Η ηθική του δάσους by GRADreview

Η ηθική του δάσους Αιβατζίδης Ιωάννης - Κιούρτη Χριστίνα Επιβλέπων: Νικόλαος-Ίων Τερζόγλου

διάλεξη 9ου εξαμήνου σχολή αρχιτεκτόνων μηχανικών ε.μ.π. αθήνα Φεβρουάριος 2017

Διάλεξη 9ου εξαμήνου Σπουδαστές: Αϊβατζίδης Ιωάννης Κιούρτη Χριστίνα Επιβλέπων: Νικόλαος-Ίων Τερζόγλου Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ, Αθήνα ακ. έτος 2016-2017

Η ηθική του δάσους

ευχαριστίες Ευχαριστούμε τον καθηγητή μας Ν. Ι. Τερζόγλου για την άμεση επιρροή του σε όλα τα επίπεδα αυτής της διάλεξης, για την καθοδήγηση και τις εύστοχες παρατηρήσεις.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ I Εισαγωγή

II Αναφορά στη βασική βιβλιογραφία

III Το δάσος: ένα ανέγγιχτο πεδίο

υσικό τεχνητό IV Forestis Silva

το κυνήγι του κτήνους το μονοπάτι αξιοποιημ νη ύλη V ´Ύλη δάσους

ο δασολόγος ο επισκ πτης ο υλοτόμος VI Επίλογος

VII Βιβλιογραφία

Εισαγωγή διάλεξη αυτή διαλ γεται την ννοια του δάσους, τη μεταολή του χαρακτήρα της χρονικά, καθ ς και την αλληλεπίδραση με τον τεχνητό χ ρο, αυτό της ανθρ πινης δημιουργίας. τίτλος είναι μετα ορικός και δίνει μία νύξη για το τι πρόκειται να ακολουθήσει. τις μ ρες μας, η σημασία του δάσους χει ταυτιστεί με την προστασία του περι άλλοντος. εν είναι τυχαίο π ς περι αλλοντικοί πολιτισμικοί οργανισμοί χρησιμοποιούν ς σύμ ολο το δ ντρο και κατ επ κταση το δάσος, για να μεταδ σουν τη σημασία που χει η προστασία του. αρ όλα αυτά, το κείμενο που ακολουθεί δεν αποτελεί να μανι στο περι αλλοντικής συνείδησης. ια εμάς ο σε ασμός και η σ στή διαχείριση τ ν πόρ ν που προσ ρει η ύση θε ρείται δεδομ νη. Το δάσος, λοιπόν, ς να σύνθετο αινόμενο, είναι από τη μία σε αστό για τις πηγ ς του και από την άλλη επί ο ο, γιατί επισκιάζει την απαραίτητη ανθρ πινη σχ ση με τον ουρανό και συγχ ει τον προσανατολισμό. ν άξουμε στο παρελθόν θα ανακαλύ ουμε ότι αλληλεπιδρούσε πάντοτε με την κατοίκηση του ανθρ που και συνδ θηκε μάλιστα με τη γ ννηση της καλύ ας, όπ ς αποδεικνύεται στο μύθο του ιτρού ιου, όπου εκεί εδραι θηκαν μ σα από την κατασκευή της οι ασικ ς αρχ ς της αρχιτεκτονικής. κατοίκηση του ανθρ που σήμερα περιγρά εται ς νας τεχνητός τόπος, ς η πόλη. ντίθετα, στο μύθο του ιτρού ιου είναι το ξ το του δάσους, όπου εκεί ο άνθρ πος κατά ερε να εδραι σει την ύπαρξή του, μ σ της καλύ ας και να επιάλλει την κυριαρχία του. εξ λιξη της καλύ ας συνδυά1

στηκε με τη διεκδίκηση του χ ρου και τον πολλαπλασιασμό της. κατοίκηση μ σα στο δάσος μετα ρθηκε σταδιακά δίπλα σε αυτό και σε σχ ση μ αυτό. Το δάσος τασε να οριοθετεί ναν οικισμό, λειτουργ ντας ς άσυλο για τον πολιτισμό του και τη δια οροποίηση του με τον δίπλα. Εξελικτικά χουμε την καλύ α μ σα στο δάσος, τον οικισμό δίπλα σε αυτό και την πόλη ξ από αυτό. ε α ορμή το δάσος λοιπόν, είναι μία ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουμε την αρχιτεκτονική, όχι τόσο μ σα από το μπρακτο παρελθόν της, όσο μ σα από χ ρους και τόπους που επηρ ασαν τη γ ννηση και την ιστορία της. Το δάσος είναι να μ ρος, στο οποίο μπορούμε να ανακτήσουμε την ύπαρξη μας στον κόσμο, να τη ι σουμε πραγματικά, παρά να την παρατηρούμε ς θεατ ς. Είναι μία ευκαιρία να περιπλανηθούμε σε μη οικείους χ ρους στε να γν ρίσουμε και την αντίστρο η υπεροχή στη σχ ση κτισμ νου άκτιστου, γν στού άγν στου, επι αλλόμενου υποτασσόμενου. τρόπος αλλά και η θ ση από την οποία εξετάζουμε σήμερα να πεδίο παρ μ ασης, είτε αυτό είναι υσικό, είτε τεχνητό, αποδεικνύεται περίπλοκη υπόθεση. ια την ερμη.

, , , , , , σελ. απαγορευτική πυκνότητα αυτ ν τ ν δασ ν είχε κάποτε δια υλάξει τη σχετική αυτονομία και την ποικιλία της οικογ νειας τ ν πόλε ν κρατ ν της αρχαιότητας, ακρι ς επειδή προσ ερε να όριο για πολιτισμική ιδι τικότητα, όπ ς ήταν. α μπορούσε κανείς να πει ότι προ θησε πραγματικά πολιτισμικ ς δια ορ ς, παρ χοντας την απαραίτητη λανθάνουσα για αυτο παραγ γή ταυτότητας στη γλ σσα, τα θιμα, τις θεότητες, τις παραδόσεις, τα στυλ, κλπ. Τα δάση ήταν τα εμπόδια που πρεπε να κατακτηθούν, να κυριαρχηθούν, να ομογενοποιηθούν. ταν, με μια λ ξη, άσυλα της πολιτισμικής ανεξαρτησίας.

νεία του, απαιτείται, συνήθ ς, η μελ τη του επιστήμονα, εκπροσ π ντας κάθε ορά μία θετική επιστήμη, ικανή να αποκαλύ ει την απόλυτη αλήθεια. μ ς, ο επιστήμονας δεν είναι ο μοναδικός που αλληλεπιδρά με να δάσος, και ακόμη, κατ χει την ιδιότητα του αυτή μετά από μελ τη και αποστασιοποίηση από την υποκειμενική του ερμηνεία. Τόσο η ιδιότητα που μπορεί να κατ χει το κάθε υποκείμενο, όσο και η δια ορά θ σης του ς προς το δάσος, παρουσιάζεται για εμάς ενδια ρουσα. α επιχειρήσουμε μία ερμηνεία του τεχνητού και του υσικού χ ρου για τη διευκρίνιση της μεταξύ τους σχ σης, καθ ς και τ ν εννοι ν που αναδύονται από αυτήν, για να οργαν σουμε μία ιστορική αναδρομή στην εξ λιξη του δάσους, αλλά και την ρευνα τ ν υποκειμ ν ν που αλληλεπιδρούν μ αυτό. υνο ίζουμε, τσι μία περιεκτική μελ τη αντίλη ης και ερμηνείας του. ια εμάς, σημείο εκκίνησης της ρευνας, αλλά και κ ντρο της αποτελεί το δάσος, λειτουργ ντας, όμ ς, και ς α ορμή για την επανερμηνεία μίας αρχιτεκτονικής πραγματικότητας που ακολουθεί την τεχνολογική κρηξη. ριν από την προσ γγιση τ ν ασικ ν εννοι ν ακολουθεί μία ανα ορά στη ασική ι λιογρα ία, η οποία συμπυκν νει το θε ρητικό υπό αθρο της ρευνας.

1979

1971

ristia

or er -S

πνεύμα του τόπου

ristia

or er -S

υπαρξιακός χ ρος

1963

1958

1927

o Frie ri

oll o

ανθρ πολογική σύλλη η του χ ρου as o a elar προστατευτική λειτουργία του χ ρου

arti ei e er ν στιο χ ρικότητα ανθρ πινης ύπαρξης σχ ση με χρονικότητα

Αναφορά στη βασική βιβλιογραφία ς αρχιτ κτονας, αλλά και ς θε ρητικός αρχιτεκτονικής εισάγει την ννοια του υπαρξιακού χ ρου στο ι λίο του , το . ννοια αυτή, προ άλλει τις χ ρικ ς ποιότητες που σχετίζονται με την αντιληπτική διαδικασία της ύπαρξης και συγκεκριμενοποιούνται σε αρχιτεκτονικό χ ρο. Εξηγεί, λοιπόν, τον αρχιτεκτονικό χ ρο με δομ ς όπ ς σχήματα, κ ντρα, διευθύνσεις, μονοπάτια, περιοχ ς, προ θ ντας, τσι, το ρόλο της αντίλη ης στη γ ννηση της αρχιτεκτονικής. ργότερα, με την ννοια του προ άλλεται μία αθύτερη κατανόηση του τόπου και π ς αυτή γίνεται εργαλείο σχεδιασμού ή ερμηνείας του αρχιτεκονικού χ ρου. ργαν νει, δηλαδή, την αρχιτεκτονική πρακτική με άση το χαρακτήρα του τόπου π ρα όμ ς από το κοιν νικοοικονομικό πλαίσιο. λοκληρ νει, τσι, μία περιεκτική θε ρία που α ορά όλες τις διαστάσεις της αρχιτεκτονικής και τους παράγοντες που δίνουν νόημα στο χτισμ νο περι άλλον, μ σα από την οπτικοποίηση του υσικού, τη συμπλήρ ση και το συμ ολισμό του. Είναι ο πρ τος που προσπάθησε να μετα ράσει τη αινομενολογία του στην αρχιτεκτονική. ν και ο μιλάει για κατοίκηση, το πλαίσιο στο οποίο εξελίσσεται η σκ η του είναι ιλοσο ικό και δεν α ορά άμεσα την αρχιτεκτονική, αλλά περισσότερο την κατοίκηση ς .

, . , , Το νεύμα του Τόπου. ια μία αινομενολογία της ρχιτεκτονικής, μετ. ίλτος ραγκόπουλος, θήνα, ανεπιστημιακ ς Εκδόσεις Ε. . ., σελ. ι κοιν νικοοικονομικ ς συνθήκες νοήματα. . ό.π., σελ.

τελετουργία, ς απαραίτητη προ πόθεση της ανθρ πινης ύπαρξης, εδ είναι . , λοιπόν, λειτουργεί ς μεσολα ητής και χρησιμοποιεί ς εργαλεία τα λεγόμενα του για να οργαν σει την υλοποιημ νη αρχιτεκτονική, αλλά και τη θερητική σκ η που πρ πει να ακολουθεί ο αρχιτ κτονας στη διαδικασία της σύνθεσης. Επιδι κει να μετατρ ει το αν στιο του σε κατοίκηση, θ τοντας τους όρους που γεννούν μία αρχιτεκτονική που να την επιτρ πει. αυτήν την προσπάθεια χρησιμοποιεί και άλλες πηγ ς, όπ ς το ργο του ιστορικού θρησκείας και ιλόσο ου για τη σημασία του κ ντρου, του ιλόσο ου και υσικού επιστήμονα για την παιδική σύλλη η του χ ρου, με άση την οποία προκύπτουν τοπολογικ ς δομ ς εξήγησης του, καθ ς και το ργο του ιλόσο ου και αινομενολόγου , που εξηγεί εκτεν ς τον ανθρ πινο χ ρο και τη δομή του με άση τα θεμελι δη χαρακτηριστικά της ανθρ πινης ύπαρξης. μ ς, αυτό που προσπαθεί και κατα ρνει, εν τ λει, ο είναι να μετα ράσει το θε ρητικό ργο όλ ν αυτ ν πάν στο χ ρο αλλά και τη σχ ση ανθρ που χ ρου, σε αρχιτεκτονική με παραδείγματα, καταλήγοντας σε μία κριτική του μοντ ρνου. ριτική για την προ θηση μιας διεθνούς αρχιτεκτονικής και επομ ν ς μίας αρχιτεκτονικής που καταργεί το περιεχόμενο και το χαρακτήρα του τόπου. σα από τον μπορούμε εύκολα να καταλήξουμε σε μία αρχιτεκτονική συμ ολισμού, όπ ς αυτή προ θήθηκε στη μεταμοντ ρνα εποχή, ή δια ορετικά σε μία επιστρο ή σε προμοντ ρνες μορ ς κατοίκησης, και αντίστοιχα σε μία λα κή και παραδοσιακή αρχιτεκτονική.

Το ,ο γρά ει για το ζήτημα του χ ρου, το οποίο μ χρι εκείνη την εποχή δεν είχε απασχολήσει τόσο τους συγγρα είς και ιλόσο ους, όσο εκείνο του χρόνου. ννοια του χ ρου δεν είναι μία απροσδιόριστη καρτεσιανή ννοια. ντίθετα είναι μία κατασκευή που εξελίχθηκε χρονικά και δεν υπήρχε πάντα όπ ς την αντιλαμ ανόμαστε σήμερα. χ ρος σε μία αρχα κή αντίλη η είναι περιορισμ νος, αρθρ τός και ανομοιογενής. ταδιακά από το στενό ανθρ πινο χ ρικό περι άλλον χάνεται η ννοια του κ ντρου, επεκτείνεται με την αντανάκλαση του στην παρόκ αρχιτεκτονική, και γίνεται απεριόριστος με την ανακάλυ η της επιστήμης. υτή η εξ λιξη επ δρασε δραστικά στα ασικά χαρακτηριστικά του χ ρου, με αποτ λεσμα να τάσει σε εμάς σήμερα ς ομοιογενής και άπειρος με τη δυναμική του άξονα εμπρός πίσ να απορρο άται από να γενικότερο σύστημα κίνησης, ουδ τερο, κκεντρο και χ ρίς σκοπό.8 όνο στην περίπτ ση του σπιτιού διατηρήθηκε η μυθολογική ννοια του κ ντρου, αποτελ ντας το κ ντρο του ανθρ πινου χ ρου. ρο άλλεται, τσι, η ανθρ πολογική λειτουργία του σπιτιού, μ σα από την οποία, ο άνθρ πος αποκτά ταυτότητα. κόμη και η μοντ ρνα εκδοχή της κατοίκησης ς μηχανής δεν κατά ερε να αλλοι σει τον ιερό χαρακτήρα ενός σπιτιού. π ς ανα ρει ο , η προστατευτική λειτουργία του προηγείται. τη συν χεια η δια άνεια και τα ίλτρα προστασίας διαμορ νονται από τη σχ ση εσ τερικού και εξ τερικού και το κατ λι .

, , , . ό.π., σελ. . ό.π., σελ. . ό.π., , σελ. . ό.π., σελ.

, , σελ.

ιασταύρ ση μονοπατι ν σε τοπίο

ιαδοχή μονοπατιού από αστικό σε υσικό τοπίο

είναι νας ερμανός αρχιτ κτονας, σκηνογρά ος, σχεδιαστής τοπίου, συγγρα ας και καλλιτ χνης. Επηρεασμ νος από την ρευνα του υχολόγου , που πρότεινε το τον όρο , από το ελληνικό οδός , επιχειρεί το , να απεικονίσει τον αντιληπτικό χ ρο, μ σα από τη κίνηση. Το μονοπάτι για τον είναι σημαντικό, καθ ς καθιστά δυνατή, τη διαδοχή του χ ρου. σ ματική κίνηση, επηρεάζεται από τις τοπολογικ ς, υσικ ς, κοιν νικ ς και υχολογικ ς συνθήκες.

λειτουργεί ς ιερό σημείο ανάμεσα σε αλληλοσυνδεόμενα αντίθετα. εσ τερικό εξ τερικό, κλειστό ανοιχτό, γν στό άγν στο, ιερό ηλο ε άση τα παραπάν , ο χ ρος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε τύπους. ε αντίθεση με τη μαθηματική ννοια του χ ρου υπάρχει η αντίλη η του χ ρου με άση τις πραγματικ ς τοπολογικ ς, υσικ ς, κοιν νικ ς και υχολογικ ς συνθήκες που αντιμετ πίζει να άτομο όταν πηγαίνει από να σημείο σε να , είτε ρίσκεται σε υσικό, είτε σε αστικό τοπίο. τσι, με την ννοια του , από το ελληνικό οδός, παρουσιάζεται ο χ ρος που μπορεί να εξηγηθεί με άση το μονοπάτι ή την οδό, που να άτομο ακολουθεί για να πάει από το να σημείο στο άλλο, χ ρίς η απόσταση ή η κατεύθυνση να καθορίζονται από να γε μετρικό στάνταρ, αλλά από παράγοντες, όπ ς η προσ ασιμότητα, η εστίαση προς τα εμπρός σε να στόχο, ο ιδι τικός χαρακτήρας μίας κατοικίας ή και άλλους. υτοί οι παράγοντες είναι καθοριστικοί για την περιγρα ή του ι ματος και σε μία εξ λιξή τους ο διακρίνει τύπους, όπ ς ο χ ρος δράσης, ο χ ρος μ ρας και νύχτας, ο χ ρος καλής ή κακής διάθεσης, ο χ ρος μνήμης και ο χ ρος συμ ί σης. αταληκτικά, εισάγει την ννοια του χ ρου ς μ σου που δομείται διαλεκτικά ανάμεσα στο υποκείμενο και το περιάλλον του, ανάμεσα στην ανθρ πινη υσική και υχολογική παρουσία, και στις περι άλλουσες συνθήκες. ποστηρίζει την αλληλ νδετη σχ ση εσ τερικού εξ τερικού . ό.π., σελ. . ό.π., σελ. . ό.π., σελ.

κόσμου για την περιγρα ή ενός χ ρου, όπου δεν μπορούν να διακρίνονται και να εξετάζονται ξεχ ριστά. αρ όλο που χει ς πηγή τον , στ κεται απ ναντι του στην ννοια του αν στιου, της αυθαίρετης τοποθ τησης του ανθρ που σε να τόπο, και προ θεί την ννοια του για τη γ ννηση του χ ρου μ σα από την προστατευτική μήτρα του σπιτιού. ταδιακά, αποκαλύπτεται η εχθρική και επικίνδυνη εκδοχή του χ ρου, στε τότε να τάσει στο αν στιο του και εν τ λει να το μετατρ ει ξανά σε κατοίκηση. μιλά ουσιαστικά για μία αδυναμία κατοίκησης στο ι λίο του τίζειν, ατοικείν, κ πτεσθαι το . ποδεικνύει αυτήν την κατάσταση μ σα από την προ ολή της πραγματικής σημασίας της λ ξης κατοικείν, η οποία υποδεικνύει μία δια ορετική κατάσταση από αυτήν της εποχής του και δίνει α ορμή για μία συζήτηση πάν στο θ μα. και μετ πειτα ο , ασιζόμενος στον , προσπαθούν να οργαν σουν τα εργαλεία για μία σ στή κατοίκηση και αντίστοιχα μία αρχιτεκτονική που θα προορίζεται σ αυτήν. στόσο, χουν δια ορετική α ετηρία ανάλυσης, με τον να ξεκινάει από την προστατευτική μήτρα του χ ρου του και τον με το αν στιο του . κοπός και για τους δύο, όμ ς, είναι πάντα η κατοίκηση και η κριτική στον αλλοι μ νο χαρακτήρα που χει αποκτήσει. εν τ λει χρησιμοποιεί το θε ρητικό πλαίσιο άλλ ν συγγρα ν και στο κ ντρο της ρευνάς του τοποθετεί άλλοτε τον τόπο και άλλοτε την αρχιτεκτονική ς αντικείμενο

. , , τίζειν, ηροπα δης, θήνα, λ θρον,

ατοικ ιν,

κ πτεσθαι,

μετ.

ι ργος

αποκάλυ ης νοημάτ ν, εν ο χει ς κ ντρο της ρευνας του σε οτιδήποτε περιγρά ει τον άνθρ πο, ς υσική και υχολογική παρουσία. μεθοδολογία που ακολουθούμε περιλαμ άνει το θε ρητικό πλαίσιο του , όσον α ορά την ανθρ πολογική αίσθηση του χ ρου, δηλαδή της συνολικής σύλλη ης του, της οργάν σης και προ ολής της ανθρ πινης πρόθεσης σ αυτόν, και όχι απλά της αισθητηριακής εμπειρίας του. κόμη, το θε ρητικό πλαίσιο του υποστήριξε τη μετάραση αυτ ν τ ν εννοι ν στο συγκεκριμ νο τόπο του δάσους, καθ ς και μία διάκριση με τρεις ρόλους υποκειμ νου από τον τρόπο που ερμηνεύουν και διαχειρίζονται αυτ ς τις ννοιες. οργάν ση της ιστορικής αναδρομής ασίζεται σε δίπολα και αντιθετικ ς ννοιες για τη αθύτερη κατανόηση της ννοιας του δάσους, τη μετα ολή της σημασίας της χρονικά, καθ ς και εκείνης που υπερίσχυσε σήμερα.

, εγκατάσταση της , ανήκει στη συλλογή , με το ργο της εξετάζει τη σχ ση υσικού τοπίου και ανθρ πινης παρ μ ασης. καλ σι ς, επι άνειες επικάλυ ης, και υλικά κατασκευασμ να από τον άνθρ πο χρησιμοποιούνται για να περι άλλουν να τμήμα του υσικού. Τα δ ντρα, τα ράχια, το λι άδι, ρίσκονται υπό συνεχή αποκατάσταση. καλλιτ χνης τονίζει το παράδοξο του ανθρ που να προστατεύσει, εν ταυτόχρονα καταστρ ει. με τίτλο

Το δάσος: ένα ανέγγιχτο πεδίο φυσικό

ετυμολογία της λ ξης ύσις, προ ρχεται από το αρχαιοελληνικό ύ που σημαίνει, υτρ ν , θεριεύ , αναπτύσσ . να δάσος αποτελεί κομμάτι της ύσης. το πεδίο του υσικού εμπερι χονται ποιότητες που μετα ράζονται για εμάς ς δάσος. εκιν ντας όμ ς από τα ασικά. οια είναι η ύση του δάσους στο δοκίμιο του για το τοπίο, ανα ρει τη ύση ς μία ολότητα, και από τη στιγμή που θα αποσπάσουμε κάτι από αυτήν, αυτό το κάτι αυτομάτ ς παύει να θε ρείται και υσικό. Το μ ρος, το οποίο αποσπάται από το όλον, θε ρείται η δια ορά ναντι του υσικού, ή αλλι ς το νοητά κατασκευασμ νο. αρ όλα αυτά η εξήγηση του προ άλλεται ς γενική. πό την άλλη χρησιμοποιούμε τον όρο υσικό περι άλλον, ο οποίος αναδεικνύει μία οπτική για τη ύση. όρος περιάλλον ανερ νει μία ανθρ ποκεντρική αντίλη η. εκινάει από τον άνθρ πο και κατευθύνεται σε όλα αυτά που τον περι άλλουν χ ρίς απαραίτητα να περιλαμ άνουν και τον ίδιο. τσι, η ύση ορίζεται στο αθμό εκείνο που α ορά τον άνθρ πο. την αντιπαρα ολή άνθρ πος γ ς. Είτε

ύση χουμε δύο επιλο-

φ ση

άν ρωπος

φ ση

άν ρωπος

φ ση

α εντάξουμε τον άνθρ πο στη ύση, οπότε ς ύση νοείται το σύνολο τ ν υπαρκτ ν πραγμάτ ν, μ ι ν ή μη. ή α υπάγουμε τη ύση στην ανθρ πινη υπόσταση και θα αναζητήσουμε σε αυτήν χαρακτηριστικά που α ορούν τον άνθρ πο. Τότε η ύση δεν αντιμετ πίζεται ς τίποτα άλλο παρά ς μία ανθρ πινη κατασκευή. υτή η διάκριση είναι σημαντική, γιατί μας οηθάει να διαχ ρίσουμε, αλλά και να ιεραρχήσουμε αυτ ς τις ννοιες. ννοια υσικό περι άλλον, λοιπόν, α ορά τον τρόπο με τον οποίο το άτομο ερμηνεύει το περι άλλον του, κυρί ς, μ σ της αντίλη ης αλλά και της γλ σσας. ερμηνεία εξαρτάται από το πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο τοποθετείται το υποκείμενο. Επιλ γουμε αυτήν την προσ γγιση της ύσης ς ανθρ πινη κατασκευή για να εξετάσουμε την ννοια του δάσους. ι αυτό θα πρ πει πρ τα να γν ρίσουμε τα χαρακτηριστικά μιας τεχνητής κατασκευής ς αποτ λεσμα ανθρ πινης δημιουργίας. ιλάμε, δηλαδή, για να τεχνητό περι άλλον.

. ήκα, τεινή, ιντή, άσ , Τ οικολογία, επιμ λεια οδινός ., Ευθυμιόπουλος , σελ.

στο ύση στην θήνα, τοχαστής,

στο , εστιάζει στη ταυτότητα που αποκτούν ορισμ νες δομ ς, στο περι άλλον της πόλης. ρησιμοποιεί νοητ ς αναπαραστάσεις τ ν στοιχεί ν μίας πόλης και τις ομαδοποιεί σε π ντε κατηγορίες, το μονοπάτι, το όριο, η περιοχή, κόμ ος και το ορόσημο. ε ρεί π ς τα παραπάν στοιχεία είναι απαραίτητα στον προσανατολισμό και την κατανόηση του περι άλλοντος της πόλης. Τα π ντε στοιχεία συνιστούν να δίκτυο σημεί ν, τους νοητούς χάρτες.

τεχνητό ταν χρησιμοποιούμε τον όρο τεχνητό περι άλλον εννοούμε το χ ρο της ανθρ πινης δράσης. υτός μπορεί εύκολα να παρεξηγηθεί ς μία υποκειμενική ννοια. μ ς, δεν είναι η εμπειρία μίας απλής υχολογικής πραγματικότητας. Είναι νας χ ρος που γίνεται μ σο της ανθρ πινης ζ ής. πό την άλλη, δεν είναι να αντικείμενο απομακρυσμ νο από το υποκείμενο. Είναι να ερ τημα σχ σης ανθρ που και χ ρου, δηλαδή να ερ τημα που α ορά τη δομή της ανθρ πινης ύπαρξης, όσο αυτή καθορίζεται από τη σχ ση της με το χ ρο. μιλάει για τη χ ρικότητα της ανθρ πινης ύπαρξης. Το ον είναι χ ρικά επεκτεινόμενο, όπ ς ανα ρει, με την ννοια ότι χρειάζεται χ ρο για να αναπτυχθεί, ή αλλι ς, είναι ότι είναι πάντα σε σχ ση με να χ ρο. άποιος θα λεγε ότι ο άνθρ πος τοποθετείται σ αυτό το χ ρο. υτό, όμ ς, αποτελεί μία αμ ί ολη δήλ ση, με την ννοια ότι δεν απασχολεί το χ ρο με το σ μα του, αλλά χει μία συμπερι ορά σε σχ ση με αυτόν τον περι άλλοντα χ ρο. τσι, δεν μιλάμε για να αντικείμενο μ σα σε να κουτί, δεν είναι να πράγμα μ σα σε άλλα πράγματα, αλλά να υποκείμενο που αντιδρά στο περι άλλον του και ς να αθμό χαρακτηρίζεται από τη ούλησή του. άνθρ πος δρα στο χ ρο.

. , , Είναι και χρόνος, ετ. ιάννη Τζα άρα, θήνα, δ νη, , σελ. , υτή η επίγν ση θα μας προ υλάξει από το να παρα λ ουμε ή να απαλεί ουμε ευθύς εξαρχής αυτή τη δομή... την α ελή γν μη, π ς ο άνθρ πος είναι αρχικά πράγμα πνευματικό, που μετατίθεται

Α αφετηρία

Α κέντρο

Β προορισμός

πάρχει, λοιπόν, μία πρόθεση, η οποία καθορίζει και μία κίνηση. υτή η κίνηση χει μία α ετηρία, αλλά και ναν προορισμό. ατά τη διάρκεια της κίνησης μορ οποιείται να ειδικό σύστημα ανα οράς, σχετιζόμενο πάντα με το εν λόγ άτομο. π ς ανα ρει και ο στο ι λίο του για τον ανθρ πινο χ ρο, ο προορισμός είναι η επιδί ξη ενός στόχου, που αναλαμ άνει και μία ηθική αξία αν ρθει εις π ρας με επιτυχία . κίνηση προς το στόχο αποτελεί για το άτομο τον εμπρόσθιο άξονα του. άθε ορά η κατεύθυνση αλλάζει, ανάλογα με το στόχο, αλλά αποτελεί το εμπρός που εστιάζει την προσοχή του το άτομο. Το εμπρός κοιτάει προς το στόχο, εν το πίσ προς την α ετηρία. ε κάθε περίπτ ση το εμπρός γίνεται πίσ ή η α ετηρία προορισμός και αντίστρο α, ανάλογα με τις προθ σεις του. μ ς η α ετηρία δεν είναι μία προσ ρινή θ ση. α ετηρία αποτελεί να κ ντρο, το οποίο α ήνει για την επιδί ξη κάποιου σημαντικού στόχου, αλλά και για την επιστρο ή μετά από την επίτευξη ή την παραίτηση από αυτόν. Το κ ντρο αυτό λειτουργεί ς σημείο ανα οράς σε οποιαδήποτε κατεύθυνση και αν ακολουθήσει, γι αυτό αποκτά σημασία, όνομα, θ ση ή σήμανση στο ιεραρχημ νο ανθρ πινο χ ρο. ι αυτό, το κ ντρο αποτελεί το μ ρος που εγκαθίσταται και ς τ τοιο του προσ ρει ασ άλεια, ταυτότητα και προσανατολισμό μιλ ντας πια για την πολυσυζητημ νη κατοίκηση του. υτός ο ιεραρχημ νος κόσμος με άση το σημείο ανα οράς δημιουργεί δίπολα, όπ ς εσ τερικό εξ τερικό, γν στό άγν στο, κοντά μακριά, κλειστό ανοιχτό και πεπερασμ νο άπειρο. τεχνητός χ ρος του ανθρ που, ή αλλι ς ο υστερ τερα μ σα σε χ ρο. . , , , , , σελ.

δίπολα δίπολα γνωστό γνωστό κοντά κοντά κλειστό πεπερασμένο κλειστό

-- άγνωστο άγνωστο - μακριά -- ανοικτό μακριά - άπειρο ανοικτό

πεπερασμένο

άπειρο

Το πιο απλό μοντ λο υπαρξιακού χ ρου αποτελεί το οριζόντιο επίπεδο σε σχ ση με τον κατακόρυ ο άξονα. ανθρ πινη δράση υπερ αίνει τη σχ ση οριζόντιου και κατακόρυου άξονα. ικανότητα του υποκειμ νου να οργαν νει μονοπάτια, προσδίδει στον υπαρξιακό χ ρο δομή και νόημα.

χ ρος της ανθρ πινης ύπαρξης, ι νεται, λοιπόν, ς εσ τερικά κοίλος, γν στός και διατεταγμ νος, εν ο χ ρος που τον περι άλλει ι νεται με τα αντίθετα χαρακτηριστικά ς εξ τερικά ευρύτερος, άπειρος, άγν στος και χαοτικός. σα σ αυτόν το χ ρο ρίσκουμε το χ ρο δράσης του, το χ ρο της καθημερινότητας του. χ ρος αυτός χει ποιότητες που δεν μπορούν να εξηγηθούν μόνο με γε μετρικούς ορισμούς. π ς ανα ραμε, η διεύθυνση εμπρός πίσ είναι μία από αυτ ς, καθορίζεται από την πρόθεση του κάθε ορά, γι αυτό και είναι ευμετά λητη, σε αντίθεση με τον κατακόρυ ο άξονα πάν κάτ και το οριζόντιο επίπεδο που παραμ νουν πάντα σταθερά ς θεμελι δη στοιχεία της χ ρικής ανθρ πινης δομής. σχ ση του με τα πράγματα ελ γχεται από αυτ ς τις διευθύνσεις ή ανάλογες μ αυτ ς. άν απ όλα, όμ ς, μιλάμε για μία απόσταση και μία κατεύθυνση σε σχ ση με τα πράγματα, οι οποίες καθορίζονται και από την χρηστικότητα αυτ ν τ ν πραγμάτ ν. ηλαδή, για σπανί ς χρησιμοποιούμενα αντικείμενα ακολουθούμε δια ορετικ ς διευθύνσεις, καθ ς απαιτείται και διαδικασία αναζήτησης. χουμε, λοιπόν, ναν χ ρο δράσης που τακτοποιείται με άση τη χρηστικότητα και σχετίζεται με το άτομο πάντα με μία απόσταση και μία κατεύθυνση. ι αυτό, το τεχνητό περι άλλον είναι να δομημ νο σύνολο από μ ρη και σημεία, καθ ς και νοηματοδοτημ να μονοπά.

, ,

. δ νη,

, , σελ.

, , , σελ. , Είναι και χρόνος,

, ετ. ιάννη Τζα άρα,

θήνα,

ανέγγιχτο

φυσικό

τεχνητό

τια που τα συνδ ουν. να σύνολο χ ρ ν δράσης, με σημεία ανα οράς, δρόμους, αυτοκινητόδρομους, χ ρους εργασίας με χρηστικά αντικείμενα, που αποκτούν τα δικά τους σημεία πρόσ ασης για χρήση και γενικά νας συνολικά οργαν μ νος και κατασκευασμ νος χ ρος από την ανθρ πινη κίνηση και εργασία, επομ ν ς κατανοητός από τον ίδιο. πό τη μία, μπορούμε να θε ρήσουμε την αρχιτεκτονική να κομμάτι του ορατού κόσμου, το οποίο είναι σχεδιασμ νο, διαμορ μ νο και κατασκευασμ νο από τον άνθρ πο. την αντίθετη πλευρά, το υσικό δεν αποτελεί να κτισμ νο, αλλά μία αυτόνομη και ανεξάρτητη ολότητα σε παράθεση με τον άνθρ πο και τις εν ργειες του. στάση, λοιπόν, προς το υσικό είναι κάτι το οποίο ο είλουμε να ξεκαθαρίσουμε. στάση, αυτή, ορίζεται ς επιλητική απ ναντι στο αδύναμο υσικό και προκύπτει από την επιτακτική ανθρ πινη ανάγκη να αναθ τει νόημα και τάξη σε οτιδήποτε τον περι άλλει, για να γίνει κατανοητό και διαχειρίσιμο από τον ίδιο. Το νόημα και η τάξη είναι χαρακτηριστικά του τεχνητού περι άλλοντος και άρα μη υσικού. ανθρ πινη ύση χει ανάγκη από να σταθερό σύστημα συμ όλ ν για να προσανατολιστεί και να κατοικήσει. υτό δε μπορεί να συμ εί χ ρίς την παρουσία αιν και συγκεκριμ ν ν περι αλλοντικ ν ή αρχιτεκτονικ ν δομ ν που θα του δ σουν το υπαρξιακό ρεισμα, τον τρό, , , , , , σελ. νας τ τοιος κινητός κόσμος, που δεν ασίζεται στην επανάλη η ομοιοτήτ ν σε σχ ση με να σταθερό σύστημα τόπ ν, θα καθιστούσε την ανθρ πινη εξ λιξη αδύνατη. ρευνα του υποδηλ νει ότι νας κινητός κόσμος θα καθήλ νε τον άνθρ πο σε να εγ κεντρικό στάδιο, εν νας σταθερός και δομημ νος κόσμος ελευθερ νει την νοημοσύνη του. .

πο δηλαδή να αναγν ρίσει να μ τρο για να συγκριθεί ή να ταυτίσει την ύπαρξή του. άτι που αλλάζει συνεχ ς χάνει και την ταυτότητά του. ς αποτ λεσμα, οι σταθερ ς αυτ ς δομ ς ξεκινούν από το σπίτι που κατοικεί και εξαπλ νονται στο υσικό, αιτιολογ ντας την ύπαρξή του και οργαν νοντας το. Τελικά, το υσικό περιλαμ άνεται στο τεχνητό περι άλλον του, παρ όλους τους εγγενείς κανόνες οργανικής ανάπτυξης, που περιορίζουν ς να αθμό την ανθρ πινη παρ μαση. ασική κατασκευή διατηρείται, παραμ νοντας στα μονοπάτια που χει χαράξει ανάμεσα στους κήπους και στα χ ρά ια που χει καλλιεργήσει. όνο στα όρια της ανθρ πινης ανάπτυξης, όπου λείπουν χαρακτηριστικά όπ ς κατευθύνσεις, προορισμοί, σημεία ανα οράς, χ ροι δράσης και επομ ν ς χ ροι που δεν διαμορ νονται από τον άνθρ πο μιλάμε για να αν γγιχτο τοπίο. ε να τ τοιο ρίσκουμε την ννοια του άγν στου, του χα δους, του ασήμαντου και χάνουμε τους ορισμούς του εμπρόθετου χ ρου. δια ορετική ανθρ πινη συμπερι ορά σημαίνει ότι εισερχόμαστε σε να δια ορετικό χ ρο. Εισερχόμαστε, λοιπόν, σε να δάσος. Το δάσος είναι να είδος αν γγιχτου τοπίου, καθ ς δεν διαμορ νεται με καν ναν τρόπο από την ανθρ πινη δραστηριότητα, αντίθετα προσπαθούμε να το κατανοήσουμε, αναπτύσσοντας ναν τρόπο για να περιγρά ουμε το σύστημα δόμησης και ανάπτυξής του. υτό που θα επιχειρήσουμε αρχικά είναι μία ιστορική αναδρομή της σημασίας του δάσους στη διαμόρ ση της σχ σης υσικό τεχνητό. 24

Είναι χαρακτηριστικό ότι τα δάση ορίζουν τα όρια τ ν πολιτισμ ν. Εξετάζοντας μία ιστορία τ ν δασ ν παρατηρούμε π ς είναι γεμάτη από αινίγματα αλλά και παράδοξα. ναζητούμε να ρούμε π ς εξελίχθηκαν, π ς μετασχηματιστήκαν και π ς προ άλλονται σε εμάς σήμερα.

Forestis

Silva

έω

λη

Forestis Silva , στο ι λίο του , εξετάζει την ννοια του δάσους στο δυτικό τρόπο σκ ης. ασισμ νος σε λογοτεχνικά κείμενα, χει ς α ετηρία την ναγ ννηση, την εποχή που ο άνθρ πος τοποθετείται στο κ ντρο και το πνεύμα του απελευθερ νεται, γίνεται δημιουργικό ερευνητικό. ε σημείο ανα οράς την ναγ ννηση, λοιπόν, εξετάζει να προηγούμενο, αυτό του αρχαίου και μεσαι νικού κόσμου, που ανα ρεται στο συμ ολισμό και το μύθο, αλλά και μία εποχή που πεται, με αποκορύ μα το ια τισμό, ο οποίος ασίζεται στην εξήγηση τ ν αινομ ν ν, μ σα από τον ορθό λόγο και την πρόοδο τ ν επιστημ ν. τοποθετεί στην ρευνα του κείμενα χαρακτηριστικά κάθε περιόδου, από τη μυθολογία του αρχαίου κόσμου μ χρι τις ασιλικ ς διατάξεις του μεσαί να, και το λήμμα της γαλλικής εγκυκλοπαίδειας του ια τισμού. ς ανατρ ξουμε, λοιπόν, στις πρ τες καταγρα ς του όρου. α θ σουμε ς χρονικό σημείο ανα οράς τα πρ τα ασιλικά λεξικά της περιόδου του εσαί να. λατινική ράση χρησιμοποιήθηκε την περίοδο του αρλομάγνου τον ο αι να μ. .. , από το λατινικό πόρτα, υποδήλ νε την περιοχή εκτός τ ν τοιχ ν. λατινική ρίζα που αποδίδεται ς ύλη, κατείχε τη μεσαι νική σημασία του κακού και του χαοτικού, γι αυτό ερμηνευόταν ς το δάσος. υτό το οποίο θα ανακαλύ-

. ,

, , . .

, ,

, σελ.

υνήγι στο δάσος,

απεικόνιση του κυνηγιού στους εσαι νικούς χρόνους μπορεί να εντοπιστεί σε χειρόγρα α και τοιχογρα ίες. Το κυνήγι του ελα ιού που στη περίπτ ση του , επισημαίνει την κοιν νική θ ση του κυνηγού, στο πρόσ πο του οποίου εντοπίζουμε πιθανά ναν αριστοκράτη , κατά το μεσαί να αποτελούσε ασιλικό προνόμιο. Το ελά ι θε ρείτο ο ασιλ ας τ ν άγρι ν ζ ν και το κυνήγι του είχε συμ ολικό χαρακτήρα.

ουμε, είναι π ς ακόμα και σήμερα η ερμηνεία που δίνουμε στο δάσος είναι μία παρά ραση αυτού του διπτύχου. , λοιπόν, στο εσαί να, σήμαινε το δα ος π ρα από την κεντρικά διοικούμενη περιοχή, π ρα από τα όρια που καθόριζε ο νόμος. ε τον καιρό η ννοια συμπτύχθηκε και κατά την αγγλοσαξ νική παράδοση κατ ληξε στο γν στό για εμάς , διατηρ ντας κυρί ς τη σημασία του εκτός.

το κυνήγι του κτήνους περίοδος του εσαί να αναπτύσσει να σύνθετο κοιν νικό πλαίσιο, ασισμ νο τόσο σε να εουδαρχικό σύστημα δια ορετικ ν ασιλεί ν, όσο και σε να κοινό θρησκευτικό σύστημα αξι ν. Τα δάση, τόσο για την πολιτική, όσο και τη θρησκευτική αρχή, υπήρξαν πεδία ξ από το πλαίσιο του αποδεκτού, πολιτισμ νου και θρησκευτικού κόσμου. τσι σε αυτά ρισκαν κατα ύγιο οι τρελοί, οι δι κόμενοι, οι αμαρτ λοί. τρόπος με τον οποίο γίνεται κατανοητή η ύση, και κατ επ κταση το δάσος, υπακούει σε να σύστημα γν σης που επι άλλεται, κυρί ς, από τη θρησκευτική εξουσία. ύμ να μ αυτήν, ο εός είναι ο δημιουργός και κριτής του κόσμου και η εκκλησία η αρχή, με την οποία επι άλλεται η . .

. , ,

. ,

, ,

, σελ.

εκτός άγνωστο άγριο βέβηλο

δάσος

κυνήγι

εντός γνωστό πολιτισμένο ιερό

βασίλειο

εξουσία του στη γη. εκκλησία υπό την εξουσία του εού προσ ρει άσυλο στους άπιστους και τους αμαρτ λούς. εξουσία τ ν ανθρ π ν ακολουθεί την ίδια λογική. ασιλ ας δε διαχειρίζεται μόνο τα όρια του πολιτισμ νου ασιλείου του. ρόλος του ασιλ α είναι να προστατεύσει την άγρια ζ ή μ σα στα όρια του δάσους. Το προστατευμ νο δάσος, υπό την εξουσία του ηγεμόνα, δια υλάσσει στα όρια του, την άγρια ζ ή, με τον ίδιο τρόπο που και η εξουσία του εού προστατεύει μ σ της εκκλησίας, τους πιστούς της. προστασία του δάσους, αλλά και της άγριας ζ ής, εξασ αλίζει με τη σειρά της, την επι ί ση ενός θεμελι δ ς ασιλικού τελετουργικού, αυτό του κυνηγιού. ανα ρεται στους δασικούς νόμους του ου αινα, καθ ς αποτελούν να από τα σημαντικότερα τεκμήρια πάν στο θ μα. υντάκτης τ ν νόμ ν υπήρξε ο , ο οποίος είχε το ρόλο θυρο ύλακα, αλλά και δικαστή τ ν ασιλικ ν δασ ν. Το ργο του ακολουθεί συντηρητική στάση, καθ ς ανα ι νει τη μεσαι νική παράδοση. ορίζει ς δάσος

να ορισμ νο δα ος χαρακτηρισμ νο για τη ξυλεία και τα γόνιμα λι άδια, προνομιακό για τα άγρια ζ α και τα πτηνά, ασ αλή υπό τη προστασία του ασιλιά για την απόλαυση αλλά και ευχαρίστησή του. Το δα ός του είναι . , .

, , . ό.π., σελ.

, ,

, σελ.

, ,

, σελ.

κην ς από την ταινία του , . ρόκειται για την κινηματογρα ική μετα ορά της ιστορίας του . την ταινία η σκηνή του δάσους λειτουργεί ευρηματικά. Το κινούμενο δάσος, δεν είναι τίποτα άλλο από τους εχθρούς του ηγεμόνα , που χουν μεταμ ιεστεί σε δ ντρα με σκοπό να κρύ ουν την υπεροχή τους. ν και ο θεατής γν ρίζει π ς πρόκειται για καμου λάζ, το κεντρικό πρόσ πο το αντιμετ πίζει μετα υσικά. Το δάσος ς μία αυτόνομη οντότητα, κατευθύνεται θριαμ ευτικά εναντίον του. Το δάσος χει α υπνιστεί. ι ρόλοι χουν αντιστρα εί, η διε θαρμ νη πλ ον ύση του ασιλ α καταρρ ει και τιμ ρείται από το στοιχείο που τον χει ανακηρύξει.

προνομιούχο και οριοθετείται με διακριτή σήμανση ς εκ τούτου, να δάσος αποτελείται από τ σσερα στοιχεία από χλ ρίδα, πανίδα, ειδικούς νόμους και κατάλληλους ύλακες. Τα παραπάν εξυπηρετούν να συγκεκριμ νο σκοπό και αποτελούν να τόπο ανα υχής για ασιλιάδες και πριγκίπισσες. κόμη, το δάσος δι πεται από την ιδ α του προνομίου, σύμ να με το οποίο, τα άγρια ζ α θα πρ πει να κινούνται ελεύθερα και με ασ άλεια υπό την προστασία του ασιλιά. επανειλημμ να επιμ νει ότι το προνόμιο αυτό, το διακρίνει από άλλα μ ρη, επειδή και άλλα μ ρη χουν τα χαρακτηριστικά ενός δάσους, αλλά παρ όλα αυτά δεν μπορούν να θε ρηθούν δάση . το δάσος θα πρ πει να επιτελείται το τελετουργικό του κυνηγιού, γρά ει ο , δια ορετικά δεν είναι δάσος και σε μια τ τοια περίπτ ση, μπορεί κάποιος να το εκμεταλλευτεί. ς αποτ λεσμα, η ννοια γίνεται όλο και πιο ακρι ής. να δάσος δεν είναι δάσος, τη στιγμή που θα χάσει την άγρια ζ ή του, την οποία ο είλει να προστατεύσει. μονάρχης, λοιπόν, κληρονομεί μία διπλή ευθύνη. πό τη μία πρ πει να διοικήσει την κατοικήσιμη κταση τ ν εδαν του και από την άλλη πρ πει να καθορίσει τα όρια, π ρα από τα οποία το π ρασμα προς την άγρια ύση επιτυγχάνεται. τσι, τα δάση εξαπλ νονταν σε να πεδίο, ξ από τη δη. ό.π., σελ. . ό.π., σελ. . ό.π., σελ.

πουδή στην προοπτική, χαρακτικό του

μόσια σ αίρα της εποχής. πρόσ αση σ αυτά ήταν απαγορευμ νη και προστατεύονταν από ειδικούς νόμους. Το δάσος, αν και θε ρείται να κομμάτι ξ από τον πολιτισμ νο κόσμο, ενσ ματ νεται σ αυτόν μ σ του τελετουργικού του κυνηγιού. Το κτήνος που πρεπε να θανατ θεί επι ε αι νει το ρόλο του μονάρχη ς εκπολιτιστή, καθ ς η ύση του προ άλλει πιο άγρια και από αυτή της άγριας ύσης.

το μονοπάτι αναγ ννηση είναι η εποχή που ανακαλύπτεται γε γρα ικά ο χ ρος. κόσμος εξερευνάται και επεκτείνεται. ι αλλαγ ς αυτ ς χουν αντίκτυπο και στην οργάν ση της κοιν νίας. υτό σημαίνει ότι πλ ον δε μιλάμε για μία περίκλειστη, ελεγχόμενη κοιν νία του ηγεμόνα. Το εουδαρχικό σύστημα αντικαθίσταται από μία ανερχόμενη αστική τάξη. Το κυνήγι, το οποίο ανα ραμε στο εσαί να, αποτελεί πλ ον να εθιμοτυπικό περασμ ν ν εποχ ν, που α ορά τους μεγαλοαστούς. Την περίοδο αυτή, ο άνθρ πος τοποθετείται στο κ ντρο. Το πεδίο οπτικής κατε αίνει από το πανοπτικό της εξουσίας του εού, αλλά και του ηγεμόνα. αρακτηριστικό είναι π ς οι κανόνες της προοπτικής, που χρησιμοποιούνται στο πεδίο οργάν σης του χ ρου, προ ποθ τουν να σταθερό σημείο υπό το λ μμα πλ ον του επίγειου παρατηρητή και κριτή. ερμηνεία της ύσης καθορίζεται και αυτή από τη 35

πνερ τομαχία ολύ ιλου, ξυλοτυπία ολύ ιλος εισ ρχεται στο σκοτεινό δάσος

νομοτ λεια, δηλαδή από τους κανόνες και τις διεργασίες από τις οποίες παράγεται. ανθρ πινη παρατήρηση παίζει καθοριστικό ρόλο σ αυτή τη διαδικασία. να κείμενο που εμπερι χει την κλίμακα, αλλά και την πολυπλοκότητα, με την οποία εξετάζεται ο χ ρος στην ναγ ννηση είναι η πνοερ τομαχία του ολύ ιλου, δημοσιευμ νο το στη ενετία. τίτλος της πραγματείας είναι νας συνδυασμός τ ν λ ξε ν ύπνος, διαμάχη και ρ τας. Το κείμενο περιγρά ει την περιπ τεια του ήρ α σε να απροσδιόριστο χ ρο, με σκοπό να συναντήσει την αγαπημ νη του όλια και αποτελείται από δύο μ ρη. Το πρ το μ ρος είναι η α ήγηση με πρ ταγ νιστή τον ολύ ιλο, εν το δεύτερο είναι η ιστορία από την πλευρά της όλιας. ρόκειται για να αλληγορικό μυθιστόρημα αγάπης. Το ταξίδι αρχίζει μόλις ο ήρ ας κοιμηθεί. ε μία σειρά από περιπ τειες με όνειρο μ σα στο όνειρο, σε να μυστηρι δες ασίλειο, όπου διαπλ κεται η αρχ τυπη πόλη με το υσικό τοπίο ονειρεύεται π ς χει χαθεί σε να άγν στο δασ δες τοπίο, σε αναζήτηση της αγαπημ νης του. σα στο μύθο αναδύονται ερείπια της κλασικής αρχαιότητας, της αιγυπτιακής και της ρ μα κής. α ηγητής περιγρά ει με λεπτομ ρεια τους κήπους, τα αγάλματα και τα τελετουργικά. ια άζει περιγρα ς σε γλ σσες λατινικ ς, ελληνικ ς, ε ρα κ ς, αρα ικ ς. Τελικά, ο ολύ ιλος ρίσκει τη όλια . , . ,

, ,

, σελ.

χάος ατα ία

δάσος

μονοπάτι τά η άρμονία

αρχιτεκτονική

που μετά από μία ακολουθία τελετ ν και μυήσε ν, του αποκαλύπτεται. ύμ να με ρευνα του πάν στο μύθο, η επιθυμία αποτελεί το ερ τικό μεσοδιάστημα μεταξύ δύο μερ ν που αναζητούν την ν ση. αι αυτό προ άλλεται χαρακτηριστικά στην ιστορία. όλια, μία νύμ η του νερού, είναι να υδάτινο πνεύμα, μία ασταθής πραγματικότητα που ρχεται σε αντίθεση με τα στ ρεα αντικείμενα, με τα οποία ρχεται σε επα ή ο ολύ ιλος και χουν το ρόλο της αρχιτεκτονικής. Το δασ δες σκηνικό που προσεγγίζεται ς χ ρος, εντός του οποίου εξελίσσεται η δράση, αποτελεί το χαοτικό και το ασταθ ς. Το δάσος, αλλά και το υσικό περι άλλον της ιστορίας, δεν παρουσιάζεται ς οριοθετημ νο. ε αντίθεση μ αυτο, ρχεται η αρχιτεκτονική, που αποτελεί το διαμορ μ νο και το στ ρεο. Το δάσος του ολύ ιλου δείχνει να ενεργοποιεί την πλοκή αντιστικτικά σ αυτό το δυ σμό τάξης και αταξίας, στ ρεου ασταθούς. Τα κτίρια που εμ ανίζονται στον πρ ταγ νιστή τον καθοδηγούν σε να προορισμό, σε να περι άλλον χ ρίς σημεία ανα οράς.

, ,

, , σελ.

το μυθιστόρημα του αναρριχ μενος αρ νος , το δάσος παρουσιάζεται ς κατοικία. , νας νεαρός Ιταλός ευγενής, σκαρ αλ νει στα δ ντρα, σε μία πράξη αντίδρασης προς τους συγχρόνους του. αθαίνει να ζει όλη του τη ζ ή στα κλαδιά. σα από τα ι λία κατα ρνει να λαμ άνει τις γν σεις της εποχής του. κριτική στη θεμελί ση τ ν δικαι μάτ ν ενός μόνου είδους τονίζονται στο ργο. Τα δικαι ματα της ύσης αλλά και τ ν ζ ν, γίνονται επίκαιρα. ρος το τ λος της ζ ής του, ο δεν επιστρ ει πίσ στο δα ος, παρά μετα αίνει σε να ηλότερο επίπεδο.

αξιοποιημένη ύλη ι αρχ ς που χουν τοποθετηθεί στην ναγ ννηση, ριμάζουν κατά τον ια τισμό. ύμ να με τον αρτ σιο, προσπαθούμε να εντοπίσουμε τα αινόμενα, αλλά και τις αρχ ς οι οποίες τα δι πουν. ερμηνεία του κόσμου μ σ του ορθού λόγου και η συστηματοποίηση της γν σης μ σ της επιστήμης είναι χαρακτηριστικά της περιόδου αυτής. γν ση που χουμε για το τι συνιστά να δάσος, αποδεσμεύεται από το συμ ολισμό τ ν προηγούμεν ν εποχ ν και οι ορισμοί που δίδονται είναι πλ ον εξειδικευμ νοι. μας παραπ μπει στη γαλλική εγκυκλοπαίδεια του και , όπου κάτ από την καταχ ρηση της λ ξης , ο διευθυντής του άρκου τ ν ερσαλλι ν, , παρ χει τον ορισμό του όρου δάσος. να δάσος, σύμ να με τον , χαρακτηρίζεται από τη λάστηση του. κόμη, διακρίνεται από άλλες μικρότερες περιοχ ς που μπορούμε να τις ονομάσουμε δασύλλια. υποδεικνύει π ς να δάσος αποτελείται από δ ντρα όλ ν τ ν ηλικι ν και ειδ ν να σύμπλεγμα από δ ντρα ετ ν, να σύμπλεγμα από δ ντρα ή ετ ν, με ,αλλά και ηλικι μ να αι νό ια δ ντρα . Το δάσος, λοιπόν, γίνεται κατανοητό υπό όρους ξυλείας. ξυλεία, με τη σειρά της, ορίζεται υπό όρους αξίας και χρησιμότητας. αξία, στη συν χεια συνδ εται με την ννοια . , .

, , ,

, σελ.

, ,

, σελ.

ορ ολογισμός στην ε ήγηση των φαινομένων

λη δάσους

τ ν δικαι μάτ ν , όπ ς τα δικαι ματα του κράτους, τα δικαι ματα του ιδιοκτήτη και το δικαί μα να διατηρείται το δάσος ς πόρος για τις επόμενες γενι ς. Τα δάση είναι χρήσιμα για πολλούς ανθρ πιστικούς σκοπούς, όπ ς η θ ρμανση, η εν ργεια, η κατασκευή, τα σοδα, και ακόμη περισσότερο άυλα πράγματα όπ ς είναι η αισθητική απόλαυση, το τοπίο, τα πάρκα, και ούτ καθεξής. Την εποχή του ια τισμού, το δάσος καταναλ νεται συνολικά υπό αυτή την ννοια της χρησιμότητας του. εδομ νου ότι ο ια τισμός αποτελεί μεγάλο μ ρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, αποτυγχάνει με την πρ τη ματιά αν δεν παρατηρήσουμε την επαναστατική πτυχή αυτής της ν ας ννοιας της χρησιμότητας. τονίζει π ς αυτό που χει σημασία είναι η γν ση που αποκτούμε από τη μελ τη του δάσους. ν ρίζουμε , είπε, ότι η κοπή τ ν δ ντρ ν αναζ ογονεί την ανάπτυξή τους, και ότι, μόλις κοπεί, θα συνεχίσει να αυξάνεται ετησί ς μ χρι να ορισμ νο σημείο. ια να μεγιστοποιηθεί το ό ελος από να συγκεκριμ νο δ ντρο πρ πει κανείς να γν ρίζει ακρι ς τον κύκλο ανάπτυξής του και το σημείο, στο οποίο παύει να αυξάνεται με το λτιστο ρυθμό. ρ πει να α ήσετε το δ ντρο να στ κεται μ χρι να τάσει σε αυτό το σημείο. πό την άλλη πλευρά, το ό ελος είναι ακόμη πιο μεγάλο αν κάποιος ενδια ερθεί και μεριμνήσει για τη ροντίδα του εδά ους, στο οποίο τα δ ντρα χουν τις ρίζες τους .

. ό.π., σελ. . ό.π., σελ.

ιάγραμμα τοποθ τησης δενδρυλλί ν σε δασική κταση.

αξία του δάσους, λοιπόν, μετρι ται πλ ον με άση τη μετρήσιμη μάζα του. διαθεσιμότητα σε ύλη, αλλά και η διασ άλιση της αναγ ννησής του αποτελούν τις κυρίαρχες ανησυχίες της εποχής. Την εποχή αυτή, στο δεύτερο μισό του ου αι να, γεννήθηκε στη ερμανία η επιστήμη της δασολογίας. Ν ες μ θοδοι διαχείρισης τ ν δασ ν, με άση τη μάζα ή τον όγκο του ξύλου, αντικατ στησαν εκείνες της παλιάς εποχής. λγε ρα, γε μετρία, στερεομετρία, και ξυλομετρία εν θηκαν για να σχηματίσουν την επιστήμη. τσι, οι δασολόγοι μπορούσαν να υπολογίσουν τον όγκο του ξύλου σε μια συγκεκριμ νη τοπογρα ία, τα ποσοστά ανάπτυξης του δάσους μακριά στο μ λλον, και να χαρτογρα ήσουν χρονικά πλαίσια για την κοπή τ ν δ ντρ ν, σύμ να με ακρι είς μαθηματικούς τύπους και διαγράμματα. υτό που συμπεραίνουμε ασισμ νοι στον είναι π ς από το ια τισμό και μετά τα δάση γαίνουν από τη σκιά του παρελθόντος, αποτελούν πεδίο ρευνας και εντάσσονται στον γν στό και ασ αλ ς κόσμο. γν ση για τον τρόπο, με τον οποίο παράγεται να δάσος ρχεται στο προσκήνιο και είναι απαραίτητη για τη διασ άλιση του εμπορεύματός του. ία πιο άμεση σχ ση με την αρχιτεκτονική μας παρ χει το κείμενο του α για την ε αρμογή της διάταξης ενός δάσους στο πεδίο της πόλης. Τον συγγραα απασχολεί το ζήτημα οργάν σης μίας πόλης.

, ,

, σελ

άρτης του αρισιού,

προτείνει τη υσική διάταξη ενός δάσους ς πρότυπο σχεδιασμού μιας πόλης. Το κείμενο του είναι, κυρί ς, γν στό για τον ορθολογισμό του, όπου αρνείται τις κλασσικ ς αρχ ς του ιτρού ιου και καταλήγει στη λή η απο άσε ν με άση μία αιτία και επομ ν ς, σύμ να με τον ίδιο, στην πρ ταρχική και ξεκάθαρη δομή της καλύ ας, η οποία πρ πει να αποτελεί πρότυπο οποιασδήποτε κατασκευής. ε αντίθεση με τον ιτρού ιο, η καλύ α του ασίζεται σε κατασκευαστικ ς αρχ ς και όχι στην τελετουργική πρόθεση της κατοίκησης. τσι και πόλη του προσπαθεί να γίνει ορθολογική χ ρίς περιττά στοιχεία ασιζόμενη στη λειτουργία της. το πρ το απόσπασμα, παραθ τει τις ασικ ς αρχ ς που διπουν την αρχιτεκτονική και στη συν χεια τους κανόνες με άση τους οποίους δημιουργούμε μία σ στά σχεδιασμ νη και μεγαλοπρεπή πόλη. ι πόλεις της εποχής του χαρακτηρίζονται από παραμ ληση, σύγχυση και αταξία. Τις ονομάζει σ ρό από σπίτια , συσσ ρευμ να χ ρίς σχεδιασμό και καμία οικονομία. ία τ τοια πόλη θε ρεί ότι είναι και το αρίσι, του οποίου το κ ντρο δεν χει αλλάξει για τρεις αι νες, μ χρι το ανα ερόμενο κείμενο του ια τισμού. Τρία πράγματα, λοιπόν θε ρεί ότι θεμελι νουν την μεγαλοπρ πεια μιας πόλης η είσοδος, οι οδοί και τα κτίρια της. ανερ νει την ύπαρξη αντιστοιχίας στην οργάν ση αυτ ν τ ν στοιχεί ν με το δάσος, αλλά και με στοιχεία που εμ ανίζονται στη ύση. είσοδος της πόλης πρ πει να είναι ελεύθερη, ευρύχ ρη και αποσυμ ορημ νη. αθ ς η ευρυχ ρία εξαρτάται από την οργάν ση τ ν οδ ν και το πλάτος τ ν λε όρ ν συσχετίζει τη διάταξη μίας πόλης με το δίκτυο ενός δάσους, την ποικιλία και την αντιπαράθεση που μπορεί να υπάρξει σε αυτό. ροτείνει να δούμε τη 47

πόλη σαν να δάσος , της οποίας οι οδοί θα εξυπηρετούν με τον ίδιο ακρι ς τρόπο, με τον οποίο λειτουργεί και το δίκτυο τ ν μονοπατι ν του, όπ ς το πλήθος τους, το πλάτος τους και η κατεύθυνσή τους. να ρεται στην πλατεία, η οποία πρ πει να λειτουργεί ς κοινό κ ντρο, που διασκορπίζει και συνεν νει από πολλ ς δια ορετικ ς γ νίες, όπ ς, επίσης, γίνεται και σε να δάσος με τη μία κεντρική και διασταυρούμενη πορεία. κόμη, ο σχεδιασμός της πόλης συγκρίνεται με εκείνον του πάρκου και του κήπου, ο οποίος μπορεί να γίνει πρότυπο σχεδιασμού πόλε ν, με την οργάν ση να ασίζεται ταυτόχρονα στην τάξη και την αταξία, τη συμμετρία και την ποικιλία. προσ υγή του στο απλό και το ποικίλο, το οργαν μ νο αλλά και το άτακτο που προσ ρει η ύση, και πιο συγκεκριμ να το δάσος, είναι θεμελι δης για τη λή η αποάσε ν στην αρχιτεκτονική και την οργάν ση μίας πόλης.

ς μην περιοριστούμε να ακολουθήσουμε να σχ διο πάρα πολύ σ στό, πάρα πολύ συμμετρικό. ς διαχειριστούμε προσεκτικά τις προοπτικ ς για να διατάξουμε κατανοητά τις μάζες και τα κενά . ς ανακατεύσουμε, ευχάριστα το μαλακό και το σκληρό, το ευαίσθητο με το τραχύ, το αριστοκρατικό με το ρουστίκ, χ ρίς να αποκλίνουμε από το πραγματικό και το υσικό .

. ό.π., σελ. . ό.π., σελ. . ό.π., σελ.

, ,

, κε άλαιο , σελ.

ν και το σχεδιασμ νο δάσος του λειτουργεί ς ανάλογο για το σχεδιασμό μιας πόλης. Το χάος που επικρατεί στην πόλη του δεν μ νει πλ ον να εξεταστεί και να ρεθούν οι αρχ ς εκείνες που θα το οργαν σουν και θα ανανε σουν εκ ν ου την πόλη. ήμερα, η ννοια του δάσους ς υλικός πόρος είναι δεδομ νη. ρα, όμ ς, από την κυριολεκτική σημασία του, λ πουμε τις επιρρο ς που είχε σε διά ορες άσεις της ιστορίας, τόσο στο πολιτισμικό α ήγημα όσο και στην πρακτική της αρχιτεκτονικής. αξία του δάσους ς κατα ύγιο άγριας ζ ής, αλλά και ς υλικός πόρος, υπήρξε σημαντική, εν κάθε εποχή το προσ γγιζε δια ορετικά, εστιάζοντας σε μία από τις δύο ννοιες. ήμερα, χουμε χάσει αυτήν την ννοια του κατα υγίου. Επειδή, το δάσος αποτελούσε πάντοτε αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτισμικής μνήμης τ ν λα ν, ακόμα και σήμερα, θα μπορούσε να προσ ρει στην ερμηνεία αυτής της σχ σης τεχνητού υσικού. Το δάσος λειτουργεί πολύπλοκα στη λεπτή ισορροπία μεταξύ τ ν δύο.

´Ύλη δάσους ναγν ρίζοντας το γενικότερο πλαίσιο, στο οποίο κινείται η σύγχρονη ανθρ πινη σκ η, αυτό της λογικής, ονομάζουμε την ανθρ πινη συνείδηση αντικειμενική ς προς τα αινόμενα. επικράτηση της αντικειμενικής συνείδησης τεκμηρι νεται με τον επιστημονικό ορθολογισμό που κυριαρχεί σε όλα τα επίπεδα γν σης και εξελίχθηκε από την περίοδο γ ννησής του στον ια τισμό μ χρι σήμερα. κατα υγή στον αντίστοιχο επιστημονικό τομ α για την εξήγηση οποιουδήποτε αινομ νου είναι πλ ον δεδομ νη. επιστήμη, όμ ς, υποδεικνύει ναν δρόμο σχετικά με την αντίλη η μας για το δάσος ξεκάθαρα αντικειμενικό. αναγν ρίζει τη σημασία της υποκειμενικής συνείδησης στην ερμηνεία ενός χ ρου. π ς μας εξηγεί, ο τεχνολογικός χ ρος δεν μπορεί να διεκδικεί την απόλυτη ισχύ, διότι η πρ τοκαθεδρία του είναι σχετικά πρόσ ατη , όπ ς και η ννοια της υποκειμενικής συνείδησης. την πραγματικότητα, η τελευταία δεν πρ πει να θε ρείται υποδε στερη, καθ ς η μία εξαρτάται από την άλλη και δεν μπορεί να υπάρξει ή να ισχύσει χ ρίς αυτήν. ετά από αυτή την αλληλ νδετη και ίση μεταξύ τους σχ ση μπορούμε να ανα ερθούμε στις επιστήμες της δασολογίας και της οικολογίας, αλλά καλό θα ήταν να μην περιοριστούμε μόνο σ αυτ ς, α ού είναι να πλαίσιο γν σε ν που κατ χει το υποκείμενο του επιστήμονα.

. νδικτος,

, , , σελ.

τ χνη και ο χ ρος, μετ. ιάννης Τζα άρας,

θήνα,

ασολογία, λοιπόν, ς σύγχρονη επιστήμη ξεκίνησε από τις χ ρες της εντρικής και όρειας Ευρ πης, σε μία εποχή, που οι ανάγκες σε ξύλο ολο να αυξάνονταν ς αποτ λεσμα της ιομηχανικής επανάστασης και τ ν οικολογικ ν προ λημάτ ν που αυτή επ ερε. κοπός ήταν η αθύτερη γν ση του δάσους και τ ν γενικότερ ν συνθηκ ν, υπό τ ν οποί ν αναπτύσσεται. ι αυτό, αναπτύχθηκε ο κλάδος της δασικής οικολογίας που εντάσσεται στην επιστήμη της οικολογίας. ς ασική αρχή της οικολογίας είναι ότι κάθε ζ ντανός οργανισμός χει μια προοδευτική και συνεχόμενη σχ ση με κάθε άλλο στοιχείο που απαρτίζει το περι άλλον του. τσι, κάθε τοποθεσία, όπ ς και το δάσος, μπορεί να οριστεί ς οικοσύστημα, στο οποίο υπάρχουν αλληλεπιδράσεις μεταξύ τ ν οργανισμ ν και του περι άλλοντος. ντίστοιχα, ο άνθρ πος αντιμετ πίζεται ς να υσικό ον, ς μ ρος του οικοσυστήματος, ίσης αξίας με όλα τα υπόλοιπα. ιεράρχηση γίνεται μόνο για το σκοπό της επι ί σης του συνόλου. Εν ζούμε ναντι του υσικού, με την οικολογία ορίζεται νας τρόπος για να εντάξουμε την ύπαρξη μας σε αυτό. μ ς, το ότι ο άνθρ πος εξαρτάται από την ακεραιότητα του κάθε είδους δε σημαίνει ότι είναι και οντολογικά συνεχής με τη δομή αυτή. ειτουργεί και ς παράσιτο, επιχειρ ντας να καταστρ ει τον οργανισμό, που τον ιλοξενεί στο σύνολό του.

. .

. ,

ικολογία ,

πό την αρχή είχαμε δύο επιλογ ς και επιλ ξαμε την προσ γγιση του ανθρ που ς ανεξάρτητου από τη υσική δομή και εξ λιξη. ανεξάρτητη ανθρ πινη εξ λιξη εκδηλ νεται, λοιπόν, στον τρόπο που κατοικούμε. Είτε μιλάμε για την κατοίκηση του ανθρ που, είτε για την κατοίκηση ενός όντος, ς αποτ λεσμα ανθρ πινου νου, αυτή ορίζεται ς η πόλη, ς νας τεχνητός χ ρος. εν κατοικούμε μ σα στη ύση, αλλά σε σχ ση με αυτήν. εν κατοικούμε στο δάσος, αλλά στο χ ρο ξ από αυτόν. ημιουργείται, λοιπόν, να δίπολο. άνθρ πος ς μ ρος ενός συνόλου αποσπάται από αυτό και αποκτά πρόθεση, προκαλ ντας την αντιπαράθεση με το αρχικό σύνολο, από το οποίο προ ρχεται. απομάκρυνση αυτή δημιουργεί να υποκείμενο που στ κεται απ ναντι στο υσικό και συνδιαλ γεται με αυτό. κατανόηση αυτής της διαλεκτικής σχ σης είναι μία διαδικασία αντιληπτική στην οποία συμμετ χουν δύο μ ρη, το υποκείμενο και το αντικείμενο μελ της, στην περίπτ ση αυτή το δάσος. α μελετήσουμε αυτή τη σχ ση προ άλλοντας τρεις ρόλους υποκειμ νου. επιστήμονας δασολόγος επιχειρεί να δημιουργήσει ναν α αιρετικό μαθηματικό τρόπο καταγρα ής του για την κατανόηση της ευρύτερης δομής του, αλλά και του ενδεχόμενου ελ γχου της εξ λιξής του. επισκ πτης, χοντας το ρόλο ενός κατοίκου πόλης, ζει ξ από αυτό και το εξηγεί με άση τη συνείδηση του, προ άλλοντας μαζί μ αυτήν να πλαίσιο γν σε ν και αντίλη ης της εποχής του. ντίθετα, ο υλοτόμος ζει μ σα στο δάσος και αποκτά μία ποιοτική σχ ση με αυτό, ξεκιν ντας με μία χ ρική διάδραση.

, σελ.

ιάγραμμα εξεταζόμενης οικομονάδας. ναλύεται από τον δασολόγο το προ ίλ και η κάτο η του δείγματος. ασικά στοιχεία αξιολόγησης, αποτελούν το μ γεθος, η πυκνότητα και η μορ ή του κορμού.

ο δασολόγος δασολόγος εξηγεί να δάσος με άση την επιστημονική μελ τη που χει προηγηθεί από τον ίδιο. εν παρεμ αίνει υποκειμενικά στην εξήγησή του, γιατί κατ χει την ιδιότητα του επιστήμονα, χοντας αποκτήσει τις απαραίτητες γν σεις για να το εξηγεί επιστημονικά και επομ ν ς αντικειμενικά. ρισμός του άσους σύμ να με τη ασική ικολογία ια δάσος μιλάμε μόνο τότε, όταν τα δ νδρα και οι θάμνοι συζούν πάν σε μια μεγάλη επι άνεια σε στενή κοιν νική σχ ση μεταξύ τους και σε τόση απόσταση, στε με τη συγκόμ σή τους να δημιουργούν να ξεχ ριστό περι άλλον το δασογεν ς περι άλλον και όταν μαζί με άλλα είδη από το υτικό και ζ κό ασίλειο δημιουργούν μια ξεχ ριστή ιοκοινότητα, την οποία ονομάζουμε δασο ιοκοινότητα, και αν λά ουμε υπό η μας και το ιότοπο την ονομάζουμε ιογε κοινότητα ή δασικό οικοσύστημα . ρισμός σύμ να με το νόμο ς δάσος ή δασικό οικοσύστημα νοείται το οργανικό σύνολο άγρι ν υτ ν με ξυλ δη κορμό πάν στην αναγκαία επι άνεια του εδά ους, τα οποία, μαζί με την εκεί συνυπάρχουσα χλ ρίδα και πανίδα, αποτελούν μ σ της αμοιαίας αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασής τους, ιδιαίτερη ιοκοινότητα δασο ιοκοινότητα και ιδιαίτερο υσικό περι άλλον δασογεν ς . ασική κταση υπάρχει όταν στο παραπάν σύνολο η άγρια ξυλ δης λάστηση, υ ηλή ή θα.

ρισμός

στην

ηλεκτρονική διεύθυνση σύμ να με το ι λίο Ντά ης, πύρος, ικολογία, εσσαλονίκη, ιαχούδη ιαπούλη,

. ασική

μν δης, είναι αραιά . Είναι, λοιπόν, να σύστημα στοιχεί ν και διαδικασι ν, που ρίσκονται σε αρμονική ισορροπία μεταξύ τους. τοιχεία θε ρούνται τα υτά, τα ντομα, τα πουλιά, το νερό, ο α ρας, η τιά και οι διαδικασίες, οι εντάσεις και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους. επιστήμη της οικολογίας, και κατ επ κταση της δασικής οικολογίας, διαχ ρίζει και ιεραρχεί αυτό το σύστημα με τα στοιχεία ανάλογα με τις ανάγκες τους. λα περιλαμ άνονται σε μία ολότητα και καν να δεν μπορεί να λειτουργήσει ή να επι ι σει ανεξάρτητα, ή να αποσπαστεί από το σύνολο. απόσπαση αυτή γίνεται μόνο υπό όρους και για να εξυπηρετήσει κάποιο σκοπό μελ της. ήμερα, το δάσος ερμηνεύεται περισσότερο ς υσικός πόρος. ποτελεί την ύλη, η εκμετάλλευση της οποίας μας δίνει παράγ γα που καλύπτουν την υπερ ατική καταναλ τική μας ύση. ια τον δασολόγο, όμ ς, η μεί ση τ ν δασ ν του πλανήτη, εν μ ρει, ορίζει το μ τρο εκείνο για τη προστασία του. Το δάσος λειτουργεί ς μετ νυμία ολόκληρης της γης, με την οικολογική συνείδηση να ξεκινά από το δ ντρο. υτό το οποίο θε ρείται αληθ ς για το οικοσύστημα ενός δάσους, αποτελεί μία αλήθεια και για ολόκληρη τη ιόσ αιρα. Τίθεται, λοιπόν, το ζήτημα της προστασίας του δάσους, από το οποίο προ ρχεται και η ανάγκη κατανόησής του. δασολόγος είναι αυτός που το κατανοεί και το καταγρά ει. . ρισμός σύμ να με το νομοσχ διο που ρυθμίζει θ ματα για τα δάση, νόμος υπ αριθμ. . ροστασία τ ν δασικ ν οικοσυστημάτ ν, κατάρτιση δασολογίου, ρύθμιση εμπραγμάτ ν δικαι μάτ ν επί δασ ν και δασικ ν εν γ νει εκτάσε ν και άλλες διατάξεις ρθρο , παρ.

Τα ζητήματα που τον απασχολούν και στα οποία πρ πει να δ σει απάντηση α ορούν τα στοιχεία του δάσους, δηλαδή τα είδη τ ν δ ντρ ν, η ποσότητα, το ύ ος, η διάμετρος ή η περι ρεια και η ηλικία τους. Τα χαρακτηριστικά αυτά θα δ σουν επιπλ ον πληρο ορίες για το ρυθμό εξ λιξης του δάσους και κάποια ενδεχόμενη διαχείρισή του. ι αυτό το σκοπό, ο δασολόγος λειτουργεί με μία α αίρεση πηγαίνοντας από το ειδικό στο γενικό, και προσπαθ ντας με να αντιπροσ πευτικό μ ρος, που το ονομάζει δείγμα, να γάλει συμπεράσματα για το όλον. ρησιμοποιεί α αιρετικ ς μεθόδους για να περιγρά ει το δάσος, τα συμπεράσματα τ ν οποί ν ε αρμόζονται σε μεγαλύτερα κομμάτια γης, ε όσον δεν είναι ε ικτό να γίνει καταγρα ή για κάθε δ ντρο. τσι αποκτά τον λεγχο, καθ ς και μία ολοκληρ μ νη εικόνα του δάσους. ια το σκοπό της δειγματοληπτικής ρευνας απομον νεται το αντικείμενο για να αναδυθούν τα εγγενή χαρακτηριστικά του. αμία σχ ση με το υποκείμενο δεν επιδι κεται, εκτός και αν αυτό θα επι ρει κάποια ειλικρινή συμπεράσματα για την ύπαρξή του. Ε όσον ορίστηκε η μ θοδος, με τη σα ή διάκριση μεταξύ υποκειμ νου και αντικειμ νου μελ της και με την εστίαση σε συγκεκριμ να τμήματα μόνο, ορίζεται μ σ τ ν μαθηματικ ν να σύστημα τοποθ τησης του πεδίου ρευνας στον άπειρο κόσμο που μας περι άλλει. λα ξεκινούν με μία υπόθεση, με να υποθετικό κ ντρο που λειτουργεί ς σημείο ανα οράς μιας ευρύτερης περιοχής, χ ρίς όμ ς να παίρνει περισσότερη αξία από αυτή που δίνει ο αριθμός που το χαρακτηρίζει, δηλαδή η αρχή τ ν αξόν ν , , . νά πάσα στιγμή το κ ντρο μπορεί να αλλάξει και να πάρει 57

δασολόγος ε αρμόζει να γε μετρικό σύστημα με κ ντρα κύκλ ν, για να ορίσει μία εξεταζόμενη επι άνεια, η οποία σε συνάρτηση με άλλα σημεία, αποτελεί το αντιπροσ πευτικό δείγμα του δάσους. Το σύστημα αυτό θε ρείται αποδοτικότερο αλλά και πρακτικότερο ναντι ενός ορθογ νιου καννά ου, καθ ς αποδίδει ορθότερα τόσο τα γε γρα ικά χαρακτηριστικά του πεδίου ο κύκλος προ άλλεται ς λλει η σε κεκλιμ νο δα ος όσο και τη διάταξη της λάστησης.

τη θ ση οποιουδήποτε σημείου στον άπειρο χ ρο. υτό, όμ ς, που δεν αλλάζει είναι η αναλογική σχ ση με αυτό το ουδ τερο σημείο. ρησιμοποιούνται και άλλοι νοητοί α αιρετικοί γε μετρικοί ορισμοί, που λειτουργούν ς μ τρα ανα οράς, με σκοπό την κατανόηση της ευρύτερης τοποθ τησής του στο χ ρο, όπ ς για παράδειγμα η μ ση στάθμη της θάλασσας. αριθμός αυτός, που προκύπτει από τις δια ορετικ ς στάθμες της θάλασσας, δημιουργεί να οριζόντιο επίπεδο, το οποίο λειτουργεί ς επίπεδο ανα οράς στους χάρτες, καθ ς διαχ ρίζει την επι άνεια της στεριάς από εκείνη της θάλασσας. ρίζεται, τσι, μία ιδεατή επι άνεια που χρησιμοποιείται ς α ετηρία για κάθε υ όμετρο ενός τόπου. στερα από την τοποθ τηση ξεκινά η καταγρα ή ακολουθ ντας και πάλι την ίδια μ θοδο με υποθ σεις και δείγματα με τη οήθεια της στατιστικής, προσπαθ ντας από το μ ρος να περάσει στο όλον. δασολόγος ε αρμόζει γε μετρικά μοντ λα στο χ ρο για να περιορίσει το πεδίο μελ της. διαδικασία περιλαμ άνει την καταγρα ή δια ορετικ ν οικοπ δ ν με εμ αδόν στρ μματος, δηλαδή τ.μ. το καθ να. Τα οικόπεδα είναι κυκλικού σχήματος, γιατί χει αποδειχτεί εμπειρικά ότι λειτουργούν καλύτερα στην ε αρμογή τους. ια την προ ολή του κύκλου στο δα ος το μόνο που χρειάζεται είναι η ακτίνα, η οποία είναι τόση, στε το εμ αδόν να τάνει τα τ.μ. ε κεκλιμ νο δα ος σχηματίζεται λλει η και μ σ της τριγ νομετρίας, ρίσκεται η προ αλλόμενη ακτίνα του τελικού ελλει οειδούς σχήματος που θα ε αρμοστεί για να περιορίσει το πεδίο. ανόνες γε μετρίας και άλγε ρας χρησιμοποιούνται και για τη μ τρηση του ύ ους 59

οντ λο, από το η και δάσος τμήμα, ιεθν ς κθεση Ελ ετίας, νη, , ζάνη , .

θοδοι κοπής για τη μετατροπή του ξύλου σε οικοδομικό υλικό

ζάν-

και της διαμ τρου τ ν δ ντρ ν. ετά από την καταγραή ρίσκεται ο μ σος όρος ύ ους, διαμ τρου, ηλικίας και αριθμού δ ντρ ν για κάθε τ.μ. Εν τ λει, χουμε δια ορετικούς αριθμούς, που αποτελούν τους μ σους όρους από τα δια ορετικά πεδία και α ορούν το μ σο ύ ος, τη μ ση διάμετρο, τη μ ση ηλικία και το μ σο αριθμό δ ντρ ν ανά τα τ.μ. τσι, ρίσκεται ο τελικός μ σος όρος για το κάθε να από αυτά τα χαρακτηριστικά, ο οποίος θε ρείται ότι αντιπροσ πεύει ολόκληρο το δάσος, σχηματίζοντας μία α αιρετική εικόνα για το σύνολο. λα μετριούνται σε μ τρα ή εκατοστά και αναπαρίστανται με αριθμούς. εικόνα που χει νας επιστήμονας για το δάσος ποσοτικοποιείται. Είναι νας τόπος καλυμμ νος με δ ντρα ενός μ σου ύ ους, μίας μ σης διαμ τρου, μίας μ σης ηλικίας και μίας μ σης πυκνότητας μεταξύ τους, χαρακτηριστικά τα οποία δίνουν μία ομοιογ νεια σ αυτόν τόπο με καν να στοιχείο να κυριαρχεί στε να δίνει προσανατολισμό. προσανατολισμός α ήνεται στη λειτουργία της πυξίδας και όχι στην οικειοποίηση του χ ρου.

, . .

., , .

, . . στην ηλεκτρονική διεύθυνση .

ο επισκέπτης ε το ρόλο αυτό, θα μπορούσε να ταυτιστεί οποιοσδήποτε δεν κατ χει την ιδιότητα του επιστήμονα με εξειδικευμ νη γν ση πάν στο δάσος ή εκείνη του υλοτόμου, με τη δυνατότητα να παραμείνει στον τόπο και να αλληλεπιδράσει μ αυτόν. επισκ πτης, λοιπόν, ορίζεται ς το υποκείμενο, που προ ρχεται από το πεδίο μιας πόλης, δηλαδή από το τεχνητό χ ρο του ανθρ που. ταν προσεγγίζουμε οποιοδήποτε υσικό τοπίο, α ήνουμε πίσ μας το γν ριμο αστικό και οτιδήποτε αυτό περιλαμάνει, χ ρους κίνησης και στάσης, κατασκευ ς, τοπόσημα και σημεία ανα οράς. αια, μία γενική διάταξη χ ρ ν κίνησης διατηρείται, όπ ς να οδικό δίκτυο, α ού δεν υπάρχουν πλ ον σα ή όρια υσικού ή τεχνητού χ ρου, αλλά μία σχ ση μεταξύ τους, που καθορίζεται, κυρί ς, από τον παράγοντα επι ολής της ανθρ πινης τάξης και κίνησης. ταν, όμ ς, πρόκειται για να αν γγιχτο τοπίο, όπ ς είναι να δάσος, εξαλεί εται κάθε ίχνος ανθρ πινης παρ μ ασης και δεν υπάρχει η προ λεπόμενη δομή με τη συνήθη διάταξη τ ν οργαν μ ν ν χ ρ ν κίνησης και στάσης. τσι, η ανθρ πινη συμπερι ορά αλλάζει. επισκ πτης, λοιπόν, χει μία κατασκευασμ νη αντίλη η για οποιοδήποτε χ ρο τον περι άλλει, με άση τα χαρακτηριστικά του τεχνητού χ ρου, όπ ς ανα ρθηκαν προηγουμ ν ς. ήνει πίσ του αυτά τα χαρακτηριστικά, αποδεσμεύεται από τους ρυθμούς της πόλης και κατα εύγει σε να άγν στο πεδίο, στο αν γγιχτο.

κοπός αυτής της υγής είναι η περιπλάνηση, μία διαδικασία που πρ τοεμ ανίζεται στις αρχ ς του ού αι να. περιπλάνηση ς διαδικασία είναι από μόνη της άσκοπη. τόχος είναι η ίδια η περιπλάνηση ανεξαρτήτ ς προορισμού. ετηρία είναι το σταθερό και δομημ νο περι άλλον μιας πόλης, διαδρομή της να υσικό, εξ αστικό περι άλλον και προορισμός πάλι η πόλη, αναθε ρ ντας όχι τόσο τη μορ ή της, όσο τη υχολογική κατάσταση η οποία χει υπο άλλει τον περιπλαν μενο σ αυτή τη διαδικασία, ξε εύγοντας από το γρήγορο, το σκόπιμο και το παραγ γικό και αναζητ ντας το ομαλό, το άσκοπο και το στοχαστικό. επισκ πτης χει μία αισθητική προσ γγιση του δάσους, με την ννοια της μορ ολογικής προσ γγισής του, λόγ της ασυνείδητης αναζήτησης σ αυτό, οικεί ν μορ ν, που θα τον οηθήσουν να διαχειριστεί το άγν στο περι άλλον, να ταυτιστεί με αυτ ς και τσι να το ερμηνεύσει με το δικό του τρόπο. ι αυτό, παραμ νει στο μονοπάτι. Το μονοπάτι είναι μία μορ ή κατεύθυνσης, μία γν ριμη μορ ή χ ρου κίνησης που σημαδεύει μία πορεία, αλλά ο προορισμός είναι α αιος. Του δίνει, όμ ς, τη δυνατότητα να εισ ρθει στο χ ρο και να περιπλανηθεί. Το μονοπάτι δίνει την αίσθηση της ασ άλειας. αθοδηγεί τον επισκ πτη και τον μετα ρει αθύτερα στον τόπο, κρατ ντας τον πάντα σε μία ασ αλή απόσταση από την ίσ ς επικίνδυνη αλληλεπίδραση μ αυτό. επισκ πτης χρησιμοποιεί το μονοπάτι με τον τρόπο του, όμ ς εξαρτάται πάντα από αυτό, παραμ νοντας μ σα στο ασ αλ ς, αλλά ακαθόριστο όριο του.

, ,

, , σελ.

Εστιάζει, λοιπόν, σε εκείνα τα αντικείμενα, τα οποία λειτουργούν ς μορ ς ανα οράς στο τεχνητό περι άλλον, από το οποίο προ ρχεται, και από το οποίο χει διαμορ θεί μία στοιχει δης αντίλη η τ ν ασικ ν χαρακτηριστικ ν του χ ρου. τιδήποτε χει μία κατεύθυνση προς τα εμπρός θε ρείται οδός, εν αν χει μία διαπλάτυνση θε ρείται πλατεία. Τόσο το μονοπάτι, όσο να ξ το, ή μία καλύ α αποτελούν οργανικά στοιχεία ενός δάσους και παραπ μπουν σε γν στά και οικεία σχήματα, όπ ς, δηλαδή, νας δρόμος, να πλάτ μα, ή μία κατοικία. ερμηνεία του επισκ πτη, λοιπόν, ακολουθεί μία επιλεκτική κατανόηση του τόπου και, ακόμη, ασίζεται σε νόμιμες παραδοχ ς για τη ύση του περι άλλοντος. ια παράδειγμα, να δ ντρο είναι πάντα πράσινο και ηλό, δηλαδή χει να συγκεκριμ νο σχήμα και χρ μα. ανα ρει π ς η ατομική σ αίρα αντίλη ης του χ ρου επηρεάζεται από την ειδική γν ση, την οποία μας παρ χει η επιστήμη. υτό σημαίνει ότι χει μία αποστασιοποιημ νη ερμηνεία του τόπου, ασιζόμενη σε μία στερεοτυπική αντίλη η, η οποία χει διαμορ θεί τόσο από το τεχνητό περι άλλον στο οποίο κατοικεί, όσο από την αντικειμενική επιστημονική ερμηνεία, που καθορίζει όλα τα επίπεδα γν σης και ερμηνείας. επισκ πτης προκαλεί την πλ ον ήπια ανθρ πινη παρ μ αση στο τοπίο, το περπάτημα, μ σ του οποίου χαράζεται πιο ντονα το ίχνος του ήδη υπάρχοντος μονοπατιού. αυτόν τον τρόπο, αναζητά τα στοιχεία, που

, ,

, σελ.

θα του αποδ σουν το νόημα που νας οικειοποιημ νος χ ρος του προσ ρει για να προσανατολιστεί και να τον ερμηνεύσει.

ο υλοτόμος λη δάσος

τ μν

κό

γρά ει για το δάσος υτή η απεραντοσύνη γεννι ται από το σ μα εντυπ σε ν που δεν απορρ ει από τις πληρο ορίες του γε γρά ου. ε χρειάζεται να ρεθούμε για πολύ στο δάσος, για να γν ρίσουμε την κάπ ς ανήσυχη εντύπ ση ότι υθιζόμαστε μ σα σε να κόσμο χ ρίς όρια. ύντομα αν δεν γν ρίζουμε που πάμε, δε ξ ρουμε που ρισκόμαστε . Το δάσος δεν υπακούει στο διατεταγμ νο ανθρ πινο χ ρο, δεν υπάρχουν καθορισμ να σημεία, μονοπάτια ή προορισμοί. μ ς, δεν είναι και νας ελεύθερος χ ρος, ανοιχτός και προσ άσιμος από οποιοδήποτε σημείο, ούτε η κίνηση μ σα σ αυτόν χαράζεται άσκοπα και ανεξ λεγκτα χ ρίς περιορισμούς και καθοδηγήσεις. Είναι να είδος ενδιάμεσης θ σης μεταξύ εσ τερικού και εξ τερικού χ ρου, α ού δεν υπάρχουν συμπαγείς τοίχοι που να ορίζουν να αδιαπ ραστο σα ς όριο ή αντίστοιχα να συνεχ ς διαπεραστικό κατ λι. ι αυτό, δεν διακρίνεται καμία διεύθυνση και χάνεται ο προσανατολισμός. Το παράδοξο είναι ότι, παρ όλη την κταση, μιλάμε για ναν στενό και περιορισμ νο κενό χ ρο κίνησης και στάσης. κόμη, το δάσος καταστρ ει μία από τις ασικ ς δομ ς του ανθρ πινου κατανοητού χ ρου, τον ορίζοντα. ορίζοντας, το όριο στο οποίο ο χ ρος σταματάει για να γίνει διαχειρίσιμος από τον ανθρ πινο νου, διαχ εται ανάμεσα στους κορμούς και χάνεται στο άθος. Το δάσος

. , , ποιητική του ρου, μετ. Ελ νη ατζηνικολή, θήνα, Εκδόσεις ατζηνικολή, , σελ.

λτσου, Ι άννα .

Τομή δ ντρου

αντάζει απρόσιτο, ανοίκειο και καταπιεστικό. ιαθ τει, λοιπόν, χαρακτηριστικά αντίθετα από αυτά που απαιτεί η οικειοποίηση ενός χ ρου, όπ ς η ταύτιση της ανθρ πινης ύπαρξης στο χ ρο με άση να μ τρο σύγκρισης, η ιεράρχηση τ ν διευθύνσε ν κίνησης, ο προσανατολισμός σε να ευρύ, αλλά πεπερασμ νο κοίλο χ ρο και η επικράτηση μία εστίας, ενός κ ντρου. πρ τη επα ή με να δάσος, λοιπόν, αποκαλύπτει τον ανοίκειο και καταπιεστικό χαρακτήρα του. υλοτόμος είναι ο τελικός υπεύθυνος για την τομή τ ν δ ντρ ν σε να δάσος. πακούει στις υποδείξεις του δασολόγου και τελεί τη διαδικασία. σ της ενεργού δράσης του κατανοεί και ι νει το χ ρο. τσι, είναι ο πλ ον κατάλληλος για την καλύτερη δυνατή αντίλη η του δάσους, λόγ της άμεσης χ ρικής σχ σης του με το αντικείμενο μελ της του. χ ρική σχ ση με το ενεργό υποκείμενο ανερ νει εγγενή χαρακτηριστικά του αινομ νου. ρχικά, υπάρχει παρεμπόδιση της όρασης του συνόλου από τα ίδια τα αντικείμενα, αλλά και από το ιλτραρισμ νο ς. τσι, χάνονται τα οξεία περιγράμματα τους. υλοτόμος αντιλαμ άνεται τον κενό χ ρο κίνησης που δεν καταλαμ άνεται από εμπόδια όπ ς κορμοί δ ντρ ν, θάμνοι, κλαδιά, ύλλα. χ ρος του αποκαλύπτεται σταδιακά μ σα από συνεχή αντίθετα, το κενό και το πλήρες, το πυκνό και το αραιό, το υλικό και το άυλο, το ς και η σκιά, το ξ το και οι συστάδες δ ντρ ν. κίνηση, λοιπόν, δεν είναι προκαθορισμ νη, αλλά προκύπτει κάθε ορά, διαχειρίζοντας πυκνότητες. υλοτόμος εκμεταλλεύεται αυτ ς τις χ ρικ ς ποιότητες του δάσους, για να δημιουργήσει όρια και εστίες. υτ ς, συγκλίνουν σε να κ ντρο, το οποίο λειτουργεί ς σημείο ανα οράς για όλο τον υπόλοιπο χ ρο. ατασκευάζει, λοι69

υκνό αραιό

πόν, το χ ρο του, ονοματίζει σημεία, δημιουργεί κ ντρα και ιεραρχεί μονοπάτια και διευθύνσεις. τσι κατα ρνει να οργαν σει, νοητικά, το χ ρο και να προσανατολιστεί. ασικό στοιχείο, όμ ς, της εργασίας του υλοτόμου είναι ότι καλείται να αλληλεπιδράσει με αυτόν το χ ρο και όχι απλά να τον περπατήσει. ι αυτό, να χαρακτηριστικό του δάσους που διαχειρίζεται είναι το σκληρό ανάγλυ ο, το οποίο του επιτρ πει ή όχι την πρόσ αση. κίνηση του προσαρμόζεται σ αυτό. ηματισμός δεν χει πια να συγκεκριμ νο ρυθμό που να καθορίζεται από την ανθρ πινη πρόθεση, αλλά από την κλίση του εδά ους και τη συσσ ρευση της ύλης. Το μονοπάτι δεν προ πάρχει για να υποδείξει στον υλοτόμο μία κατεύθυνση, όπ ς συμ αίνει συνήθ ς με ναν τεχνητό δρόμο, αλλά ορίζεται από τη συνήθεια. Το μονοπάτι αποτελείται από το υλικό της υπαίθρου και η αν μαλία του εδάους δεν χει εξαλει θεί. ύπαιθρος δεν είναι πλ ον μια εικόνα που περνά από δίπλα του, αλλά αυτός περιπλανι ται μ σα σ αυτήν, γίνεται μ ρος της. Το μονοπάτι, που δημιουργείται σταδιακά, παρ χει στον υλοτόμο τη δυνατότητα δράσης στο χ ρο. υλοτόμος διανοίγει χ ρο, καταπατ ντας το ανάγλυ ο και διαμορ νοντας το, όπου αυτό απαιτείται, είτε με την α αίρεση της άχρηστης ύλης από το δα ος, είτε με την τομή της ύλης του δάσους, για να εξυπηρετήσει άλλους εξ γενείς σκοπούς. σ της διαδικασίας κοπής ρχεται σε επα ή με την ύλη του δάσους. Το σ μα του αλλάζει, προσαρμόζεται για τις κατάλληλες χειρονομίες που καθιστούν δυνατή την κοπή. Το αντικείμενο που συνδιαλ γεται, πλ ον, δεν είναι το δάσος, αλλά το δ ντρο. εταξύ τους υπάρχει μόνο μία ενεργή πράξη. Το δ ντρο παύει να είναι μία εικόνα 71

για εκείνον και δίνει νόημα στην πράξη του, γίνεται μ ρος μιας διαδικασίας. πάρχει επα ή και αλληλεξάρτηση. ς και μυρ δι ς του δάσους προ άλλονται σ αυτόν και η διάκριση αντικειμ νου και υποκειμ νου δεν είναι σα ής. Τελικά, ο υλοτόμος, μετασχηματίζοντας το δ ντρο αλλά και το χ ρο του δάσους και κατασκευάζοντας, πλ ον, να δικό του χ ρο με κ ντρα και διευθύνσεις, κατα ρνει να τον οικειοποιηθεί, δηλαδή να μετατρ ει τον αρχικό ανοίκειο χαρακτήρα του, το αν στιο του , σε κατοίκηση.

Επίλογος χουμε, λοιπόν, τρεις δια ορετικ ς προσεγγίσεις του τόπου του δάσους. σα από αυτή τη διερεύνηση σχετικά με το κάθε υποκείμενο προκύπτει και μία σχ ση μεταξύ τους. υλοτόμος, μ σ της συμμετοχικής διαδικασίας, του τελετουργικού κοπής, ι νει το δάσος. Το αντιλαμ άνεται μ σα από αντιληπτικ ς εννοιολογικ ς δομ ς, όπ ς το κ ντρο και το όριο, η κατεύθυνση και η εγγύτητα, το πυκνό και το αραιό, το εσ τερικό και το εξ τερικό, το δα ος και η ιγούρα. σα από αυτ ς δίνει τάξη στον κόσμο του. υτ ς οι μη συμ ατικ ς δομ ς ρίσκονται στη σ αίρα της ανθρ πινης κατανόησης και δράσης. αρατηρούμε, όμ ς, ότι παρ όλη τη δια ορετική σύλλη η του υλοτόμου για τον τόπο, δεν ενεργεί ανεξάρτητα από το επι αλλόμενο πλαίσιο διαχείρισής του δάσους. ι πράξεις του εξαρτ νται από τις εντολ ς του επιστήμονα. κατανόηση του τόπου είναι αθύτερη στη δική του περίπτ ση και ξε εύγει από το αντιληπτικό πλαίσιο που χει επι άλλει ο ορθολογικός τρόπος προσ γγισης, όμ ς ο ελιμισμός εξακολουθεί να υπάρχει, ε όσον είναι ο τελικός υπεύθυνος που υλοποιεί την πράξη διαχείρισης της ύλης. ε αντίθεση με αυτήν την περίπτ ση ρχεται η προσ γγιση του επιστήμονα, η οποία υπακούει στη σύγχρονη επιστημονική και ορθολογιστική σκ η. υτός ο τρόπος ερμηνείας χει κατα ρει συστηματικά να διαγρά ει οποιαδήποτε ανθρ πινη συμμετοχή στην περιγρα ή κάποιου αινομ νου και να ορίσει να αντικειμενικό επίπεδο κατανόησης, 73

το οποίο όμ ς παραμ νει επι ανειακό. επιστήμονας αναγν ρίζει στο δάσος μία μόνο διάσταση του, αυτή της υλικής του υπόστασης, του πλήρους. τόπος του δάσους ανα ρεται απλά ς μία επι άνεια με ποσότητα πρ της ύλης. από αση για την προστασία του υπαγορεύεται από μία οικοκεντρική αντίλη η που ασίζεται στο γεγονός ότι όλοι είμαστε μ ρος της ύσης και ταυτόχρονα την εκμεταλλευόμαστε τόσο, στε να εξακολουθεί να υπάρχει. αρατηρεί, λοιπόν, μελετάει και κατονομάζει συνθήκες, σύμ να με να νοητό κατασκευασμ νο σύστημα, με σκοπό να εντάξει το χ ρο του δάσους, από το άγν στο, το σκοτεινό και το απρό λεπτο, στο γν στό, προσδιορισμ νο και ασ αλ ς κόσμο του. ατ επ κταση θε ρεί ότι γν ρίζει και οικειοποιείται το δάσος. γν ση που προ άλλεται από το χ ρο της επιστήμης είναι δεδομ νη. επιστημονική προσ γγιση θε ρείται πολύ καλά δομημ νη για να τεθεί υπό αμ ισ ήτηση. Επηρεάζει, λοιπόν, και τον επισκ πτη, ο οποίος προ άλλει στην ερμηνεία του, κυρί ς, την εικόνα που χει κατασκευάσει ο επιστημονικός κόσμος για το δάσος αλλά και το τεχνητό περι άλλον. λες οι κατασκευ ς, είτε υσικ ς είτε τεχνητ ς είναι απλοί μετασχηματισμοί της ύλης, που αποκτούν νόημα μόνο σε να ανθρ πινο πλαίσιο, μ σα από την ανθρ πινη συνείδηση. ια τον επισκ πτη το νοηματοδοτημ νο περι άλλον μιας πόλης προ άλλεται χαρακτηριστικά στην αντίλη η του για το δάσος. επισκ πτης, τσι, εστιάζει στα αντικείμενα και τη μορ ή τους και όχι στη σχ ση μεταξύ τους. ι δύο προσεγγίσεις, λοιπόν, του επιστήμονα και του επισκ πτη, α ορούν περισσότερο τα υποκείμενα και την ιδιότητα που αυτά κατ χουν παρά τον τόπο αυτόν καθ εαυτόν. 74

επιστήμονας, χει μία ποσοτική προσ γγιση του δάσους, εστιάζοντας στην υλική πραγματικότητα, ο επισκ πτης χει μία μορ ολογική προσ γγιση του δάσους, εστιάζοντας στα αντικείμενα ς μορ ς, και αντίθετα ο υλοτόμος κάνει μία εννοιολογική προσ γγιση του τόπου, εστιάζοντας στη δομή του και τα εγγενή χαρακτηριστικά του. σα από αυτήν την ρευνα αναδύεται νας ευρύτερος προ ληματισμός για την προσ γγιση ενός τόπου και την παρ μ αση σ αυτόν, είτε μιλάμε για να υσικό τόπο, ξ από το αρχιτεκτονικό πεδίο, είτε για ναν τεχνητό ς αποτ λεσμα ανθρ πινης δημιουργίας που χει αποκτήσει να χαρακτήρα, να . αρχιτεκτονική μπορεί να α ορά μία κατασκευή, να σύστημα ή να περι άλλον. μ ς κάθε αρχιτεκτονική χει μία αλληλεπίδραση με ναν τόπο και ο αρχιτ κτονας, καλείται να κάνει την ανάγν ση του τόπου στον οποίο θα παρ μ ει. τσι, διαπραγματεύεται σχ σεις, ποιότητες και ιδ ες. ιαπραγματεύεται, λοιπόν, και τη σχ ση υσικού τεχνητού, μία σχ ση απαραίτητη στην αρχιτεκτονική διαδικασία. εν ε αρμόζεται στο εικονικό ομογενοποιημ νο πεδίο του επιστήμονα. ια την κατανόηση του απαιτείται μία εννοιολογική προσ γγιση ακολουθ ντας το πρότυπο του υλοτόμου. επιστημονικός και ορθολογιστικός τρόπος προσ γγισης και ερμηνείας χει οδηγήσει σε μία ξαρση της τεχνολογίας και σε επιτεύγματα που απο εύγουν την ηθική ή πολιτιστική σημασία που εμπερι χεται στη διαδικασία της δημιουργίας. πομακρύνονται, τσι, περισσότερο τα δύο μ λη στη σχ ση υσικό τεχνητό και αποδυναμ νουν οποιαδήποτε αλληλεπίδραση που λειτουργούσε πάντα με μία ισορροπία 75

στην ανθρ πινη ούληση. πολιτισμός μας εξελίσσεται προ θ ντας την τεχνολογική διάσταση σε όλους τους τομείς, με αποτ λεσμα και η αρχιτεκτονική να γίνεται απλά μία διαδικασία ανεξ λεγκτης αναζήτησης ασήμαντου ορμαλισμού, δηλαδή εκείν ν τ ν μορ ν που μοιάζουν να ικανοποιούν περισσότερο την καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία του δημιουργού, καταλήγοντας σε μία πολιτισμική ομογενοποίηση και στο θάνατο του τόπου. αταληκτικά, αυτή η διάλεξη μας οδηγεί στο να αποκλίνουμε από το παράδειγμα του επισκ πτη και του επιστήμονα, επομ ν ς και από μία αρχιτεκτονική της αποδοτικότερης και οικονομικότερης λύσης, και να συγκλίνουμε σε μία αρχιτεκτονική πρακτική ή αρχιτεκτονική αναπαράσταση, στην οποία ο ρόλος τ ν επιστημονικ ν γν σε ν και η χρήση της γλ σσας να ρίσκονται σε ισορροπία για μία περισσότερο ηθική προσ γγιση, ς προς τον τόπο στον οποίο παρεμ αίνουμε και τις χ ρικ ς ποιότητες τις οποίες διαθ τει.

Βιβλιογραφία , μετ. Ιάκ ,

, δυναμική της αρχιτεκτονικής μορ ής, ος οταμιάνος, εσσαλονίκη,

, , ποιητική του λτσου, Ι άννα . ατζηνικολή, ατζηνικολή, ,

ρου, μετ. Ελ νη θήνα, Εκδόσεις

, ,

. ., ,

Ευθυμιόπουλος, λίας, οδινός, ικολογία, θήνα, τοχαστής, ,

Τάσος

ιχάλης,

ύση στην

, ,

, , Ετεροτοπίες και άλλα κείμενα, μετ. π τζελος, θήνα, λ θρον, ,

, ,

, Τζα άρας, θήνα,

, Είναι και χρόνος, δ νη,

ετ.

ιάννης

, , προ λευση του ργου τ χνης, μετ. ιάννης Τζα άρας, θήνα, δ νη, , , τ χνη και ο χ ρος, μετ. Τζα άρας, θήνα, νδικτος,

ιάννης

, , τίζειν, ατοικ ιν, κ πτεσθαι, μετ. ι ργος ηροπα δης, θήνα, λ θρον, , , οιητικά κατοικείν ο άνθρ πος, μετ. ραμίδου, θήνα, λ θρον,

Ι άννα ,

, ,

. ., ,

, .

, ,

, , Το νεύμα του Τόπου. ια μία αινομενολογία της ρχιτεκτονικής, μετ. ίλτος ραγκόπουλος, θήνα, ανεπιστημιακ ς Εκδόσεις Ε. . ., , ,

, ,

, .,

, ,

. .

, , 81

, ,

, , , , , . , Το τοπίο, μετ. αγκρι της ι ργος, ναγν στου ευτ ρης, ασκαλοθανάσης Νίκος, θήνα, οταμός, τε άνου, Ι σή , τε άνου, Ιουλία, περιγρα ή της εικόνας της πόλης, ανεπιστημιακ ς Εκδόσεις Ε , Τσουκαλά, υριακή, Τερζόγλου, Νικόλαος ν, αντελίδου, αρίκλεια, Τομ ς ήθους και χ ρου, εσσαλονική, Επίκεντρο,

άρθρα ντονάς, ριστείδης, Τοπιογρα ήματα, ρχιτεκτονικά ματα, τεύχος ,

εριοδικό

, ., . . στην ηλεκτρονική διεύθυνση

, . .

. Τερζόγλου, Νικόλαος ν, ννοια της κατοικίας ίκος και ικία, ρχιτ κτονες εριοδικό του Ε , τεύχος , περίοδος , άρτιος πρίλιος , σελίδες Τερζόγλου, Νικόλαος ν, Ιδ α της ρχ τυπης ατοικίας στη ύγχρονη Εποχή ρχιτεκτονικός ρος και ιλοσο ικός όγος, ρχιτ κτονες εριοδικό του Ε , τεύχος , περίοδος , Νο μ ριος εκ μ ριος , σελίδες ,

, , ,

, σελ.

ιστοσελίδες .

. .

, .

κατάλογος εικόνων σελ.8: εικόνες από το ι λίο , ,

, ,

, σελ.

σελ.12: καλλιτεχνική εγκατάσταση με την ονομασία , πηγή ηλεκτρονική διεύθυνσης .

σελ.16: εικόνες από το ι λίο , , σελ. ,

σελ.20: διάγραμμα από το ι λίο , , , σελ.

, ,

σελ.28: .

σελ.32: σκην ς από τη ταινία , πηγή σελ.34: χαρακτικό του

πηγή

σελ.36: ξυλοτυπία από το ι λίο , σελ.40: τογρα ία εξ ,,

, ,

ύλλου από το ι λίο

σελ.44: διάγραμμα από το , , , πηγή . .

, ,

ι λίο του , της Εθνικής ι λιοθήκης της αλλίας, .

σελ.46: χάρτης του αρισιού από τον

σελ.50: τογρα ία με τίτλο . πηγή σελ.54: διάγραμμα από το ι λίο . . ,

, πηγή,

, ,

,σελ.

σελ.58: διάγραμμα από το άρθρο , ., . . , στην ηλεκτρονική διεύθυνση . . . 86

, πηγή

, ,

σελ.60: μοντ λο, από το η και δάσος τμήμα, Ελ ετίας, ζάνη, , ζάνη

ιεθν ς κθεση , . θοδοι κοπής για τη μετατροπή του ξύλου σε οικοδομικό υλικό πηγή αρχιτεκτονικό περιοδικό , ηλεκτρονική διεύθυνση , . . . σελ.62: τογρα ία του πηγή ,

, , ,

, , σελ.

, ,

σελ.68: πηγή εικόνας από το διαδίκτυο,

σελ.70: πηγή εικόνας από το διαδίκτυο, . Τα διαγράμματα στις σελίδες , , , σχεδιάστηκαν από τους ιάννη ιούρτη

, , , , , , ατζίδη και ριστίνα