Transparant nr.60: Wat is schoon?

PB- PP B- 3/5029 BELGIE(N) - BELGIQUE

60

nr

Driemaandelijks tijdschrift van Graffiti vzw januari – februari – maart 2015 • veertiende jaargang nr. 60 • v.u. Peter Bosschaert • Dampoortstraat 84 9000 Gent • Afgiftekantoor 9000 Gent X • P2A6209

Wat is schoon?

voorwoord

2

Een tijdje terug was ik met mijn vier beste vriendinnen op weekend aan zee. Een jaarlijkse gewoonte waar we weigeren van af te wijken. Traditioneel vliegen de flessen cava erdoor, maar dit jaar was de consumptie ietwat soberder. Twee van hen zitten met een bolle buik. Lurkend van mijn mousserende wijn vraag ik aan de drachtige dames: “En? Wat wordt het? Een jongen of een meisje?” De ene wil het niet weten.

De andere moest het absoluut weten (maar vertikt het te verklappen): “Omdat de voorbereiding op de komst van een jongen anders is dan die op een meisje, moet ik weten welk geslacht het kind heeft.” Feministisch gepikeerd door haar antwoord, dat zowaar de gelijkheid der seksen ondermijnd, ontvalt mij – niet zonder verbaasde ondertoon: “Hoezo dat? Nog voor het kind geboren is steek je het in een vakje?” Haar repliek stuitert me van mijn stoel. “Ellen, was jou eerste vraag niet of het een jongen of een meisje wordt? Je had toch evengoed kunnen vragen of de baby gezond is?” …

Ons lichaam, het is me wat. Je wordt ermee geboren, het bepaalt je geslacht en je verdere maatschappelijke loopbaan.

Maar wat als je biologische geslacht niet aansluit bij hoe je je voelt?

Wat dan?

Wat als je lichaam maar een vier scoort op de lijst van zeven schoonheidsidealen?

Hoe ga je daarmee om? Sta je gebukt onder de normgeving of kom je op voor jezelf?

Net zoals bepaalde kunstenaars doen tegen het motto dat kunst esthetisch moet zijn.

ELLEN THEITE

|

voorwoord

Wat is ‘schoon’ trouwens?

Is schoonheid een kunst?

Net zoals Noordkaap heb ik daar maar één ding op te zeggen: Die blik in haar ogen, dat is kunst!

colofon

Redactie Bieke Bruneel, Kimberly Verhaest, Stefaan Willems, Ellen Theite, Diana Goderich, Sander Demeester, Sander Belmans, Eugenie D’Hooghe, Siska Mingneau, Martijn Nelen Illustratie Sander Belmans Fotografie Sander Belmans, Robbie Vanlancker Eindredactie Ellen Theite Vormgeving Sander Belmans Druk Druk in de Weer Verantwoordelijk uitgever Peter Bosschaert

inhoud Mijn lichaam is een kleurboek

4

Bieke Bruneel

En dan was er‌ perceptie Kimberly Verhaest en Robbie Vanlancker

Trans-watte?

Ellen Theite

Expo # 9: Genoeg gelachen

7 11

4

18

Over cartoons en vrije meningsuiting

East vs West Diana Goderich

Emotio-Nelen Schone kunsten na 1900 Stefaan Willems

Ellen De Grauwe Interview met nieuwe vrijwilliger

Leesvoer!

24 24

28 30

inhoud

What’s up doc?

22

3

Martijn Nelen

20

|

18

11

|

mijn lichaam is een kleurboek

4

Natuurlijk kreeg ik soms de flauwe vraag of ik misschien te veel wijn gedronken had.

(*) EEN WIJNVLEK ONTSTAAT DOORDAT DE BLOEDVATEN IN DE HUID TE WIJD ZIJN UITGEZET.

Mijn lichaam is een kleurboek

TEKST: BIEKE BRUNEEL FOTO’S: SANDER BELMANS

Maar dat was niet het enige, zo bleek al snel. Nog diezelfde nacht, terwijl ze liefdevol naar haar in de holte van haar arm slapende dochter lag te staren, merkte mijn mama verbaasd dat haar kleine meid gezegend was met twee verschillende wimpers: een blonde en een donkere. Sindsdien zijn er alleen maar kleurige plekjes op mijn lichaam bijgekomen. Zo had ik nog voor mijn eerste verjaardag sproetjes op mijn neus, wat zich later natuurlijk uitbreidde naar mijn gezicht en mijn armen. Maar ook naar mijn buik,

|

Het begon al bij mijn geboorte. Het was een uitzonderlijk warme dag in oktober en mijn moeder had maar liefst 31 uur nodig om me naar buiten te persen. Niet verwonderlijk dus dat ik er nogal paarsblauw uitzag op het

moment dat ik uiteindelijk toch ter wereld kwam. Mijn mama had amper een blik op me geworpen, of ik werd door de dokters weggehaald en aan de beademing gelegd.

Pas negen uur later werden we opnieuw herenigd. Mijn blauwe kleur was weggeëbd, maar onthulde nu wel iets heel anders: een lange rode vlek over de volledige lengte van mijn rechterbeentje. Ik had een wijnvlek(*)...

mijn lichaam is een kleurboek

Je hoeft er maar het eerste het beste roddelblaadje op na te slaan of er staat wel ergens een beroemdheid met tattoos in. Voetballers, popartiesten, actrices, de nieuwste generatie chef-koks; allemaal hebben ze er wel eentje.

Maar ook bij de ‘gewone’ man of vrouw in de straat wint de tatoeage aan populariteit. De reden waarom iemand voor een tattoo kiest, varieert nogal: om een bepaalde periode in zijn of haar leven te markeren, als herinnering aan een geliefd persoon of gewoon omdat men het mooi vindt. Maar velen zien het toch vooral als een soort ultieme uiting van hun individualiteit. Ik heb dat niet nodig. Mijn lichaam is een uniek kleurboek op zichzelf!

5

Misschien ligt het aan mij, maar ik heb de indruk dat steeds meer mensen tegenwoordig een tattoo willen. Ooit werden ze geassocieerd met zeelui of ex-gevangenen, maar nu niet meer. Tatoeages zijn vandaag de dag zelfs hip!

|

mijn lichaam is een kleurboek

6

waar ik schuin boven mijn navel een rare vlek van zo’n twee centimeter groot met sproeten heb. Misschien heb ik me daar ooit vergeten insmeren met zonnemelk? Wie weet? Feit is dat ze er staan. Nog zo’n grappig detail aan mijn lijf is de witte, ovale pigmentvlek in mijn lies waar ik soms lachend naar verwijs als ‘het gat in mijn panty’. Ook in dit geval heb ik geen flauw idee hoe ik er aan ben gekomen.

Maar terug naar mijn wijnvlek, want dit is en blijft toch mijn meest opvallende kenmerk.

Een kenmerk waar ik bovendien trots op ben.

Het maakt mij tot wie ik ben. Je zou kunnen denken dat dit een recent gegeven is. Dat ik met ouder worden gewoon mijn lichaam beter heb leren aanvaarden. Maar niks is minder waar. Ook als kind had ik dit gevoel.

Misschien ook daarom dat ik er nooit echt mee gepest ben geweest. Natuurlijk kreeg ik soms de flauwe vraag of ik misschien te veel wijn gedronken had, maar daar bleef het dan ook bij. Ik heb me ook nooit anders gekleed omwille van die wijnvlek. Ik was nu eenmaal een cliché-meisje en droeg veel liever kleedjes en rokken dan een broek.

Slechts één keer heb ik me onzeker gevoeld over mijn wijnvlek: het moment waarop mijn eerste lief me voor het eerst naakt zag.

Achteraf gezien was het natuurlijk dwaas van me om te denken dat ik hem door die wijnvlek zou afschrikken. Hij had me al vaak genoeg in rokjes en dergelijke gezien. Maar goed, zo de eerste keer volledig in je blootje, dat is natuurlijk nog iets anders... Maar noch hij, noch de jongens die volgden, leken er een punt van te maken. En sindsdien ga ik dus zonder schroom uit de kleren – althans als de situatie erom vraagt.

En over schroom gesproken... Geloof het of niet, maar zo’n wijnvlek heeft ook voordelen.

Geen mens die ziet dat mijn benen nét iets te lang niet geschoren zijn wanneer ik op een zomers terrasje zit, want mijn wijnvlek leidt alle aandacht af. En wie let er nog op mijn cellulitis, denk je, als ik in bikini over het strand paradeer? Daarom, beste lezers, één goede raad. Koester je schoonheidsfoutjes, want ze maken jou uniek! Verstop ze niet, maar wees er trots op. Net zoals iemand soms ook pronkt met zijn of haar tattoo!

TEKST: KIMBERLY VERHAEST FOTO’S: ROBBIE VANLANCKER

7

En toen was er... perceptie

en toen was er... perceptie

|

8 en toen was er... perceptie

|

Hoe je eruitziet kies je niet helemaal zelf.

Veel kenmerken zijn nu eenmaal al bepaald bij je geboorte. Neus van je moeder, haarkleur van je vader, klein van gestalte, noem maar op. Hoe je je daarbij voelt vul je zelf in, al dan niet be誰nvloed door zogenaamde schoonheidsidealen.

En daar wringt het schoentje. In mijn ogen zijn schoonheidsidealen erg verbonden met perceptie. Hoe iemand die idealen ervaart, verschilt volgens mij sterk van persoon tot persoon. En misschien maar goed ook.

Alles wat afwijkt is al snel geen schoonheid meer, en daar knelt het schoentje voor mij.

Schoonheidsfeministen Het constant afbeelden van zogenaamde, vaak onrealistische, perfectie komt steeds meer in opspraak.

De Amerikaanse Robin Rice is van mening dat dergelijke praktijken erg veel onverdraagzaamheid opwekken. Met haar campagne maakt ze duidelijk hoe meedogenloos we zijn met betrekking tot schoonheid en hoopt ze een sociale verandering teweeg te brengen. Met pakkende foto’s behandelt ze wijdverspreide stereotypen – zelfs onbewust gehanteerd door mezelf – en normen die een grote plaats innemen in ons bestaan. Opmerkelijk is dat ze voor de foto’s niet ver moest zoeken. Ze gebruikte fotomateriaal van royaltyvrije beeldcollecties die tijdschriften en websites ook plaatsen, maar zich dan jammergenoeg enkel richten op het stereotype.

|

Al eeuwenlang onderzoekt men hoe het komt dat we sommige zaken net lelijk of net heel mooi vinden. Er bestaat zelfs een neurowetenschap die onderzoekt welke hersenprocessen betrokken zijn bij het ervaren van schoonheid. Semir Zeki is één van de grondleggers van die neuro-esthetiek. Zeki veronderstelt dat schoonheid een beleving van het individu is, wat verschilt per persoon, maar waarbij de onderliggende hersenproccesen van die schoonheid wel gelijk zijn. De frontale cortex is hierbij erg belangrijk. Dit gebied is betrokken bij beloning en reageert meer op prettige dan op negatieve stimuli. In het onderzoek naar schoonheidsbeleving van Zeki zet hij schoonheid en lelijkheid tegenover elkaar. De vraag blijft ook bij hem of we het verschil tussen mooi en lelijk van tevoren kunnen definiëren. Ook hij vraagt zich af hoe de beoordeling ‘mooi’ tot stand komt en of we er een standaardisatie aan kunnen geven wanneer een eenduidige definitie van schoonheid ontbreekt.

Ramachandran is eveneens een wetenschapper die zijn leven wijdt aan het onderzoeken van wat

en toen was er... perceptie

Creatie van de mensheid

Constante blootstelling aan een gelijkaardig patroon, bijvoorbeeld alleen maar perfect symmetrische gezichten afgebeeld zien in de kunst en media, zorgt ervoor dat je de voorkeur voor symmetrie zal ontwikkelen. Is dat erg? Absoluut niet. Is het belangrijk dat je dit weet? Misschien wel om je asymmetrische kantjes te plaatsen en te aanvaarden.

9

Tijdens de brainstorm voor dit nummer werd al snel duidelijk dat veel mensen nogal stereotiep nadenken over het zogenaamde schoonheidsideaal. Alles wat afwijkt is al snel geen schoonheid meer, en daar knelt opnieuw het schoentje voor mij. Wanneer een persoon iets dergelijks verklaart geeft die persoon blijk van een zekere superiortieit. Die persoon weet dus wat mooi is en wat lelijk. Maar is dat voor persoon x hetzelfde als voor persoon y? Natuurlijk niet. Maar daar is niet iedereen zich bewust van.

schoonheid met een mens doet. Hij stelde zelfs een lijstje met wetten van de esthetica op. Een voorbeeldje hiervan is de wet van de peak shift. Met een experiment op een rat toont hij aan dat je schoonheid kan aanleren, waarmee je de culturele verschillen tussen wat schoon is en wat niet kan verklaren. Hij leerde een rat het onderscheid aan tussen een vierkant en een rechthoek. Telkens de rat naar de rechthoek liep werd hij met eten beloond. Na verloop van tijd verkoos hij de rechthoek. Eigenlijk leerde de rat niet het verschil tussen een rechthoek en vierkant maar wel het begrip ‘rechthoekigheid’. Voor de rat geldt voortaan het principe ‘hoe rechthoekiger hoe beter’.

Laat ons iedereen voeden door vrouwen met maat 44 pretty please – dan ben ik misschien wel het nieuwe schoonheidsideaal.

|

en toen was er... perceptie

10

v gatinde gi ni t j mi deze dik injn e ro k?

Make-up tragedies

Dik, dun of gezond?

Zelf ben ik twee jaar terug gestart met een opleiding visagie. Ik wou mezelf leren opmaken maar wist niet echt hoe en wat. Na een aantal weken merkte ik hoe leuk ik het vond om te spelen met licht en kleur op mijn eigen gezicht of op dat van anderen. Houd ik dan het schoonheidsideaal in stand? Stomme vraag, daar gaat het niet om. In plaats van te streven naar wat onze zelfgeconstrueerde maatschappij aanvaardbaar acht moet je streven naar wat jij mooi vindt en waar je je goed bij voelt. Als je tevreden bent met wat je ziet in de spiegel krijg je een glimlach op je gezicht. En laat dat nu de grootste troef zijn om te stralen.

Make-up zorgt ervoor dat ik mijn rode vlekjes (couperose) kan wegwerken, mij pakken zelfzekerder voel en dus ook ga stralen. Ondertussen geef ik make-upworkshops om andere dames de nodige tips & tricks bij te brengen. Het is opvallend hoe vrouwen onzeker over en hard voor zichzelf zijn. Reacties als “Heb ik dan de foute oogvorm?” en “Ik heb wellicht een slechte oogkleur.” komen erg vaak voor.

Foute oogvormen bestaan niet, verschillende oogvormen, dat wel. Vaak zijn er ook dames die foto’s meebrengen uit boekjes, duidelijk zwaar gefotoshopt, waarmee ze zich vergelijken. Youtube staat vol met voorbeelden hoe foto’s bewerkt worden... Word wakker! De naturelle look in de boekjes bestaat standaard uit foundation, blush en valse wimpers; niets natuurlijk aan dus.

Schoonheidsidealen hangen ook noodgedwongen samen met de weegschaal. Ook hier is perceptie opnieuw het sleutelwoord. Wat voor de ene persoon al dik is, is voor de ander net mager. Een mooi voorbeeld hierover vond ik op de Facebookgroep Grote maten. Deze pagina verkoopt kledij vanaf maat 42. Af en toe klagen vrouwen dat er teveel kledij verkocht wordt van maat 42 en 44. Ik citeer: “Ik dacht dat dit een groep was voor grote maten en ik zie alleen large en maat 42 en 44 passeren, erg jammer vind ik dit.” Terwijl voor sommigen – zeker ook bij lezers van dit artikel – maat 44 verschrikkelijk lijkt, plaatsen anderen deze maat net bij de normale gewichtsklassen.

Wanneer een artikel verschijnt over plussizemodellen zijn er ook altijd mensen die reageren dat obesitas niet gepromoot moet worden.

En terecht vind ik dat. Maar is maat 42 bij een lengte van 1.75 m. obsesitas? Aboluut niet. Ik pleit er zeker niet voor om alleen maar dik of dun te portretteren, maar een afspiegeling van wat daadwerkelijk rondloopt in de maatschappij is zo slecht nog niet voor de beeldvorming van iedereen.

Transwatte?

INTERVIEW: ELLEN THEITE FOTO’S: SANDER BELMANS

11 trans-watte?

|

Nicolas Janssen is 25, woont in Gent, en is afkomstig van Westmalle, de regio Antwerpse Kempen.

Hij studeerde kunstwetenschappen en informatieen bibliotheekwetenschap.

Zo belandde hij voor zijn eerste job bij het Poëziecentrum op de Vrijdagmarkt in Gent. Hij tekende net een vervangingscontract van een jaar bij çavaria, een koepelorganisatie die opkomt voor holebi’s en transgenders in Vlaanderen en Brussel. Voor de rest is hij vooral met culturele dingen bezig, bezoekt hij graag tentoonstellingen, schrijft hij graag… en is hij transgender.

12 trans-watte?

|

In al mijn onwetendheid stuurde ik hem een mailtje.

Of ik hem mocht interviewen voor de Transparant over schoonheidsidealen.

“Sommige mensen klagen over een te grote neus, maar jij bent in het verkeerde lichaam geboren”.

En dat had ik nu nét niet mogen zeggen...

Ik stel maar meteen dé vraag: wat is transgender zijn?

Ik leg het je graag uit. Twee zaken moet je voor ogen houden: geslacht en genderidentiteit. Geslacht is biologisch bepaald. Je bent man, vrouw, of interseksueel.

Word je geboren met een penis en heb je XY-chromosomen, dan is je geslacht ‘man’. Heb je een vagina en XX-chromosomen, is ‘vrouw’ het label dat je meekrijgt bij je geboorte. Ben je ‘interseksueel’, dan heb je zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken. Die laatste categorie wordt vaak vergeten maar is niet nieuw. In de Oudheid waren mensen met zowel borsten als een penis, zogenaamde ‘hermafrodieten’, een populair onderwerp in de beeldhouwkunst. De term hermafrodiet duidt op een klein percentage van interseksuele mensen is tegenwoordig

|

erg politiek incorrect, maar helaas nog veel beter bekend dan de term interseksueel. Mijn lichaam past biologisch mooi in het hokje vrouw, maar zo voel en zie ik mezelf niet. Dat noemt men genderidentiteit. Ofwel: hoe je je voelt, los van hoe je lichaam eruit ziet. Ik identificeer me als man, maar mijn lichaam wordt gelabeld als vrouw. Mijn genderidentiteit stemt dus niet overeen met mijn biologische geslacht. Daarom ben ik transgender.

Nee. De term transseksueel wordt trouwens niet vaak meer gebruikt. Omdat ‘seks’ in het woord voorkomt, schept dat verkeerde verwachtingen. Transgender zijn heeft niets te maken met seksuele geaardheid, en weinig met wat er tussen je benen te vinden is.

Veel transgenders kiezen om niet alle mogelijke medische ingrepen uit te laten voeren, of ondernemen helemaal geen medische stappen. De term transgender overkoepelt iedereen die zich psychisch, sociaal en seksueel niet thuis voelt in het hokje ‘man’ of ‘vrouw’ waarin ze werden gestoken bij hun geboorte, los van eventuele operaties. Dat is ook wat er schort aan de zin ‘in het verkeerde lichaam geboren zijn’. Die uitspraak impliceert dat je je als transgender sowieso niet thuis voelt in je lichaam en het dus allicht wil veranderen door medische ingrepen. Sommige transgenders vinden echter al voldoende rust door een andere naam aan te nemen, hun kledij aan te passen en een ander kapsel te kiezen. Het draait erom je goed in je vel te voelen, persoonlijk rust te vinden. En zelfs al ben je niet tevreden met bepaalde onderdelen van je lichaam, daarom heb je nog niet het gevoel ‘in het verkeerde lichaam’ te zitten.

trans-watte?

Transgender zijn is dus hetzelfde als transseksueel zijn?

13

Geef toe, de vraag wat wel of niet in iemands broek zit, is niet bepaald hoffelijk.

Waarom zou een transgender wel zulke intieme details moeten prijsgeven?

Wanneer ontdekte jij dat er geen perfecte overlap was tussen je biologische geslacht en je genderidentiteit?

Pas echt toen ik 21 was. Ik zat in een serieuze relatie en voelde – net als in voorgaande relaties – dat het ‘ergens’ niet helemaal klikte. Ik was zogezegd de vrouw in een relatie met een man, maar voor mij voelde dat niet als een heterorelatie aan. Toen ik uiteindelijk besefte dat dat knagende gevoel gender-gerelateerd was, ben ik me daarin gaan verdiepen. Ik kende de term transgender al, maar op dat moment was het voor mij een heel erg ver-van-mijn-bed show. De verhalen die toen in de media kwamen waren vooral van heel jonge kinderen die meteen wisten dat ze jongen waren, en geen meisje zoals hun ouders zeiden. Dat was niet mijn verhaal, dus identificeerde ik me daar niet mee. Ik dacht: zij zijn zo snel, zo zeker. Dat kan ik niet zijn.

Dat Petra Desutter openlijk transgender is en meedraait op politiek topniveau, dat is fantastisch!

Tien jaar geleden zou dat niet waar zijn geweest.

|

trans-watte?

14

Hoe bouwde je je nieuwe identiteit op?

Ik vond het moeilijk om zomaar een Regenbooghuis (ontmoetingsplaats en informatiepunt voor holebi’s en transgenders waarvan er één in elke Vlaamse provincie en Brussel te vinden is, n.v.d.r.) binnen te stappen. Omdat ik geen holebivrienden had en niet thuis was in ‘die kringen’, had ik best wat drempelvrees. Daarom begon mijn zoektocht online. Daar las ik dezelfde jarenlange twijfels, verwarring en lastige situaties bij anderen. Dat stelde me gerust: ik ben niet de enige.

Ik zit op het juiste spoor. Ik besefte dat bepaalde zaken uit mijn verleden te maken hadden met transgender zijn. Sociale situaties die me vroeger bijzonder ongemakkelijk, ongelukkig en angstig maakten, begon ik beter te begrijpen. Dat familiefeest waarvoor mijn moeder me in een leuk jurkje aankleedde en waar ik me de ganse dag bekeken en belachelijk voelde…

Die periode in de kleuterschool waar ik staand probeerde te plassen… Het gevoel dat mijn broers boxershorts me beter stonden dan meisjesslips… Stelselmatig drong het tot me door dat er al lang iets scheef zat. Ik besloot me niet langer te vergelijken met mijn zus en los te laten hoe ik dacht dat ik me moest kleden. Ik begon te experimenteren met mijn uiterlijk om uit te zoeken waarbij ik me echt goed voelde: andere kleren dragen, mijn haar korter knippen.

Wanneer besliste je het te vertellen aan familie en vrienden?

Eens ik het aan mezelf kon toegeven, begon ik er vrijwel meteen over te spreken met mijn zus. Maar ik wachtte best lang om het te vertellen aan mijn ouders en vrienden. Ik had het gevoel dat ik zelf eerst alle antwoorden moest hebben voor ik anderen zou inlichten. Wat wat als zij vragen stelden waarop ik zelf het antwoord nog niet wist? Nu besef ik dat het een absurd idee was. Ik heb nog steeds niet alle antwoorden.

Wie wel? Maar intussen kent iedereen me als Nicolas en kan ik gewoon zijn wie ik ben. De details daarvan ontdekken mijn vrienden, familie en ik gewoon samen, gaandeweg.

Heb je veel negatieve reacties gekregen op je outing?

Ik was zeer aarzelend naar sommige mensen toe, maar ik kreeg van niemand negatieve reacties. Integendeel! Mijn vader bijvoorbeeld, bij wie ik echt niet wist hoe ik het moest aanbrengen – hij heeft een eerder gesloten karakter, praat moeilijk over emoties – reageerde veel positiever dan ik verwachtte. Eens ik hem vroeg me voortaan aan te spreken als ‘Nicolas’, besliste hij zelfs om het meteen aan heel de familie te vertellen! Dat was heel overweldigend, want eigenlijk was ik daar nog niet klaar voor (lacht). Tegelijkertijd was het ook heel mooi. Hij toonde dat hij achter me stond en niet beschaamd was om wat de familie zou denken.

Nu, pas vier jaar na je ontdekking, kom je heel zelfzeker over.

Ondertussen het ik het wel aanvaard, ja. Het is een stevig onderdeel van mijn identiteit en ik voel me inderdaad ook heel zelfzeker daarin. Toch duurde het een jaar of twee voordat ik niet langer het gevoel had dat ik me moest excuseren voor mijn ‘anders zijn’. Als ik nieuwe mensen leerde kennen, durfde ik hen bijvoorbeeld niet te corrigeren wanneer ze me met ‘zij’ aanspraken. Ik dacht toen bij mezelf: doe niet lastig, die mensen bedoelen het niet slecht. Tegenwoordig probeer ik zoveel mogelijk te zeggen: “Hé, ik heet Nicolas.”

15 trans-watte?

|

Over aansprekingen gesproken! Weet je dat er voor journalisten een lijst met tips voor correct woordgebruik staat op de website transgenderinfo.be?

Ja, dat komt omdat de pers de neiging heeft vragen te stellen die ongepast zijn of gewoon niet ter zake doen. Vaak ligt de focus bij de media op het fysieke: de kledij, de hormonenkuren, de operaties… omdat dat vaak sensationeel is: “Hoe heb je dan seks?” “Hoe gaat dat in zijn werk?” Het idee achter de tips van het Transgender Infopunt is eigenlijk simpelweg: interview een transgender op dezelfde manier als een cisgender (iemand die niet transgender is, n.v.d.r). Stel geen vragen aan een transgender persoon die je niet aan een andere persoon zou stellen. Geef toe, de vraag wat wel of niet in iemands broek zit, is niet bepaald hoffelijk. Waarom zou een transgender wel zulke intieme details moeten prijsgeven? Transgenders worstelen met de beleving van hun genderidentiteit, niet enkel met hun broekvulling. Een transitie is ook – en vooral – een sociale wissel. Richt je je interview daarop, dan zal je al minder snel ‘foute’ vragen stellen.

Positieve discriminatie dus.

Andere koek is de verplichte sterilisatie om juridisch van geslacht te kunnen veranderen.

Inderdaad. In mijn geval komt het erop neer dat mijn nieuwe naam, Nicolas, op mijn identiteitskaart staat, maar nog steeds ‘V’ in plaats van ‘M’. Tenminste, zolang mijn baarmoeder en eierstokken niet via een operatie verwijderd zijn. Stilaan groeit internationaal het besef dat de wet een schending tegen de mensenrechten is. België is nu bezig met het dossier. Buurland Nederland schafte verleden jaar de sterilisatie-eis af.

Ik hoorde waaien dat de Belgische wetgeving binnen dit en een jaar rechtgezet zou kunnen zijn. Maar tot dan worden transgenders geconfronteerd met de verkeerde letter op hun officiële documenten.

Een verkeerde letter mét onprettige sociale implicaties, niet?

|

trans-watte?

16

Het is inderdaad niet enkel vervelend op persoonlijk vlak. Omdat je in databanken geregistreerd staat als ‘mevrouw’ in plaats van ‘meneer’ of omgekeerd, word je consequent verkeerd aangesproken aan de telefoon, in brieven, aan het loket bij de bank... Als ik buiten Europa reis, krijg ik vaak vervelende vragen bij een douanecontrole. Dat zijn dagelijkse situaties die voor sommigen sociale drempels aanzienlijk verhogen.

Ook medisch gezien heeft die wetgeving gevolgen.

Momenteel wordt één product voor testosteronbehandeling in België terugbetaald door het ziekenfonds.

Tof, zo’n tegemoetkoming! Maar die geldt wel enkel voor mannen die ook officieel een ‘M’ op hun identiteitskaart hebben staan. Transmannen die wensen om hun baarmoeder te houden, die ermee kunnen leven dat ze officieel als vrouw geregistreerd zijn, krijgen momenteel hun medicatie niet terugbetaald. Vreemd toch dat de terugbetaling enkel geldt voor transmannen die steriel zijn?

Er is duidelijk nog werk aan de integratiewinkel. Maar de tijd dat transgender personen opgesloten werden in de psychiatrie, uit de maatschappij gerukt werden, die is gelukkig achter de rug.

Dat zeker wel ja! Ten eerste zijn er nu ontzettend veel websites en organisaties die duiding geven over transgender zijn. Denk maar aan het Transgender Infopunt, genderwijs.be en de nieuwe website watisgay.be die zich specifiek richt op jongeren… Of het feit dat Petra Desutter openlijk transgender is en meedraait op politiek topniveau, dat is fantastisch! Tien jaar geleden zou dat niet waar zijn geweest. Sinds 1986 hebben enkele artsen van het UZ Gent aandacht voor de behandeling van transgenders. Tegenwoordig hebben ze een heus genderteam dat gespecialiseerde zorg verstrekt en aan wetenschappelijk onderzoek doet. Zelfs in de media maken de smeuïge verhalen stilaan plaats voor genuanceerde berichtgeving. Holebiseksualiteit kende trouwens een gelijkaardige evolutie. Enkele decennia geleden werden homo’s vooral geprofileerd als promiscue mannen met AIDS en lag de focus op het lichamelijke met vragen als: “Hoe hebben ze seks? en “Is dat niet onnatuurlijk?”… Tegenwoordig draait het niet meer om wat er tussen de lakens gebeurt, maar simpelweg om mannen die gelukkig zijn samen, of vrouwen. Holebiseksualiteit is in Vlaanderen intussen op de meeste plaatsen uit de taboesfeer. Transgender zijn lijkt stilaan dat spoor te volgen. De huidige generatie jongeren heeft naar mijn gevoel – gelukkig! – al meer ruimte om te experimenteren met genderexpressie.

Heb jij al last gehad van discriminatie omwille van hoe je je uit?

Tot nu toe heb ik heel weinig negatieve dingen meegemaakt. Wel had ik – zeker in het begin van mijn transitie – af en toe last van nieuwsgierige mannen die op café naast me aan de toog kwamen hangen. Ze vroegen me dan onbeschaamd of ik man of vrouw was, en hoe ik dan eigenlijk seks heb. Dat zijn vervelende situaties, maar bovenal zijn het gewoon mensen zonder sociale etiquette (lacht). Echt gediscrimineerd heb ik me nog niet gevoeld.

Dat neemt natuurlijk niet weg dat de mogelijkheid bestaat.

Spookt dat soms in je achterhoofd?

Tot een jaar of twee geleden vond ik het moeilijk te weten in welke situaties ik mezelf mocht zijn. Neem solliciteren. Daar wist ik echt geen weg mee. Solliciteer ik onder Nicolas of gebruik ik mijn oude naam? Want op mijn diploma’s staat natuurlijk wel mijn oude naam. Leg ik hen uit dat ik transgender ben? En als ik dat doe, doe ik dat in mijn motivatiebrief, of pas op het sollicitatiegesprek?

Zou dat mijn kansen op de job verkleinen? En als ik niets vertel, draag ik dan mannenkleren of vrouwenkleren?

Op papier is transgender zijn voor een werkgever natuurlijk irrelevant. Zij mogen niet discrimineren op zaken als geaardheid, genderidentiteit of afkomst. Helaas zijn er genoeg voorbeelden van werkgevers die niet staan te springen om een transgender aan te nemen. In mijn geval bleek mijn vrees ongegrond en had ik veel eerder als mezelf moeten solliciteren. Ik ben er zeker van dat ik meer kansen misliep door hoe ongemakkelijk ik overkwam gekleed als vrouw, dan door het vertellen of tonen dat ik transgender ben.

Je steekt je identiteit dus niet meer weg.

Nee. Iedereen kent me als Nicolas en ik gebruik geen andere naam meer. Maar, ik draag wel nog af en toe terug oorbellen. En ik zou, al is het zelden, durven om make-up op te doen. Dat is niet heel gebruikelijk voor een man en daar krijg ik regelmatig reacties op: “Nu ben je eindelijk Nicolas en ga je je supervrouwelijk gedragen?”

Dat ruikt ferm naar rollenpatronen en daarbij horende verwachtingen!

Ja! Vroeger had ik het gevoel dat ik heel slecht was in meisje zijn. Ik droeg niet graag hakken of make-up. Vrouwen in de blaadjes, op tv, of vrouwen waarnaar ik opkeek deden dat wel! Dus ik dacht: meisjes horen vanaf hun twaalfde geïnteresseerd te zijn in make-up, dragen hun eerste hakken, scheren hun benen… Dat zei me weinig, al deed ik het een hele poos wel, vooral uit angst ‘achter te blijven’. Was ik toen niet zo ontvankelijk geweest voor wat de media presenteerde als typisch vrouwelijk, had ik beseft dat ook stoere vrouwen of vrouwelijke mannen OK zijn, had ik allicht eerder durven experimenteren met mijn uiterlijk. En… had ik misschien eerder beseft dat ik transgender ben. Als iedereen rond je heel gender-normatief is, sta je zelf minder snel stil bij gender.

Dat is het ideale scenario, uiteraard. Wanneer mensen gewoon aanvaard worden als mens, los van hun geslacht, genderidentiteit, of de manier waarop ze zich uitdrukken. Ik zou het al heel geweldig vinden als je niet meer uit de kast moet komen als homo, bi of lesbisch. Dat ouders gewoon zeggen: “We zullen wel zien of zoon of dochter met een jongen of een meisje naar huis komt.” Als mensen er niet meer standaard vanuit gaan dat iedereen hetero is, dan verdwijnen er al heel wat verkeerde ideeën.

Dan reageren mensen misschien minder fanatiek op mannen die zich wat vrouwelijker kleden, of op vrouwen die graag mannenkleding aantrekken. Zo komt er misschien meer ademruimte voor transgenders die via hun uiterlijk, hun kledij, hun kapsel willen uitzoeken hoe ze zichzelf het fijnst voelen. Maar ik ben best optimistisch. We zijn er nog lang niet, maar het komt allemaal wel goed!

17

Daar klinken we op! trans-watte?

|

Ik had af en toe last van nieuwsgierige mannen die op café naast me aan de toog kwamen hangen.

Ze vroegen me dan onbeschaamd of ik man of vrouw was. Dat zijn mensen zonder sociale etiquette!

Als afsluiter. Stel: er komt een tijd waarin het niet meer nodig is om te zeggen: ik ben Nicolas én ik ben transgender.

expo # 9: genoeg gelachen

|

expo # 9: genoeg gelachen

18

TEKST: STEFAAN WILLEMS CARTOON: SANDER BELMANS

In de naweeĂŤn van de aanslag op Charlie Hebdo kwamen cartoons in de kijker te staan. Cartoons zijn humoristische tekeningen die vaak karikaturaal zijn en een persiflage maken van actuele situaties. Na de aanslag waren er in de media verschillende debatten over de grenzen van humor en aanvullend de grenzen van vrijheid van meningsuiting. Genoeg Gelachen is een massa-expo waarin een bont allegaartje van cartoons tezamen komen. Als uitgangspunt stellen we ons vragen bij de grenzen van vrije meningsuiting en de verschillende vormen van humor. Zo is ironie vaak zachter dan de bijtendheid van sarcasme. En staat sarcasme in schril contrast met het moedwillige leedvermaak van zwarte humor.

De cartoonisten krijgen carte-blanche en bijgevolg de vrijheid om zelf aan te voelen waar ze hun grenzen trekken. Wie laatst lacht, best lacht!?

Vernissage op 10/04: van 19.30 tot 23.30 u.

Expo # 9: 13/04 tot 10/07 van ma tot do van 13.30 tot 17.00 u.

19 expo # 9: genoeg gelachen

GrafďŹ ti vzw Dampoortstraat 84, 9000 Gent Info: stefaan@grafďŹ tivzw.be

|

East vs West schoonheidsideaal in Oost-Europa

|

east vs west

20

TEKST: DIANA GODERICH FOTO’S: SANDER BELMANS

Elke keer als iemand tegen me zegt: “Ai, de meisjes zijn zo mooi in Rusland!” ben ik verlegen.

Geeft hij mij (en de andere 75 miljoen Russische vrouwen) een compliment? Of zegt die uitspraak meer over het stereotype Westerse beeld over Russische vrouwen? Of we nu mooier zijn of niet laat ik in het midden, maar het klopt wel dat Russische vrouwen veel meer aandacht schenken aan hun uiterlijk dan de meisjes hier!

Ik durf niet te zeggen dat ik een expert ben wat betreft het Russische schoonheidsideaal, maar toch heb ik veel met mijn eigen ogen gezien. Ik ben namelijk opgegroeid in Moskou, Rusland. De tijd, het geld en de inspanning die Russische vrouwen in hun uiterlijk steken ligt veel hoger dan in België. Mijn moeder vertelde mij dat mijn grootma nooit de deur uitging, zelfs niet naar de bakker, zonder dat ze er zeer fantastisch uit zag.

Dit zijn de meest frappante verschillen tussen het Oosten en het Westen die ikzelf ervaren heb:

Make-up Er zijn geen Russische vrouwen die géén make-up gebruiken. Het is niet uitzonderlijk om meisjes met te veel make-up op straat te zien, die kom je vaak tegen in Rusland. En als je geen make-up opmerkt, dan zijn ze gewoon uitzonderlijk bedreven in het subtiel aanbrengen ervan.

Kledij

Lichaam

Iedereen weet dat in Rusland heel veel vrouwen bontjassen dragen. Een bontjas is een statussymbool. Sommige bontjassen zijn zo duur dat mensen de aankoop van hun bontjas ‘wassen’. (Wassen is slang voor ‘een grote aankoop vieren’). Merken zijn ook heel belangrijk in Rusland. Als je iemand ziet met een Prada of Gucci betekent dat niet dat ze rijk zijn.

Ofwel is het namaak, ofwel heeft de persoon heel lang en heel veel gespaard om de aankoop te kunnen doen. Hetzelfde geldt voor iMacs, iPhones en andere accessoires: ‘image is everything’.

Veel Russische jongens fitnessen om gespierd te zijn.

Fysieke kracht is zeer belangrijk voor mannen, en heel veel vrouwen vinden een massieve spierbundel zeer aantrekkelijk. Het thema fitness komt dan ook vaak voor in onderlinge gesprekken.

Vrouwen daarentegen moeten niet sportief zijn.

De laatste vijftien tot twintig jaar gaan meer en meer Russische vrouwen op dieet. In de ogen van de oudere generaties, en heel veel jonge mannen, blijft wel het beeld bestaan: een ‘vol’ lichaam is een gezonde lichaam. Dat betekent niet dat je overgewicht moet hebben, maar een beetje vlees op jouw botten kan geen kwaad. Daarom bezoek ik zo graag mijn oma, want in haar ogen sta ik altijd op de rand van anorexia!

Verwachtingen Er zijn specifieke verwachtingen over het uiterlijk in allerlei situaties. In de klas moet je er goed uit zien. Niet alleen om die knappe jongen aan te trekken, maar ook omdat je uiterlijk iets zegt over jouw motivatie, jouw karakter. Dat is onder andere zeer belangrijk bij sollicitatiegesprekken. In België ging ik, naar Russische gewoonte, altijd in een business pakje naar mijn sollicitatiegesprekken. Heel snel merkte ik dat andere mensen dat helemaal niet

Rusland, en zeker Moskou, volgt veel meer de laatste trends dan België. Verandering in kleuren, vormen en stijlen van uiterlijk maar ook in interesse, hobby’s en vrijetijdsactiviteiten. Jonge mensen in Moskou zitten nooit stil, ze zijn altijd op zoek naar iets nieuws!

|

deden! Eerst dacht ik dat de culturele sector een rare sector was. Maar nee. In heel veel situaties voel ik me helemaal verloren en ik heb totaal geen idee hoe ik me moet kleden. Overdressed or underdressed?

Heel vaak ben ik hier overdressed, maar niemand in Rusland durft naar een toneelvoorstelling gaan in jeans en een T-shirt! Schandelijk!

east vs west

Vrouwen in Rusland geven veel geld uit in beautysalons. Als je bijvoorbeeld een bureaujob hebt, dan moét je naar de manicure. In het salon doen ze allerlei behandelingen: manicure, haar knippen, huidbehandeling, ontharen... Wie geen geld heeft om naar het salon te gaan, doet het gewoon thuis. Want niet goed voor je lichaam zorgen is uit den boze! Punt.

21

Beautysalon

|

emotio-nelen

22

Ik hoop dat Axana opgroeit tot iemand met oog voor innerlijke schoonheid. Met ouders die het Feestpaleis frequenteren kan dat haast niet anders.

Ik ben niet gelovig, maar zo af en toe krijg ik de indruk dat iets of iemand hierboven de tragikomedie getiteld Het Bestaan op een cynische wijze regisseert.

Enige tijd nadat de Transparantredactie mij had verzocht het thema innerlijke schoonheid te verwerken in mijn column, planden enkele illustere figuren uit mijn vriendenkring (die welbeschouwd eigenlijk louter uit illustere figuren bestaat) een trip naar het Feestpaleis. Ziedaar een plotwending waar ene Quentin Tarantino stikjaloers op zou zijn. En terecht.

Want het Feestpaleis, beste lezer, is een begrip.

Voornamelijk in de wijde omtrek van Beervelde, een gemeente die haar niet bijster flatterende naam van enig elan tracht te voorzien met de jaarlijkse verkiezing van een Aardbeienprinses (lees en ween, Quentin) en met het Feestpaleis. Dit instituut, dat zichzelf als danstheater omschrijft, bestaat al sinds mensenheugenis. De geschiedenis en enige research leren ons dat het danstheater in vroegere tijden slechts bezocht kon worden tussen 12 en 16 uur, omdat daarna de plaatselijke koeien moesten worden gemolken. Een puur en onversneden brokje historiek dat barst van de – al dan niet innerlijke – schoonheid.

Mijn verwachtingen omtrent deze parel aan de kroon van de vaderlandse cultuur, dat haar bezoekers a total experience belooft, waren dan ook hooggespannen. Ze werden ingelost zodra ik het paleis (dat bij nader inzien meer weg had van een ruim uitgevallen rijwoning, doch dit geheel terzijde) betrad, en wel in

de Rubensiaanse vorm van de rijpere dame die de vestiaire beheerde. Toen ik aangaf dat ik eerst nog mijn identiteitskaart uit mijn jas diende te vissen, vroeg ze me met een vette knipoog en dito grijns: “Zijt ge nog geen 18 misschienst?” Ik bemerkte dat vlak boven haar weelderige boezem de zinsnede la dolce vita stond getatoeëerd. De innerlijke schoonheid spatte me zowat in het gezicht.

Ze was lang niet de enige dame met bijzonder intrigerende inktboodschappen op al even intrigerende lichaamsdelen (als schrijver ben ik nu eenmaal geïnteresseerd in teksten allerhande, ook al bevonden de teksten in casu zich niet op handen maar op onderruggen). Daarnaast vielen er nog zoveel andere vormen van innerlijke schoonheid te bespeuren dat het mapje met notities in mijn gsm alras vol raakte.

Er was de jongeman die zijn innerlijke schoonheid en beginnende buikje in een T-shirt van Playboy had gehesen en die op weinig aan de verbeelding overlatende wijze aanpapte met een daartoe voorziene danspaal. Er was de Valentijndecoratie – dat de feestdag in kwestie reeds enkele weken was verstreken, deed niks af aan de innerlijke schoonheid van de ballonnen in hartjesvorm. Er was Superdry Fluoman, die zijn innerlijke schoonheid kracht bijzette middels fluokleuren die onder invloed van de lichteffecten een eigen, schreeuwerig leven begonnen te leiden. Ik zag ‘m voortdurend, om de eenvoudige reden dat zijn reflecterende verschijning niet uit mijn blikveld viel te bannen.

emotio-Nelen

Martijn Nelen – graffiteur, illustrator, slam poëet maar bovenal columnist.

M

N

|

Bij het verlaten van het paleis ontwaarde ik een getuned vehikel. Op de achterruit prijkte, tussen een kluwen van tribals, de zin Axana on board. Ik hoop dat Axana opgroeit tot iemand met oog voor innerlijke schoonheid. Met ouders die het Feestpaleis frequenteren kan dat haast niet anders.

LE

emotio-nelen

Ik ben blij met mijn recentelijk verworven ‘membership card’ van het Feestpaleis. Het bleek een paradijs te zijn voor columnisten, amateurantropologen en andere adepten van innerlijke schoonheid.

NE

23

Niet enkel op visueel, maar ook op auditief vlak was de innerlijke schoonheid alomtegenwoordig. Zo knalde iemand die gezegend was met de stem van een foorkramer op tijd en stond een tot nadenken aanzettende oneliner door de boxen. “Gaan met die banaan” en “Show me the money” zijn me het meest bijgebleven.

De deejays – de enige aanwezigen die er verveeld uitzagen – zorgden voor hits die ik kende van Q-music, de radiozender waarop ik word getrakteerd op de werkvloer. Al kan het ook zijn dat ze gewoon zaten te facebooken; ze schenen niet bijzonder intensief bezig (met innerlijke schoonheid). Van sommige nummers werden de bijhorende clips geprojecteerd op een scherm, waardoor het mij begon te dagen dat I’m in love with the coco wellicht niet over kokosnoten gaat. Eén en ander deed vermoeden dat I’m an albatraoz ook niet over zeevogels handelt, maar waaraan het wél refereert is mij nog steeds een raadsel. Bon, innerlijke schoonheid mag best een tikkeltje mysterieus zijn.

AR

N TIJ

Schone kunst na 1900

|

schone kunst na 1900

24

TEKST: STEFAAN WILLEMS FOTO’S: SANDER BELMANS

25 schone kunst na 1900

|

Heeft de misplaatste grap van Marcel Duchamp het gehaald van de ‘Schoonheid’?

26 schone kunst na 1900

|

In elke grootstad zijn er momenteel wel twee of drie kunstscholen; zijn er musea voor moderne en hedendaagse kunst; zijn er galerieën; zijn er platformen voor actuele kunst; en is er initiatief van onderuit zoals non-profits, kunstcollectieven, enz. die vaak pop-uptentoonstellingen organiseren. Geen gebrek aan kunst. Toch is de kunstkijker op zijn hoede en stelt die zich vragen bij wat hij of zij ziet.

“Is dat nu schoon?” is daarbij een standaardvraag. Is er nog schoonheid in de kunst? Moet kunst überhaupt schoon zijn?

Het urinoir Marcel Duchamp (1887-1968) is in oorsprong een kunstschilder die sterk beïnvloed was door het kubisme en surrealisme. Dit zien we vooral in zijn vroegere werken, zoals Nu descendant un escalier (Naakt dat een trap afdaalt). Waar Marcel echter faam mee won in de kunstgeschiedenis is de readymade Fountain, een industrieel vervaardigd urinoir dat hij liggend presenteerde met op de zijkant het opschrift R. Mutt. Hij diende dit werk anoniem in op een kunstwedstrijd. De jury dacht dat het om een misplaatste grap ging en weigerde de deelname van het werk. Zo’n honderd jaar later, in 2004, is de Fountain door een panel van ongeveer vijfhonderd kunstkenners verkozen tot het meest invloedrijke kunstwerk van de twintigste eeuw. Heeft de misplaatste grap van Marcel het dan gehaald van de ‘Schoonheid’?

Marcel was zeker en vast een grappenmaker: nog

voor zijn carrière als kunstenaar was hij cartoonist.

Dat deze man een fenomenaal vakmanschap bezat, zien we in zijn schetsen en eerste schilderijen. Marcel was voornamelijk een kritisch denker die de grenzen van gangbare systemen en mechanismen aftastte.

Te midden van een wedstrijd met een elitair snuifje presenteert Marcel een aangekocht product. Voor ons is de readymade niets nieuws onder de zon. Maar geanalyseerd in zijn tijd moet het heel wat ophef hebben veroorzaakt, zoals ook blijkt uit de bronnen.

Met het opschrift R. Mutt verwijst Duchamp naar de Duitse term Armutt, en dit terwijl de R. in het Engels normaliter verwijst naar Richard (wat in het Engels en Frans oorspronkelijk komt van ‘iemand die rijk is’). Zo maakt hij een sociale stelling dat tentoonstellingen en de kunst zich te weinig richt op de maatschappij. Het is slechts een bijeenkomst van de elite.

Humor is ook aanwezig in het werk.

R. Mutt zou immers ook verwijzen naar de bekende komediestrip Mutt and Jeff. Of het werk schoon is?

In latere naslagwerken bekommert men zich vaak over de vorm van het werk. Sommige kunsthistorici zien er een boeddha in en zien het als een oosters en exotisch werk. Anderen zien er een Mariafiguur in en beschouwen het werk als religieus. Hoewel deze redeneringen in mijn ogen nogal van de pot gerukt zijn, slaagt het werk in al haar opzet op een schitterende manier. Iets wat geen kunst kan zijn, nam een belangrijke positie in binnen de kunstgeschiedenis en maakte plaats voor een nieuwe beeldentaal die de twintigste eeuw determineerde.

De mosselpot

|

Andy Warhol (1928-1987) is alom gekend als dé popkunstenaar van de twintigste eeuw. Hij leed aan een zeldzame huidziekte en was afkomstig van een arm, Slovaaks immigrantengezin. Men kan zich al voorstellen dat hij als jonge snaak opkeek naar de toen in opmars zijnde popsterrencultuur. Zijn carrièrestart in de reclame- en tijdschriftenwereld zal er ook wel voor iets hebben tussen gezeten. In de jaren zestig startte hij met het schilderen van Campbells soepblikken op groot formaat en wist hij de invloedrijke galeriehouder en kunstverzamelaar Leo Castelli te interesseren voor zijn werk. Andy produceerde kunst als een massaproduct en ging te werk als een

Is de kunst ziek? Schoonheid is een complex begrip dat tijd- en plaatsgebonden is. Wat is schoon en wat is niet schoon? Ik zou het jammer vinden om alles af te breken door een melancholische blik op een ver verleden waar realisme en vakmanschap de plak zwaaiden. De drie bovenstaande haltes in de kunstgeschiedenis tonen aan hoe we als mens kritischer zijn geworden. Vandaag is een kunstwerk een mix van vorm en concept. Kunst is uitdagend en tast grenzen af. En bovendien vind ik bovenstaande kunstwerken ook echt mooi!

schone kunst na 1900

Soepblikken

Tot slot

27

Marcel Broodthaers (1924-1976) is nog zo’n gecontesteerde figuur als het aankomt op schoonheid.

Marcel was lange tijd een getourmenteerd dichter.

Tot zijn veertigste was hij maar een niemendalletje.

Hij besloot toen zijn dichtbundels in een plaasteren structuur te gieten en bracht verf aan met de nagellak van zijn vrouw. Hij titelde het werk Pense Bête (ezelsbruggetje, geheugensteuntje) net zoals de titel van de dichtbundel die erin verscholen zit. Dit was de start van zijn carrière als beeldend kunstenaar die maar dertien jaar zou duren, maar lang nazindert in de kunstgeschiedenis. Marcel was in de eerste plaats een linguïst die graag een spel aanging met de taal, maar was evengoed een filosoof. Zijn bekendste werk is zonder meer De Mosselpot waarin hij een verband legt tussen le moule (in het Frans: gietvorm, mal) en la moule (Frans voor mossel). Daarmee toont hij zijn fascinatie voor Magrittes La trahison des images. Is deze Marcel dan ook zo’n ketter als het aankomt op schoonheid? Ook hier neemt humor een plaats in het werk. Toch blijft de lyriek waaraan zijn poëzie zo rijk was prominent aanwezig in zijn beeldend werk, zoals zijn fascinatie voor de weidsheid van de Noordzee.

emotieloze machine met voornamelijk zeefdrukwerk. Zijn kunst was een proces van eindeloze reproductie. Wat wil Andy daarmee bewijzen? In feite was hij een op en top Marxist die de nieuwe systemen van productie wou blootleggen. Andy richtte The Factory op, een kunstfabriek waar ook talloze feestjes voor homo’s, travestieten, junk’s, fotomodellen, enz. werden georganiseerd. Andy noemde dit marginaal grut zijn kunstarbeiders. Hij etaleerde zichzelf als de baas van zijn fabriek. Een ander motief was om kunst van haar piëdestal te duwen. Door banale, commerciële producten in massa’s te tonen (net zoals in de supermarkt) haalde hij het elitarisme onderuit.

Hij dreef dit proces ten top wat hem in 1968 slachtoffer maakte van een schietpartij. In de jaren zeventig ging hij op een meer gematigde manier te werk. Zijn meest bekende werken dateren dan ook uit de jaren zestig.

Ellen De Grauwe TEKST: SISKA MINGNEAU FOTO: ELLEN DE GRAUWE

28

Jonge twintiger, Gentse én een immer bezige bij, versterkt sinds kort onze raad van bestuur:

Beschrijf jezelf met 4 woorden.

Sportief, goedlachs, flexibel en linkshandig.

|

ellen de grauwe

Waar ben je in het dagelijkse leven mee bezig?

Ik werk bij de Vereniging Vlaamse Jeugddiensten; de koepel voor jeugdambtenaren. Ik ben stafmedewerker en ontferm mij over animatie en programmatie (Grabbelpas), participatie en begeleiding van jeugdraden. En dit jaar mag ik ook een internationaal project op poten zetten!

Daarnaast ben ik heel hard bezig met lopen. Ik ben aangesloten bij Gentloopt en train voor mijn eerste marathon. Dus dat neemt wel wat tijd in beslag. Mijn huis wordt onderwijl ook verbouwd. Hier en daar haal ik mijn handen uit de mouwen en werk ik zelf ook mee, vooral afbreken (lacht). Alle andere vrije momenten spendeer ik met vrienden en familie voor een gezellige babbel en met lekker gaan eten.

Hoe ben jij bij Graffiti vzw terechtgekomen?

In mijn vorige job, jeugddienst Dendermonde, heb ik een aantal kleinschalige projecten op poten gezet rond graffiti samen met Pieter die toen stage liep bij Graffiti. Zo werden mijn activiteiten opgemerkt en overhaalde Graffiti me om tijdens een studiedag het graffitibeleid van Dendermonde uit de doeken te doen.

Zo is de bal aan het rollen gegaan. Ik wou al vroeger in de rvb komen maar wegens te druk kon ik dat toen niet combineren. Nu krijg ik de kans om namens VVJ in de rvb te zetelen. Een mooie win-winsituatie.

Is er een Grauw (hihi) kantje waarvan je ons op de hoogte wilt stellen?

Ik word echt, maar echt héél slechtgezind als ik honger heb en er geen mogelijkheid of vooruitzicht is om iets lekkers te eten. Daarbij ben ik door mijn glutenintolerantie de moeilijkste persoon om eten voor klaar te maken. Het liefst zou ik helemaal geen vlees eten maar door mijn glutenintolerantie is veel veggievoedsel uitgesloten. Vis eet ik ook wel graag.

Noem mij dus maar gemakshalve een flexitariër (lacht).

Wat maakt jou gelukkig?

Kleine dingen vooral. Ik kreeg net een gratis drinkbus bij mijn bestelling en dat vind ik dus geweldig!

Eigenlijk maakt heel veel mij gelukkig. Een leuke avond met vrienden met veel gelach en gezwans. Op zondag uitslapen, op mijn gemak een koffietje drinken in de ochtend of middagzon, met zicht op de tuin, wachtend op een omelet met een pistoleeke…

Als uitsmijter. Welk schoonheidsideaal vind jij nogal overroepen?

Kan je je vinden in de 7 klassieke schoonheden?

Goh, nu vraag je me wat! Uiterlijk blijft uiterlijk natuurlijk. Ik vind het vooral belangrijk wat iemand uitstraalt. Iemand met charisma en die uitstraalt: hier ben ik en ik sta recht in men schoenen, vind ik veel belangrijker en mooier dan die zeven schoonheden.

Bedank en veel plezier in de rvb!

29 ellen de grauwe

|

Iemand met charisma en die uitstraalt: hier ben ik en ik sta recht in men schoenen, vind ik veel belangrijker en mooier dan die zeven schoonheden.

what’s up doc?

|

what’s up doc?

30

nieuwe aanwinsten in de graffitibib!

Graffiti vzw beschikt over een uitgebreide collectie informatiebronnen over graffiti en street art.

Honderden boeken, dvd’s, krantenknipsels, thesissen en magazines. Bekijk de collectie online op de website of kom een kijkje nemen in onze boekenkasten!

Raadplegen en ontlenen is gratis!

Onze graffitibib is open van maandag tot donderdag van 13.30 tot 17 uur of na afspraak is gelegen in de Dampoortstraat 84, 9000 Gent

Fistful of Steel I GHENTIZM, PAINTEDTRAINS & KINGSATKNIGHT UITGAVE IN EIGEN BEHEER 2014

Hoera, een nieuw Belgisch magazine! Ghentizm, Paintedtrains en Kingsatknight, zijn voor ons geen onbekenden – op onze expo over Gentse graffiti hadden we ook beeldmateriaal van hen tentoongesteld. Dit keer verzamelden ze samen hun foto’s van Belgische treingraffiti. Het magazine Fistful of steel I is het resultaat. Ik vermoed dat de titel een bewuste verwijzing is naar een nummer van Rage Against The Machine. Net als dat nummer word ik, als fan van het genre, door de foto’s in dit magazine vaak weggeblazen. Zelfs de cover doet denken aan oude, zelfgemaakte punkmagazines.

De meeste beelden zag ik al eens op sociale media, maar dat zegt meer over mijn sociale mediaverslaving dan over de originaliteit van het boekje. Er zijn slechts 150 exemplaren gedrukt en elk exemplaar wordt vergezeld van een leuke sticker van het logo van Paintedtrains. Dat maakt elk magazine nét dat tikkeltje exclusiever.

Verwacht je aan 26 pagina’s met de crème de la crème van de Belgische treingraffiti. Ik kijk alvast uit naar de tweede editie!

SANDER DEMEESTER

Un nouvel art de militer Happenings, luttes festives et actions directes

OLLYSTUDIO EDITIONS ALTERNATIVES 2013 97890 8998 268 1

Haut les murs verzamelt het werk van een twintigtal internationale artiesten met een talent voor sprekende beelden. Het boek ziet er in eerste instantie log en onhandig uit, maar zodra je de kaft omdraait is er geen weg meer terug. Honderden postercreaties van over heel de wereld slaan je om de oren. Van puur stilistische collages over kleurrijke ornamenten tot stevige politieke stellingnames.

Weinig in dit boek laat je onberoerd: de beweegredenen van de artiest, de grootte van het werk, de krachtdadigheid van het beeld… Een extra meevaller is dat je van elke artist een uitscheurbare poster krijgt. Alleen hoop ik dat je de posters laat voor wat ze zijn en na het bekijken van Haut les murs voldoende inspiratie hebt om zelf aan de slag te gaan!

EUGENIE D’HOOGHE

VICTION WORKSHOP VICTIONARY 2012 978 988 19439 9 6

Naast een overzicht van typografie als beeldend element en zelfs als ruimtelijk object (dé nieuwe hype), is dit boek ook een tijdsdocument: wat is er sinds 2012 gaande in de internationale typografische wereld? Je komt het te weten in Typoholic.

Uitgeverij Victionary levert al jaren grafische boeken van zeer hoge kwaliteit af, zonder de zin voor overdrijving en flash die andere spelers soms nekt. Een prachtig uitgegeven kijkboek, waarvan de eigen vormgeving neutraal en goed is, zodat de lezer nooit wordt gestoord in zijn kijkervaring. De opgenomen werken zijn stuk voor stuk van een niveau dat jaloezie oproept bij ondergetekende – de ideale voedingsbodem voor een razende creatieve boost!

SANDER BELMANS

|

STEFAAN WILLEMS

L’art du collage urbain

Material types in design

what’s up doc?

Generatie x beroept zich vaak op het mei ’68 verhaal waarin verzet tegen de gevestigde orde, het toenemende kapitalisme en de groeiende mondiale ongelijkheid zegevierden. Via deze historische referentie vergelijken ze zich graag met de huidige generatie y (wij dus) die op zijn lauweren blijft rusten. Sébastien Porte en Cyril Cavalié brengen met hun boek Un nouvel art de militer een nieuwe vorm van verzet in theorie en beeld.

Ze spreken over de verzetsleden van de jaren 2000 die in tegenstelling tot verouderde vormen van protest – zoals de staking – een creatief gevecht voeren tegen de tekortkomingen van ons systeem: parades van clowns door de stad, picknicken op openbare wegen, performances voor instituten enz.

Dit boek schetst een roemrijk scala aan actievoering van onze generatie dat breekt met de successen van onze voorgangers. Zo kunnen wij ook onze kinderen wijzen op het belang van een kritische houding ten aanzien van politieke, economische, religieuze of sociale systemen. Tegelijkertijd is het boek een bewustmaking en inspiratiebron voor jong geweld (op een positieve manier!). Haal je beste Frans uit de kast en het boek leest als een sneltrein. Bovendien wordt het aangenaam afgewisseld met beeldmateriaal van de gekste acties. Een ode aan het koppige jong zijn.

Haut les murs

31

SÉBASTIEN PORTE & CYRIL CAVALIÉ EDITIONS ALTERNATIVES 2009 978 286227 615 1

Typoholic

Vernissage op 10/04: van 19.30 tot 23.30 u.

Expo#9: 13/04 tot 10/07 van ma tot do van 13.30 tot 17.00 u.

GrafďŹ ti vzw Dampoortstraat 84, 9000 Gent Info: stefaan@grafďŹ tivzw.be

expo # 9:

missie & visie

Transparant is een driemaandelijkse uitgave van Graffiti vzw die aan het jeugdwerk wordt aangeboden.

Over grenzen van humor en vrije meningsuiting

Graffiti vzw biedt kinderen, jongeren en jeugdwerkers ruimte en middelen aan om op een creatieve manier kennis te maken met, te experimenteren met en zich te ontplooien in diverse creatieve communicatievormen. Communiceren is immers een basisvoorwaarde om actief, bewust en kritisch te participeren in de samenleving. Onze dienstverlening stoelt op kwaliteit en diversiteit. We profileren ons naar diverse doelgroepen en streven naar maximale inspraak en participatie van deelnemers en medewerkers in alle facetten van de werking.