W TYM ROZDZIALE: × × × ×
Więcej niż jeden
Dowiesz się, kim jest narrator i do czego ci jest potrzebny. Rozważymy wady i zalety jednego lub kilku narratorów. Wybierzesz czas dobry dla twojej opowieści. Zachęcę cię do używania poczciwego czasu przeszłego.
Zaleta: Jedna historia jest opowiadana z kilku punktów widzenia i dzięki temu możemy wiedzieć, usłyszeć i zobaczyć znacznie więcej, widzimy świat szerzej, oczami wielu osób, zaglądamy do wielu głów, poznajemy Wielkie Pragnienia wielu osób. Wada: Chaos, chaos, chaos i na dodatek znacznie trudniej jest się zidentyfikować z bohaterami.
Narrator Masz już interesująco opisane miejsce akcji, masz wielowymiarowego bohatera, który przejdzie przemianę, masz niezwykłą historię i ciekawy temat, umiesz nawet tworzyć porywające dialogi. Teraz ktoś musi czytelnikowi o tym wszystkim opowiedzieć. Narrator – osoba opowiadająca o wydarzeniach przedstawionych w powieści. Wskazówka: Wybór narracji zdecyduje o tym, jaka to będzie powieść. Dlatego dobrze się nad tym zastanów. Na pewno nieraz słyszałaś tę samą opowieść z ust kilku osób. Opowiadały całkiem inne rzeczy w zupełnie inny sposób i wynikały z nich inne morały. Taka jest bowiem siła narratora, że słuchacz odruchowo jest po jego stronie. Pomyśl, jakie powieści lubisz czytać. Wolisz narrację pierwszoosobową czy trzecioosobową? A może wieloosobową? Lubisz, kiedy narrator jest wszechwiedzący, czy to cię denerwuje? Wolisz czas teraźniejszy czy przeszły? Twoje osobiste preferencje czytelnicze są tu bardzo ważne. Nie wybieraj sposobu narracji, którego nie lubisz. Po co masz się męczyć?
Ilu powinno być narratorów? Jeden Zaleta: Łatwo zidentyfikować się z bohaterem. Wada: Historię mamy opowiedzianą z jednego punktu widzenia.
138
139
Kto będzie opowiadał historię? Narracja pierwszoosobowa w powieści Veroniki Roth Niezgodna jest łatwa i prosta, służy opowiedzeniu faktów. W książce widzimy tylko to, co widzi, czuje i przeżywa główna bohaterka – narratorka. Kiedy się budzę, mam spocone dłonie, a w dołku ściska mnie poczucie winy. Leżę na fotelu, w sali z lustrami. Odchylam głowę i widzę nad sobą Tori. Zaciska wargi i zdej muje elektrody z naszych głów…12
Czas przeszły czy teraźniejszy? Ewa wbiegła do szkoły w ostatniej chwili. W szatni nie było nikogo z jej klasy. No tak! Przecież matematyczka jest chora. Nie mieli pierwszej lekcji. Ewa wbiega do szkoły w ostatniej chwili. W szatni nie ma nikogo z jej klasy. No tak – myśli – przecież matematyczka jest chora. Nie mają pierwszej lekcji. Zobacz, jak umiejętnie pomieszał czas przeszły z teraźniejszym Jarosław Kaczmarek w książce Gole wszech czasów. Oto wspaniały fragment opisujący moment strzelenia bramki przez legendarnego piłkarza Diego Maradonę: O byciu świadkiem takich wydarzeń marzy każdy kibic. O komentowaniu takiego meczu marzą wszyscy dziennikarze i sprawozdawcy. Oddajmy teraz głos redaktorowi Moralesowi z argentyńskiego radia, który miał szczęście relacjonować popis Maradony: Maradona przy piłce. Jest przy nim dwóch. Maradona dotyka piłki. Rusza prawą stro ną, geniusz światowego futbolu. Mija trzeciego… Dalej Maradona! Geniusz! Geniusz! Geniusz! Tatatatatatata i gooooooooooool! Goooooooooool! Nieprawdopo dobne! Niech żyje futbol! Gol! DIEGO! Maradona! Jestem wzruszony, wybaczcie mi, państwo… Maradona w niezapomnianej akcji wszech czasów… Kosmiczny latawcu, z jakiej planety przybyłeś? Diego! Diego! Diego Armando Maradona! Dzięki Ci, Boże, za futbol, za Maradonę, za te łzy… Aby zyskać na zawsze boski status, Maradona potrzebował czegoś więcej niż dwóch niezwykłych bramek w jednym meczu…
12
Tłum. Daniel Zych.
140
Przeczytaj sobie ten fragment na głos i zobacz, jak genialnie brzmi. Mistrzostwo emocji kibica! W sprawozdaniach sportowych używamy właśnie czasu teraźniejszego. To samo dotyczy opowiadania snów, retrospekcji i relacjonowania wyjątkowo silnych przeżyć. Mieszanie czasów sprawia, że czyta się powieść z ogromną uwagą, ale to wyższa szkoła jazdy pisarskiej. Na początku wybierz jeden czas i się go trzymaj. W powieści czas przeszły jest bardziej naturalny i bardziej przyjazny dla ucha. Czas teraźniejszy daje poczucie autentyzmu, ale dla mnie na przykład brzmi fałszywie i denerwująco. Często jest manieryczny, nużący. Na początek polecam poczciwy czas przeszły.