ŹRÓDŁA SZTUCZNEGO ŚWIATŁA OGIEŃ
POCHODNIA
Prehistoryczni myśliwi odkryli, że ogień jest nie tylko źródłem światła, ale także przyjemnie grzeje. Najpierw starali się podtrzymywać ogień, który zapalał się od uderzenia pioruna, później nauczyli się go rozniecać za pomocą krzemienia albo drewienek i kawałków kory.
Nie minęło wiele czasu, a ludzie nauczyli się nosić ogień ze sobą. Stało się to możliwe dzięki wynalezieniu pochodni - kija, którego czubek obwiązywano na przykład lnem i nasączano palną smołą albo olejem. Od tego momentu armie żołnierzy mogły maszerować również nocą. Pochodnię można też było wetknąć w szczelinę w kamiennym murze i w pomieszczeniu robiło się od razu jasno. Otwarty ogień był jednak bardzo niebezpieczny i często dochodziło do pożarów.
LAMPA OLEJNA Starożytne lampy olejne mogły świecić nawet kilka godzin i były bezpieczniejsze od pochodni. Używano w nich oleju z oliwek, rzepakowego lub innego. Knoty wyrabiano początkowo z mchu, potem z włókien lnianych i bawełny, natomiast miska mogła być kamienna, ceramiczna, metalowa, a nawet szklana.
4
Nasi przodkowie bali się ciemności, bo mogli się kryć w niej złodzieje albo drapieżne zwierzęta. Wielu ludzi w przeszłości wierzyło też w straszydła i duchy. Aby uchronić się przed tymi prawdziwymi i wymyślonymi wrogami, zaczęli odkrywać różne źródła światła. Dzięki nim mogli pracować także po zapadnięciu zmroku.
ŚWIECZKA W średniowieczu najczęściej używano świeczek wykonanych z łoju, ewentualnie z tłuszczu rybiego albo wielorybiego – wszystkie one jednak strasznie śmierdziały. Tylko bogaci mogli sobie pozwolić na taki luksus jak świece woskowe. Według nacięć na świecy ludzie mierzyli także czas. Podczas burzy, zwłaszcza na wsiach, zapalano gromnice, które – jak wierzono – miały uchronić mieszkańców domu przed uderzeniem pioruna.
LAMPA NAFTOWA W połowie XIX wieku Polak Ignacy Łukasiewicz wynalazł lampę naftową. Źródłem światła jest w niej paląca się nafta, czyli destylowana ropa naftowa. Lampy naftowe składały się z naczynka na naftę, knota, szklanego klosza, który wzmacniał światło, i lusterka odbijającego światło we właściwym kierunku.
ŻARÓWKA Życie ludzi na całym świecie zmieniło się wraz z wynalezieniem żarówki. Skonstruował ją Amerykanin Thomas Alva Edison w roku 1879, a jego pierwsza żarówka świeciła przez 40 godzin. Cienkie włókienko żarzące się w szklanej bańce nie zapala się dzięki temu, że w jej środku nie ma powietrza. Dzisiejsze żarówki mogą świecić przez długie miesiące i lata.
NOWOCZESNE ŹRÓDŁA ŚWIATŁA Dzięki wynalezieniu żarówki możliwe stało się pojawienie reflektorów, świetlówek, a nawet ogromnych podświetlonych billboardów. Centra wielkich miast rozświetlone są dziś we dnie i w nocy dziesiątkami świecących reklam, a na ulicach palą się latarnie uliczne.
5
MIASTO I CIEMNOŚĆ Kiedy spisz, mnóstwo ludzi pracuje
Po zmierzchu życie w miastach toczy się dalej. Chociaż ruch na drogach ustaje, chodniki pustoszeją, a ciemności są rozpraszane jedynie przez lampy uliczne, są miejsca, gdzie nawet w bardzo późnych godzinach ciągle się coś dzieje. To na przykład szpitale, restauracje, teatry, hotele czy redakcje gazet.
INTENSYWNA TERAPIA
TA
XI
POLICJA
h o t e l
Policjanci muszą czuwać w dzień i w nocy. Ci, którzy mają służbę w nocy, wiedzą, że czekać ich może pościg za przestępcą albo ratowanie ludzi znajdujących się w niebezpieczeństwie. Dzięki zainstalowanym w radiowozach krótkofalówkom są w stanie przybyć na miejsce chwilę po tym, gdy dostaną wezwanie, i złapać sprawcę na gorącym uczynku.
997 Policja
Na oddziale intensywnej terapii lekarze i pielęgniarki utrzymują stałą opiekę nad ludźmi, których życie jest poważnie zagrożone, na przykład po wypadku drogowym, poparzeniu lub innych ciężkich urazach. Na takim oddziale jest tylko kilka łóżek wyposażonych w najnowocześniejszy sprzęt.
CHIRURGIA Na oddziale chirurgicznym lekarze przeprowadzają operacje. Kiedy zagrożone jest życie pacjenta, trzeba operować nawet w środku nocy. Niektóre operacje trwają kilka godzin i są bardzo trudne. Do takich zabiegów należą na przykład te wykonywane na sercu albo mózgu.
B A N K PO LIC JA
PO
LI
CJ
A
KARETKA POGOTOWIA Jeśli zdarzy się poważny wypadek, po poszkodowanego wyjeżdża karetka pogotowia. Pacjent zostanie nią szybko dowieziony do szpitala, gdzie czekają już lekarze i pielęgniarki, aby mu pomóc.
HELIPORT
999 Pogotowie ratunkowe
u2
POGOTOWIE RATUNKOWE
18
Chociaż wieczorem zamyka się gabinety specjalistyczne w szpitalach, to jednak ludzie, których stan zdrowia gwałtownie się pogorszy, nie zostają bez pomocy. Nagłymi przypadkami zajmuje się pogotowie ratunkowe, do którego pacjenci mogą się zgłaszać również w nocy, jeśli potrzebują pomocy lekarza.
TA
XI
Czasem trudno dojechać do rannego na czas karetką pogotowia. Szpital wysyła wówczas po niego helikopter ratunkowy. Po zabraniu poszkodowanego wraca on do szpitala i ląduje na oświetlonym okrągłym placu nazywanym heliportem. Niekiedy lądowisko to znajduje się na dachu budynku. Po odebraniu pacjenta z helikoptera lekarze i pielęgniarki mogą szybko przewieźć go na ruchomym łóżku na salę operacyjną i uratować mu życie.
19
MIASTO I CIEMNOŚĆ Kiedy spisz, mnóstwo ludzi pracuje
Po zmierzchu życie w miastach toczy się dalej. Chociaż ruch na drogach ustaje, chodniki pustoszeją, a ciemności są rozpraszane jedynie przez lampy uliczne, są miejsca, gdzie nawet w bardzo późnych godzinach ciągle się coś dzieje. To na przykład szpitale, restauracje, teatry, hotele czy redakcje gazet.
INTENSYWNA TERAPIA
TA
XI
POLICJA
h o t e l
Policjanci muszą czuwać w dzień i w nocy. Ci, którzy mają służbę w nocy, wiedzą, że czekać ich może pościg za przestępcą albo ratowanie ludzi znajdujących się w niebezpieczeństwie. Dzięki zainstalowanym w radiowozach krótkofalówkom są w stanie przybyć na miejsce chwilę po tym, gdy dostaną wezwanie, i złapać sprawcę na gorącym uczynku.
997 Policja
Na oddziale intensywnej terapii lekarze i pielęgniarki utrzymują stałą opiekę nad ludźmi, których życie jest poważnie zagrożone, na przykład po wypadku drogowym, poparzeniu lub innych ciężkich urazach. Na takim oddziale jest tylko kilka łóżek wyposażonych w najnowocześniejszy sprzęt.
CHIRURGIA Na oddziale chirurgicznym lekarze przeprowadzają operacje. Kiedy zagrożone jest życie pacjenta, trzeba operować nawet w środku nocy. Niektóre operacje trwają kilka godzin i są bardzo trudne. Do takich zabiegów należą na przykład te wykonywane na sercu albo mózgu.
B A N K PO LIC JA
PO
LI
CJ
A
KARETKA POGOTOWIA Jeśli zdarzy się poważny wypadek, po poszkodowanego wyjeżdża karetka pogotowia. Pacjent zostanie nią szybko dowieziony do szpitala, gdzie czekają już lekarze i pielęgniarki, aby mu pomóc.
HELIPORT
999 Pogotowie ratunkowe
u2
POGOTOWIE RATUNKOWE
18
Chociaż wieczorem zamyka się gabinety specjalistyczne w szpitalach, to jednak ludzie, których stan zdrowia gwałtownie się pogorszy, nie zostają bez pomocy. Nagłymi przypadkami zajmuje się pogotowie ratunkowe, do którego pacjenci mogą się zgłaszać również w nocy, jeśli potrzebują pomocy lekarza.
TA
XI
Czasem trudno dojechać do rannego na czas karetką pogotowia. Szpital wysyła wówczas po niego helikopter ratunkowy. Po zabraniu poszkodowanego wraca on do szpitala i ląduje na oświetlonym okrągłym placu nazywanym heliportem. Niekiedy lądowisko to znajduje się na dachu budynku. Po odebraniu pacjenta z helikoptera lekarze i pielęgniarki mogą szybko przewieźć go na ruchomym łóżku na salę operacyjną i uratować mu życie.
19