Słownik grupy 2 by Grafika WIT

D T P

Słownik pojęć

SPIS TREŚCI 4 IMPOZYCJA 6 KAPITALIK / KAPITAŁKA 8 OVERPRINTING / KNOCKOUT 10 PAGINA, PAGINACJA 12 PARA DRUKARSKA / ROZKŁADÓWKA 14 PROOF 16 WKLEJKA, WYKLEJKA, PRZYKLEJKA 20 260%

IMPOZYCJA

4 1

5 8

stronice następowały według określonej numeracji. Impozycja oprócz położenia poszczególnych użytków lub stronic opisuje także elementy dodatkowe, np. znaki pasowania (pasery i celowniki), znaczników złamywania i cięcia (znaczniki formatu). W związku z tym, że składkowanie jest procesem żmudnym, wymagającym dużego skupienia i – w wypadku ręcznego wykonywania – podatnym na błędy, obecnie do

kładkowanie, montaż elektroniczny/arkuszowy. Jedna z najważniejszych czynności w procesie przygotowania publikacji do druku, która polega na rozplanowaniu i ułożeniu obrazu całego arkusza druku (wszystkich stron do wydrukowania). Celem impozycji jest jak najbardziej efektywne rozłożenie elementów, a także rozmieszczenie stronic w odpowiedniej kolejności i układzie, aby po wydrukowaniu i złożeniu arkusza

Schemat impozycji dla zewnętrznej i wewnętrznej strony arkusza publikacji 8-stronicowej.

Do wykonywania impozycji wykorzystuje się programy komputerowe, pluginy i skrypty,

Przykładowe to: PitStop, InPosition, SignaStation, PLDA – plugin do Adobe Acrobat 8-10.

Programy komputerowe do wykonania impozycji wykorzystują szablony, które uwzględniają m.in. typ oprawy, ewentualnie sposób kompletowania składek, liczbę stronic na arkuszu, sposób drukowania czy cięcia. Tego typu programy przyspieszają pracę, gdyż automatycznie rozstawiają cyfrowe stronice na obie strony poszczególnych arkuszy, wstawiają wakaty, uwzględniają naddatek na obcięcie, itp.. Mogą także odwzorować montaż według szablonu klienta. O sposobie wykonania impozycji decyduje przyjęta metoda zbierania składek i formowania ich w blok. Do produkcji typowych książek

zazwyczaj stosuje się pełne składki 16-stronicowe (tzw. szesnastki), ewentualnie uzupełnia się składkami półarkuszowymi 8-stronicowymi (tzw. ósemkami), oraz coraz rzadziej składkami 4-stronicowymi (tzw. czwórkami). Publikacja może być w postaci jednej składki, lub w postaci sklejonych (lub zszytych) kilku składek. Okładka i rozkładówka (środkowe kartki szytej publikacji) mogą być częścią większej składki, lub też mogą być same w sobie małymi 4-stronicowymi składkami. Impozycja składek drukarskich wykonywana elektronicznie z plików PDF gwarantuje uzyskanie absolutnej dokładności pasowania kolorów na całym arkuszu drukarskim. Całkowite pominięcie ręcznego montażu sprawia, że skraca się czas przygotowania publikacji do druku. Wykonanie impozycji obniża też koszty, gdyż nie trzeba wykonywać tradycyjnych ozalidów.

Zebrała: Magdalena Wojnowska

montażu wykorzystuje się wiele samodzielnych programów, a także pluginów i skryptów. Pozwalają one na automatyzację impozycji plików zapisanych w wielu różnych formatach graficznych.

KAPITALIK, KAPITAŁKA

apitaliki są to litery i cyfry, które wyglądają jak wersaliki, jednak różnią się od nich wielkością liter. Kapitaliki stosuje się w celu wyróżnienia fragmentu teksu lub gdy chcemy zmniejszyć wrażenie ciężkości tekstu pisanego wersalikami. Jeżeli dany krój czcionki został odpowiednio zaprojektowany z uwzględnieniem kapitalików

to ich wysokość powinna być równa wysokości minuskuły, czyli wysokości małej litery w danym kroju pisma. Prawdziwe kapitaliki charakteryzują się nie tylko odpowiednim rozmiarem, ale również tym, iż litery są odpowiednio zaprojektowane zachowując odpowiednią grubość oraz światła między poszczególnymi znakami.

Kapitaliki to litery i cyfry, które wygladają jak wersaliki zachowując wysokość minuskuły.

Na zdjęciu widać wymuszone kapitaliki w programie graficznym, prawdziwe kapitaliki oraz kapitaliki uzyskane poprzez zestawienie różnych rozmiarów czcionek.

Jeżeli dany krój pisma nie ma zaprojektowanych kapitalików, można je wymusić w programach graficznych. W efekcie otrzymujemy tzw. pseudokapitaliki. Program skaluje odpowiednio wersaliki w celu osiągnięcia efektu zbliżonego do kapitalików. Niestety podczas tego zabiegu zmianie często ulegają grubości liter a światła pomiędzy poszególnymi znakami tracą swoje pierwotne proporcje.

książki w twardej oprawie. Kapitałka pełni rolę zarówno dekoracyjną jak i praktyczną, ponieważ wzmacnia grzbiet książki oraz przytrzymuje przyklejone lub zszyte kartki. Kapitałka najczęściej wytwarzana jest z jedwabiu, półjedwabiu lub bawełny.

zebrał: Michał Sumka

apitałka jest to ozdobna tasiemka, którą przykleja się na obu końcach grzbietu

Kapitałka pełni rolę deokracyjną oraz praktyczną, wzmaniając grzebiet książki.

OVERPRINTING / KNOCKOUT

adrukowanie, z języka angielskiego overprint, jest atrybutem nadawanym elementom graficznym (a konkretnie barwie tych elementów). Stosuje się go w celu wyeliminowania prześwitów podłoża w przypadku niezbyt dokładnego spasowania matryc drukarskich. Kolor opisany tym atrybutem będzie nadrukowany na każdym

innym kolorze (bez stosownego wybrania). Niewłaściwe wykorzystanie atrybutu nadrukowania może doprowadzić do niepożądanych efektów ubocznych w produkcji poligraficznej, dlatego należy pamiętać, że nadrukowany powinien być tylko kolor czarny w polach 100% krycia (aplach) tylko

Przykład atrybutu nadrukowanie (overprint).

Przykład atrybutu konockout z wyłączoną opcją nadrukowania.

i tylko wtedy, kiedy znajduje się na jakimś tle. Pod tym czarnym elementem będzie oczywiście warstwa farby w innym kolorze, ale w tej sytuacji będzie ona niewidoczna, a tak naprawdę nawet pogłębi odcień czarnego koloru. Nie ma natomiast potrzeby stosowania atrybutu overprint dla elemntu znajdującego się na białym tle.

Podczas przygotowywania projektu dla celów drukarskich zalecane jest włączenie opcji nadruku

erminem odwrotnym jest knockout nazywany także wybraniem. Jest on równoznaczny z wyłączeniem opcji overprint. Innymi słowy, tło pod wybranym elementem graficznym musi zostać wycięte („wyczyszczone”).

zebrała: Olga Dronszcz

Przykład pokazuje wyłączenie oraz włączenie opcji overprint dla wydruku cyjanowego koła na żółtym tle. Po użyciu knockoutu tło żółte będzie miało w miejscu cyjanu puste miejsce. Bez zastosowania knockoutu, cyjanowe koło nadrukowane na żółte tło zmieniłoby swój kolor, ponieważ widzielibyśmy obie warstwy farby.drukarskiej.

PAGINA, PAGINACJA

łowo pagina pochodzi z łaciny i znaczy dosłownie „stronica”. Paginacja to numerowanie stron dzieła, tzw. paginy zwykłe, które obejmują wszystkie kolumny książki, lecz nie na wszystkich stronicach się znajdują. Z bieżącej paginacji wyłączone są m.in. stronice: stronica ze spisem treści, strona tytułowa, strona redakcyj-

na, wakaty, stronice wypełnione całkowicie ilustracjami, wkładki. W każdej książce numery parzyste znajdują się na stronach verso, a nieparzyste na stronach recto. Paginacja powinna być konsekwentna, łatwa do odnalezienia i nie zakłócać odbioru tekstu.

Sposoby rozmieszczenia paginacji na stronach verso i recto

Rodzaje żywych pagin

ywa pagina to wiersz nad lub pod kolumną druku zawierający numer strony, tytuł dzieła lub rozdziału, a w encyklopediach i słownikach pierwsze i ostatnie hasło strony. Wyróżniamy trzy rodzaje żywych pagin: 1. Otwartą – sam tekst bez żadnych ograniczeń liniowych z paginacją.

2. Podkreśloną – tekst z paginacją umieszczony nad linią. 3. Zamkniętą – tekst z paginacją umieszczony między dwoma liniami. Żywych pagin nie umieszcza się m.in. na stronie tytułowej, redakcyjnej, pierwszej stronie spisu treści, wewnętrznych stronach tytułowych, wakatach. Składane są zazwyczaj pismem o mniejszym stopniu niż tekst główny dzieła, można użyć również kapitalików czy kursywy. Odstęp między żywą paginą a tekstem powinien być nieco większy niż interlinia tekstu głównego. Na końcu żywej paginy nie stawa się kropki. W paginach zamkniętych odległość tekstu od obu linii musi być jednakowa. Jeśli treść żywej paginy jest za długa można uciąć wiersz, a na końcu postawić wielokropek. Żywe paginy umieszcza się częściej w publikacjach naukowych, zawodowych, w słownikach i encyklopediach.

zebrał: Paweł Sierny

Paginy oznaczamy cyframi arabskimi, wyjątkiem jest rzymska paginacja materiałów wydawniczych poprzedzających tekst główny, np. przedmowy, wstępu krytycznego. Składamy je pismem prostym lub pochyłym o tym samym lub dwa punkty mniejszym stopniem niż stopień tekstu głównego. Paginy umieszczamy w odległości półtora wiersza światła od marginesu dolnego stronicy. Jeśli stosujemy paginację dolną, to należy nią objąć również stronę szpicową, jeśli zaś górną – to na kolumnie z rozdziałem pomijamy paginę. Pagina może stanowić element dekoracyjny, można ją ująć w znaki specjalne, ornamenty lub na tle.

PARA DRUKARSKA ROZKŁADÓWKA

ara drukarska to dwie strony

publikacji poligraficznej leżące w gotowym wyrobie na wspólnym arkuszu papieru, stykające się wewnętrznym marginesem.

– przygotowaniem materiałów do druku.

Inaczej mówiąc to dwie strony, leżące obok siebie na jednym papierze np. strony pierwsza i ostatnia, druga i przedostatnia.

Przykłady zastosowania pary drukarskiej: umieszczenie w czasopiśmie plakatów, zdjęć, planów, rysunków itp. nie mieszczących się na jednej kolumnie, mini-impozycja czyli ułatwienie pracy dla montażysty w drukarni.

Wyraz „para drukarska” jest związany z redakcją techniczną i DTP

Para drukarska wyjątkowo może być rozkładówką.

Przykład pary drukarskiej. Pierwsza i ostatnia strona dziennika.

Przykładowa rozkładówka, a jednocześnie para drukarska.

widziące w całości w publikacji poligraficznej. To też środkowe strony takie publikacji w oprawie szytej przez środek grzbietu – bez strat na klej i bez utrudnień widoczności wynikających z ugięcia kart w okolicy grzbietu, co jest wadą oprawy klejonej. Rozkładówka środkowa to jedyne strony widzące, które są jednocześnie parą drukarską. W rozkładówce jest widoczny dokładny zadruk obu stron, bez strat, które towarzyszą falcowaniu innych stron.

Jest możliwość wyjęcia rozkładówki środkowej z publikacji po odgięciu zszywek. Stąd rozkładówki wykorzystuje się zwykle do prezentacji najatrakcyjniejszych materiałów ilustracyjnych. Rozkładówki służą często również do publikowania plansz rysunków technicznych, plakatów, itd., które zainteresowany czytelnik może łatwo wyjąć z wkładu stron. Rozkładówka jest idealnym miejscem na publikację materiału ilustracyjnego niemieszczącego się na pojedynczej stronie.

Zebrała: Angela Greniuk

ozkładówka to dwie strony

PROOF

roof (próba kolorów) - ko-

lorowa, specjalnie wykonana odbitka (lub specjalistyczny wydruk) będąca dla drukarza maksymalnie zbliżonym obrazem tego, co powinien osiągnąć na maszynie drukarskiej pod względem wierności barw. Proofy robi się z najważniejszych stron czasopisma, np. z okładki, reklamy całostronicowej, lub z najbardziej reprezentatywnej strony artykułu lub działu publikacji.

Powinno się wykonywać co najmniej jednego proofa na każdą stronę arkusza drukarskiego (w praktyce robi się mniej z powodu wysokich kosztów). Można również zrobić jedną zbiorczą próbę koloru zawierająca na jednym arkuszu zestaw najważniejszych, lub najbardziej charakterystycznych zdjęć lub innych elementów graficznych.

Rys. 1. Odbitka oryginału z wydrukowanym paskiem kontrolnym proofa.

Rys.2. Pasek kontrolny proofa z certyfikacją. Zawiera informacje o dokładności kolorów oraz dopuszczalnych odchyleniach danego parametru.

o prawidłową kalibrację urządzeń i przestrzeganie reżimów technologicznych. Aby można było ocenić kolory na proofie pod pracą dodatkowo drukuje się specjalny pasek kontrolny zawierający kratkę pewnych konkretnych kolorów, które następnie zostaną zmierzone spektrofotometrem. Pomiar pokaże czy są one zgodne ze standardem i jak dokładnie kolory zostały odwzorowane na wydruku. zebrała: Aleksanra Zygadło

Proof dzieli się ze względu na sposób wykonania na dwa rodzaje: 1. Proof analogowy (próba analogowa)- odbitka wykonana z filmów/klisz przygotowanych dla drukarni. Do najważniejszych prób analogowych należą systemy: Cromalin, Matchprint. 2. Proof cyfrowy (próba cyfrowa) - wydruk na specjalnej drukarce (atramentowej, laserowej, sublimacyjnej, termotransferowej, itp.), z użyciem specjalnych materiałów eksploatacyjnych i z użyciem specjalistycznego oprogramowania typu RIP (ang. Raster Image Processor). Do najważniejszych prób cyfrowych należą systemy: Iris, Rainbow. Oba rodzaje wymagają dużej staranności przy ich wykonywaniu, jak również wiedzy - chodzi m.in.

WKLEJKA, WYKLEJKA PRZYKLEJKA

yklejka - część wkładu znajdująca się na jego początku i końcu. Jest to arkusz papieru o gramaturze zwykle trochę większej od arkuszy wkładu, złożony na pół, który jest przyklejony, całą powierzchnią styku, zarówno do wewnętrznej strony okładziny okładki jak i do pierwszej (lub ostatniej) kartki wkładu. Głównym zadaniem wyklejki jest właśnie połączenie okładki z wkładem czasem

jednak jest ona dodana także w celu zdobniczym. Wyklejki w składzie są oczywiście dwie - każda dla jednej z okładzin okładki. Wyklejki stosuje się przy sztywnych okładzinach. Wyklejki są niezadrukowane lub zadrukowane tłem lub wzorem, natomiast informacje treściowe umieszcza się tam bardzo rzadko. Wyklejka nie jest numerowana,

Wyklejka

rzyklejka – jest dodatkowym elementem składki skompletowanej, połączonym ze składką podstawową przez przyklejenie do dowolnej stronicy wewnętrznej składki podstawowej. Jest to dodatek wklejany w blok książkowy, ale w przeciwieństwie do wklejki nie musi być kartką oraz nie musi być dołączany do składu w miejscu grzbietu. Mogą być to materiały promocyjne dołączane do magazynu, próbki produktów czy zapachów, gratisowe płyty itp.

w której można umieszczać integralne rzeczy należące do danego wydania książki, albumu, atlasu itp. jak np. mapy, plansze, wzorniki, karty perforowane ułatwiające czytanie tabel, wykazy skrótów, specjalne papierowe okulary z różnokolorową folią, płyty CD i inne pomocnicze materiały. W oprawach bibliotecznych kieszenie są specjalnie przyklejane na miejscu w bibliotekach w celu umieszczania w nich kart bibliotecznych

Przyklejką jest np. Kieszeń książki - w oprawie twardej trójkątny lub prostokątny kawałek płótna, papieru lub elastycznego tworzywa sztucznego (najczęściej przeźroczystego) przyklejony do wewnętrznej okładziny okładki w dolnym zewnętrznym rogu lub wzdłuż zewnętrznej krawędzi, tworzący w ten sposób kieszeń,

Przyklejka

klejka – jest dodatkowym elementy składki już skompletowanej, połączona ze składką podstawową przez przyklejenie do dowolnej stronicy wewnętrznej składki podstawowej. Jest to dodatkowa kartka wklejaną w blok książkowy. Wklejka może być 2- lub 4- stronicowa z zadrukowanymi wszystkimi lub niektórymi stronami. Jest ona wklejana swoją ostatnią stroną w blok. Należy pamiętać, żeby przy projekcie uwzględnić miejsce na klej

– 5-10 mm od grzbietu. Jest ona przydatna w przypadku gdy np. format składu jest mniejszy niż strona, którą należy dodać. Wklejkami są np: Przedłużka — wklejka o formacie większym od kart książki, zamieszczona zwykle na części uzupełniającej, widoczna dla czytelnika w czasie czytania innych stronic książki (najczęściej mapy, plany, rysunki).

Wyklejka przedłużka

Frontyspis — strona poprzedzająca kartę tytułową książki, zawierająca niekiedy spis dzieła, portret autora, ilustrację lub tytuł ogólny wydania; ilustracja całostronicowa (najczęściej

jako wklejka) umieszczona obok karty tytułowej; W starych drukach — karta tytułowa wykonana techniką miedziorytniczą.

Wyklejka frontyspis

wklejka. W oprawach bibliotecznych kieszenie są specjalnie przyklejane na miejscu w bibliotekach w celu umieszczania w nich kart bibliotecznych

Zebrała: Aneta Wnetrzak

Errata - wykaz błędów dostrzeżonych w publikacji po jej wydrukowaniu, wraz z ich sprostowaniem, dołączony do każdego egzemplarza nakładu, zwykle w postaci oddzielnej kartki, jako wkładka lub

Wyklejka errata

260%

ednym z istotnych elementów potrzebnych do przygotowania do druku jest wiedza, jaką maksymalną ilość farby można użyć w jednym punkcie wydruku, żeby farba się nie ‚rozlała’. Ilość farby użytą do druku w jednym punkcie nazywamy

wysyceniem. Na każdy z kolorów CMYK przypada po 100%, a więc teoretyczna, maksymalna ilość farby przy użyciu tej palety kolorów to 400%. W rzeczywistości, ilość farby jaka może zostać użyta, zależy od użytego papieru / podłoża. W przypad-

Różne rodzaje czerni.

Projekt i efekt uzyskany w druku - wąskie elementy druku mogą ulec rozlaniu, przy zastosowaniu maksymalnego nasycenia koloru

Problem zbyt dużego wysycenia dotyka przede wszystkim koloru czarnego (K). W przypadku użycia K=100%, beż użycia pozostałych kolorów, w wydruku otrzymamy kolor grafitowy. Aby otrzymać głęboką czerń w wydruku, stosuje

się dopełnienia innych kolorów razem z czernią, np: K=100%, C=70%, M=70%, Y=70%. W standardowym druku CMYK, maksymalne pokrycie farbą wynosi: od 160% do 260% dla papieru gazetowego, do 280% dla papieru offsetowego, do 280% do 340% dla papieru powlekanego. Zebrał: Maciej Kowalski

ku przekroczenia maksymalnej ilości farby możliwe jest: rozlanie (wąskie elementy grafiki mogą zostać zamazane), sklejanie akruszy, plamienie / brudzenie, fałdowanie podłoża.

Podziękowania dla cioci Wikipedii i wujka Google’a za udostępnienie materiałów.