές γλώσσες, δυνατότητα ο συμμετέχων να προσπερνά ερωτήσεις ή και κεφάλαια που δεν απευθύνονται σε αυτόν, δυνατότητα προσαρμογής ερωτήσεων και επιλεγμένης διατάξεις, δυνατότητα αποθήκευσης των αποτελεσμάτων και των ερωτήσεων από τον χρήστη, υποδοχή οπτικοακουστικών μέσων, εκτός του κειμένου, όπως βίντεο, εικόνες, γραφήματα, ήχοι και τέλος εξαγωγή αποτελεσμάτων σε στατιστικές αναλύσεις μέσω γραφημάτων. Μέσω των ψηφιακών δικτύων και πιο συγκεκριμένα των ερωτηματολογίων, δίνεται η δυνατότητα σε άτομα ή ομάδες, που υπό άλλες περιπτώσεις δεν θα μπορούσαν να συμμετέχουν, να εντάσσονται στην έρευνα και να γίνονται μέρος αυτής.

14-14.1. Λουκοπούλου Μαρία, (2009 Οκτώβριος), Μελέτη περιπτώσεων και ανάλυση δυνατοτήτων λογισμικών υποδομής για εφαρμογές δημιουργίας και υποστήριξης ερωτηματολογίων στον Παγκόσμιο ιστό, Διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Πατρών, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής

Ψηφιακά δίκτυα στον αστικό χώρο 25 |

Παράλληλα, μέσω της χρήσης ψηφιακών δικτύων, εξοικονομείται πολύτιμος χρόνος. Τα ψηφιακά συστήματα, αξιολογούν και δημιουργούν πορίσματα των αποτελεσμάτων, σε συγκριτικά λιγότερο χρόνο από την ανθρώπινη καταμέτρηση. Τέλος πρέπει να προστεθεί ότι με τη χρήση οπτικοακουστικών μέσων τα ερωτηματολόγια δημιουργούν ένα ψηφιακό περιβάλλον λιγότερο απρόσωπο και φιλικό προς το χρήστη, σε αντίθεση με τις παραδοσιακές έρευνες που η χρήση αυτών εκλείπει. Ορισμένα ψηφιακά συστήματα υποδοχής online ερωτηματολόγιων είναι τα: Mod_Suervey, phpESP, VTSurvey, Opensurveypilot, LimeSurvey.

2.2.2 Στατιστική έρευνα μέσω χαρτογραφήσεων Μέσω των στατιστικών ερευνών, προκύπτουν αποτελέσματα τα οποία χαρτογραφούνται και έπειτα αξιολογούνται. Ως δεδομένα, θεωρούνται αντίστοιχα στο κάθε παραδειγμα τα στοιχεία που προβάλλονται. Η χαρτογράφηση αποτελεσμάτων είναι ένας τρόπος οπτικοποιημένης καταγραφής αποτελεσμάτων. Πρόκειται για γραφήματα τύπου καμπυλών μεταξύ αξόνων, κυκλικά διαγράμματα ή ακόμη και πιο απλουστευμένα, πίνακες αριθμητικών στοιχείων. Από τα διαγράμματα αυτά, παρέχονται πληροφορίες που επιτρέπουν το άτομο να αντιληφθεί με διαφορετικό τρόπο το τελικό αποτέλεσμα. Μέσω των ψηφιακών δικτύων, παρέχονται μέσα, που δίνουν την επιλογή προβολής χαρτογραφημένων αποτελεσμάτων, καταλήγοντας στα τελικά συμπεράσματα. Αυτού του του είδους λογισμικά, που εκφράζουν οπτικοποιημένα αποτελέσματα αποτελούν τα15: Boro, SPSS, Stata, GraphPad Prism, Statistity. Ως προς την ανάλυση αυτών και πιο συγκεκριμένα, το SPSS, είναι πρόγραμμα στατιστικών αναλύσεων σε χαρτογραφημένα διαγράμματα της εταιρείας IBM. Προσφέρει ανάλυση πληροφοριών, σύγκριση μεταξύ αυτών και πιθανά αποτελέσματα των ζητούμενων, συγκρίνοντας τα δεδομένα. Πρόκειται για δωρεάν λει15. IBM SPSS Software, Why SPSS Software?(10.12.2020)

26 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

τουργικό σύστημα ανοιχτού κώδικα, που δεν απαιτεί εμπειρία ή γνώσεις επί στατιστικών μελετών, αφού απλοποιεί και οπτικοποιεί τα αποτελέσματα για το χρήστη.

2.2.3 Φόρουμ Τις δύο τελευταίες δεκαετίες, τα ψηφιακά δίκτυα, εντάχθηκαν με γοργούς ρυθμούς στη ζωή των πολιτών. Η χρήση της τεχνολογίας, εδραιώθηκε και δημιούργησε δεσμούς εξάρτησης στην κοινωνία. Με την αφομοίωση της τεχνολογίας στην καθημερινότητα λοιπόν, δεν καθυστέρησε και η ένταξη της στα επαγγελματικά πλαίσια. Τα forum, υπήρξαν ένας τρόπος επικοινωνίας του κοινού, κατά τα αρχικά στάδια εξέλιξης του Internet. Το 2000, που το διαδίκτυο βρισκόταν σε ένα κομβικό σημείο και δεν είχαν δημιουργηθεί όλες οι σύγχρονες πλατφόρμες, τα forum λειτουργούσαν ως υποκατάστατο online συζητήσεων μεταξύ πολιτών, ανά τον κόσμο. Στα πλαίσια αυτής της συζήτησης, είχαν τη δυνατότητα όσοι είχαν πρόσβαση στο διαδίκτυο, να συμμετέχουν ισάξια και να εκφράζουν την άποψή τους επί των θεμάτων. Πρόκειται για απλά λογισμικά συστήματα, τα οποία εντάσσονται σε τρεις κατηγορίες με βάση το θέμα συζήτησης16. Η πρώτη κατηγορία, ασχολείται με τον σχολιασμό και την εξέλιξη της επικαιρότητας. Σε αυτή την περίπτωση, οι χρήστες, ανταλλάσσουν ιδέες και απόψεις για τις αλλαγές που πραγματοποιούνται γύρω τους και για μείζον ζητήματα. Η δεύτερη κατηγορία ορίζει σαν θέμα αναφοράς, οποιαδήποτε πληροφορία επιθυμεί να μοιραστεί και να σχολιάσει ο συμμετέχων, στοχεύει δηλαδή σε συγκεκριμένα θέματα συζήτησής. Σε αντίθεση με την δεύτερη κατηγορία η τρίτη, εξελίσσεται γενικότερα στα πλαίσια συζήτησης. Με στόχο, να διατηρηθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο. Οι συντονιστές, δηλαδή οι δημιουργοί των forum, φροντίζουν εκλείπουν υβριστικά σχόλια, spam, εκδηλώσεις μίσους ως προς τις διαφορετικές απόψεις και γι’ αυτό είναι οι μοναδικοί που έχουν τη δυνατότητα να απορρίψουν μηνύματα και να απομακρύνουν αυτούς που διαταράσσουν τα επικοινωνιακά πλαίσια. Τέλος υπάρχουν τα μέλη του χώρου που δημιουργούν μία ψηφιακή ταυτότητα στα πλαίσια αποφυγής απρόσωπων καταστάσεων, καθώς και αυτοί που επιθυμούν να φυλάσσουν κρυφά τα προσωπικά στοιχεία και να συμμετέχουν ως καλεσμένοι. Τα forum σήμερα, έχουν αντικατασταθεί από Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, όπως το Facebook και το Twitter. Χρήση αυτού του συστήματος, συναντάται επί το πλείστων στις ιστοσελίδες τοπικών φορέων, ενώ αξίζει να τονιστεί ότι τη τελευταία δεκαετία έχει αναπτυχθεί μία εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης με κεντρικό τρόπο επικοινωνίας τα φόρουμ, το επονομαζόμενο Reddit.

16. Wikipedia, Πως λειτουργούν τα φόρουμ (10.12.2020) 17. Elizabeth Sikiaridi, Frans Vogelaar, (2012, 5 Νοεμβρίου), Hybrid Space Lab and Networked Participatory Design Systems, WORLD-ARCHITECTS Profiles of Selected Architects

Ψηφιακά δίκτυα στον αστικό | χώρο 27

2.2.4 Λογισμικά Προβολής Συνθετικών Ιδεών – City Kit Στα πλαίσια λειτουργίας και σχεδίασης λογισμικών προβολής συνθετικών ιδεών, δημιουργήθηκαν ψηφιακά περιβάλλοντα, φιλικά προς το κοινό. Πρόκειται για ένα βήμα απλούστευσης των λειτουργικών προγραμμάτων, που κάνουν χρήση οι εμπειρογνώμονες. Προσεγγίζοντας το κοινό, η γλώσσα – κώδικας επικοινωνίας αναπροσαρμόζεται, έτσι ώστε να δημιουργηθεί μία γέφυρα μεταξύ του καθημερινού πολίτη και των ειδικών. Με αφορμή αυτό λοιπόν, τρισδιάστατα προγράμματα που χρησιμοποιούνται για τη σύνθεση ιδεών και την εξαγωγή ποσοτικών, ποιοτικών και άλλων οπτικών αποτελεσμάτων απλοποιήθηκαν, παρέχοντας τη δυνατότητα τρισδιάστατης ψηφιακής προβολής των συνθετικών ιδεών. Εφαρμογές παρόμοιες που δομούνται στον ιστότοπο αποτελούν τα: Plauthrcity, Citymaking, Citykit. Αναφορικά με το CityKit17: Το City Kit, έργο της Elizabeth Sikiaridi και του Frans Vogelaur, είναι ένα «παιχνίδι» που δημιουργήθηκε για την ανάπτυξη της κοινωνικής αρχής στέγασης του Χονγκ Κονγκ. Πρόκειται για μία ψηφιακή πλατφόρμα που στόχο είχε να φέρει σε επαφή, μέσω της διάπλασης της Κ.Α.Σ, τους νέους «που είναι η εξοικειωνόμενοι με τα παιχνίδια, αλλά δύσκολα βγαίνουν για να παίξουν έξω». Το υβριδικό αυτό παιχνίδι, περιστρέφεται γύρω από τον πολεοδομικό ιστό και την αστική ανάπλαση. Δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες, να προσομοιώσουν ψηφιακά την γειτονιά τους ή τους χώρους επεμβάσεις και να αλληλοεπιδράσουν οι ίδιοι τους, με αυτόν. Αυτό πραγματοποιείται, χρησιμοποιώντας φερόμενα δομικά στοιχεία, που μπορούν να προβάλουν όσες φορές επιθυμούν και σε όσους χώρους τα οραματίζονται. Παραδείγματα αυτών αποτελούν: Μικροσκηνικά, χώροι εκθέσεων, πλωτά μπαρ, σκηνές θεάτρων, πισίνες, κερκίδες και άλλες εγκαταστάσεις αναψυχής και ψυχαγωγίας, προσφέροντας μία διασκεδαστική διαμονή στους χώρους. Είναι ένα παιχνίδι ανοικτού κώδικα, που βρίσκεται σε ψηφιακή πλατφόρμα και οι χρήστες μπορούν να προσθέσουν και να μοιραστούν τις ιδέες τους. Στόχος του CityKit είναι οι πολίτες, να δημιουργήσουν μία ψηφιακή έκδοση της γειτονιάς τους. Να βελτιώσουν και να τροποποιήσουν ότι κρίνεται αναγκαίο κατά την εκτίμηση τους και να έρθουν σε επαφή ξανά με το περιβάλλον, με το περιβάλλον που έφτιαξαν οι ίδιοι.

18. Kensek, Karen, Noble, Douglas (2014). Building Information Modeling: BIM in Current and Future Practice (1st ed.). Hoboken, New Jersey: John Wiley 19. Krystian Kwiecinski, Jacket Markusiexicz, Agata Pasternak, (2017 Σεπτέμβριος), Participatory Design Supported with Design System, Conference: 35th eCAADe at: Rome, Italy

28 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

Ψηφιακά δίκτυα στον αστικό χώρο 29 |

2.2.5 Παραμετρικός σχεδιασμός και χρήση BIM προγραμμάτων στα ψηφιακά δίκτυα Πέρα από τα προγράμματα στατιστικών αναλύσεων και ερευνών, υπάρχουν λογισμικά που συνθέτουν εφαρμογές με στόχο την τρισδιάστατη προβολή στοιχείων. Πρόκειται για ψηφιακά μέσα οπτικών αναπαραστάσεων, αντικειμένων, χωρών ή ακόμα και αστικού πολεοδομικού σχεδιασμού. Προγράμματα τέτοια είναι τα λειτουργικά συστήματα BIM18,20 (Bulding Information Modeling) και προγράμματα παραμετρικού σχεδιασμού. Τα BIM προγράμματα, σχεδιάζουν είτε δισδιάστατα, είτε τρισδιάστατα πληροφοριακά-ψηφιακά μοντέλα. Πληροφοριακά μοντέλα, αποτελούν τα ψηφιακά προπλάσματα, αυτά που αναπαριστούν φυσικές η τεχνητές μορφές. Δίνουν πληροφορίες επί των αντικειμένων, όσον αφορά τον τεχνικό σχεδιασμό, την διαχείριση της κατασκευής, την ορθότητα της μελέτης, καθώς και για τα υλικά που προορίζονται να χρησιμοποιηθούν. Πρόκειται για σύγχρονα, προηγμένα λογισμικά, ορισμένα εκ των οποίων, είναι σύνθετα και άλλα πιο απλά, ανάλογα τη χρήση και το τελικό αποτέλεσμα. Αυτού του είδους προγράμματα συναντώνται εντατικά στον αστικό σχεδιασμό. Αναφορικά ορισμένα είναι Archicad, Autocad, Revit, SketchUP19,22. Αναλύοντας τα προγράμματα παραμετρικού σχεδιασμού, πρώτα πρέπει να οριστεί η έννοια αυτού21. Ως παραμετρικός σχεδιασμός λοιπόν, ορίζεται η τοποθέτηση σημείων – αντικειμένων επί της μελέτης με παραμέτρους. Παράμετροι μπορεί να είναι η εισαγωγή διαστάσεων, υψομετρικών καμπυλών, φέροντα στοιχεία και υλικά αυτών, καθώς και οι διαστάσεις τους. Κατ’ αυτό τον τρόπο λοιπόν λειτουργούν τα ψηφιακά μέσα που εφαρμόζουν το παραμετρικό σχεδιασμό. Αναφορικά προγράμματα παραμετρικού σχεδιασμού είναι το Rhino και το plug in αυτού, το « Grasshopper» που λειτουργεί υπό την μορφή κώδικα.

2.3 Συγκριτικός πίνακας μεθοδολογικών εργαλείων Μεθοδολογικά Εργαλεία

2.2.1

2.2.2

2.2.3

2.2.4

2.2.5

Ψηφιακά

○

○

○

○

○

Αναλογικά

⁃

○

⁃

⁃

⁃

Ψηφιακά και Αναλογικά

⁃

○

⁃

⁃

⁃

Οπτικοποίηση Αποτελεσμάτων

○

○

⁃

○

○

Άμεσα Αποτελέσματα

○

○

⁃

○

○

Συμμετοχή κοινού στη διαμόρφωση

⁃

⁃

⁃

○

⁃

Διαμόρφωση Ψηφιακού Περιβάλλοντος από το

⁃

⁃

○

⁃

○

κοινό Ναι:

○ Όχι: ⁃

20. Ευθύμιος Χαραλαμπίδης, (2013), Παραμετρικός Σχεδιασμός και Αρχιτεκτονική Τοπίου Συσχετισμοί & Εφαρμογές, Μεταπτυχιακή Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών-Γεωπονική Σχολή, Διατμηματικό Πρόγραμμα 21. AUTODESK, DESIGN & BUILD WITH BIM, BUILDING INFORMATION MODELING (10.12.2020) 22. CAD Standard, Προγράμματα Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού (10.12.2020)

30 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

2.4 IOT (Internet of things) Στα πλαίσια μίας δικτυωμένης κοινωνίας, δημιουργήθηκαν προγράμματα ψηφιακών δικτύων, που ενισχύουν την δυνατότητα διαχείρισης αντικειμένων και καταστάσεων ψηφιακά. Το Διαδίκτυο των Πραγμάτων ή αλλιώς «Internet Of Things» (IoT), είναι ένα ψηφιακό σύστημα αλληλοσυνδεμένων συσκευών, ψηφιακών, μηχανικών, αντικειμένων, καθώς και ζώων, μέχρι και ανθρώπων23. Πρόκειται για ένα σύστημα συλλογής και ανάλυσης πληροφοριών, διαρκούς ενημέρωσης, αλληλεπίδρασης μεταξύ ανθρώπων και αντικειμένων και χειρισμού καταστάσεων. Το IoT24, πρώτη φορά εκφράστηκε ως ιδέα του 1999, από τον Kevin Ashton, συνιδρυτή του Auto-ID. Από τον Ashton, το σχέδιο αυτό ορίστηκε ως μία τάση του μέλλοντος, στα πλαίσια του αναπτυσσόμενου τότε διαδικτύου. Μάλιστα την ίδια χρονιά, στο βιβλίο του καθηγητή του MIT, Neil Gershenfeld, “When things start to think”, αναφέρθηκε η κεντρική ιδέα του IoT, ως όραμα και έρευνα για το μέλλον, χωρίς να γίνει αναφορά στο μη υλοποιημένο τότε IoT. Ο Ashton, παρόλο που έκανε πρώτος αναφορά στο IoT, η λογική των συνδεδεμένων συσκευών υπήρχε από το 1970, μεταξύ των ενσωματωμένων διαδικτυακών υπολογιστών και των δυσδιτικών. Η πρώτη διαδικτυακή συσκευή, αναπτύχθηκε στα πλαίσια έρευνας του Πανεπιστημίου Carnegie Mellon, την δεκαετία του 1980, που μέσω του ιστότοπου, είχαν την δυνατότητα να ελέγχουν ένα μηχάνημα που διατηρούσε θερμοκρασία σε ροφήματα. Κατά το πέρασμα των χρόνων, το διαδίκτυο υπήρξε το κλειδί στην ανάπτυξη του προγράμματος. Το ψηφιακό αυτό μέσω λοιπόν, ως προς τη λειτουργία του, αποτελείται από συσκευές που συνδέονται στο διαδίκτυο και διαθέτουν επεξεργαστές, αισθητήρες, υλικό επικοινωνίας για συλλογή και αποστολή πληροφοριών σε cloud servers. Ειδικά διαμορφωμένοι υποδοχείς των αντικειμένων, συλλέγουν πληροφορίες, τις επεξεργάζονται και καταλήγουν στα αποτελέσματα. Παραδείγματα αυτής της διαδικασίας αποτελούν: το “έξυπνο” ψυγείο, που ενημερώνει τον χρήστη για βασικές ελλείψεις, καθώς και ο χειρισμός του κλιματιστικού για την θέρμανση, που δίνουν την δυνατότητα εναλλαγής της θερμοκρασίας του χώρου προτού εισέλθει ο εργαζόμενος ή ακόμα και ο κάτοικος. Από στατιστικές αναλύσεις διεθνών οργανισμών προκύπτει ότι σε αστικό περιβάλλον, η κατανομή της ενέργειας που καταναλώνεται, ορίζεται σε 73% θέρμανση/ψύξη, 14% διαχείριση νερού και το υπόλοιπο 10% σε διάφορες αποσπασματικές λειτουργίες. Μέσω του IoT, μπορεί να διαχειριστεί ορθά το ποσοστό κατανάλωσης θερμικής ενέργειας και διαχείρισης νερού, καθώς μέσω των στατιστικών αποτελεσμάτων που προκύπτουν από την κατανάλωση, μπορεί να αξιοποιηθεί ορθά. Πέρα των θετικών χαρακτηριστικών και δυνατοτήτων του IoT, ανασφάλειες και 23. Matt Burgess, (2018, 16 Φεβρουαρίου), What is the Internet og Things?

24. Margaret Rouse, Alexander Gillis Linda Rosencrance, Sharon Shea, Ivy Wigmore, (2020, 31 Μαρτίου), Internet Of things (IoT), TechTarget IoT Agenda

Ψηφιακά δίκτυα στον αστικό χώρο 31 |

αμφιβολίες διακρίνονται από τους χρήστες, καθώς και από τους φορείς. Σε αυτό το σημείο αξίζει να υπογραμμιστεί πως κράτη όπως Η.Π.Α και Κίνα, σταδιακά εντάσσουν το IoT στα πλαίσια ερευνών και άμεσων αποτελεσμάτων. Το βασικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει, είναι η ασφάλεια των δεδομένων που αποθηκεύονται. Παρόλο που αποτελεί ένα σύγχρονο στάδιο τεχνολογικής εξέλιξης, βρίσκεται σε συνεχή στάδια αναβάθμισης και βελτίωσης, αλλά ακόμα δεν αποτελεί άτρωτη εφαρμογή. Στην έρευνα που διεξήχθη μάλιστα από την Business Insider Intelligence, προέκυψε ότι το 39%25, αμφέβαλε για την ακέραιη διασφάλιση των προσωπικών του δεδομένων. Το IoT ξεκίνησε ως ιδέα πριν 20 περίπου χρόνια και ήδη συναντώνται οι πρώτες εφαρμογές του σε πολλαπλά επίπεδα26. Ενδεχομένως να βρισκόμαστε στα πλαίσια μίας βιομηχανικής επανάστασης που θα καθορίσει ριζικά τον τρόπο λειτουργίας της μελλοντικής κοινωνίας και κυρίως του τρόπου σκέψης των ερχόμενων γενεών.

2.5 Smart City Ως προς το ιστορικό πλαίσιο, η ιδέα των έξυπνων πόλεων ξεκίνησε το 1970 στο Los Angeles. Η αύξηση των πολιτών στα αστικά κέντρα, δημιούργησε ανάγκες, εκ των οποίων μία ήταν η δημιουργία μίας κρατικής βάσεις ψηφιακών δεδομένων των πολιτών με όνομα “A Cluster Analysis Of L.A”. Τα στοιχεία που συγκεντρώνονταν ψηφιακά, είχαν ως στόχο την συγκέντρωση πληροφοριών και εύρεση αυτών μεταξύ ενός αχανούς ορίζοντα. Ήταν ένα μεταβατικό στάδιο ανάλυσης και εύρεσης στοιχείων από αναλογικά σε ψηφιακά μέσα, που μεταξύ άλλων θεωρείται ως μία ανάλυση συμπλέγματος του L.A. Δεύτερη κομβική ημερομηνία της εξέλιξης των έξυπνων πόλεων, αποτελεί το 1994, με τη δημιουργία μιας ψηφιακής εικόνας του Άμστερνταμ. Η πόλη προέβει στην ένταξη του διαδικτύου, ως μέσω απάντησης στα τότε μείζων αστικά προβλήματα. Η πλατφόρμα αυτή μάλιστα De Digital Stad (DDS), αποτελεί τη βάση του σημερινού ψηφιακού συμπλέγματος πληροφοριών του Άμστερνταμ. Τρίτη κομβική ημερομηνία, αποτελεί το 2000, που πολυεθνικές όπως IBM και η Cisco, οραματίστηκαν την εξέλιξη των έξυπνων πόλεων, επενδύοντας σε αυτή την ιδέα αυτή. Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι το 2011 πραγματοποιήθηκε το πρώτο παγκόσμιο συνέδριο Smart City Expo, το οποίο πλέον αποτελεί ετήσια εκδήλωση για την ανάπτυξη έξυπνων πόλεων. Ο όρος των Smart City-Intelligence City27, χαρακτηρίζει πόλης και περιφέρειες στις οποίες γίνεται χρήση ψηφιακών μέσων, αναβαθμίζοντας τα δίκτυα και τις εφαρμογές. Με την χρήση των τεχνολογικών μέσων, τα δίκτυα απόκτησαν μεγαλύτερη εμβέλεια, καθώς οι λειτουργίες τους έγιναν αποτελεσματικότερες. Σε περιοχές μάλιστα που δεν υφίσταται το ψηφιακό δίκτυο και ενσωματώθηκε σταδιακά 25. Alison Bolen, 3 Internet of Things examples form 3 industries, SAS 26. Schneider Electric, IoT 2020 Business Report (10.12.2020) 27. Research by GlobalData Thematic, (2020, 28 Φεβρουαρίου), History of Smart Cities: Timeline, VERDICT

32 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

τα τελευταία χρόνια, παρατηρήθηκε ευεξία και άμεσα οικονομικά αποτελέσματα. Οι έξυπνες πόλεις διακρίνονται σε δύο συνιστώσες. Πρώτη αποτελεί το σύστημα καινοτομίας, είτε αυτό είναι τοπικό, είτε περιφερειακό, καθώς εξελίσσει το σύστημα ανάπτυξης γνώσεων, τεχνολογιών και ενημέρωσης στους τοπικούς οργανισμούς. Τοπικοί οργανισμοί, είναι τα τεχνολογικά κέντρα, επιχείρησης, πανεπιστήμια κ.α28,29. Δεύτερη συνιστώσα, αποτελούν οι ψηφιακές εφαρμογές διαχείρισης πληροφοριών και γνώσεων. Μέσω των δικτύων διευκολύνουν την επικοινωνία των πληροφοριών, την λήψη αποφάσεων, καθώς και την συνεργασία των πολιτών.

2.6 Ασφαλείς «έξυπνες πόλεις» και ένταξη του IoT Ως προς την σύνδεση των έξυπνων πόλεων και του IoT, αξίζει να υπογραμμιστεί ένα παράδειγμα που εφαρμόστηκε με επιτυχία το 2015, μετά από χρόνια μελέτης και έρευνας. Πρόκειται για ένα υλοποιημένο project, με όνομα NYCx30. Στα πλαίσια έρευνας λοιπόν, μέσω ανοιχτού διαγωνισμού που δημιούργησε ο δήμος της N.Y, προτάθηκαν ιδέες με στόχο να επιληθούν προβλήματα που αντιμετώπιζε η περιφέρεια της Νέας Υόρκης. Κάποια από αυτά, μεταξύ άλλων, ήταν η ρύπανση, η ηχορύπανση, η διαρκής κυκλοφοριακή συμφόρηση, η μεταφορά πολιτών, καθώς και η εισοδηματική ανισότητα. Στα πλαίσια των ψηφιακών πόλεων, μέσω του IoT, δημιουργήθηκαν ψηφιακές πλατφόρμες όπως: το Cyber NYC, LinkNYC, Midtown in Motion, MyNYCHA και MyDep. To Cyber NYC, αποτελεί μία ψηφιακή ασπίδα, βάση όλων των προαναφερθέντων, που φροντίζει την διασφάλιση προσωπικών πληροφοριών. Το LinkNYC παρέχει την ισότιμη – δωρεάν πρόσβαση στο διαδίκτυο, προσφέροντας ένα καινοτόμο δίκτυο επικοινωνίας χαρτών και οδηγιών. Το Midtown in Motion, του Υπουργείου Μεταφορών της NY, παρέχει στους κατοίκους πληροφορίες, για την κυκλοφοριακή συμφόρηση, παρέχοντάς τους επιλογές μετακίνησης. Αξίζει να τονιστεί ότι η χρήση αυτής της εφαρμογής αποσυμφόρησε τους δρόμους κατά 10%. Ταυτόχρονα, στα πλαίσια των έξυπνων πόλεων με την ένταξη του διαδικτύου , δημιουργήθηκε η εφαρμογή MyNYCHA, που δίνει τη δυνατότητα διαχείρισης διαδικτυακών υπηρεσιών. Ουσιαστικά παρέχει την δυνατότητα στο άτομο να εκδώσει ψηφιακά εισιτήρια, κρατικά έγγραφα καθώς και να πραγματοποιήσει τις πληρωμές του διαδικτυακά. Τέλος το σύστημα MyDep, δημιουργήθηκε για να έχει τη δυνατότητα το άτομο να παρακολουθεί την κατανάλωση πόρων όπως νερό, ρεύμα, αέριο και πετρέλαιο. Όπως γίνεται σαφές λοιπόν, στις ρυθμίσεις των δικτυωμένων πόλεων, δηλαδή μίας πόλης με ψηφιακή καταγραφή δεδομένων και υπηρεσιών, το άτομο έχει τη δυνατότητα πρόσβασης στην επικαιρότητα με τον γρηγορότερο τρόπο, ενώ 28. Clube Bienergy & Enviroment Cluster, SMART CITIES (10.12.2020) 29.Ευρωπαική Ένωση, What are smart cities? (10.12.2020) 30. THALES Builidng a future we can all trust, Secure, Sustainable Smart Cities And The Iot (10.12.2020)

| Ψηφιακά δίκτυα στον αστικό χώρο 33

παράλληλα μειώνονται οι δαπάνες και οι ρύποι μέσω αναλύσεων-ερευνών, καθώς παρέχονται λύσεις για ένα καλύτερο, ψηφιακά άρρητα συνδεδεμένο μέλλον31.

31. FORTUNEGREECE, (2017, 25 Απριλίου), Πως πρέπει να είναι οι πραγματικά οι Smart Cities, FORTUNE GREECE

34 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

| 35

36 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

Κεφάλαιο 3: Ένταξη του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και των ψηφιακών δικτύων στα εργαλεία πιστοποίησης 3.1 Αναφορά στα εργαλεία και την λειτουργία τους – παράμετροι που εμφανίζονται στα εργαλεία και πως ποσοτικοποιούνται. Το LEED32, ξεκίνησε το 1993 από το συμβούλιο Άμυνας Φυσικών Πόρων των Η.Π.Α (NRDC) και συμπεριλάμβανε, μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, κυβερνητικούς φορείς, μηχανικούς, προγραμματιστές και κατασκευαστές. Δημιουργήθηκε ως απάντηση στο Βρετανικό σύστημα αξιολόγησης BREEAM33, από την αμερικανική κυβέρνηση που θεωρούσε πως ήταν αναγκαίος ο σχηματισμός πιστοποίησης προσαρμοσμένης στον οικοδομικό κώδικα βιομηχανίας των Η.Π.Α. Έτσι δημιουργήθηκε ένας οργανισμός-σύστημα αξιολόγησης “πράσινων κτιρίων” που μελετούσε την ενεργειακή απόδοση και μεθόδους αειφορίας.Τρία χρόνια νωρίτερα του σχηματισμού LEED, 1990, στην Βρετανία, ξεκίνησε την πρώτη επίσημη μέθοδο περιβαλλοντικής αξιολόγησης. Αναπτύχθηκε από τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό BRE, με στόχο την μελέτη, της τότε υπάρχουσας πολεοδομικής κατάστασης και την έρευνα της περιβαλλοντικής απόδοσης κτιρίων. Με την εξέλιξη του οργανισμού και το πέρασμα των χρόνων, υιοθέτησαν αειφορικές στρατηγικές, νέους τύπους ανάπτυξης και σχεδιασμού, τοποθετώντας στο κέντρο τον άνθρωπο. Στοχεύει στην δημιουργία ενός πλαισίου βιώσιμου, δίνοντας έμφαση στα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά αποτελέσματα. Ως προς το σχεδιασμό, το σύστημα LEED ND34, λειτουργεί σε τέσσερις φάσεις. Αρχικά η Φάση Ι – Εκκίνηση. Το στάδιο αυτό, χαρακτηρίζεται ως στάδιο εκκίνησης, επειδή συντονίζει τους συμμετέχοντες, οργανώνει και εκπαιδεύει τους συνεργάτες, με βάση το πλαίσιο διακανονισμού του οργανισμού. Έπειτα, καθορίζει τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του έργου, ενώ ταυτόχρονα εκκινεί τις νόμιμες διαδικασίες και τέλος αναρτάει το έργο online, δηλώνοντας το στον ψηφιακό κατάλογο. Στη Φάση ΙΙ, ξεκινάει ο σχεδιασμός. Συλλέγονται σχεδιαστικές λύσεις και προτάσεις και καταλήγουν στο επικρατέστερο πλάνο. Τέλος, ελέγχεται η σχεδιαστική μελέτη από το GBCI και οριστικοποιείται το σχέδιο. Στη Φάση ΙΙΙ, πραγματοποιείται η κατασκευή. Στο στάδιο αυτό ελέγχεται η κατασκευή από το GBCI, συλλέγονται τα κατάλληλα έγγραφα και έρχεται εις πέρας το έργο. Τέλος στη Φάση IV, πραγματοποιούνται οι τελευταίες λειτουργίες για την έκδοση οποιουδήποτε πιστοποιητικού LEED, είτε αυτό είναι το LEED vol.1, είτε το LEED vol.2, είτε το LEED ND. Εξασφαλίζονται τα αντίστοιχα έγγραφα, η πλακέτα πιστοποίησης, η ενημέρωση του έργου στην σελίδα του οργανισμού, συγκαταλέγοντας το στα πιστοποιημένα κτίρια LEED. Παράλληλα εκπαιδεύει και καθοδηγεί τους εμπλεκόμενους χρήστες του έργου, συμβουλεύοντας τους για τα τεχνικά, διαδικαστικά και οικονομικά ζητήματα. Σε αντίθεση με το LEED, το BREEAΜ πραγματεύεται τα project σε δύο μόνο στά32. ENVIROMENT AND ECOLOGY, The Leadership in Energy and Enviromental Design (LEED) (10.12.2020) 33. BREEAM, What is BREEAM (10.12.2020) 34. Megan Rosa, (2016 8 Αυγούστου), Looking Back: Leed History, Green Building Consultants, Sustainable investment Group (SIG).

Ένταξη του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και των ψηφιακών δικτύων στα εργαλεία πιστοποίησης | 37

δια35. Το πρώτο στάδιο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως θεωρητικό, αφού πραγματοποιούνται μελέτες, σχεδιαστικές λύσεις κ.α. θεωρητικοί παράμετροι, ενώ το δεύτερο στάδιο λειτουργεί επί του πρακτέος. Στο πρώτο στάδιο λοιπόν, εφόσον εγκριθεί η μελέτη του οργανισμού με το έργο, κινητοποιούνται οι αρμόδιες ομάδες του φορέα με τον σχεδιασμό, την έρευνα, την αντίστοιχη προετοιμασία εγγράφων και την αρίθμηση των ζητούμενων. Στο δεύτερο στάδιο, εφόσον εγκριθούν τα σχέδια από τους αρμόδιους φορείς και τους συμμετέχοντες, ορίζεται ημερομηνία έναρξης κατασκευής του έργου και η ενδεικτική ημερομηνία περάτωσης του. Ταυτόχρονα με την κατασκευή, o οργανισμός υποχρεώνει τους μελλοντικούς χρήστες του έργου να παρακολουθούν σεμινάρια, όσον αφορά τεχνικά ζητήματα διατήρησης του χώρου, έτσι ώστε να μην αλλάξει μελλοντικά η αρχική μελέτη που ορίζει το σύστημα αξιολόγησης. Σε μία σύγκριση των δύο αυτών συστημάτων αξιολόγησης, γίνονται αντιληπτά πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Οικονομικά και τα δύο συστήματα στοχεύουν στην δημιουργία ενός project με μια σειρά από προδιαγραφές για το εσωτερικό και το εξωτερικό του έργου, όσον αφορά τα υλικά και την ενεργειακή του απόδοση. Παράλληλα δημιουργείται ένα project που αυξάνει την αξία και την απόδοση της επένδυσης, είτε πρόκειται για χώρο γραφείων είτε για κατοικία36. Τέλος δημιουργούν βιώσιμα περιβάλλοντα, άνετα, ποιοτικά, φιλικά ως προς το χρήστη, που μειώνουν τα λειτουργικά έξοδα διασφαλίζοντας τα από φυσικές πηγές ενέργειας. Παράλληλα έχουν κοινούς στόχους και στα περιβαλλοντικά ζητήματα. Και τα δύο συστήματα στοχεύουν στην μείωση του οικολογικού και ενεργειακού αποτυπώματος, στην μείωση αποβλήτων και τέλος, στην μείωση επιβλαβών εκπομπών αερίων, όπως αυτοί του θερμοκηπίου, CO2 κ.α. Η κυρία διαφορά, που διαχωρίζει τα δύο συστήματα, είναι ότι το BREEAM είναι κατά βάση ανθρωποκεντρικό. Ορίζει σαν κέντρο της έρευνας το άτομο και μελετά τις κοινωνικές και οικονομικές μεταβολές του ατόμου, με βάση το έργο, ενώ το LEED, ως πυρήνα έρευνας ορίζει το περιβάλλον και το οικολογικό αποτέλεσμα της έρευνας και έπειτα το άτομο που κινείται σε αυτό. Μελετάει την υπάρχουσα κατάσταση και δημιουργεί μία νέα βάση του αειφορικού και του πράσινου σχεδιασμού. Εργαλεία πιστοποίησης

Leed Neighborhood Development

BREEAM COMMUNITYS

Αειφορικός Σχεδιασμός

○

○

Πράσινος Σχεδιασμός

○

○

Στάδια Περάτωσης

4

2

Ανθρωποκεντρικό Σύστημα

⁃

○

Κέντρο μελέτης το Περιβάλλον

○

⁃

Μείωση οικολογικού προβλήματος

○

○

Χρήση φυσικών πηγών ενέργειας

○

○

Ναι: ○ Όχι: ⁃ 35. ΤΡΙΤΩΝ, ΤΕΧΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΙΚΗ, BREEAM (10.12.2020) 36. Zeb Zero Energy Building, Περιβαλλονικτές Πιστοποιήσεις Κτιρίων (10.12.2020)

38 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

| 39 Ένταξη του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και των ψηφιακών δικτύων στα εργαλεία πιστοποίησης

3.2 Αναφορά στο μα LEED NEIGHBOURHOOD

Αμερικάνικο

Leed-Παράδειγ-

Η μέθοδος LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) αποτελεί ένα Αμερικάνικο σύστημα περιβαλλοντικής πιστοποίησης/αξιολόγησης κτιρίων και οικισμών, διεθνώς αναγνωρισμένο. Αναπτύχθηκε το 1998 από το Συμβούλιο Οικολογικών Κτιρίων (U.S.G.B.C) των Η.Π.Α, σε ένα πλαίσιο καταγραφής πρασίνου ανά περιοχή και οικοδομικό τετράγωνο37. Κατά το πέρασμα των χρόνων, επήλθε και η εξέλιξη του, και συγκέντρωσε επιπλέον στοιχεία, όπως αυτό της αειφορίας αστικών ιστών, της ορθής διαχείρισης φυσικών πόρων και εκμετάλλευσης αυτόν, καθώς και τον συστηματικό σχεδιασμό. Πρόκειται για ένα σύστημα αξιολόγησης βασισμένο στην υπάρχουσα αγορά και τις ανάγκες της με διεθνώς κατανοητά κριτήρια αναφοράς, τα οποία περιλαμβάνουν νέες “πράσινες” στρατηγικές, νέα προϊόντα, εργαλεία και κριτήρια απόδοσης. Παράλληλα επιζητεί να βελτιστοποιήσει την χρήση φυσικών πόρων, σε ένα πλαίσιο προώθησης οικολογικής στρατηγικής. Μέσω του συστηματικού “πράσινου” σχεδιασμού, επιδιώκει να ελαχιστοποιήσει τις αρνητικές συνέπειες της υπάρχουσας αστικής διάπλασης, ως προς το περιβάλλον, αλλά και στην ψυχική ευρυθμία του ατόμου, δημιουργώντας περιβάλλοντα φιλικά ως προς τον χρήστη και τον πλανήτη. Παράλληλα μέσω του στρατηγικού σχεδιασμού, της ενσωμάτωσης της τεχνολογίας, της χρήσης νέων υλικών και προϊόντων, επιταχύνει την υιοθεσία καινούργιων πρακτικών για βιώσιμα περιβάλλοντα, “πράσινα” κτίρια και οικισμούς σε διεθνές επίπεδο μέσω δημιουργίας και εφαρμογής Στα πλαίσια του συμμετοχικού σχεδιασμού αστικών ιστών μέσω ψηφιακών δικτύων, συναντάται και το σύστημα αξιολόγησης LEED, με ένα ολοκληρωμένο πιστοποιητικό που ονομάζεται LEED NEGHBORHOUD DEVELOPMENT (LEED ND)38. Το σύστημα αξιολόγησης, κυκλοφόρησε το 2009, μετά από τέσσερα χρόνια πειραματικής ανάπτυξης και δοκιμών από φορείς όπως: το Συμβούλιο Άμυνας Φυσικών Πόρων των Η.Π.Α, το U.S.G.B.C και το Κογκρέσο σε ένα πλαίσιο πράσινου σχεδιασμού. Το LEED ND, ενσωματώνει έννοιες του συμμετοχικού σχεδιασμού, των ψηφιακών δικτιών, της οικολογικής δόμησης των έξυπνων κτιρίων, της ισότητας και βασίζεται στις εξειδικευμένες γνώσεις και δεξιότητες ενός ολοκληρωμένου συνόλου που λειτουργεί ως ομάδα και σε αυτό συγκαταλέγονται και οι πολίτες της “γειτονιάς”. Αξίζει να αναφερθεί ότι στα πλαίσια του προγράμματος, η ομάδα υλοποίησης του έργου έχει τρία βασικά χαρακτηριστικά: Ο αιτών, που μπορεί να είναι φορέας, τοπική αρχή, ιδιώτης, εταιρεία ή ακόμα και πολίτης, δρα ως επικεφαλής. Παράλληλα υπάρχει μία εξειδικευμένη ομάδα που συνεργάζεται με τους πολίτες και τον επικεφαλή και τέλος ορίζεται αναγκαία η συνεργασία με τοπικούς συνεργάτες υποστήριξης.

37. Katie Weeks, (2010, 3 Ιουνίου), A Deeper Look at LEED-ND, ACHITECT 38. Jason Hartke, Vice President, National Policy, U.S. Green Building Council, (2012, Απρίλιος) A Local Government Guide, to Leed for Neighborhood Development

40 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

Στα πλαίσια ανασχεδιασμού ενός δημοσίου έργου, που αποτελεί μέρος φυγής από τον αστικό ιστό, η τοπική κυβέρνηση χρησιμοποίησε την στρατηγική του LEED ND. Πρόκειται για τη διάπλαση του Loring Park39, που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης Minneapolis, που έχει 5,6 εκατομμύρια πληθυσμό, της πολιτείας Μινεσότα των Η.Π.Α. Πρόκειται για ένα πάρκο με πλούσια βλάστηση που διαθέτει μία τεχνητή λίμνη, δημοτικό κήπο, τοπική αγορά και αποτελεί μέρος φυγής για τους κατοίκους. Το πάρκο αυτό εκτείνεται 5x4 οικοδομικά τετράγωνα και σε αυτό διαδραματίζονται πολλαπλές δραστηριότητες από τους τοπικούς φορείς, με έντονη την συμμετοχή του κοινού. Η τοπική διοίκηση, στα πλαίσια του LEED ND, ένταξε και τους πολίτες μέσω μίας ψηφιακής πλατφόρμας «Minneapolis Park & Recreation Board», που δημιούργησε η τοπική αρχή και μέσω αυτής, οι πολίτες είχαν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στο σχεδιασμό και στη σύλληψη ιδεών. Μέσα από ερωτηματολόγια, γκάλοπ, φόρουμ, που αφορούσαν την υπάρχουσα κατάσταση και την νέα προσέγγιση, κατέληξαν οι τοπικές αρχές σε στατιστικά αποτελέσματα τα οποία μελέτησαν και έλαβαν υπόψη τους στο τελικό αποτέλεσμα. Αξίζει να αναφερθεί μάλιστα, ότι στα πλαίσια του σχεδιασμού, συμμετείχε και το τμήμα Αστικών και Περιφερειακών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου της Minnesota στα πλαίσια ενός θερινού προγράμματος, με την εφαρμογή CURA, που έδωσε τη δυνατότητα στους πολίτες να δημιουργήσουν ένα ψηφιακό πρόπλασμα, παραθέτοντας τις απόψεις τους. Με βάση το LEED ND, αρχικά αξιολογήθηκε η υπάρχουσα κατάσταση και καταγράφηκαν προβλήματα και ζητήματα40. Κυρία γραμμή που ορίζει το πρόγραμμα, είναι ο σεβασμός στον ήδη υπάρχων διαμορφωμένο χώρο, στην περιοχή και στα ιστορικά κτίρια που πλαισιώνουν το πάρκο, μέσω αειφορικών προτάσεων ανάπτυξης και διαμόρφωσης. Αυτό συνέβη με τη βοήθεια των ειδικών και με τη στενή συνεργασία με τους ντόπιους κατοίκους. Από τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τις τοπικές αρχές, πρότειναν λύσεις και το κοινό μέσω πλατφόρμας της μελέτησε, της ενστερνίστηκε και άλλες τις απέρριψε. Στο πλαίσιο αυτό έγιναν προτάσεις διαχείρισης φυσικών πόρων, όπως συλλογή υδάτων που προέρχονται από βροχές και χιόνια, για την άρδευση του πάρκου και του δημοσίου κήπου. Παράλληλα συλλογή ενέργειες για τις ανάγκες του χώρου, όπως φωτισμός κ.α. Προγράμματα όπως το LEED ND και άλλα, προτείνουν λύσεις στις περιβαλλοντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο πλανήτης, μέσω στρατηγικών “πράσινων” και αειφορικών σχεδιασμών, μειώνοντας τις εκπομπές ρύπων, αποκαθιστώντας το φυσικό σύστημα και βελτιώνοντας την δημόσια υγεία.

39. CLPC, ABOUT LORING PARK NEIGHBORHOOD (10.12.2020) 40. USGBC, Healthy people in healthy places equals a healthy economy (10.12.2020)

| 41 Ένταξη του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και των ψηφιακών δικτύων στα εργαλεία πιστοποίησης

3.3 Αναφορά στο COMMUNITIES

Βρετανικό

Breeam-Παράδειγμα

BREEAM

Το BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method) Βρετανικής προέλευσης, είναι μία από τις κορυφαίες μεθόδους αξιολόγησης βιωσιμότητας για έργα, υποδομές, κτίρια και κατοικίες41. Αναπτύχθηκε το 1990, από τον μη κερδοσκοπικό ερευνητικό οργανισμό BRE42 (Building Research Establishment), ο οποίος δραστηριοποιείται από το 1921 και αποτελεί το μεγαλύτερο οργανισμό στη Μ. Βρετανία που δραστηριοποιείται στην έρευνα και στην εκπαίδευση του αειφόρου δομημένου περιβάλλοντος. Επιπρόσθετα αξίζει να τονιστεί ότι η μέθοδος του BREEAM, έχει αποτελέσει την βάση, για άλλες εγκεκριμένες μεθόδους πιστοποίησης όπως: Green Globes που εδρεύει στον Καναδά, Green Star στην Αυστραλία και στη Νότια Αφρική και τέλος την HK BEAM του Hong Kong. Προσφέρει μία πιστοποίηση που αξιολογεί ενεργειακά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά την απόδοση των στοιχείων που επεξεργάζεται. Ως αποτέλεσμα της αξιολόγησης, στοχεύει στην δημιουργία κριτηρίων που αναγνωρίζουν και βαθμολογούν χώρους και περιβάλλοντα και ενισχύουν την ευημερία των ανθρώπων που ζουν και εργάζονται σε αυτά. Ταυτόχρονα, συμβάλλει στην προστασία και στην ορθή εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και φαινομένων. Πρόκειται για έναν οργανισμό επιστημόνων, ερευνητών, μηχανικών και εξειδικευμένων τεχνικών, που εργάζονται διεθνώς και συνεργάζονται με τοπικούς φορείς και ιδιώτες , με στόχο την αναβάθμιση ήδη δομημένου περιβάλλοντος43. Μέσα από μία σειρά ανεξάρτητων ερευνών, δημιουργήθηκαν προϊόντα, πρότυπα, σχέδια, μεθοδολογίες και κριτήρια που πρέπει να πληρούν κτίρια, σπίτια, κοινότητες και αστικά κέντρα, έτσι ώστε να είναι ασφαλή, αποτελεσματικά, παραγωγικά, βιώσιμα αλλά ταυτόχρονα και ευχάριστα. Στα πλαίσια του συμμετοχικού σχεδιασμού, μέσω ψηφιακών δικτύων, συναντάται και ο οργανισμός του BREEAM με ένα πιστοποιητικό που τελεί υπό εξέλιξη και ονομάζεται BREEAM Communities. Στόχος αυτού του προγράμματος, είναι ο σχεδιασμός κοινωνικής ευρυθμίας, αειφορίας, μέσω της συμμετοχής του κοινού σε ένα πλαίσιο συνεργατικής λήψης αποφάσεων και σχεδιασμού. Τέλος αξίζει να αναφερθεί ότι στο πρόγραμμα αυτό, υπάρχουν πέντε κατηγορίες αξιολόγησης που καλύπτουν ζητήματα: διακυβέρνησης, ευημερίας, αποδοτικότητας πόρων και μεταφορών. Το πρώτο πιστοποιητικό BREEAM Communities εκδόθηκε με όνομα Qinglong Mountain Imteenational Eco-City στη πόλη Danjing, στην επαρχία Jiansu της Ν. Κορέας44. Το Danjing είναι μία πόλη 8 εκατομμυρίων και πρόκειται για ένα σημαντικό κέντρο πολιτισμού, εκπαίδευσης και έρευνας. Το master plan αυτό έργο, έχει ως στό41.BREEAM, What is BREEAM (10.12.2020) 42. Bre, Implementing Active Design Principles in Community Planning Usinh BREEAM (10.12.2020) 43.Παντελή Λεβαντή μέλος του BRE Academy, (2015), BREEAM: Δείχνει το δρόμο στην πιστοποίηση κτιρίων 44. Bre, Chinas new approach to masterplan designs (10.12.2020)

42 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

| 43 Ένταξη του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και των ψηφιακών δικτύων στα εργαλεία πιστοποίησης

χο, την αναγέννηση 11 κτιριακών μονάδων, που στεγάζουν κατοικίες, γραφεία, καταστήματα λιανικής, εκπαίδευσης και υγειονομικής περίθαλψης. Κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζει η περιοχή, είναι η κυκλοφοριακή συμφόρηση τις περισσότερες ώρες της ημέρας, η ατμοσφαιρική ρύπανση, η ηχορύπανση, η κακή ποιότητα κατοικιών σε ορισμένες περιοχές, καθώς και κάποια καιρικά φαινόμενα, όπως μουσώνες και πλημμύρες. Η τοπική Κυβέρνηση της περιοχής Danjing επέλεξε να χρησιμοποιήσει το σχέδιο κοινοτήτων, για να αντιμετωπιστούν ζητήματα αειφορίας και οικολογίας, μέσω ενός ευέλικτου σχεδιασμού που θα ανέπτυσσε οικονομικά και κοινωνικά την πόλη. Με στόχο τη δημιουργία μιας πόλης εξοπλισμένης, που θα ελέγχει τις πλημμύρες και θα τις μετριάζει, ενώ παράλληλα θα ελαχιστοποιήσει ενεργειακά ζητήματα κατανάλωσης και εκπομπών CO2, καθώς θα ελέγχει την ποιότητα του αέρα. Παράλληλα μέσω αειφορικών στρατηγικών, σχεδίασαν ένα δίκτυο εκμετάλλευσης των θεατών της βροχής και πρόσθεσαν στον σχεδιασμό της φύτευση που ως στοιχείο έλειπε από το αστικό τοπίο45. Όλα τα παραπάνω επιτεύχθηκαν λόγω του πυρήνα του προγράμματος. Αυτός προϋποθέτει την συμμετοχή της κοινότητας, σε ζητήματα ανάπτυξης και μακροπρόθεσμης χρήσης της πόλης. Ταυτόχρονα στο πρόγραμμα συμμετείχαν και τοπικοί φορείς και μάλιστα στο πλαίσιο ανασχεδιασμού, δημιούργησαν νέες θέσεις εργασίας. Έτσι σε ένα συνεργατικό πλαίσιο, η κοινότητα βοήθησε στο σχεδιασμό προτύπων για την οικολογία, τη χρήση ενέργειας, στρατηγικών μεταφορών και κοινωνικής ευρυθμίας για την περιοχή και την ανάπτυξη αυτής. Παράλληλα, το κοινό συμμετείχε ψηφιακά σε κοινωνικές-σχεδιαστικές αξιολογήσεις, που αφορούσαν δημογραφικές ανάγκες, οικονομικές μελέτες, και στρατηγικές αειφορίας και οικολογίας. Το έργο αυτό, σηματοδοτεί την αρχή μίας νέας ανάπτυξης, μίας ανάπτυξης με άξονες την βιωσιμότητα, την οικολογία και την ευημερία της κοινωνίας μέσω της συνεργασίας φορέων και πολιτών.

45.Rose Pourmatin, (2018, 1 Μαίου) Devising & Delivering social sustainability & community resilence at neighbourhood level, BREEAM

44 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

| 45

46 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

Κεφάλαιο 4: Σύνδεση Συμμετοχικού Σχεδιασμού και Ψηφιακών Δικτύων αστικού χώρου 4.1 Ψηφιακά εργαλεία συμμετοχικού σχεδιασμού Ως προς την εφαρμογή του συμμετοχικού σχεδιασμού μέσω ψηφιακών δικτύων, διακρίνεται μία σειρά από μεθοδολογικά εργαλεία. Οι φορείς, κάνουν χρήση αυτών, με στόχο να έρθουν πιο κοντά στον πολίτη που απευθύνονται με την διάπλαση που πραγματοποιείται. Ενδεχομένως να δημιουργείται μία διώρυγα επικοινωνίας, εντάσσοντας ομαλά το άτομο στα πλαίσια του σχεδιασμού46. Πέρα του πρακτικού και άμεσου μέρους συμμετοχής του ατόμου κατά την υλοποίηση και την διαμόρφωση, τα εργαλεία αυτά χρησιμοποιούνται σε θεωρητικό επίπεδο στα ψηφιακά μέσα. Κάποια από αυτά χαρακτηριστικά είναι: η χρήση ψηφιακών ερωτηματολογίων, η χαρτογράφηση των αποτελεσμάτων, η δημιουργία ειδικά διαμορφωμένων ψηφιακών πλατφόρμων που παρέχουν δυνατότητα ψηφιακής προβολής του χώρου ανάπλασης καθώς και forum. Μέσω των ψηφιακών ερωτηματολογίων, οι εμπειρογνώμονες αποκτούν την πρώτη εικόνα για το χώρο επέμβασης. Ειδικά διαμορφωμένες ερωτήσεις, οριοθετούν τις πληροφορίες που χρειάζονται οι τεχνικοί, καθώς επισημαίνονται μία πληθώρα παραγόντων. Παράλληλα, τα ερωτηματολόγια, πέραν των αναλύσεων της υπάρχουσας κατάστασης, μπορεί να έχουν ως θέμα τους, τους στόχους της διάπλασης, συνθετικές ιδέες, καθώς και προβλήματα προς επίλυση. Το κοινό που συμμετέχει, έχει τη δυνατότητα, μέσω αυτών να εκφραστεί. Μπορεί να απορρίψει, καθώς παράλληλα και να επικροτήσει ιδέες, να εκφράσει άλλες και να επισημάνει προβληματισμούς. Ένα ακόμα μεθοδολογικό εργαλείο στα πλαίσια του σχεδιασμού μέσω των ψηφιακών δικτύων, αποτελεί η χαρτογράφηση των εκάστοτε αποτελεσμάτων, είτε αυτά που προέρχονται από ερωτηματολόγια, είτε από έρευνες κ.α. Κατά την χαρτογράφηση των αποτελεσμάτων, επιτυγχάνεται η οπτικοποίηση των τελικών δεδομένων. Αυτά βοηθούν τόσο τους εκάστοτε φορείς στην διαδικασία αντίληψης των δεδομένων, όσο το κοινό. Οι καθημερινοί πολίτες που δεν είναι σχετικοί με τον τομέα και πόσο μάλλον εξοικειωμένοι με άχρωμες εικόνες, αντικρίζουν ένα περιβάλλον κοντινό στα δεδομένα τους. Εξάλλου στόχος είναι η δημιουργία ενός κώδικα επικοινωνίας, μεταξύ πολιτών και φορέων και αυτός επιτυγχάνεται μέσω της προβολής των αποτελεσμάτων με τρόπο αντιληπτό προς το κοινό. Παράλληλα, στα πλαίσια του σχεδιασμού, δημιουργούνται ψηφιακές πλατφόρμες. Αυτές, ως στόχο έχουν να δώσουν τη δυνατότητα στο ευρύ κοινό να συμμετέχει ισότιμα, δίχως περιορισμούς. Αυτό επιτυγχάνεται, είτε μέσα από τη σύνθεση την σχεδιαστικής ιδέας, έπειτα προβολής της σε ένα ψηφιακό φάσμα και κοινωνικο46. Mamello Thinyane, Karthik Bhat, Lauri Goldkind, Vikram Kamath Cannanure, (2018, 20 Αυγούστου) Critical Participatory Design: Reflections on Engagement and Empowerment in a case of a Community Based Organization, PDC 2018

| Σύνδεση Συμμετοχικού Σχεδιασμού και Ψηφιακών Δικτύων αστικού χώρου 47

ποίησης της, είτε μέσω των forum. Ειδικά διαμορφωμένα ψηφιακά περιβάλλοντα συντέθηκαν από τους ειδικούς και απλουστεύτηκε η χρήση τους, έτσι ώστε το κοινό να μπορεί να εκφραστεί με ελευθερία κινήσεων, δίχως περιορισμούς που ενδεχομένως να προκύπταν από την χρήση των προγραμμάτων. Τέλος μέσα από τα forum, οι πολίτες μπορούν αλληλοεπιδράσουν μεταξύ τους, να έρθουν σε μία ψηφιακή επαφή και να ανταλλάξουν απόψεις στα πλαίσια εποικοδομητικών διαλόγων. Όπως γίνεται αντιληπτό λοιπόν, υπάρχει μία πληθώρα μεθοδολογικών εργαλείων, κατά τον σχεδιασμό, μέσω ψηφιακών δικτύων. Ως στόχο έχουν την ομαλή ένταξη του πολίτη σε ένα καινούργιο πλαίσιο και την αποφυγή δυσμενών καταστάσεων. Δίνουν την δυνατότητα στον καθημερινό πολίτη να συμμετέχει με όποιο τρόπο μπορεί, όπου βρίσκεται στο χρόνο που επιθυμεί.

4.2 Παραδείγματα λειτουργίας σχεδιασμού Κατά την ανάλυση παραδειγμάτων, επιλέχθηκαν τρία από διαφορετικά σημεία στον κόσμο, που πριν την επέμβαση χαρακτηρίζονταν από έλλειψη ταυτότητας. Πρώτο αποτελεί η ανάπλαση της πόλης Cueanca στην Ισπανία. Πρόκειται για εφαρμογή συμμετοχικού σχεδιασμού μέσω ψηφιακών δικτύων σε αστικό ιστό και πιο συγκεκριμένα σε ολόκληρη την φυσιογνωμία της πόλης. Δεν περιορίστηκε σε κάποια επιμέρους στοιχεία της αστικής κλίμακας, αλλά αντιθέτως την αναδιαμόρφωσε εξολοκλήρου. Δεύτερο παράδειγμα σχεδιασμού, αποτελεί η διάπλαση τριών αστικών κέντρων, που αποτελούν την καρδιά του Αγίου Αντωνίου στις Βρυξέλλες, ενώ τρίτο και τελευταίο αποτελεί η διάπλαση της πλατείας Stortorget στη Νορβηγία. Πιο αναλυτικά, η διάπλαση των αναφερόμενων παραδειγμάτων, αποτελεί μελέτη προς μίμηση του συμμετοχικού σχεδιασμού λόγω της μεθοδολογίας που ακολουθήθηκε

48 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

| Σύνδεση Συμμετοχικού Σχεδιασμού και Ψηφιακών Δικτύων αστικού χώρου 49

4.2.1 Ανάπλαση πόλης Cuenca στο Ecuador Πρώτο παράδειγμα συμμετοχικού σχεδιασμού αποτελεί το ιστορικό κέντρο της Cuenca47, που βρίσκεται στην αυτόνομη κοινότητα της Καστίλη – Λα Μάντσα, στο Ecuador, της Ν. Αμερικής. Από το 1990, ανήκει στον κατάλογο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Πρόκειται για μία καλοδιατηρημένη Μεσαιωνική, καλά οχυρωμένη πόλη, που διατήρησε αναλλοίωτο το φυσικό τοπίο. Το 2016 η Διαμερικανική τράπεζα ανάπτυξης (Δ.Τ.Α), επίλεξε την αρχιτεκτονική εταιρεία «Ecosistema Urbano Arquitectos», για την διάπλαση του δημόσιου χώρου της πόλης. Στόχος αποτελούσε η δημιουργία ενός ζωντανού δικτύου. Ο μετασχηματισμός δηλαδή σε συστήματα κινητικότητας. Όδευαν στην δημιουργία ενός ενεργού, βιώσιμου, υγιούς, και χωρίς αποκλεισμούς, μοντέλο πόλης, βελτιώνοντας την αστική εμπειρία και επιδιώκοντας να επαναφέρουν το κύρος και την ζωντάνια του ιστορικού κέντρου. Το έργο κατηγοριοποιείται σε δύο επιμέρους κατηγορίες: α) στη συμμετοχική αναδιαμόρφωση και β) στην στρατηγική ενεργοποίηση της πόλης, μέσω έξι χαρακτηριστικών χωρών στο κέντρο της Cuenca, που θα δουλεύουν σαν σημεία αναφοράς. Μέσω της συμμετοχικής αναδιαμόρφωσης, οι E.U.A στόχευαν στην αλληλεπίδραση των πολιτών, με τους θεσμούς της πόλης. Ενθαρρύνοντας την κοινωνία να συμμετέχει ενεργά στο περιβάλλον, όπου κινείται και να το να διαμορφώσει σύμφωνα με τις ανάγκες της. Στον αστικό μετασχηματισμό συμμετείχαν διάφορες ομάδες ατόμων, όπως: φοιτητές του Πανεπιστημίου Cuenca, παιδιά και νέοι προσχολικής ηλικίας, ιδρύματα και καθημερινή πολίτες. Συγκλήθηκαν συναντήσεις των πολιτών με τους E.U.A, σε σημεία της πόλης, όπου διεξάχθηκαν συζητήσεις, καθώς και σε εργαστήρια όπου παρουσιάστηκαν οπτικοποιημένης ιδέες, μέσω προγραμμάτων και μακετών, βασισμένες στα αποτελέσματα που προέκυψαν από την επικοινωνία με το κοινό. Παράλληλα εκτός από τις επιτόπιες δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν συμμετοχικά για τον σχεδιασμό του δημόσιου χώρου, δημιουργήθηκε και μία πλατφόρμα διαδικτυακή «Cuenca Red», στην οποία μπορούσε να μπει ο καθένας και να μοιραστεί τις ιδέες του και το όραμα του για την αναδιαμόρφωση του αστικού ιστού. Σε αυτή, διαμορφώθηκαν φόρουμ, για την επικοινωνία των πολιτών, καθώς και λογισμικά για την οπτικοποιημένη αναπαράσταση των ιδεών τους. Οι δύο επιμέρους κατηγορίες, αναπτύσσονται γύρω από έξι θεματικούς άξονες – κεντρική ιδέα, που αντιπροσωπεύουν τις νέες χρήσεις: δραστηριότητα, κινητικότητα, κληρονομιά, πολιτισμός, οικονομία και περιβάλλον. Τα θέματα αυτά συσχετίζονται άμεσα με την έννοια του δημόσιου χώρου και αυξάνουν την αστική ευαισθητοποίηση με ποικίλους τρόπους.

47. World-architects, Cuenca Red (10.12.2020)

| 51

Σύνδεση Συμμετοχικού Σχεδιασμού και Ψηφιακών Δικτύων αστικού | χώρου 53

4.2.2 Διάπλαση της περιφέρειας του Αγίου Αντωνίου στις Βρυξέλες. Δεύτερο παράδειγμα συμμετοχικού σχεδιασμού, αποτελεί η διάπλαση των εξωτερικών χώρων, το 2011, που συνολικά απαρτίζουν την γειτονία του Αγίου Αντωνίου48, στις Βρυξέλλες Βελγίου. Το έργο αυτό επιδίωκε να αναπτύξει μία σχέση μεταξύ των πολιτών της περιοχής και των αρχών που ανέλαβαν να εκπονήσουν την αστική αναδιαμόρφωση. Ανακοινώθηκε και σχεδιάστηκε μέσω διαδικτυακής – αστικής πλατφόρμας της πόλης και εκπονήθηκε συνεργατικά. Πολίτες διαφόρων ηλικιών και κοινωνικών τάξεων, παρέθεσαν τις ιδέες τους και μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας, αντίκρισαν τα αποτελέσματα των ιδεών τους και βελτίωσαν αστικά προβλήματα που αντιμετώπιζαν στους τρεις αυτούς αίθριους χώρους. Στην αναδιαμόρφωση του αστικού τοπίου συμμετείχαν εξειδικευμένα συνεργεία, αλλά και εθελοντές διαφόρων ηλικιών, επιτυγχάνοντας μία γεφύρωση στην σχέση των χρηστών και των εμπειρογνωμόνων. Μέσω του συμμετοχικού σχεδιασμού, δημιουργήθηκε μία ευέλικτη σκέψη, όσον αφορά τη δομή του τελικού αποτελέσματος και αυτό οφείλετε στην νέα αστική αυτή ρύθμιση, που επέτρεψε τους πολίτες να παρατάξουν τις ιδέες τους και σε συνδυασμό με τους ειδικούς, να δημιουργήσουν ένα νέο παλμό στα τρία αυτά αστικά κέντρα. Πολυάριθμες ιδέες έλαβαν υπόψη οι τεχνικοί και σε συνδυασμό με αειφορικές μεθόδους που πρότειναν οι ίδιοι (π.χ. διαχείριση των όμβριων υδάτων και φύτευση διαφορετικών μεγεθών για εξαερισμό, κατέστησαν δυνατή την συγκράτηση του νερού της βροχής) κατάφεραν να εκδημοκρατίσουν τομέα, καθώς ασχολούνται οι πολίτες με τα κοινά και εκφράζουν την άποψή τους.

48. World-architects, Saint Antoine & Orban (10.12.2020)

54 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

4.2.3 Διάπλαση πλατείας Stortorget Τρίτο παράδειγμα συμμετοχικού σχεδιασμού αποτελεί το Dreamhamar49. Πρόκειται για μετατροπή του δημόσιου χώρου Stortorget, που βρίσκεται στο Hamar της Νορβηγίας. Το έργο πραγματοποιήθηκε κατά την περίοδο 2011-2012. Σε αυτό συμμετείχαν οι πολίτες της περιοχής, τόσο στον σχεδιασμό όσο και στην υλοποίηση του. Στόχος του έργου, αρχικά ήταν η δημιουργία ταυτότητας στην περιοχή. Κατά το προηγούμενο σχεδιασμό η πλατεία δεν είχε χαρακτήρα, λόγω της προχειρότητας το σχεδιασμού της. Με τη νέα λύση στόχευαν στην ενεργοποίηση του αστικού τοπίου, αλλά και της κοινωνίας. Εξαιτίας των δυσμενών καιρικών συνθηκών, οι πολίτες δεν είχαν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή σε ανοιχτούς δημόσιους χώρους, πέρα μόνο των καταστημάτων που διέθεταν αύλειους χώρους περιμετρικά της πλατείας. Οι Ecosistema Urbano που ανέλαβαν το έργο, δοκίμασαν μία νέα στρατηγική διαδικασία συμμετοχής, τον διαδικτυακό σχεδιασμό. Μοντελοποίησαν τον περιβάλλοντα χώρο ψηφιακά, δημιουργώντας κτιριολογικούς όγκους και φυσικές μορφές. Δημιούργησαν δηλαδή μία ψηφιακή ταυτότητα της υπάρχουσας κατάστασης, στην οποία θα μπορούσαν να παρέμβουν οι πολίτες, να προβάλουν τις ιδέες τους και να δημιουργήσουν μία νέα συμμετοχικά. Στην στρατηγική που ακολούθησαν, προγραμμάτισαν δραστηριότητες. Αυτές πραγματοποιήθηκαν στο χώρο που θα γινόταν η παρέμβαση, έτσι ώστε οι πολίτες να αποκτήσουν την αίσθηση αυτού και να αντιληφθούν τις αποστάσεις σε κλίμακα 1:1. Οι δραστηριότητες αυτές, χωρίστηκαν σε πέντε κατηγορίες: τεχνολογία, δραστηριότητες, περιβάλλον, άτομα και στρατηγική για το κλίμα. Πέρα από τα άτομα που συμμετείχαν σε αυτές τις δια ζώσεις συνεδρίες, υπήρχαν και αυτοί που επισκέφτηκαν το χώρο και καταθέσαν τις ιδέες τους στην ψηφιακή πλατφόρμα. Οι δραστηριότητες αυτές, στόχευαν στην ενημέρωση αρχικά του κοινού, όσον αφορά τις τεχνολογίες που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, τις πολλαπλές δράσεις που θα μπορούσαν να λάβουν τόπο στην περιοχή, την αντίληψη του αστικού ιστού μέσω της οπτικής των εμπειρογνωμόνων, αλλά και τις στρατηγικές που μπορούσαν να ακολουθήσουν για να έχει πράσινο χαρακτήρα η νέα διάπλαση. Οι εμπειρίες που απέκτησαν οι συμμετέχοντες, άλλαξαν ριζικά την αντίληψη τους ως προς την διαχείριση των δημόσιων χώρων. Διευρύνθηκαν οι ορίζοντες τους, καθώς άνοιξε μία ευρεία γκάμα σχεδιαστικών λύσεων που μπορούσαν είτε να αποδοκιμάσουν ή ακόμα και να ενστερνιστούν. Η συμμετοχική διαδικασία ψηφιακού σχεδιασμού επέτρεψε “την μέτρηση του παλμού” της πόλης και έφερε σε επα49. World-architects, Dreamhamar (10.12.2020)

| Σύνδεση Συμμετοχικού Σχεδιασμού και Ψηφιακών Δικτύων αστικού χώρου 55

φή την ομάδα σχεδιασμού με τους ντόπιους, τις τοπικές αρχές και τις επιθυμίες τους. Το Dreamhamar σήμερα αποτελεί ορόσημο συμμετοχικού σχεδιασμού μέσω ψηφιακών δικτύων. Μελετάται και δίνεται ως παράδειγμα σε τοπικά αλλά και διεθνή ακαδημαϊκά προγράμματα πανεπιστημίων και σχολείων. Στο πρόγραμμα αυτό συμμετείχαν 1200 μαθητές από 12 σχόλια και 9 πανεπιστήμια από ευρωπαϊκές χώρες.

56 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

| 57

58 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

4.3 Σύνοψη των παραδειγμάτων και συμπεράσματα Όπως γίνεται σαφές λοιπόν, από την μελέτη των παραδειγμάτων, συναντώνται κοινές αρχές εφαρμογής του συμμετοχικού σχεδιασμού. Στα παραδείγματα αυτά τα κοινά είναι πολυπληθή και αξίζει να σημειωθεί ό,τι κανένα από αυτά δεν υλοποιήθηκε με βάση κάποιο εργαλείο πιστοποίησης. Ξεκινώντας την σύγκριση πρέπει να επισημανθεί ότι και τα τρία παραδείγματα, στην αρχική τους κατάσταση δεν είχαν ταυτότητα. Τους έλειπε κάποιο χαρακτηριστικό που θα τα όριζε ως Landmarks και θα έλκυε τον κόσμο για τις ιδιότητες του50. Πρόκειται για αστικές, αίθριες δομές, που είχαν την δυνατότητα να φιλοξενήσουν πληθώρα εκδηλώσεων, φεστιβάλ, συναυλιών καθώς και κοινό, αλλά λόγω της προχειρότητας του αρχικού σχεδιασμού, στον οποίο δεν συμμετείχε το κοινό, δημιουργήθηκε ένα αποτέλεσμα που δεν ικανοποιούσε τις ανάγκες του κοινού. Με αφορμή την αρχική κατάσταση, που χαρακτηριζόταν από πρόχειρη μελέτη σχεδιασμού και δεν όριζε ως κέντρο το χρήστη, οι τοπικοί φορείς και στα τρία παραδείγματα προχώρησαν στην διαδικασία διάπλασης των υπάρχων αστικών χώρων μελέτης. Ξεκινώντας την σύγκριση των τριών παραδειγμάτων λοιπόν, το πρώτο κοινό στοιχείο που εντοπίστηκε, ήταν η συμμετοχή των ντόπιων, στην ανάπλαση των δημοσίων ιστών, όπως ορίζει ο συμμετοχικός σχεδιασμός. Οι πολίτες, συμμετείχαν στο συνθετικό κομμάτι διαμόρφωσης και επανάχρησης του χώρου, τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο. Μέσα από εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στις περιοχές μελέτης αντίστοιχα, ο κόσμος είχε τη δυνατότητα, να έρθει σε επαφή με τον χώρο διάπλασης, δηλαδή να βιώσει τον χώρο, να αντιληφθεί το ζητούμενο και να προβάλλει ζητήματα-ανησυχίες της υπάρχουσας κατάστασης, υλικοτεχνικές αστοχίες, καθώς και νέες σχεδιαστικές ιδέες για το τελικό αποτέλεσμα, που έπρεπε να ληφθούν υπόψη. Οι ντόπιοι κάτοικοι, μέσω του βιωματικού χαρακτήρα που διαμόρφωσαν κατά την διαμονή τους αντίστοιχα αστικά κέντρα, ήταν σε θέση να γνωρίζουν τις τυχόν αστοχίες και να τις υποδείξουν στους φορείς, ώστε να αποφευχθούν τυχόν σχεδιάστηκα υπάρχον ζητήματα. Παράλληλα, ένα ακόμα κοινό χαρακτηριστικό που διαπιστώθηκε στα προαναφερθέντα παραδείγματα, είναι η στρατηγική των αρμόδιων φορέων διάπλασης στα πλαίσια προσέγγισης του κοινού. Στα πλαίσια του συμμετοχικού σχεδιασμού σε αρχική φάση, ήρθαν σε άμεση επαφή με τους ντόπιους, δημιουργώντας μια γέφυρα εμπιστοσύνης και δεσμούς, που θα απομάκρυναν τις αμφιβολίες του κοινού σχετικά με την αξιοπιστία των φορέων. Ερχόμενοι σε επαφή με τους εμπειρογνώμονες και τις τοπικές αρχές, μέσω συναντήσεων στους χώρους ανάπλασης, σε πρακτικό επίπεδο η γέφυρα, μεταφράστηκε ως μια εθελοντική δράση που επέτρεπε τους κάτοικους τις περιοχής, ανεξαρτήτως ηλικίας να συμμετέχουν στην δόμηση του έργου. Δόθηκε δηλαδή η δυνατότητα σε όλους τους συμμετέχοντες ισάξια δίχως διάκριση και ως εθελοντές να συμμετέχουν και να γίνουν 50. Maurice A. Rawlins, Leon Westby, (2013, 17 Σεπτεμβρίου), Community participation in payment for ecosystem services design and implementation: An example from Trinidad, Science Direct, Ecosystem Services

| Σύνδεση Συμμετοχικού Σχεδιασμού και Ψηφιακών Δικτύων αστικού χώρου 59

κομμάτι του έργου, μαζί με τα συνεργεία, τους τεχνικούς και τους εμπειρογνώμονες. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ένα ακόμα κοινό χαρακτηριστικό που συναντήθηκε στα παραδείγματα εφαρμογής, το οποίο έδινε την δυνατότητα ισάξιας συμμετοχής του κοινού, τόσο σε άτομα σε οποιουδήποτε σημείο του κόσμου, όσο και σε άτομα με ειδικές μορφές αναπηρίας, που ήθελαν να ενταχθούν στο πλαίσιο και δεν είχαν την ευκαιρία. Και στα τρία παραδείγματα λοιπόν, συμπεριλήφθηκε το εργαλείο του διαδικτύου με τις δυνατότητες που παρέχει. Δημιουργήθηκαν ισότοποι, με σκοπό να συμμετέχει ο κόσμος και να παραθέτει τις ιδέες του, μέσω διάφορων μεθοδολογικών εργαλείων. Κάποια από αυτά είναι: τα ερωτηματολόγια, τα γκάλοπ, τα φόρουμ και τα ψηφιοποιημένα μοντέλα των πόλεων που έδιναν την δυνατότητα της τρισδιάστατης προβολής της σκέψης του κοινού στην οθόνη του υπολογιστή του. Πιο συγκεκριμένα, στο πρώτο παράδειγμα, με τη χρήση του διαδικτύου, δημιουργήθηκε μία ψηφιακή πλατφόρμα από τους τοπικούς φορείς με όνομα «Cuenca Red». Στο δεύτερο παράδειγμα δημιουργήθηκαν ερωτηματολόγια, και φόρουμ στον ιστότοπο του Δήμου του Αγίου Αντωνίου και τέλος στο τρίτο παράδειγμα σχηματίστηκαν οι πλατφόρμες «Dreamhamar.org, Dreamhamar App, Hamar Experience, Online workshops».

4.4 Πίνακας χρήσης εργαλείων στα παραδείγματα Παραδείγματα Διαπλάσεων

Cuenca, Spain

Saint Anotine, Brucelles

Dreamhamar, Norway

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Forum

⁃

○

⁃

Ερωτηματολόγια

○

○

○

Μορφές Χαρτογράφησης

○

○

○

Αειφορικές Στρατηγικές

○

○

○

Δραστηριότητες στον χώρο

○

○

○

Ένταξη εθελοντών στα

○

○

○

Διαδικτυακές Πλατφόρμες για επέμβαση κοινού Ψηφιακό Μοντέλο του χώρου επέμβασης Διαδικτυακό Site πληροφοριών

συνεργεία Ναι: ○ Όχι: ⁃

60 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

Συμπεράσματα Ο συμμετοχικός σχεδιασμός μέσω ψηφιακών δικτύων σε αστικά περιβάλλοντα, θεωρείται τόσο μία διαδικασία, όσο και μία στρατηγική μεθοδολογία. Φέρνει τους τελικούς χρήστες, τους πελάτες και τους ειδικούς σε επαφή και τους εισάγει στο σχεδιασμό. Η μεθοδολογία που ακολουθεί, λειτουργεί εντελώς αντίθετα από τον εν συναισθητικό σχεδιασμό, στον οποίο, οι ερευνητές και οι προγραμματιστές εντάσσονται στον κόσμο των τελικών χρηστών. Ο συμμετοχικός σχεδιασμός μετεγκαθιστά τους τελικούς χρήστες, δηλαδή τους καθημερινούς πολίτες και τους εντάσσει στη διαδικασία έρευνα και ανάπτυξη. Οι πολίτες, στα πλαίσια μίας διαρκούς εξελισσόμενης τεχνοκρατικής κοινωνίας, που η επικοινωνία γίνεται απρόσωπη μέσω των ψηφιακών εφαρμογών, έχουν τη δυνατότητα κατά τον συμμετοχικό σχεδιασμό να έρθουν σε επαφή με τον περίγυρο τους, μειώνοντας το φαινόμενο της αποξένωσης, που χαρακτηρίζει τα σύγχρονα αστικά κέντρα. Παράλληλα, σταδιακά μειώνεται ο φόβος ως προς τον συνάνθρωπο, καθώς εντάσσεται στο κοινωνικό αστικό πλαίσιο. Πρέπει να τονιστεί επίσης ό,τι ενώ αρχικά ο τελικός χρήστης είναι μέλος του κοινωνικού πλαισίου, μέσω τους σχεδιασμού αυτού συμμετέχει ενεργά σε αυτό και έρχεται σε άμεση επαφή με το περιβάλλον γύρω του καθώς το βιώνει, το επεξεργάζεται και προτείνει λύσεις. Ταυτόχρονα πρόκειται για μία στρατηγική διαδικασία που προάγει και εκφράζεται από δημοκρατικές αρχές. Προσφέρει ίσες δυνατότητες στους συμμετέχοντες και τους αντιμετωπίζει ισότιμα, ανεξαρτήτως της κοινωνικής τους θέσης. Δίνει η δυνατότητα της ελεύθερης έκφρασης η οποία λαμβάνεται υπόψη στο τελικό αποτέλεσμα. Σταδιακά λοιπόν, με την εισαγωγή του συμμετοχικού σχεδιασμού μέσω ψηφιακών δικτύων, αρχικά σε τοπικό επίπεδο αυτοδιοίκησης και έπειτα σε εθνικό επίπεδο, μπορεί να αλλάξει ριζικά κατεύθυνση ο τομέας, καθώς από τεχνοκρατικός θα γίνει ανθρωποκεντρικός, καθώς θα ορίζει στο κέντρο του σχεδιασμού το άτομο και θα το εντάσσει πλήρως στην συνθετική διαδικασία.

| 61

62 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

Future | Work 63

Future Work Τα σύγχρονα αστικά περιβάλλοντα διαπλάθονται διαρκώς και επαναπροσδιορίζουν την εικόνα τους. Πρόκειται για κοινωνίες αλλεπάλληλων αλλαγών, αφού τα αστικά τοπία αναπτύσσονται και αναπλάθονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα ενώ παράλληλα καταιγίζονται από πληροφορίες επαναπροσδιορίζοντας τον εαυτό τους. Στα πλαίσια των μεταβολών αυτών, πρέπει κεντρικό ρόλο να έχει το άτομο. Να εντάσσεται τόσο στη συνθετική διαδικασία, όσο και στην αντιμετώπιση του κατά την διαβίωση του στον χώρο ανάπτυξης. Πρέπει να διασφαλιστεί από τις υπάρχουσες γενιές και να δημιουργηθεί από τις ερχόμενες, ένα περιβάλλον φιλικό και διαμορφωμένο γύρω από τον άνθρωπο. Ένα αστικό τοπίο που θα σταματήσει να καταπονεί το περιβάλλον, παραχωρώντας ευκαιρίες μελλοντικών εξελίξεων. Για να επιτευχθεί αυτό κρίνεται αναγκαίο να διατηρηθούν οι σχεδιαστικές αρχές, να μελετηθεί η πορεία των πόλεων και μέσω του επανασχεδιασμού να δημιουργηθούν νέες μεθοδολογικές στρατηγικές. Νέες προσεγγίσεις που θα λαμβάνουν τόπο σε φυσικά εργαστήρια εντός του αστικού χώρου. Μέσω της χρήσης νέων σχεδιαστικών μεθοδολογιών, όπως ο συμμετοχικός σχεδιασμός μέσω ψηφιακών δικτύων, ενισχύονται μεθοδολογίες καθώς διευρύνονται εναλλακτικοί τρόποι οργάνωσης των αστικών ιστών, προσαρμοσμένοι και ομαλά ενταγμένοι στο φυσικό περιβάλλον.

64 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

| 65

66 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα

Βιβλιογραφία 1. Vibor Cipan,(2019, 13 Αυγούστου), P a r t i c i p a t o r y d e s i g n : W h a t i s a n d w h a t m a k e s i t s o g r e a t ? , P o i n t J u p i t e r , https://pointjupiter.com/what-is-participatory-design-what-makes-it-great/ 2. Henry Sanoff, (2006), Multiple Views of Participatory Design, Journal of the Faculty of Architecture, https://www. researchgate.net/publication/26453208_Multiple_Views_of_Participatory_Design 4. Rex Hartson, Pardha Pyla, (2019) , Participation Design, ScienceDirect, 19.2.2 History and Origins of Participatory Design, https://www.sciencedirect.com/topics/computer-science/participatory-design 5. MakeGood.ARCHs, (2017, 22 Σεπτεμβρίου), Α History Of Participation Design, Make good, https://makegood.com/a-history-of-participatory-design/ 6. Rachel Charlotte Smith, Claus Bossen, Abbe Marie Kanstrup, (2017, 24 Απριλίου), Participatory design in an era of participation, Taylor & Francis Online, https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/15710882.2017.1310466 7. Vibor Cipan,(2019, 13 Αυγούστου), P a r t i c i p a t o r y d e s i g n : W h a t i s a n d w h a t m a k e s i t s o g r e a t ? , P o i n t J u p i t e r , https://pointjupiter.com/what-is-participatory-design-what-makes-it-great/ 8. Oswald Devisch, Liesbeth Huybrechts, Roel De Ridder, (First publish 2019), Participatory Design Theory Using Technology and Social Media to Foster Civic Engagement, Routledge, Taylor & Francis Group, London and New York, Participatory Design Theory: Using Technology and Social Media to Fost (routledge.com) 9. Erling Bjorgvinsson, Pelle Ehn, Per-Anders Hillgren, (2010 Νοέμβριος), Participatory design and “democratizing innovation, ACM DIGITAL LIBRARY, https://dl.acm.org/doi/10.1145/1900441.1900448 10. Earling Bjorgvinsson, Pelle Ehn, Per-Anders Hillgren, (2010, Ιανουάριο), Participatory design and “democratizing innovation”, Conference: Proceedings of the 11th Conference on Participatory Design, (PDF) Participatory design and “democratizing innovation” (researchgate.net) 11. Οργανισμός GreenAgenda, (2015, 3 Μαρτίου), Δίκτυο εθελοντών καθαριότητας και πρασίνου, GREENAGENDA,

https://greenagenda.gr/%CE%B4%CE%AF%CE%BA%CF%84%CF%85%CE%BF%C

E%B5%CE%B8%CE%B5%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CF%84%CF%8E%CE%BD%CE%BA%CE%B1%CE%B8% CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CF%80%CF%81/ 12. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣ ΜΕΓΑΡΕΩΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΗΜΑΡΧΟΥ (2016, 15 Δεκεμβρίου), Υιοθεσία Χώρων Πρασίνου, Μέγαρα προς: ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, https://www.dytikeattiki.gr/dytiki_attiki/%c e%b4%ce%ae%ce%bc%ce%bf%cf%82-%ce%bc%ce%b5%ce%b3%ce%b1%cf%81%ce%ad%cf%89%ce%bd-%cf%80%cf%81%cf %8c%cf%84%ce%b1%cf%83%ce%b7-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%85%ce%b9%ce%bf%ce%b8%ce%b5%cf%83%ce%af%ce %b1-%cf%87/

Βιβλιογραφία | 67 13. Απόστολος Λιναρδής, Κωνσταντίνος Παπαγιαννόπουλος, Ελένη Καλησπεράτη, (2013), Η Διαδικτυακή έρευνα. Πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα και εργαλεία διεξαγωγής διαδικτυακών ερευνών, Ερευνητικό Σύγγραμμά Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, Υπεύθυνος έκδοσης: ΕΚΚΕ, Διεύθυνση Επιστημονικής Πληροφόρησης και Εκδόσεων, https://www.ekke.gr/publication_files/i-diadiktiaki-ereuna-pleonektimatamionektimata-kai-ergalia-diexagogis-diadiktiakon-ereunon 14. Λουκοπούλου Μαρία, (2009 Οκτώβριος), Μελέτη περιπτώσεων και ανάλυση δυνατοτήτων λογισμικών υποδομής για εφαρμογές δημιουργίας και υποστήριξης ερωτηματολογίων στον Παγκόσμιο ιστό, Διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Πατρών, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής, https:// nemertes.lis.upatras.gr/jspui/bitstream/10889/2605/1/%ce%94%ce%b9%cf%80%ce%bb%cf%89%ce%bc%ce %b1%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ae.pdf 17. Elizabeth Sikiaridi, Frans Vogelaar, (2012, 5 Νοεμβρίου), Hybrid Space Lab and Networked Participatory Design Systems, WORLD-ARCHITECTS Profiles of Selected Architects, https://www.world-architects.com/en/architecture-news/ insight/hybrid-space-lab-and-networked-particiwpatory-design-systems 18. Kensek, Karen, Noble, Douglas (2014). Building Information Modeling: BIM in Current and Future Practice (1st ed.).

Hoboken, New Jersey: John Wiley 19. Krystian Kwiecinski, Jacket Markusiexicz, Agata Pasternak, (2017 Σεπτέμβριος), Participatory Design Supported with Design System, Conference: 35th eCAADe at: Rome, Italy https://www.researchgate.net/publication/328956618_ Participatory_Design_Supported_with_Design_System_and_Augmented_Reality 20. Ευθύμιος Χαραλαμπίδης, (2013), Παραμετρικός Σχεδιασμός και Αρχιτεκτονική Τοπίου Συσχετισμοί & Εφαρμογές, Μεταπτυχιακή Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών-Γεωπονική Σχολή, Διατμηματικό Πρόγραμμα, http://ikee.lib.auth.gr/record/134260/files/GRI-2014-12285.pdf 23. Matt Burgess, (2018, 16 Φεβρουαρίου), What is the Internet og Things?, WIRED, https://www.wired.co.uk/article/ internet-of-things-what-is-explained-iot Schneider Electric (2016). IoT 2020 Business Report.

24. Margaret Rouse, Alexander Gillis Linda Rosencrance, Sharon Shea, Ivy Wigmore, (2020, 31 Μαρτίου), Internet Of things (IoT), TechTarget IoT Agenda, https://internetofthingsagenda.techtarget.com/definition/Internet-of-Things-IoT 25. Alison Bolen, 3 Internet of Things examples form 3 industries, SAS, https://www.sas.com/el_gr/insights/articles/bigdata/3-internet-of-things-examples.html 27. Research by GlobalData Thematic, (2020, 28 Φεβρουαρίου), History of Smart Cities: Timeline, VERDICT, https:// www.verdict.co.uk/smart-cities-timeline/ 31. FORTUNEGREECE, (2017, 25 Απριλίου), Πως πρέπει να είναι οι πραγματικά οι Smart Cities, FORTUNE GREECE, https://www.fortunegreece.com/article/pos-prepi-na-ine-i-pragmatika-exipnes-polis/

68 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα 34. Megan Rosa, (2016 8 Αυγούστου), Looking Back: Leed History, Green Building Consultants, Sustainable investment Group (SIG). https://sigearth.com/leed-history/ 37. Katie Weeks, (2010, 3 Ιουνίου), A Deeper Look at LEED-ND, ACHITECT, https://www.architectmagazine.com/ technology/a-deeper-look-at-leed-nd_o 38. Jason Hartke, Vice President, National Policy, U.S. Green Building Council, (2012, Απρίλιος) A Local Government Guide, to Leed for Neighborhood Development, https://s3.amazonaws.com/legacy.usgbc.org/usgbc/docs/Archive/General/ Docs6131.pdf 43.Παντελή Λεβαντή μέλος του BRE Academy, (2015), BREEAM: Δείχνει το δρόμο στην πιστοποίηση κτιρίων, https:// www.4green.gr/news/data/diafora/106161.asp 45.Rose Pourmatin, (2018, 1 Μαίου) Devising & Delivering social sustainability & community resilence at neighbourhood level,

BREEAM

https://www.breeam.com/news/devising-delivering-social-sustainability-community-resilience-at-

neighbourhood-level/ 46. Mamello Thinyane, Karthik Bhat, Lauri Goldkind, Vikram Kamath Cannanure, (2018, 20 Αυγούστου) Critical Participatory Design: Reflections on Engagement and Empowerment in a case of a Community Based Organization, PDC 2018, https://collections.unu.edu/eserv/UNU:6614/PDC_2018_camera_FINAL_acm_pdf_c.pdf 50. Maurice A. Rawlins, Leon Westby, (2013, 17 Σεπτεμβρίου), Community participation in payment for ecosystem services design and implementation: An example from Trinidad, Science Direct, Ecosystem Services, https://doi.org/10.1016/j. ecoser.2013.09.004

Πηγές στο Διαδίκτυο 3. DESIGN2020, SCIENTIFIC AND PROFESSIONAL MEETING THE SCIENCE OF DESIGN AND COMPUTER AIDED DESIGN, https://www.designconference.org/past-events (10.12.2020) 15.

IBM

SPSS

Software,

Why

SPSS

Software?,

https://www.ibm.com/analytics/spss-statistics-

software(10.12.2020) 16. Wikipedia, Πως λειτουργούν τα φόρουμ, https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B1%CE%B4% CE%B9%CE%BA%CF%84%CF%85%CE%B1%CE%BA%CF%8C_%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%85% CE%BC (10.12.2020) 21. AUTODESK, DESIGN & BUILD WITH BIM, BUILDING INFORMATION MODELING, https://www.autodesk.com/ solutions/bim(10.12.2020) 22. CAD Standard, Προγράμματα Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού, https://www.cad-standard.com/gr/%CE%BB%CE%BF%C E%B3%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%BF-%CF%83%CF%87%CE%B5%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF

Πηγές στο | Διαδίκτυο 69 %83%CE%B7%CF%82/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CF%84%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE% B9%CE%BA%CE%BF-%CF%80%CF%81%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1-%CF%83%CF%8 7%CE%B5%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%83%CE%B7%CF%82(10.12.2020) 26.

Schneider

Electric,

IoT

2020

Business

Report,

https://download.schneider-electric.com/files?p_

enDocType=Brochure&p_File_Id=7098587190&p_File_Name=998-19699217_GMA-US_IoT_Report_CS6_v3.pdf&p_ Reference=98-19699217_IoT_Report_2016_v2.pdf(10.12.2020) 28. Clube Bienergy & Enviroment Cluster, SMART CITIES,https://clube.gr/tomeis/smart-cities/ (10.12.2020) 29.Ευρωπαική Ένωση, What are smart cities? https://ec.europa.eu/info/eu-regional-and-urban-development/topics/ cities-and-urban-development/city-initiatives/smart-cities_el (10.12.2020) 30. THALES Builidng a future we can all trust, Secure, Sustainable Smart Cities And The Iot, https://www. thalesgroup.com/en/markets/digital-identity-and-security/iot/inspired/smart-cities (10.12.2020) 32. ENVIROMENT AND ECOLOGY, The Leadership in Energy and Enviromental Design (LEED), http:// environment-ecology.com/environment-and-architecture/81-the-leadership-in-energy-and-environmental-design-leed-. html#History(10.12.2020) 33.

BREEAM,

What

is

BREEAM,

https://www.breeam.com/communitiesmanual/content/00_introduction/03_

introduction.htm(10.12.2020) 35. ΤΡΙΤΩΝ, ΤΕΧΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΙΚΗ, BREEAM, http://triton-meletitiki.gr/ypiresies/anaptyxi-systimaton-piotitas/ breeam/(10.12.2020) 36. Zeb Zero Energy Building, Περιβαλλονικτές Πιστοποιήσεις Κτιρίων, https://www.zeb.gr/ipiresies.html(10.12.2020) 39. CLPC, ABOUT LORING PARK NEIGHBORHOOD, https://loringpark.org/about-loring-park-neighborhood/ (10.12.2020) 40. USGBC, Healthy people in healthy places equals a healthy economy,https://www.usgbc.org/about/brand,(10.12.2020) 41.BREEAM, What is BREEAM, https://www.breeam.com/,(10.12.2020) 42. Bre, Implementing Active Design Principles in Community Planning Usinh BREEAM, https://www.breeam. com/engage/research-and-development/consultation-engagement/active-design-and-breeam/communities/ (10.12.2020) 44. Bre, Chinas new approach to masterplan designs, https://www.bregroup.com/buzz/chinas-newapproach-to-masterplan-designs/,(10.12.2020) 47. World-architects, Cuenca Red, https://www.world-architects.com/en/projects/view/cuenca-red(10.12.2020) 48. World-architects, Saint Antoine & Orban, https://www.world-architects.com/en/projects/view/saint-antoine-andorban(10.12.2020)

70 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα 49. World-architects, Dreamhamar, https://www.world-architects.com/en/projects/view/dreamhamar (10.12.2020) WIKIPEDIA, Μοντέλο δομικών πληροφοριών, https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE% AD%CE%BB%CE%BF_%CE%B4%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CE%BD_%CF%80%CE%BB%CE%B7%C F%81%CE%BF%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%B9%CF%8E%CE%BD(10.12.2020) WIKEPEDIA,Διαδίκτυο των πραγμάτων, https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B1%CE%B4%CE%AF%C E%BA%CF%84%CF%85%CE%BF_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CF%80%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%AC%C F%84%CF%89%CE%BD(10.12.2020)

Πηγές εικόνων Εξώφυλλο: Προσωπική επεξεργασία εικόνας σελ 10 Χάρτης Denver, Δημιουργός: Jazzberry Blue, Προσωπική επεξεργασία εικόνας, Πηγή αρχικής εικόνας: https://www.google.com/search?q=denver+map+yix&sxsrf=ALeKk03-MalSpECCKdK4sPHCt8zII_8kQA :1609324652393&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjDsu_BwfXtAhVDyaQKHVLnB6gQ_AUoAXo ECA8QAw&biw=2560&bih=922#imgrc=Z54jTVA7jJWZfM σελ 16 Προσωπική επεξεργασία εικόνας, Πηγή αρχικής εικόνας: https://www.eirinika.gr/article/211125/ sygklonistiki-foto-ntokoymento-apo-ton-vomvardismo-toy-londinoy-prin-apo-80-hronia-oi σελ19 Προσωπική επεξεργασία εικόνας, Πηγή αρχικής εικόνας: https://www.google.com/search?q=kevin+ly nch+sketches+about+democrasy&tbm=isch&ved=2ahUKEwjAgsij2vXtAhWyNOwKHQEyC5EQ2-cCegQIABAA&oq=ke vin+lynch+sketches+about+democrasy&gs_lcp=CgNpbWcQA1C61ApYtuMKYJrlCmgAcAB4AIABVYgBrAWSAQE5mAE AoAEBqgELZ3dzLXdpei1pbWfAAQE&sclient=img&ei=Y3LsX4DFK7LpsAeB5KyICQ&bih=922&biw=2560#imgrc=Ee6_ JF018IICfM&imgdii=TETO-fIZWjIrlM σελ 20 Προσωπική επεξεργασία εικόνας, σχέδιο του Kevin Lynch, Πηγή αρχικής εικόνας: https://www.google. com/search?q=kevin+lynch+sketches+about+community&sxsrf=ALeKk030emgTtaROP6pTa-PiCsXa4KNF4Q:1609331298 225&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwib2-yi2vXtAhURfBoKHU55BZcQ_AUoAXoECBAQAw&biw=2560&bih =922#imgrc=VYnPVIp2-1bq_M σελ20-23 Προσωπική επεξεργασία εικόνας, Πηγή αρχικής εικόνας: https://i.pinimg.com/736x/f5/b9/0c/f5 b90c3a2ad6d409e2f6b7da9db4e43f.jpg σελ 25 Προσωπική επεξεργασία εικόνας, Πηγή αρχικής εικόνας: https://www.google.com/search?q=adoption%20 of%20urban%20deign%CE%B4&tbm=isch&tbs=rimg:CYXjLGZHdDNBYeGtRPFkoz9m&hl=el&sa=X&ved=0CB0QuIIBahc KEwiAkfjrxfXtAhUAAAAAHQAAAAAQAg#imgrc=cuKzeFzMp587yM σελ26 Προσωπική επεξεργασία εικόνας, Πηγή αρχικής εικόνας: https://gr.pinterest.com/pin/AbdMF15O_

Πηγές στο | Διαδίκτυο 71 CNsff1tT5d7qmK1AVdnNBZls66reTv-_9kklnSLZUyLLGw/ σελ 28 Προσωπική επεξεργασία εικόνας, Πηγή αρχικής εικόνας: https://gr.pinterest.com/pin/407435097514300343/ σελ 29 Πηγή αρχικής εικόνας: https://gr.pinterest.com/pin/65935582022647425/ σελ

32

Προσωπική

επεξεργασία

εικόνας,

Πηγή

αρχικής

εικόνας:

https://gr.pinterest.com/

pin/415175659389092178/ σελ

37

Προσωπική

επεξεργασία

εικόνας,

Πηγή

αρχικής

εικόνας:

https://gr.pinterest.com/

pin/69102175519010899/ σελ38-39 Πηγή αρχικής εικόνας: https://www.archdaily.com/790638/francis-kere-creates-installation-from-brightlycolored-thread-for-first-us-retrospective/5776c0cbe58ece2f88000066-francis-kere-creates-installation-from-brightlycolored-thread-for-first-us-retrospective-photo?next_project=no σελ 43 Πηγή αρχικής εικόνας: https://www.google.com/search?q=Loring+Park&sxsrf=ALeKk00AKv7n6SFQqDAaDlx 9TCqbUF1_YA:1609342214031&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwiuvfT3gvbtAhXCuaQKHailDPkQ_AUoAno ECAUQBA&biw=2560&bih=922#imgrc=6Vwo-k8wDhyBiM σελ 46 Πηγή αρχικής εικόνας: https://www.google.com/search?q=jiangsu+grand+theatre&tbm=isch&ved=2ahUKEw josPG1gfbtAhXTuqQKHch-C1sQ2-cCegQIABAA&oq=Jiangsu+gra&gs_lcp=CgNpbWcQARgAMgQIABATOgYIABAeEBM6C AgAEAgQHhATUOHJAVjdzAFghtgBaABwAHgAgAFViAHwAZIBATOYAQCgAQGqAQtnd3Mtd2l6LWltZ8ABAQ&sclient=i mg&ei=b5vsX6i9B9P1kgXI_a3YBQ&bih=922&biw=2560#imgrc=tJcVEz1D4S186M σελ 48-49 Πηγή αρχικής εικόνας: https://www.archdaily.com/790638/francis-kere-creates-installation-from-brightlycolored-thread-for-first-us-retrospective/5776c0cbe58ece2f88000066-francis-kere-creates-installation-from-brightlycolored-thread-for-first-us-retrospective-photo?next_project=no σελ 50 Πηγή αρχικής εικόνας: https://www.behance.net/gallery/230924/This-is-for-me σελ 53 Πηγή αρχικής εικόνας: https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.danflyingsolo. com%2F48-hours-in-cuenca-spain-madrid-day-trip%2F&psig=AOvVaw3e8oIrJMuouj8viNAbVOLV&ust=160 9505089297000&source=images&cd=vfe&ved=0CAIQjRxqFwoTCKic_Oaf-O0CFQAAAAAdAAAAABAa σελ 54-55 Πηγή αρχικών εικόνων: https://ecosistemaurbano.com/cuenca-red-public-space-reactivation-in-ecuador/ σελ 56-57 Πηγή αρχικής εικόνας: https://www.world-architects.com/de/urban-platform-brussels/project/saintantoine-and-orban σελ 59-61 Πηγή αρχικής εικόνας: https://ecosistemaurbano.com/dreamhamar/ σελ 65 Πηγή αρχικής εικόνας: https://www.google.com/search?q=road+to+vegas&sxsrf=ALeKk00ExBipbbGYWVDl3C Ym80FWNfMoDg:1609346704984&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwiN1K7Vk_btAhXZDWMBHRXRC8sQ_

72 | Συμμετοχικός Σχεδιασμός Μέσω Ψηφιακών Δικτύων σε Αστικά Περιβάλλοντα AUoAXoECAUQAw&biw=2560&bih=922#imgrc=1sn_CKIQl44dXM&imgdii=WVQ3b-MY_ONwwM σελ 66 Πηγή

αρχικής

εικόνας: https://www.google.com/search?q=participation+design+sector+democratizatio

n&tbm=isch&ved=2ahUKEwiTpOWZwfXtAhVK-YUKHaEYAtIQ2-cCegQIABAA&oq=participation+design+sector+democratization&gs_lcp=CgNpbWcQAzoECAAQHjoGCAAQBRAeOgYIABAIEB5Q8ogCWKKLAmDjjQJoAHAAeACAAV2IAbg BkgEBMpgBAKABAaoBC2d3cy13aXotaW1nwAEB&sclient=img&ei=GFjsX5O4FMrylwShsYiQDQ&bih=922&biw=2560#im grc=2fPLrZYEPFG5CM σελ 68-69 Σκίτσο του Frank Gehry, Πηγή αρχικής εικόνας: https://www.google.com/search?q=sketches+of+fa mous+architects+2k&tbm=isch&ved=2ahUKEwis253lmfbtAhVMaBoKHe9HAR8Q2-cCegQIABAA&oq=sketches+of+ famous+architects+2k&gs_lcp=CgNpbWcQAzoECAAQHlC6WFioXmCTYGgAcAB4AIABX4gBiQKSAQEzmAEAoAEB qgELZ3dzLXdpei1pbWfAAQE&sclient=img&ei=_LTsX6ztNMzQae-PhfgB&bih=922&biw=2560#imgrc=n4iehKzFo_ UPPM&imgdii=rF0HzdAAVjAsoM Οπισθόφυλλο: Προσωπική επεξεργασία εικόνας

Ερευνητική Εργασία | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2021 | Π.Α.Δ.Α