www.hessen-toerisme.nl
Natuur, landelijk, Hessen.
VAKANTIE- EN BELEVENISTIPS UIT DE LANDSTREKEN VAN HESSEN Bergstraße-Odenwald, FrankfurtRheinMain, Lahntal, Nordhessen, Rheingau, Rhön, Spessart, Taunus, Vogelsberg, Westerwald
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
Landstreken, natuurparken en nationale parken in Hessen Di em el
N i e d e rsachsen
Diemelsee
Twistesee
te wi s
Naturpark Habichtswald
T
Naturpark Diemelsee
Kassel
er Ed
Edersee
Naturpark KellerwaldEdersee
We r ra
Geo-Naturpark Frau-Holle-Land
Korbach
N o rd r h e i n - Nationalpark KellerwaldWe s t f a l e n Edersee
Nor d-
Eschwege
Fuld a
Homberg (Efze)
hes s en
Bad Hersfeld
Thüringen
lm Schwa
Naturpark
r ese W
Naturpark Reinhardswald
Marburg a.d.Lahn
Dillenburg Lahn-DillBergland
z
it HESSEN hl Lauterbach Sc
Wetzlar
ta Lahn
l
Naturpark Taunus
l
Limburg a.d.Lahn
ga Rhei n
u
Naturpark Hess. Spessart
t
Bad Homburg v.d.Höhe
ar
Gelnhausen
i
g z Hofheim Frankfurt a.M. Kin a.Taunus Offenbach a.M.
Sp
Frankf urt Rhein-Main
ein Rh
RheinlandPfalz
Be r gs t r
a ße
sc hn
it z
Heppenheim a.d.Bergstr.
We
e
B a ye r n
in Ma
Dietzenbach Groß-Gerau
Darmstadt
Rh
g
Mümlin
WIESBADEN
d Ni
Ger sprenz
Bad Schwalbach
Fulda
Naturpark Vulkanregion Vogelsberg
Friedberg
us
Naturpark Hess. Rhön
ss
n Naturpark Ta u Rhein-Taunus
Vo g e l s b e r g
r tte We
ei W
RheinlandPfalz
Oh m
Gießen
ön
ill
Ni dd a de r
st er wald
D
We
Lahn
2
- Erbach Od e n w a l d
UNESCO Geo-Naturpark Bergstraße-Odenwald N
kar ec
© ids-kartographie.de 2017
BadenWü r t t e m b e rg
UNESCO Biosphärenreservat Rhön
HESSEN Editorial en Route
Welkom in de natuur van Hessen!
Hessen heeft het – enkele van de laatste oude beukenbossen van Europa, bloeiende valfruitboomgaarden, bizarre vulkaanlandschappen, idyllisch middelgebergte, ecologisch waardevolle rivierlandschappen en romantische rivierdalen, water, woud en wijn. Zo divers als de natuur – en dat zijn ook de belevenissen in vakantieland Hessen. Alle tien de landstreken van Hessen staan voor typische producten en tradities. Overal kan men hier natuur beleven – op korte en lange wandel- en fietstochten. Alle streken bieden prachtige wandelpaden, afwisselende fietsroutes en aantrekkelijke bezienswaardigheden. Op de routes zijn voortreffelijk voorzieningen voor eten en drinken – van een glas lekker lichte appelwijn uit de streek tot een exquise menu met regionale specialiteiten. Steeds meer van deze producten zijn afkomstig van ecologische teelt, want daarin is Hessen koploper. Bovendien wordt u als gast hartelijk welkom geheten in de comfortabele hotels en logementen, die vaak familiebedrijven zijn. Verder vindt u in deze brochure tips en aanbiedingen, voor een mooie lange vakantie, een paar dagen weg of gewoon een mooi weekend in Hessen. Wij nodigen u uit om vakantieland Hessen te beleven. Welkom in de natuur van Hessen!
Meer inspiratie, informatie en indrukken vindt u op onze website: www.hessen-tourismus.de
Priska Hinz Minister van Hessen, van milieu, klimaatbescherming, landbouw en consumentenbescherming
Vele wegen leiden naar Hessen. Van Nederland naar Hessen is maar een steenworp. De afstand tussen de Nederlandse en de Hessische grens is slechts 200 km. Dankzij de autobanen en andere grote verkeerswegen is Hessen gemakkelijk te bereiken met auto en bus, de hogesnelheidstreinen voorzien in een snelle aansluiting met het hele gebied. De luchthaven van Frankfurt is een internationaal luchtvaartverkeersknooppunt. Er zijn frequente vluchten van en naar Amsterdam, Rotterdam en Eindhoven. Kom naar Hessen!
Amsterdam
DUITSLAND
Rotterdam Eindhoven
Kassel
Frankfurt Fr am Main
4
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN Inhoudsopgave
Bergstraße–Odenwald
Lahntal
17
32 Natuurbelevenis
2 Kaart
Landstreken, natuurparken en nationale parken in Hessen
3
Editorial /Route
Riesling en appels
Vers fruit wordt regionaal cultuurgoed
4 Inhoudsopgave
FrankfurtRheinMain
GrimmHeimat Noord-Hessen
20
Foto- en illustratiegegevens
5
Feestje voor de zintuigen
Oerbeukenbossen, hartige Ahle Wurscht, vakwerk en geheimzinnige sprookjeswerelden.
23
Rhön
Rhönschapen en sterrenpark
Het Rhönschaap is thuis in dit gebied en voelt zich hier kiplekker – 's nachts en overdag.
Vogelsberg
26
verleden
14
Mystiek woud
Een duik in het groen van de Spessart? Bosbaden is de nieuwe trend.
Service 35 Contact
Contactgegevens van regionale organisaties voor toerisme, natuurparken en landschappen om te genieten
Impressum
Wijnwandelingen en kloosters
Wie wandelt in Rheingau, komt altijd wel een klooster of wijn tegen. Of allebei.
Westerwald
Wandelen op het grootste vulkaanmassief van Europa
Spessart
Cultuurdiversiteit
Grote geschiedenis(sen) op een klein stukje grond. Kelten, Romeinen, keizers – allemaal drukten ze hun stempel op dit gebied
water
Kanovaarders, wandelaars, fietsers – allemaal zijn ze dol op de Lahn en de zijdalen van deze rivier.
Rheingau
11 Vurig
De groene voortuin van Frankfurt lokt fietsers, wandelaars en genieters naar buiten.
Taunus
8
Groene gordel en groene saus
29
Actief door de natuur
Het Westerwald staat voor wandeltochten, wind en water – en voor onvergetelijke fietstochten.
Gedrukt op 100% gerecycleerd papier Foto- en illustratiegegevens Christian Müringer (26), Christina Marx (11 rb, 12 b, 13 o.), European Ciclists´ Federation, Demarrage LTMA (28 b), GrimmHeimat NordHessen/Paavo Blåfield (5, 6 (2), 7 l.), Heiko Bogun (21 rb), Hartmut Greb (12 o, 13 b.), Lahntal Tourismus Verband e. V. (32, 33 m/o, 34 (2)), Sandra Schuberth (7 ro), Stadtmarketing Herborn GmbH/ Michael Menk (31 l.), Jürgen Steuber (11 lb), Spessart Tourismus/ Claus Tews (14-16), Taunus Touristik Service e. V. (25), Armin Treusch (17), #visitfrankfurt, Holger Ullmann (21 lb, 22 (2)), Volker Oehl (27 b), Westerwald Touristik Service/Dominik Ketz (29, 31 rb/ ro), Wolfgang Blum (27 o, 28 o), Alle overige foto's: HA Hessen Agentur GmbH/Paavo Blåfield
GRIMMHEIMAT NOORD-HESSEN Feestje voor de zintuigen
GRIMMHEIMAT NOORD-HESSEN
Als in een sprookjes(boek) Een wandeling door het nationale park van Hessen, de geur van de worstspecialiteit Ahle Wurscht, een ontdekkingstocht door de sprookjeswerelden van de beroemde gebroeders Grimm of tussen de vakwerkhuizen – Noord-Hessen is een feestje voor de zintuigen. Machtige zilvergrijze beukenstammen met grote kroondaken, knoestige eiken en esdoorns – ze vertellen allemaal over een eeuwenoud boslandschap, dat vanwege zijn beukenbestand tot het UNESCO-wereldnatuurerfgoed behoort. Het Nationaal Park van Hessen, het hart van het gelijknamige natuurpark, beschermt een van de laatste grote beukenbossen van Europa. Twintig goed aangegeven routes voor rondwandelingen leiden deels ook over wat ruwer terrein. Door de boomtoppen heen zie je de steeds de Edersee, een uitnodigend meer met uitstekende waterkwaliteit en goede zwemmogelijkheden.
Veel mooie vakwerkstadjes vindt u in GrimmHeimat Noord-Hessen. Ze vormen een pittoreske omlijsting voor regionale ambachten en traditioneel vakmanschap.
6
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
Boven: De bossen van Hessen waren de inspiratiebron voor vele sprookjes van de gebroeders Grimm, ook voor Roodkapje. Rechts: Bijzonder mooie vakwerkarchitectuur. Het raadhuis van Frankenberg werd gebouwd omstreeks 1510.
"Zien, horen, ruiken, voelen, Glooiend middelgebergte, machtige Niet alleen de geur van het bos is heerlijk, maar ook het aroma en de smaak burchten, romantische kastelen donkere proeven: de belangrijkste van een Hessische specialiteit, de Ahle bezigheden voor boswande- bossen en authentieke vakwerkdorpjes Wurscht. De geur en het aroma van deze weten bezoekers uit de hele wereld te laars." ontvouwen zich geleidelijk tot de fijne bekoren. De vakwerkbouwstijl stamt en karakteristieke smaak, met specerijen uit de late middeleeuwen en staat ook zoals zwarte peper en een vleugje knoflook of karwij. De nu nog voor fraaie, solide constructies. De gevels die te Ahle Wurscht betekent in Noord-Hessen cultuurhistorie zien zijn tijdens een wandeling door plaatsen als Fritzlar, en traditie. Frankenberg, Schwalmstadt, Oedelsheim, Melsungen, Rotenburg an der Fulda en Eschwege vertellen over de Ten zuiden van Kassel ligt Rotkäppchenland, een uitgegeschiedenis van dit gebied. Het eigenzinnige schilstrekt, licht glooiend weide- en boslandschap, genoemd derachtige stadhuis in Frankenberg met zijn tien spitse naar het beroemde sprookje van Roodkapje. Langs de torens verbeeldt de rijkdom van vroeger tijden. Dat geldt Duitse Sprookjesroute, op wandelpaden door de natuur ook voor patriciërshuis 'Löwe' (leeuw) in Bad Sooden-Alof met de fiets op goed aangelegde fietsroutes – overal lendorf en 'Kaufhäuschen' (warenhuisje) in Fritzlar. Deze zie je van alles dat doet denken aan de wondere wereld Noord-Hessische stadjes zien er haast nog net zo uit als van de sprookjes van de gebroeders Grimm. Het verboreeuwen geleden. Bezoekers wanen zich hier in lang vergen Doornroosjekasteel Sababurg, de Frau-Holle-vijver vlogen tijden. van de Hohe Meißner in het Werradal en de bergen van Reinhardswald betoveren de bezoekers en vertellen de www.grimmheimat.de verhalen en legenden van de beroemde broers.
GRIMMHEIMAT NOORD-HESSEN Feestje voor de zintuigen
Hermann Bieber De ranger is haast elke dag op pad in Nationaal Park Kellerwald-Edersee. Hij doet rondleidingen met wandelgroepen, leidt excursies en kijkt of alles in orde is. Ook in zijn vrije tijd wandelt hij hier graag.
Rustieke broodmaaltijd met een typisch Noord-Hessisch product: Ahle Wurscht.
Echte geheime tips: Natuurparadijs Noord-Hessen Natuurvrienden voelen zich in Noord-Hessen absoluut thuis in het Kellerwald en aan de Edersee. Maar niet alleen daar is het goed toeven en ontspannen. Ook in het Meiร ner-Kaufunger Wald, waar een natuurpark met dichte bossen, bergweiden en kristalheldere beekjes is, in het glooiende middelgebergtelandschap van Reinhardswald, een van de oorspronkelijkste en stilste wouden van
Duitsland, in natuurpark Diemelsee met zijn sport- en wateraanbod en rondom Willingen. En niet te vergeten Natuurpark Habichtswald, waar naast onaangetaste natuur ook UNESCO-werelderfgoed Bergpark Willemshรถhe wacht om ontdekt te worden. www.grimmheimat.de/naturerleben/national-und-naturparke
8
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
RHÖN
Lichtvoetig landschapsonderhoud In de Rhön leven mens en dier in harmonie. Zinnebeeld van deze symbiose is het Rhönschaap. Deze schapen waren 40 jaar geleden bijna uitgestorven, maar tegenwoordig zijn ze niet meer weg te denken uit het cultuurlandschap. Ook de nacht staat helemaal in het teken van de natuur. De Rhön laat zich het best onthaast ontdekken – bijvoorbeeld op een wandel- of fietstocht. En altijd kom je Rhönschapen tegen.
Als witte wattenbolletjes staan de schapen met hun lammetjes op de bergwei. "Op mijn boerderij komen vaak vakantiegasten en de kinderen vinden het altijd zo leuk om de schapen over hun zachte vacht te aaien." Liefdevol praat Julia Djabalameli over haar kudde met 40 schaapjes. "Het Rhönschaap kun je wel het symbool van deze streek noemen", vertelt ze. "Deze schapen laten zien, dat boerenbedrijven, natuurbescherming en traditie zeer goed hand in hand kunnen gaan. Dat is ook de reden dat dit gebied door de UNESCO als biosfeerreservaat aangewezen is", zegt de schapenhoudster. De
RHÖN Rhönschapen en sterrenpark
Julia Djabalameli De herderin gaat op een respectvolle en rustige manier met de schapen om. Ze vindt het belangrijk dat de dieren tam zijn. Dat vinden kleine en grote gasten leuk – graag aaien ze schapen over hun zachte wollen vacht.
Links: Het vliegeniersmonument op de Wasserkuppe is het markeringspunt van de Wasserkuppe en de omliggende streek. Linkerpagina: Karakteristieke kenmerken van de Rhönschapen zijn een zwarte kop en een wit lijf met slanke poten.
Het sterrenpark streek staat voor rijke diversiteit aan landschappen, flora en fauna. Nu is de Hessische Rhön ook gekozen als ecomodelregio met als doel ecologische teeltvormen te bevorderen en het aanbod van regionale biologische producten te vergroten.
Boerenbedrijven, natuurbescherming en behoud van tradities gaan goed samen
Vandaag de dag zijn de schapen niet meer weg te denken uit de Röhn. Het is haast niet te geloven, dat ze 40 jaar geleden zo goed als uitgestorven waren. "In de jaren 1970 waren er nog maar een paar honderd van deze schapen", vertelt Djabalameli. Nu zijn er meer weer dan 4000. Het vlees van deze extensief gehouden schapen is bijzonder mals en vol smaak, omdat de dieren de tijd krijgen om langzaam te groeien. Melk en dus ook kaas leveren Rhönschapen niet, omdat ze maar net genoeg melk voor hun lammeren hebben. Djabalameli wijst ook op het belang van de Rhönherders en hun kuddes
De nachthemel in de Rhön is gewoon adembenemend. Op andere plekken maakt kunstlicht van de nacht een dag, maar hier boven de dunbevolkte Röhn blijft de hemel zo goed als donker. Het doel van dit 'internationale sterrenpark' is onder andere bescherming van het leefgebied van nachtactieve soorten. Het biosfeerreservaat biedt onder meer maanlicht- en sterrenkijkwandelingen, begeleide tochten rond het thema nachtactieve dieren en informatie over bescherming en instandhouding van leefgebied Rhön. www.sternenpark-rhoen.de
10
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
Boven: Julia Djabalameli en haar kudde Rhönschapen. Onder: Pauze met blauwe bessen.
voor de instandhouding van het landschap. De schapen grazen op de hoogvlakten van de Rhön en halen het struikgewas weg. Zo dragen ze bij aan het behoud van het cultuurlandschap. De Rhön, die zich uitstrekt over Hessen, Beieren en Thüringen, is een mozaïek van bossen en open vlakten, berg- en bloemenweiden en hoogveengebieden, met bewoond gebied op regelmatige afstanden. Dit gevarieerde natuurgebied met relatief weinig mensen biedt goede leefomstandigheden voor bedreigde diersoorten zoals wilde katten, korhoenders, zwarte ooievaars en ijsvogels. www.rhoen.de
VOGELSBERG Vurig verleden
VOGELSBERG
Wandelen op de vulkaan In het hart van Hessen bevindt zich het grootste aaneengesloten vulkaangebied van Midden-Europa. Op de Vogelsberg heeft alles iets met de vulkaanuitbarsting te maken: het vulkaanfietspad, de vulkaanthermen, een buslijn met de naam 'Vulkanexpress' en een vulkaanmuseun, het Vulkaneum.
Susanne Jost is gediplomeerd Geo-Natuurparkgids en laat bezoekers graag zien hoe afwisselend het landschap hier is. Dat heeft deze streek te danken aan een vulkaanuitbarsting van 15 miljoen jaar geleden. Enorme erupties stootten reusachtige massa's gloeiendheet magma uit. "Bepaalde planten groeien nu op deze basaltgronden, die alleen hier bij ons voorkomen. En natuurlijk is het ook te zien aan de historische gedeelten van stadjes en dorpen, want bij de bouw van kerken en huizen werd veel vulkaangesteente gebruikt", vertelt Jost. Hier overal, tot ver in de omgeving, liggen klompen lava. Sommige zijn zo hoog als een huis, en hebben namen zoals 'dikke steen' of 'koboldkop'. Veel van deze stenen hebben de status van natuurmonument en het zijn plekken waar wandelaars graag even gaan zitten om te rusten.
Boven: Natuurpark Hoher Vogelsberg is bekend vanwege zijn afwisselend landschap met kleine elementen. Op de Vogelsberg, Europa's grootste vulkaanmassief, kan het flink heet worden. Afkoeling is dan te vinden in een van de meren van de Vogelberg. Of neem gewoon een lekker koud drankje bij een van de vele horecagelegenheden.
12
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
Uitzicht over het Hessische landschap.
Het landschap is net een mozaĂŻek, met grasland, valfruitweiden en kleine akkertjes, steeds gescheiden door een stapelsteenmuur, die ooit daar stond omdat de grondstukken gebruikt werden voor de landbouw. "Wij mensen zijn niet de enigen die profiteren van de natuurlijke stenen die hier opgestapeld zijn door onze voorouders. Ook veel vogels, kleine dieren en planten profiteren ervan. Ze vinden er bescherming en broedplaatsen".
Susanne Jost Zij werkt bij de natuurbescherming, bij natuurmonumentenbeheer. In haar vrije tijd doet ze vrijwilligerswerk als gediplomeerd Geo-Natuurparkgids en ambassadeur voor Natuurpark Vulkanregion Vogelsberg.
Tien gecertificeerde wandelpaden leiden door schaduwrijke gemengde bossen en zacht glooiende weidelandschappen, langs kabbelende beekjes en over hellingen. "Ik vind het heerlijk, om op een bergkam naar de zonsondergang te kijken", vertelt Susanne Jost. Op de Vogelsberg vind je talloze hellingen die daar prima geschikt voor zijn. Een stuk of zes zijn meer dan 700 meter hoog. Veel van de ronde bergtoppen zijn voormalige vulkaanpijpen, op sommige zijn hele dorpen gebouwd. Stornfels en Herbstein zijn twee van zulke plaatsen, evenals het 600 meter hoog gelegen Ulrichstein, de hoogste stad van Hessen. www.vogelsberg-touristik.de
VOGELSBERG Vurig verleden
Boven: Susanne Jost laat bezoekers de Vogelsberg zien. Onder: Mooi pauzeplekje op het vulkaanfietspad, met Herbstein op de achtergrond.
Vulkanradweg Vogelsberg Fietsers, skaters en rolskiĂŤrs bewegen zich voort over het vulkaanfietspad met fijn kwaliteitsasfalt, over het voormalige treintracĂŠ van de oude Oberwaldbahn. Het pad heeft slechts gematigde hoogteverschillen en gaat door een wondermooi open bos- en weidelandschap. 94 kilometer lang slingert zich het vulkaanfietspad door het middengebergtelandschap van Vogelsberg en Wetterau naar plaatsen met levendige meren die indien nodig voor verkoeling kunnen zorgen. www.vulkanradweg.de
14
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
SPESSART
Bos-wellness Op de Spessart sturen ze je graag het bos in. Hier kun je heerlijk wandelen. Een neveneffect daarvan is, dat de geur van bladeren, naalden en boomschors gezond en gelukkig maakt. Daar kunt u ook heel bewust gebruik van maken, bij bosbaden, de populaire trend uit Japan.
Wie bosbaden uitproberen wil, moet minstens twee tot vier uur de tijd nemen. En dan? "Aarden, ademen, glimlachen", beschrijft Gabriele Skrock de procedure. De deelnemers beginnen met zich invoelen in de omgeving, met gesloten ogen: de zachte bosgrond, de geluiden van de vogels, het kloppen van een specht, waar Spessart
overigens zijn naam aan ontleent. Diep de kruidige boslucht inademen, die rust geeft en neurotransmitters bevat, stoffen met bewezen gezondheidsbevorderend effect. Of het daarbij blijft of dat de innerlijke reis nog dieper gaat, om betekenis te zoeken en individuele uitdagingen aan te gaan, dat moet iedereen zelf beslissen. De feedback
SPESSART Mystiek woud Voor wie verbonden is met de natuur en voor iedereen die dat graag wil De Spessart biedt vele premium-wandelroutes, natuur- en wildparken, het Europa-klimbos en nog veel meer.
Links: Om in balans te blijven en rust te vinden, is een dag in het bos vaak al genoeg. Linkerpagina: De Spessart met zijn bontzandsteen, de uitgestrekte gemengde bossen, de glooiende heuvels en de lichte open plekken, is bijzonder geschikt voor bosbaden.
die Gabriele Skrock krijgt, is meestal positief. De deelnemers verlaten het bos met een glimlach en voelen zich, naar eigen zeggen, levendiger, opgepept, ze hebben hun batterijen opgeladen en de weg terug naar zichzelf gevonden, ver weg van het hectische leven van alledag. Wilt u nog meer bos? U kunt ook een heel weekend onder de bomen doorbrengen en in de openlucht slapen. Gabriele Skrock gaat relaxed om met de nieuwe hype rond deze oeroude beleving: "Ik ben blij, als mensen het bos in gaan, of ze dat nu gewoon uit interesse doen of omdat deze hype ze nieuwsgierig gemaakt heeft. Het is een uitnodiging om ons te bezinnen op de kracht in ons zelf, ondersteund door de geneeskrachtige eigenschappen van het bos." Wie graag wandelt en deze activiteit met bosbaden verbinden wil, kan terecht in het Flörsbachtal bij Gabriele Skrock, maar ook langs de Spessartbogen, een circa 90 kilometer lange wandelroute tussen Schlüchtern en Langenselbold, met veel geschikte plaatsen om in het bos onder te duiken. En ook op de 'Spessartfährten', de goed aangegeven wandelroutes van 10 tot 16 kilometer. Tegenwoordig worden er ook 'Spessartspuren' aangelegd, kortere routes voor contemplatieve wandelingen. Voor een aanhouden ontspannend effect is trouwens eenmaal per maand vier tot acht uur bosbaden voldoende. Nieuwsgierig geworden? Probeer het een keer uit! De bomen van de Spessart zijn er voor iedereen – en voor natuurvrienden is een bad in het frisse groen net zo ontspannend als een hele wellnesvakantie. www.spessart-tourismus.de www.spessartbogen.de www.menschundwald.de
Grünland Spessart: Daar zit veel buiten in! De sappige weilanden en bergweiden van de Spessart zijn ideaal voor veeteelt, vooral voor runderen en schapen. Het keurmerk "Grünland Spessart" (Groen land Spessart) is een garantie voor hoge kwaliteit, eersteklas smaak en diervriendelijke teelt. Het initiatief, opgericht in 2011 door boeren, restauranthouders, gastronomen en slagers, is niet alleen gericht op het verbeteren van de kwaliteit en de vermarkting van regionale voedingsproducten. Want hun motto 'Da ist Draußen drin' oftewel 'Er zit buiten in' staat voor het houden van dieren buiten in de wei en daarmee voor het behoud van het cultuurlandschap – een zaak die de kern van het initiatief raakt.
www.gruenland-spessart.de
16
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
Boven en onder: De Spessart met zijn bontzandsteen, de uitgestrekte gemengde bossen, de glooiende heuvels en de lichte open plekken, is bijzonder geschikt voor bosbaden.
Gabriele Skrock De geograaf en aanbieder van geĂŻnteÂgreerde bostherapie, leeft verbonden met de natuur, in het bijzonder met de bossen voor haar deur. Zij laat zich leiden door haar nieuwsgierigheid naar alles wat mens-zijn betekent.
BERGSTRASSE-ODENWALD Riesling en appels
BERGSTRASSE–ODENWALD
Rode druiven, ronde appels In beide vruchten zit regionaal cultuurgoed verstopt. In de rode riesling van de Bergstraße, een historische soort, die zelfs de smaakpapillen van de queen mag kietelen. En in de appels van het Odenwald, die bij natuurbeschermers, fruitboeren en gastonomen bijzonder geliefd zijn.
Koningin Elizabeth zou meteen een paar dozen naar haar paleis hebben laten sturen, nadat ze de rode riesling geproefd had, een bijzondere witte wijn van de Hessische Bergstraße. Reinhard Steinbacher van wijngoed Hanno Rothweiler praat er lytisch over: "Wijnen van rode riesling waren er al in de middeleeuwen. Ze zijn bijzonder extractrijk en vol in de mond." Op belevenispad 'Wein und Stein' in Heppenheim kunt u van alles te weten komen over alle oude druivensoorten die in de wijngaard op de Steinkopf
De streek Bergstraße-Odenwald heeft veel te bieden: Uitstekende wandelpaden, boerenmarkten en restaurants met verleidelijk goed eten en wijn.
18
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
Hanno Rothweiler 'Niet als wijnboer geboren – maar geboren om wijnboer te worden' is het motto van de bedrijvige meesterwijnmaker. Tegenwoordig brengt hij wijn van 5,5 hectare wijngaarden op de markt, waaronder ook rode riesling.
Rechts: In de regionale keuken een centraal ingrediënt: de appel.
verbouwd worden. De weg slingert zich dwars door de wijnbergen en biedt wetenswaardigheden over de streek, de natuur en de wijnbouw. Het haast mediterrane landschap van de Bergstraße strekt zich uit van Darmstadt tot Heidelberg.
"We willen de producten hier uit de streek centraal stellen"
Er is nog een andere vrucht in deze regio die een genot voor de smaakpapillen is. Ongelooflijk zoet en aromatisch zuur smaken de appels uit het Odenwald. Deze unieke smaak is het resultaat van goede verzorging en intacte natuur. Het initiatief "Streuobstwiesenretter" (redders van valfruitboomgaarden) heeft tot doel de boomgaarden in het Odenwald te beschermen. Niet alleen veel zeldzame planten leven hier, maar ook bijen en hommels, boomkikkers en vleermuizen, hoppen en veldmuizen. De Streuobstretter in het Odenwald onderhouden oude boomkwekerijen, kweken jonge planten op en geven voorlichting aan het publiek. Ze behoeden zeldzame fruitsoorten voor uitsterven – ze veredelen bijvoorbeeld appels, om de smaak te bewaren. Ook de fruitdistilleerderij in de wijk Erlenbach in Fürth legt zich toe op het behoud van oude fruitsoorten uit de streek. Juist deze in vergetelheid geraakte
BERGSTRASSE-ODENWALD Riesling en appels
Links: De rode riesling is een witte wijn, die van rode druiven gemaakt wordt. Rechts: Perfect bij uientaart – een frisse witte wijn uit de Bergstraße.
appelsoorten hebben een bijzonder breed smaakspectrum en kunnen de smaakpapillen echt verrassen. De meeste moderne soorten kunnen daar niet aan tippen. Ook in de keuken van Armin Treusch en zijn restaurant 'Johanns Stube' in Reichelsheim speelt de appel een centrale rol – in de vorm van appelwijn-zuurkool of als appel-ui-vinaigrette. Alle ingrediënten komen uit de omgeving: "We willen de producten en appels van het Odenwald centraal stellen", zegt Treusch. Daar horen natuurlijk ook de vele soorten appelwijn, sap en mousserende wijnen bij. Raszuiver, handgeplukt, oogstvers, huisgeperst en herstgefermenteerd – in deze wijnen, die ieder hun eigen karakter hebben, komt de smaakverscheidenheid van het Odenwald tot uiting. Een waar culinair genot. Geen wonder dat de gelukkige gasten soms alleen nog maar kunnen verzuchten: "Bij jullie is het zo heerlijk, dat mag je eigenlijk niet verder vertellen." www.tourismus-odenwald.de
Valfruitweiden Het gevarieerde, mozaïekachtige landschap van de valfruitweiden kan het best te voet worden veroverd. Een afwisselende rondwandeling door het Weschnitztal leidt 13 kilometer lang door valfruitweiden, velden en bossen, langs bezienswaardigheden en prachtige uitzichten. Een deel van de route loopt over de Mörlenbach-kunstroute met talrijke kunstwerken. Informatieborden vertellen interessante feiten over het landschap van het Odenwald, dat met een prachtig panoramisch uitzicht op de 577 meter hoge Tromm bijzonder indrukwekkend is.
20
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
FRANKFURT RHEIN-MAIN
Frankfurts groene voortuin Frankfurt – dat is toch de stad van de banken, torenflats en hoge glazen gevels? Misschien. Wat velen niet weten: om de stad heen ligt een groene band met akkers, valfruitweiden en ruimte om de natuur te ervaren. Een paradijs voor fietsers en wandelaars – voor iedereen die genieten wil.
Naar buiten! Zo veel valfruitweiden, fiets- en wandelpaden om te verkennen. Het verleidelijke en veelzijdige aanbod van FrankfurtRheinMain.
Er is haast geen andere Duitse stad die uit de verte zo'n grootstedelijke uitstraling heeft als Frankfurt. Er is haast geen andere grote stad die tegelijkertijd het geluk heeft om door zo veel groen omringd te zijn. 'Grüngürtel' – groene gordel – is de naam van de groene band die om de stad heen ligt en een derde van het stadsoppervlak beslaat. De GrünGürtel maakt op zijn beurt deel uit van regionaal park Rijn-Main, waarvan de randen overgaan in de Rheingau, de Hessische Ried, het Kinzigtal, de Taunus en de Wetterau. De groene corridors
FRANKFURT RHEIN-MAIN Groene gordel en groene saus
geven toegang tot ruimte om de natuur te beleven en nodigen uit tot uitstapjes buiten de stad. Volg de regionale-parkroutes en ontdek cultuurlandschappen, bossen, idyllische landschapseilanden, industriële monumenten, tuinen en parken, maar ook historisch belangrijke plaatsen met 'geschiedenis om aan te raken'. Een andere bekende plek is de Messel-groeve, ten zuiden van Frankfurt. In de verlaten olieschalie-dagbouwmijn, werden spectaculaire fossielen gevonden. Deze verlaten mijn werd in 1995 als eerste Duitse locatie tot UNESCOwereldnatuurerfgoed verklaard. Jonge en minder jonge 'onderzoekers' kunnen hier allerlei spannende zaken over geologie, vulkanisme, landschapsvormen en klimaat leren – en ook dat hier vroeger krokodillen en allerlei andere exotische dieren leefden. De land- en tuinbouwbedrijven in het regionale park leveren regionale producten voor bewoners en gasten. In Nieder-Erlenbach bijvoorbeeld staan de 8500 fruitbomen van Andreas Schneider. Onder de bomen van de fruitboomgaard of in het café schenkt Schneider appelwijn oftewel cider, de typische Frankfurter Ebbelwoi. Bij kaasmakerij Hermann Horst in Groß-Gerau wordt al sinds 1862 'handkaas' gemaakt, tegenwoordig door de vijfde generatie. Het is vermoedelijk de oudste nog producerende kaasmakerij in Duitsland die met zure melk werkt. Zijn naam dankt de 'handkaas' aan de oorspronkelijke bereidingswijze: de kaas werd met de hand gevormd en had ongeveer de grootte van een handpalm. Bij de kaas hoort de 'muziek' – deze bestaat uit uien, azijn-olie-marinade en kummel (zie het recept op pag. 22). Appelwijn, handkaas – hier ontbreekt nog het derde culinaire instituut van deze streek: Frankfurter groene saus. De kruiden daarvoor levert Rainer Scheckers Tuinderij, in de zuidelijke groene gordel. Zeven verse kruiden moeten het zijn: Bernagie en kervel, tuinkers en peterselie, kleine pimpernel, zuring en bieslook. De saus wordt geserveerd met rundvlees of met in de schil gekookte aardappelen en eieren. Groene gordel, groene vingers, groene saus – één ding is duidelijk: FrankfurtRheinMain is groen. www.frankfurt-rhein-main.de
Linksboven: Blik vanaf wijnberg Lohrberg op de Frankfurter skyline. Boven: Een populaire bestemming voor een uitstapje is wachttoren Flörsheimer Warte, die midden in de wijnbergen ligt. Linkerpagina: Appels plukken in boomgaard Schneider.
De Regionalpark-route In Regionalpark Rheinmain kan de bezoeker bijzondere plaatsen in het cultuurlandschap Rijn-Main bekijken. De centrale rondlopende route is de kern van het routenetwerk. Beginnend bij de monding van de Main door het landschap van de Vordertaunus, over de Wetterau met zijn weidse uitzichten en door de grote bossen in het zuiden van Frankfurt naar de Hessische Ried am Rhein. Op in totaal 190 kilometer ontdekken bezoekers valfruitweiden en biotopen, kunst en geschiedenis, uitkijkpunten en speelplaatsen. www.regionalpark-rheinmain.de
22
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
Handkäs' mit Musik Ingrediënten (voor 4 porties): 4 8 el 4 el 4 el 3
handkaasjes azijn olie water uien Zout, witte peper, kummel
Voor de marinade azijn, olie en water door elkaar roeren, flink zout en peper erbij, de geschilde en gesnipperde uien en de kummel toevoegen. De marinade over de handkaas gieten en laten intrekken. Boerenbrood en boter erbij geven en natuurlijk een glas Frankfurter Schobbe (appelwijn).
Frankfurter Grüne Soße Ingrediënten (voor 4 porties): 1 pakket gemengde verse kruiden voor 'groene saus' (met bernagie, kervel, tuinkers, peterselie, kleine pimpernel, zuring en bieslook) 4 hardgekookte eieren 1 el azijn 2 el olie ¼l Schmand of zure room 150 g yoghurt zout, peper Alle kruiden (ca. 300 g) uitzoeken, grondig wassen en laten uitdruipen. Aansluitend fijnsnijden of -hakken. In een schaal door elkaar roeren met azijn, olie, zure room en yoghurt. Zout en peper erbij. De hardgekookte eieren klein hakken en door de saus roeren. Daarna minstens 1 uur koud wegzetten. Vlak voor het serveren nogmaals omroeren. Men kan de hardgekookte eieren ook pellen, door een zeef wrijven, olie erdoor roeren en dan pas de andere ingrediënten erbij doen.
TAUNUS Cultuurdiversiteit
TAUNUS
Buitenposten van de antieke oudheid Romeinse legionairs, mysterieuze Kelten en een beruchte rovershoofdman – mensen uit de meest verschillende tijdperken hebben hun sporen nagelaten in het bosrijke gebied van de Taunus. Op het Limes-belevenispad kunt u wandelen langs de erfenis van een wereldcultuur.
Tweeduizend jaar geleden bouwden de Romeinen de limes, de buitengrens van het Romeinse Rijk, meer dan 550 kilometer lang, dwars door Midden-Europa. Het grote antieke bouwproject was in eerste instantie echter nauwelijks een echt verdedigingswerk. "In het begin was er hier alleen een pad met houten torens, pas later kwamen er palissades, grachten en stenen torens", vertelt Susanne Weidert-Horn. De deskundige natuur- en landschapsgids toont de bezoekers de 90 km lange Limes-belevenisroute, een van de spannendste en best bewaarde delen van de limes. Goed om te weten: Vanuit metropoolregio Frankfurt is het belevenispad met de auto in een paar minuten te bereiken. Wandelaars of fietsers maken van het ene op het andere moment een reis door de tijd op deze gezinsvriendelijke paden door een van de mooiste gebieden van de Taunus. Op goed bewegwijzerde paden van het UNESCO-werelderfgoed Obergermanisch-Raetischer Limes loopt de route door haast ongerepte gemengde bossen, langs idyllische beekjes, en naar de uitzichtpunten van de grote en kleine Feldberg en de Altkönig, met prachtige panorama's. De zorgvuldig gereconstrueerde gebouwen van het verdedigingscomplex vormen een indrukwekkend contrast met de ongerepte natuur van de Taunus. Onderweg komen wandelaars talrijke wachttorens en verschillende forten tegen, waaronder het beroemde fort Saalburg. In het enige volledig gereconstrueerde Romeinse fort langs de limes vertellen archeologische vondsten en uitgebreide reconstructies het verhaal van het leven en de dagelijkse bezigheden in een goed uitgerust militair complex. Het omvatte niet alleen gebouwen voor de manschappen, voorraadschuren en kantoren, maar er hoorde ook een dorp bij, een tempel, gastenverblijven en badhuizen. De permanente tentoonstelling wordt de geschiedenis nog tastbaarder. Al vóór de Romeinen vestigden de Kelten zich hier en bouwden hier de eerste grotere stad in deze streek, in het huidige Rijn-Main gebied. De Keltische rond-
Susanne Weidert-Horn De natuur- en landschapsgids leidt groepen graag langs de limes-wal naar fort Saalburg. Maar de Kelten vindt ze ook bijzonder interessant.
Keltische wallen, Romeinse forten, limes en kastelen – in de Taunus vind je een grote historische diversiteit. De beste manier om die te ontdekken is via de talrijke rondwandelingen.
24
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
TAUNUS Cultuurdiversiteit
Linkerpagina: Bezoekers van fort Saalburg worden welkom geheten door een Romeinse veldheer. De begin 20e eeuw gereconstrueerde replica behoort tot het UNESCO-werelderfgoed Obergermanisch-Raetischer Limes. Boven: Het hele jaar door een geliefde bestemming voor uitstapjes en wandeltochten: de 881 meter hoge Große Feldberg.
wandelroute in Oberursel loopt langs de stadsmuren. Leuk voor een relaxed wandelingetje 's middags. Wie meer wil weten over dit mysterieuze volk kan terecht in het Vortaunusmuseum in Oberursel, waar de vondsten van de Keltische ringwallen tentoongesteld zijn. De hugenoten, die in de 17e eeuw hun ambachten naar dit gebied brachten, hebben ook hun stempel achtergelaten. U kunt in hun voetsporen treden op de culturele langeafstandswandelroute Hugenoten- en Waldenzen. Deze route loopt door het Taunusgebergte van Bad Homburg tot Friedrichsdorf. Het 184 kilometer lange pad is opgedragen aan de 'Schinderhannes', de beroemd-beruchte rover Johannes Bückler, die hier rond 1800 huishield. Het pad draagt ook zijn naam. Het gaat langs talrijke bezienswaardigheden in Natuurpark Taunus. Het 38 kilometer lange pad 'Taunus Schinderhannes Steig' is zelfs gecertificeerd als kwaliteitswandelroute. Waar u ook gaat in dit deze streek, u zult merken dat de Taunus net een geschiedenisboek is. En wat voor een! https://taunus.info
Boerderijwinkels nodigen u uit om te shoppen en te ontdekken Ook dat is de Taunus: Appelwijn-Straußwirtschaften (wijnboeren die eigen wijn schenken) met stevige gerechten op de menukaart, boerderijcafés onder oude bomen met zelfgebakken lekkernijen, dorpswinkels met levensmiddelen rechtstreeks van de producent. Veel boerderijwinkels, en boerderijen die hun deuren hebben geopend voor bezoekers, zijn elk moment van het jaar een bezoek waard. Na een flinke wandeltocht en intensieve sightseeing is een culinaire ontdekkingsreis vast nog aanlokkelijker. De boerderijen liggen vaak in de directe omgeving van themawandelpaden of doorgaande toeristische routes. www.land-partie.de
26
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
RHEINGAU
Genieten in Rheingau Kloosters, wijn en wandelen – deze harmonieuze combinatie vindt u tussen Rüdesheimen klooster Eberbach. De Rijn begeleidt u op het hele traject. Of Wolfgang Blum, een doorgewinterde wijn- en wandelgids, in het kort: ambassadeur voor de Rheingauer levensvreugde.
De Rheingau behoort tot de kleinste wijnbouwgebieden van Duitsland. Dicht bij elkaar liggen de schatten, die deze levenslustige streek wereldroem bezorgd hebben.
"De Rheingauer is een levensgenieter", mijmert Wolfgang Blum en nipt aan zijn glas Hattenheim Alte Reben Riesling. Hij zit in een ligstoel, met uitzicht op de Rijn en knijpt zijn ogen tot spleetjes tegen de ondergaande zon. "Overal waar wijnstokken groeien, wordt genieten hoog gewaardeerd." Hij kan het weten. De wijn- en wandelgids woont hier al 60 jaar. Bijzonder graag wandelt Wolfgang Blum op de Rheinsteig, een 320 kilometer lange premium-wandelroute van Wiesbaden naar Bonn – misschien wel de
RHEINGAU Wijnwandelingen en kloosters
Boven: Talrijke wijnfeesten nodigen uit om de wijn in een gezellige ambiance te proeven op de plek waar de druiven groeien – midden in de wijnbergen.
populairste langeafstands-wandelroute van Duitsland buiten de Alpen. "De route biedt steeds weer prachtig uitzicht op de Rijn en ongelofelijk veel afwisseling, ook dankzij de vele kloosters." De weg loopt direct langs abdij St. Hildegard, boven Rüdesheim am Rhein. De benedictijnse nonnen die er wonen hebben een grote wijnmakerij. Ze verkopen ongeveer 50.000 flessen per jaar en winnen regelmatig prijzen. Wijn, genieten en cultuur zijn in de Rheingau steeds weer direct met elkaar verbonden. Blum is een van de 21 vrijwilligers van de Rheinsteig. Hij kent de route vanbinnen en vanbuiten. Tussen Rüdesheim-Aulhausen en het Eberbachklooster zijn zes van de oorspronkelijke twaalf kloosters bewaard gebleven. Op nog geen vier kilometer afstand van St. Hildegard wacht Marienthal aan de Rheinsteig, een franciscaans klooster dat een serene rust uitstraalt. Heel anders dan
Wolfgang Blum De wijn- en wandelgids is bijna altijd ergens op pad in de Rheingau. Het liefst op de Rheinsteig.
28
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
Boven: Fietsen langs de Rijn. Onder: Op de Klostersteig bij basiliek slot Johannisberg
De Rheingauer Klostersteig Sinds de zomer van 2016 gaat de Rheingauer Klostersteig, een route van 30 km, van het Eberbachklooster via de voormalige Johanniskloosterkerk, de nog actieve kloosters Marienthal, St. Hildegard en Nothgottes naar de kerk van het voormalige cisterciënzerklooster Marienhausen in Rüdesheim-Aulhausen. Speciaal ingerichte rustpunten langs de weg nodigen uit om te pauzeren. www.rheingauer-klostersteig.de
de Drosselgasse in Rüdesheim am Rhein, waar in de vele traditionele horecagelegenheden live-bands voor 'stimmung' zorgen. Maar toch zijn rustzoekers ook hier aan het goede adres. Natuurwandelingen en wijnwandelingen met gids, of kelderrondleidingen – het kan allemaal in dit UNESCO-werelderfgoedgebied. In Kasteel Johannisberg is gezelligheid troef. In het voormalige klooster bevindt zich nu een restaurant met een prachtig uitzicht. De voorlaatste stop op onze dagtocht door de Rheingau is Klooster Eberbach. Het wordt beschouwd als het best bewaarde middeleeuwse klooster in Duitsland. In de late namiddag zitten de banken bij het wijnproeverijvat in Hattenheim am Rhein tjokvol. Mensen genieten relaxed van hun avond bij een glas wijn en kijken naar de schepen die voorbij varen. Wijnambassadeur Wolfgang Blum filosofeert graag over de Rheingauer levensvreugde, en hij heeft gelijk: "De Rheingau, dat is pure levensvreugde." www.rheingau.com
WESTERWALD Actief door de natuur
Twee fietsers in het herfstige Westerwald.
WESTERWALD
Wäller, wind en water In het Westerwald voel je het nog: de oerkracht van de natuur. De wind fluit over de hoogten, happy wandelaars en relaxte fietsers fluiten er een liedje bij. Het prachtige middelgebergtelandschap, omlijst door de rivieren Rijn, Lahn, Dille en Sieg, is het hele jaar door in alle jaargetijden een bezoek waard.
Ze zijn net als hun geliefde streek, de bewoners van het Westerwald, die zichzelf ook wel 'Wäller' of 'Basaltkoppen' noemen. Misschien wijst dat op een pietsje stugheid, of gewoon nuchterheid, wat een leven tussen de prachtig beboste basaltkammen waarschijnlijk met zich meebrengt. Er is hier zeker geen plaats voor stress, deadlines, hectische drukte en andere stadse fratsen. De beste voorwaarden om op de goed aangelegde wandel- en fietspaden van het Westerwald het ware vakantiegeluk te vinden.
Gaat u een wandeltocht maken in het Westerwald? Neem zwemspullen mee! De vele stuwmeren nodigen uit tot een frisse zwempartij.
30
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
De gevarieerde topografie stelt fietsers van alle conditieniveaus in staat om een passende route te kiezen. Op lange trajecten met steile hellingen kunnen de sportieve fietsers zich uitleven, terwijl genieters en gezinnen relaxed en gezellig samen fietsen op kortere routes met minder hoogteverschillen. Bijvoorbeeld op het 21 kilometer lange Ulmtal-fietspad. Op de oude spoorlijn van de Ulmtalbahn rijden nu fietsers door het lieflijke dal. Onderweg kunt u prachtige panorama's en nostalgische spoorwegbruggen bewonderen, evenals locaties die interessant zijn als industrieel monument. Onderweg komt u langs Outdoorcentrum Lahntal met klimbos, avonturenspeeltuin, tipi's en hobbithuisjes. BASALTPARKours in Beilstein is de ideale locatie om meer te weten te komen over de gesteenten, het landschap en de mensen. Wie liever te voet gaat, kan de bossen en weiden, vijvers en meren van het Westerwald in een rustig tempo en van dichtbij ontdekken dankzij het ingenieuze wandelpadennetwerk. Wandelaars kunnen op de WesterwaldSteig, van Herborn tot Bad HÜnningen, 235 kilometer afleggen in 16 etappes. De WesterwaldSteig is bekroond als kwaliteitspad Wanderbares Deutschland en is ook een van de 'Top Trails of Germany'. Langs de route nodigen de 'belevenis-lussen' uit tot kortere rondwandelingen. Ook op de Wäller-routes kan de diversiteit van de regio worden verkend. Zo is er bijvoorbeeld de 36 kilometer lange Greifenstein-lus, die van de vak-
Zicht op burcht Greifenstein.
WESTERWALD Actief door de natuur
Boven: Gezicht op het oude centrum van Herborn. Rechtsboven: Wandelplezier op de WesterwaldSteig. Rechtsonder: Vele goed met bordjes aangegeven thema-fietsroutes nodigen uit tot fietstochten.
werkstad Herborn via de burchtruïne Greifenstein naar Rehe leidt, waar de lus aansluit op de Westerwaldsteig. Schaduwrijke bossen, geurende weiden en verfrissende meren, waarin gezwommen kan worden, wisselen elkaar af. Een beloning nodig voor de spierpijn in de kuiten? Neem uw intrek in het comfortabele landhuis 'Hui Wäller'. De naam verwijst naar de wandelaarsgroet in het dialect van het Westerwald. Dit voorstel voor een typische streekgroet werd in 1913 de winaar bij een prijsvraag van de Westerwaldverein. 'Hui' als de wind, 'Wäller' als de dappere Westerwalders die weer en wind trotseren. Frisse lucht en zeer dicht bij de natuur: Een prima plek om ontspannen. Beloofd! www.westerwald.info
De wandelgroet van het Westerwald In de volksmond noemt men de bewoners van het Westerwald 'Wäller'. Ook worden ze wel 'basaltkoppen' genoemd. Het is niet helemaal duidelijk of dit te maken heeft met mogelijke eigenwijsheid, of met de basaltrijkdom van de regio. Dat moet iedereen zelf maar beslissen. Eén ding is zeker: toen de Westerwaldverein in 1913 een prijsvraag uitschreef om een regionale groet te bedenken, was er geen sprake van basaltkoppen. Dit was het winnende voorstel: "Hui! Wäller? – Allemol!
32
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
LAHNTAL
Een veelzijdige persoonlijkheid Levendige studentensteden en dromerige oevers, trotse kastelen en bruisend geneeskrachtig water: De Lahn is een rivier met zeer verschillende facetten. IedereÂvakantieganger vindt hier zijn eigen idylle tussen de bron en de monding van de rivier.
LAHNTAL Natuurbeleving water
Water- en natuurliefhebbers zijn het eens: Het Lahntal herbergt niet alleen de mooiste rivier van Hessen, maar biedt ook ideale mogelijkheden voor ontspanning en vrije tijd.
Geen twijfel mogelijk: De Lahn gaat nooit vervelen. Net na de bron nog slaperig, spettert de rivier even later door dicht groen en oude stadjes, en spreidt zich dan ten slotte uit tot een trotse brede stroom. Op en langs de 245 kilometer van deze rivier vinden kanovaarders, sport- en vrijetijdsfietsers, wandelaars, cultuurvrienden en rustzoekers hun geluk. Ook de wateren in de omgeving hebben veel te bieden. De vele natte graslanden in het noordoosten van het Burgwald nodigen uit tot interessante excursies naar de bosrijkste streek van Hessen. De vele bronnen in deze streek beloven verfrissing. Deze bronnen waren al bekend in de oudheid. Sommige leveren al eeuwenlang prominent mineraalwater zoals Selters en Karlssprudel. Van Bad Laasphe in het brongebied tot Bad Ems bij de monding van de Rijn kunnen vakantiegangers genieten van talrijke thermen en Links: Bij Weilburg stroom de Lahn rond het Weilburger slot. Rechtsboven en midden: De Lahn is zeer veelzijdig en daarom enorm populair bij zowel wandelaars, fietsers als kanovaarders. Onder: Burgwald is het startpunt voor talrijke uitstapjes.
34
NATUURBELEVENISSEN IN HESSEN
mineraalwaterbronnen. Bijzonder spectaculair is de Gertrudis-fontein in Biskirchen. Hier stijgt het mineraal water op uit de diepten van het Rijn-leigebergte. Vooral fietsers zijn dol op de Lahn. Het ongeveer 250 kilo meter lange Lahntal-fietspad is niet al te veeleisend voor fietsers, maar biedt wel de volledige diversiteit van een uniek rivierlandschap. Over rustige kleinere wegen en goed aangelegde fietspaden voert de route door levendige steden als Marburg en Limburg, door romantische vakwerkdorpen, langs uiterwaarden, ongerepte rivierenlandschappen en trotse burchten. De rivier met zijn veelal nog natuurlijke oeverzones is een habitat voor veel planten- en diersoorten. Een uniek natuurschouwspel is het Lahnraam bij de stuw van de Kinkel‘schen Mühle in Gießen. Het panoramavenster daar biedt een indrukwekkend kijkje in de onderwaterwereld van de Lahn. Een fietstocht langs de Lahn kan gemakkelijk gecombineerd worden met een omweg in de zijdalen, bijvoorbeeld de Dilltal-fietsroute of de Salzböde-fietsroute. De Aartalsee-fietsroute, de Seen- oftewel Meren-fietsroute in het Lahn-Dille-Bergland en de Ohm-fietsroute ten noorden van Marburg laten de meest uiteenlopende landschappen en cultuurgebieden zien. De fans van deze streek weten het al lang: Wie het Lahndal en zijn omgeving in al zijn diversiteit wil leren kennen, moet langer dan een weekend blijven. Of gewoon weer terugkomen. www.daslahntal.de
Links: Populair zijn de rondleidingen in bezoekersmijn Fortuna. Rechts: Fietsen langs de Lahn
Weilburger Scheepvaarttunnel: Daar moet u doorheen Een heel bijzonder highlight voor kanovaarders op de Lahn: de scheepstunnel in Weilburg is de oudste en langste scheepstunnel in Duitsland die vandaag de dag nog steeds bevaarbaar is. De waterweg is gebouwd tussen 1844 en 1847, en is samen met de koepelsluis bij de onderste uitgang, die een hoogteverschil van 4,6 meter compenseert, niet alleen een bezienswaardig monument, maar ook een technische zeldzaamheid. Het is een bijzondere ervaring om door de 195 meter lange tunnel en sluis te gaan.
SERVICE Contact en Impressum
Contactgegevens van de regionale organisaties voor toerisme Spessart Tourismus u. Marketing GmbH FrankfurtRheinMain / Tourismus+ Natuurlandschappen Congress GmbH Frankfurt am Main
Seestraße 11, 63571 Gelnhausen
Kaiserstraße 56, 60329 Frankfurt a. M.
Tel.: +49 6051 887720
Wondermooie inspirerende natuurlijke land-
Tel.: +49 (0)69 21238800
E-mailadres: info@spessart-tourismus.de
schappen – nergens anders kunt u de natuur
E-mailadres: info@infofrankfurt.de
www.spessart-tourismus.de
in haar schoonheid en diversiteit zo direct
www.frankfurt-tourismus.de GrimmHeimat NordHessen – Tourismus
Taunus Touristik Service e. V.
ervaren als hier:
Taunus-Infocenter
Ständeplatz 13, 34117 Kassel
Hohemarkstraße 192,
UNESCO-biosfeerreservaat
Tel.: +49 (0)561 97062240
61440 Oberursel (Taunus)
Hessische Rhön
E-mailadres: urlaub@grimmheimat.de
Tel.: +49 (0)6171 507820
www.grimmheimat.de
E-mailadres: ti@taunus.info
UNESCO-Geo-Naturpark
https://taunus.info
Bergstraße-Odenwald
Lahntal Tourismus Verband e. V. Brückenstraße 2, 35576 Wetzlar
Region Vogelsberg Touristik GmbH
Tel.: +49 (0)6441 309980
Vogelsbergstraße 137 a, 63679 Schotten
E-mailadres: info@daslahntal.de
Tel.: +49 (0)6044 964848
www.daslahntal.de
E-mailadres: info@vogelsberg-touristik.de
Odenwald Tourismus GmbH Marktplatz 1, 64720 Michelstadt
www.vogelsberg-touristik.de Westerwald Touristik Service
Tel.: +49 (0)6061 965970
Kirchstraße 48 a, 56410 Montabaur
E-mailadres: info@tourismus-odenwald.de
Tel.: +49 (0)2602 30010
www.tourismus-odenwald.de
E-mailadres: mail@westerwald.info
Rheingau-Taunus Kultur u. Tourismus
www.westerwald.info
GmbH Pfortenhaus Kloster Eberbach, 65346 Eltville am Rhein Tel.: +49 (0)6723 99550 E-mailadres: tourist@kulturland-rheingau.de www.rheingau.com
www.brrhoen.de
www.geo-naturpark.net Naturpark Diemelsee www.naturpark-diemelsee.de Naturpark Habichtswald www.naturpark-habichtswald.de Naturpark Hessischer Spessart www.naturpark-hessischer-spessart.de Naturpark Taunus www.naturpark-taunus.de Naturpark Hoher Vogelsberg www.naturpark-hoher-vogelsberg.de
Landschappen om te genieten
Nationalpark Kellerwald-Edersee
Uit de streek afkomstige producten, regiona-
Naturpark Lahn-Dill-Bergland
www.nationalpark-kellerwald-edersee.de Naturpark Kellerwald-Edersee www.naturpark-kellerwald-edersee.de
Rhön GmbH – Gesellschaft für Tourismus
le producten en alles rondom een boerderij-
und Markenmanagement
bezoek vindt u op deze sites:
Geo-Naturpark Frau-Holle-Land
MGH GUTES AUS HESSEN GmbH
Naturpark Rhein-Taunus
Rhönstraße 97, 97772 Wildflecken–Oberbach Tel.: +49 (0)800 9719771 E-mailadres: info@rhoen.de www.rhoen.de
Uitsluiting verkiezingsreclame: Deze brochure wordt gepubliceerd in het kader van public-relationsactiviteiten van HA Hessen Agentur GmbH. De publicatie mag niet voor verkiezingsreclame worden gebruikt door partijen, kandidaten of assistenten tijdens een verkiezingscampagne. Dit geldt voor de Landtag- en Bundestagverkiezingen en voor lokale verkiezingen. Als onrechtmatig gebruik geldt in het bijzonder verspreiding bij verkiezingsevenementen, informatiestands van partijen en het invoegen, drukken of aanbrengen van partijpolitieke informatie of reclamemateriaal. Verboden is ook het doorgeven aan derden met het doel van verkiezingsreclame. Ook zonder tijdsverwijzing naar een aanstaande verkiezing mag de publicatie niet worden gebruikt op een manier die kan worden opgevat als
www.lahn-dill-bergland.de www.naturparkfrauholle.land
www.gutes-aus-hessen.de Regierungspräsidium Gießen www.landservice-hessen.de
partijdigheid van de deelstaatregering ten gunste van individuele politieke groeperingen. Bovengenoemde beperkingen zijn van toepassing ongeacht wanneer, met welke middelen en in welk aantal de publicatie door de ontvanger is verkregen. De partijen kunnen de publicatie echter wel gebruiken om hun eigen leden te informeren. Geen genderdifferentiatie: Met het oog op de leesbaarheid wordt een genderspecifieke differentiatie van functionele of persoonlijke benamingen, zoals deelnemers/ deelneemsters, achterwege gelaten. De desbetreffende termen gelden voor beide geslachten in de zin van gelijke behandeling. Uitgegeven door: HA Hessen Agentur GmbH, Wiesbaden in opdracht van het Hessische Ministerie voor milieu, klimaatbescherming, landbouw en consumenten-
www.naturpark-rhein-taunus.de Naturpark Reinhardswald www.naturpark-reinhardswald.de
bescherming. De uitgever staat niet in voor de juistheid, nauwkeurigheid en volledigheid van de informatie of de naleving van de privé-rechten van derden. De standpunten en meningen in de publicatie komen niet noodzakelijkerwijs overeen met die van de uitgever. Contact: HA Hessen Agentur GmbH, Tourismus- und Kongressmarketing, Konradinerallee 9, 65189 Wiesbaden, Tel. +49 611 95017-8191, info@hessen-tourismus.de Grafische vormgeving: Kim Klakow voor neusta Grafenstein GmbH, www.neusta-grafenstein.de Teksten: Martina Göttsching, Benjamin Gruhn, Martin Jahrfeld, Anne-Kathrin Walter Fotobewerking: highlevel, Berlin Drukwerk: A & M Service GmbH, www.a-m-service.de