ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
GRA review ειδική έκδοση του e-περιοδικού GreekArchitects.gr ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ
Βασίλης Μιστριώτης ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ
Μανώλης Αναστασάκης anastasakis@greekarchitects.gr
ΒΟΗΘΟΙ ΣΥΝΤΑΞΗΣ
Αγλαΐα Μεγρέμη Ξένια Σαρατσιώτη Παναγιώτα-Νεφέλη Μαυροειδή
EDITORIAL
ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
5
20-29
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Νίκος Καλογήρου Κωνσταντίνος Πατέστος Έλενα Τάτλα
8-9
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΥΛΗΣ
Άρτεμις Ποταμιάνου ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ
arkteam Αικατερίνη Γκόλτσιου decaARCHITECTURE Θεόδωρος Κοντορήγας Λήδα Μοσχανδρέου Ελένη Τάτλα Δημήτρης Φραγκιάς
Γιάννης Θεοδωρόπουλος ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ
10-19 Η φιλοξενία του έργου της Αρχιτεκτονικής στην Πλατωνική Χώρα: αυτόνομη ύπαρξη ή σκηνοθεσία φαντασμάτων στην άβυσσο;
Το νέο φως της φιλοξενίας Θεόδωρος Κοντορήγας
30-39 Ο ρόλος του Αρχιτέκτονα Τοπίου στη διαμόρφωση αγροτουριστικών τοπίων Αικατερίνη Γκόλτσιου
Ελένη Τάτλα
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ
Factory creative & advertising services factory@factory-adv.gr
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ
Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος marketing@greekarchitects.gr
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΥΠΟΣ
Μανώλης Οικονόμου Γκάλλι Ροβέρτου 35, 11742 Ακρόπολη - Αθήνα Tηλ.: 210 3636631 info@gra.gr info@greekarchitects.gr
2
Copyright © greekarchitects.gr – Vassilis Mistriotis Αναγνωρίζετε ότι η Υπηρεσία περιέχει πληροφορίες, λογισμικό, γραφικά και άλλο υλικό που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, σήματα, εμπορικά μυστικά και άλλα δικαιώματα ιδιοκτησίας και ότι αυτά τα δικαιώματα είναι έγκυρα και προστατευμένα. Δεν μπορείτε να αλλοιώσετε, να εκδώσετε, να μεταφέρετε ή να συμμετέχετε στη μεταφορά ή πώληση, να δημιουργήσετε παράγωγη δουλειά ή να εκμεταλλευτείτε καθ’ οιονδήποτε τρόπο μερικό ή ολικό το Περιεχόμενο. Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναπαραγωγή του Περιεχομένου, είτε πρόκειται για έντυπη, ηλεκτρονική ή οποιαδήποτε άλλη μορφή χωρίς προηγούμενη άδεια από τον πνευματικό ιδιοκτήτη. Τα περιεχόμενα του GRA review παρέχονται «όπως ακριβώς είναι» χωρίς καμία εγγύηση εκπεφρασμένη ή και συνεπαγόμενη με οποιοδήποτε τρόπο. Το GRA review δε φέρει καμία ευθύνη για την ακρίβεια, το περιεχόμενο και τη διαθεσιμότητα της πληροφορίας που είναι προσβάσιμη μέσω της χρήσης των υπηρεσιών του. Οι υπηρεσίες του GRA review παρέχονται χωρίς κανενός είδους εγγύηση. Συμφωνείτε ότι η χρήση της υπηρεσίας επαφίεται καθ’ ολοκλήρου σε δική σας ευθύνη.
ΕΡΓΑ & ΜΕΛΕΤΕΣ
70-77
40-49
«η σύλληψη της επιφάνειας»
Periscope
Μανώλης Αναστασάκης
decaARCHITECTURE
50-61 Ξενοδοχείο «Θάλαττα» Αγία Άννα Εύβοιας Λήδα Μοσχανδρέου
62-69 Μετατροπή χώρου κεραμοσκεπής Ξενοδοχειακού Συγκροτήματος σε ζώνη υποδοχής-διαμονής arkteam
Εικόνα εξωφύλλου Ξενοδοχείο «Θάλαττα» - φωτ. του Βαγγέλη Πατεράκη
GRA REVIEW #03 / WINTER-SPRING 2012
3
4
EDITORIAL
Στο σημερινό κόσμο, δεν μπορεί κανείς να προσεγγίσει τους χώρους φιλοξενίας χωρίς να διαπραγματεύεται ταυτόχρονα το φαινόμενο της αλματώδους αύξησης της ανθρώπινης κινητικότητας. Μετακινείται καθημερινά (και άρα διαμένει προσωρινά) ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων, είτε για επαγγελματικούς λόγους, είτε για λόγους αναψυχής ή περιήγησης. Ο όρος φιλοξενία καλύπτει βέβαια πολλές διαστάσεις σε ότι αφορά την υποδοχή του «ξένου» και αφορά πληθώρα δραστηριοτήτων (εμπορικές εκθέσεις, επιστημονικά συνέδρια, φεστιβάλ, αθλητικές εκδηλώσεις κ.ά.). Οι δε αντίστοιχοι χώροι φιλοξενίας λαμβάνουν πολλαπλές και ιδιαίτερες μορφές. Το τεύχος αυτό επικεντρώνεται στους χώρους φιλοξενίας που υποδέχονται τουρίστες και ταξιδιώτες, κυρίως δηλαδή στα τουριστικά καταλύματα. Το τεύχος αυτό φιλοξενεί ταυτόχρονα ένα θεωρητικό κείμενο της Ελένης Τάτλα το οποίο προσεγγίζει την αρχιτεκτονική στη Χώρα του Πλάτωνα με βάση τις ερμηνείες των Gadamer και Derrida. Η τουριστική φιλοξενία μεταβάλει τις απαιτήσεις της και μεταμορφώνει τις δομές της ανά δεκαετία περίπου. Μια πρόσφατη μορφή της είναι τα «θεματικά» ξενοδοχεία ή «μπουτίκ». Παρουσιάζεται εδώ μία δική μου πρόταση για minimal room για ένα art και design hotel στο Παλέρμο. Μία όχι και τόσο νέα τάση αποτελεί ο αγροτουρισμός και η Αικατερίνη Γκόλτσιου διερευνά τα νέα τοπία που διαμορφώνονται από αυτόν τον τύπο αγροτικού τουρισμού. Σε ότι αφορά τις αυξανόμενες απαιτήσεις για άνεση και φιλόξενη ατμόσφαιρα, ο φωτισμός αποτελεί πλέον μία σημαντική παράμετρο του σχεδιασμού και ο Θεόδωρος Κοντορήγας αναδεικνύει το ρόλο του και τα χαρακτηριστικά του. Στην καθ’ ημάς πραγματικότητα, το δομημένο περιβάλλον στην Ελλάδα έχει σφραγιστεί τις τελευταίες δεκαετίες από τις εγκαταστάσεις μιας ραγδαίας τουριστικής ανάπτυξης. Είτε με άγριο και ισοπεδωτικό τρόπο, είτε με ηπιότερες μορφές, η δομημένη έκφραση της τουριστικής βιομηχανίας έχει την τάση να ομογενοποιεί περιβάλλοντα και συμπεριφορές. Στην κυρίαρχη αρχιτεκτονική έκφραση όμως της κάθε περιόδου, ξεχωρίζουν προτάσεις οι οποίες δεν ισοπεδώνουν, αντίθετα συνδιαλέγονται με το υπάρχον και το τοπικό. Το ξενοδοχείο Periscope στο κέντρο της Αθήνας από την ομάδα decaARCHITECTURE αποτελεί ιδιαίτερο παράδειγμα εκσυγχρονισμού μιας πολυκατοικίας του ’50 με στόχο το ξενοδοχείο να προσφέρει εντός του δυνατότητες παρακολούθησης και ανίχνευσης της πόλης. Η μεταμόρφωση από την ομάδα arkteam μιας ακανόνιστης και αυτοσχέδιας στέγης τοπικών μαστόρων σε κύριους χώρους ξενοδοχείου στη Χαλκιδική, αναδεικνύει ότι οι ποιότητες του χώρου εμπλουτίζονται από τη συνδιαλλαγή και τη συνύπαρξη. Ο σχεδιασμός από τη Λήδα Μοσχανδρέου των εσωτερικών και υπαίθριων χώρων του ξενοδοχείου «Θάλαττα» στην Εύβοια αποκαλύπτει την πρόθεση για αναζήτηση της εντοπιότητας και της σχέσης με το φυσικό περιβάλλον. Τα αρχιτεκτονικά έργα της κάθε τουριστικής περιόδου, λιγότερο ή περισσότερο αργά, γηράσκουν και σε αυτό το 3 ο τεύχος του GRA Review αποτυπώνεται δραματικά, σε μια εξαίρετη φωτογραφία του Γιάννη Θεοδωρόπουλου, η μοίρα των «Ξενία». Σε αντίθεση όμως με εμάς τους θνητούς, τα κτήρια μπορούν να έχουν 2 η και 3 η ζωή. Αυτό είναι και το θέμα του επόμενου τεύχους. Μανώλης Αναστασάκης
GRA REVIEW #03 / WINTER-SPRING 2012
5
Δ Ι Α Σ ΤΑ Υ Ρ Ω Σ Ε Ι Σ
της Ελένης Τάτλα, Αν. Καθηγήτριας ΤΕΙ Αθήνας
H φιλοξενία του έργου της Αρχιτεκτονικής στην Πλατωνική Χώρα: αυτόνομη ύπαρξη ή σκηνοθεσία φαντασμάτων στην άβυσσο; Η Ελένη Τάτλα μπροστά σε πίνακα της Γιώτας Σκαρβέλη από τη σειρά Δελφίδες, 2002-3
* 1. Eισαγωγή Στα όρια του Δυτικού Λόγου, η ύπαρξη των όντων έχει διττή υπόσταση. Ο Πλάτων συλλαμβάνει το ον ως απόλυτη και αμετάβλητη ιδέα από τη μία μεριά και το αισθητό είδωλόν της ή μίμημα από την άλλη. Όσον αφορά την τέχνη, έμφαση δίνεται στα δυο άκρα της δημιουργικής διαδικασίας: στην απόλυτη μορφή ή ιδέα ως έκφραση του καλού, της αρμονιάς και της αλήθειας, και τη σωματοπραγματική της έκφραση ως μίμημα ή είδωλον. Η αυτονομία ως εσωτερική ενότητα του έργου ορίζεται με αυτή την έννοια.
10
H φιλοξενία του έργου της αρχιτεκτονικής στην Πλατωνική Χώρα: αυτόνομη ύπαρξη ή σκηνοθεσία φαντασμάτων στην άβυσσο;
* Το κείμενο αυτό αποτελεί εξέλιξη του κειμένου
που δημοσιεύθηκε αρχικά ως: “Architecture in the chora of Plato’s Timaeus: Deconstructionist reading vs Hermeneutical Understanding” και έχει αποτελέσει ανακοίνωση στο: 2nd Mediterranean Congress of Aesthetics, με θέμα: Espace et Μemoires, Tunis, 6-8 Μαρτίου 2003. Δημοσιεύτηκε με τα πρακτικά του συνεδρίου στο: Εspace et Μemoires, εκδ. Association Tunisienne d’ Esthetique et de Poietique & Maghreb Diffusion, Tunis 2005, σελ. 67-74.
GRA REVIEW #03 / WINTER-SPRING 2012
11
ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
Του Θεόδωρου Κοντορήγα, MBA, MSc, PLDA, SLL
Το νέο φως της φιλοξενίας Το σύγχρονο ξενοδοχείο μέσα στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης τουριστικής βιομηχανίας και υπό το βάρος της τρέχουσας οικονομικής πραγματικότητας, καλείται να εξελιχτεί και μάλιστα ταχύτατα, από τον παραδοσιακό του ρόλο της απλής φιλοξενίας σε ένα δυναμικό και πολυσύνθετο συνδυασμό παροχής υπηρεσιών και ανέσεων υψηλού επιπέδου. Η αναγκαιότητα των επαγγελματικών μετακινήσεων, η εκρηκτική αύξηση του τουρισμού και ο έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των μεγαλύτερων αλυσίδων ξενοδοχείων έχουν οδηγήσει στην επανεξέταση των επιθυμιών των φιλοξενουμένων και των παρεχόμενων
20
υπηρεσιών. Αυτό με τη σειρά του έχει οδηγήσει στην όσο το δυνατόν μεγαλύτερη προσοχή στη λεπτομέρεια και στην επιθυμία δημιουργίας αυθεντικών χώρων που να ανταποκρίνονται και, εάν είναι δυνατό, να υπερβαίνουν τις επιθυμίες των πελατών.
Το ν έ ο φ ω ς τ η ς φ ι λ ο ξ ε ν ί α ς
GRA REVIEW #03 / WINTER-SPRING 2012
21
ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
της Αικατερίνης Γκόλτσιου Δρ. Γεωγραφίας Παν/μίου Αιγαίου Αρχιτέκτων Τοπίου, Γεωπόνος
Ο ρόλος του Αρχιτέκτονα Τοπίου στη διαμόρφωση αγροτουριστικών τοπίων Στις μέρες μας, τα αγροτικά τοπία υφίστανται έντονες αλλαγές καθώς μεταλλάσσονται σε άλλους τύπους τοπίων (ενεργειακά, βιομηχανικά, αστικά, κ.λπ.), υποδηλώνοντας την ανάγκη του αγρότη/ επιχειρηματία για αναζήτηση επιπλέον οικονομικών πόρων εκτός της αγροτικής του παραγωγής. Η σύγχρονη τάση αναζήτησης συνδυαστικών λύσεων, με στόχο τη διατήρηση των παραδοσιακών μορφών καλλιέργειας, την προστασία και ανάδειξη του τοπίου και τη συμμετοχή του σύγχρονου ανθρώπου σε δραστηριότητες που αναπτύσσονται στην ύπαιθρο, οδηγούν σε νέες μορφές τοπίων, όπως είναι τα αγροτοτουριστικά τοπία.
30
Ο ρ ό λ ο ς τ ο υ Α ρ χ ι τ έ κ τ ο ν α Το π ί ο υ σ τ η δ ι α μ ό ρ φ ω σ η α γ ρ ο τ ο υ ρ ι σ τ ι κ ώ ν τ ο π ί ω ν
Tουριστικά καταλύματα στον Εθνικό Δρυμό Las Terrazas, Κούβα. Απρίλιος 2011. Φωτογραφία Αικατερίνης Γκόλτσιου
GRA REVIEW #03 / WINTER-SPRING 2012
31
Ε Ρ ΓΑ & Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ
Aρχιτεκτονική Μελέτη: decaARCHITECTURE Φωτογράφοι: Kyle Gudsell, Βαγγέλης Πατεράκης Ιδιοκτήτης: YES Hotels Tοποθεσία: οδός Χάρητος 22, Αθήνα Συνολικό εμβαδό οικοπέδου: 167 τμ Συνολικό εμβαδό κτιρίου: 986 τμ Xρονολογία μελέτης: 2002-2003 Xρονολογία κατασκευής: 2004-2005
Periscope decaARCHITECTURE: Αλέξανδρος Βαϊτσος, Έλενα Ζαμπέλη, Κάρλος Λοπερένα
STREET FACADE SECTION
40
Το ξενοδοχείο PERISCOPE είναι ένας χώρος που προσφέρει στους επισκέπτες του τη δυνατότητα παρακουλούθησης και ανίχνευσης της πόλης των Αθηνών με διάφορα μέσα. Από τους αρχιτέκτονες
ζητήθηκε να εκσυγχρονίσουν μία πολυκατοικία που χτίστηκε στην δεκαετία του ’50 και δεν παρουσίαζε κανένα ιδιαίτερο χαρακτήρα ή ενδιαφέρον. Ο φέρων οργανισμός του κτιρίου, που ήταν από οπλισμένο
Pe r i s c o p e
σκυρόδεμα, έπρεπε να ενισχυθεί και να διατηρηθεί ενώ ο συντελεστής δόμησης δεν επέτρεπε οποιαδήποτε προσθήκη. Συνεπώς, ο όγκος και η μορφή του κτιρίου δεν μπορούσαν να αλλάξουν.
Οι κύριες επεμβάσεις έγιναν στην όψη του κτιριού καθώς και στη διαμόρφωση των εσωτερικών χώρων, προσφέροντας ένα μπαρ με πανοραμική θέα της Αθήνας στο ισόγειο και 22 δωμάτια.
GRA REVIEW #03 / WINTER-SPRING 2012
41
Ε Ρ ΓΑ & Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ
Έργο: Ξενοδοχείο «Θάλαττα» Θέση: Αγία Άννα, ΒΑ Εύβοια Διαμόρφωση Χώρων: Λήδα Μοσχανδρέου, Αρχιτέκτων Σχεδιάστηκε το 2006- 2009 Ολοκληρώθηκε το 2010 Ιδιοκτησία: Maestro Group
Ξενοδοχείο «Θάλαττα» Αγία Άννα Εύβοιας Λήδα Μοσχανδρέου, Αρχιτέκτων
To Ξενοδοχείο «Θάλαττα» το ανακαλύπτει κανείς διαβαίνοντας ένα πευκόφυτο δάσος, με ψηλά δέντρα, το οποίο αγκαλιάζει το μικρό παραθαλάσσιο οικισμό Αγία Άννα στη Βορειοανατολική Εύβοια.
50
Η θέση του είναι ιδιαίτερη και μοναδική μιας και το φυσικό του περιβάλλον είναι σχεδόν ανέγγιχτο. O επισκέπτης, μέσα από ένα διαρκές παιχνίδι του κενού με το πλήρες, αντιλαμβάνεται την ύπαρξη του Αιγαίου κάθε στιγμή που κινείται στους χώρους του Ξενοδοχείου.
Η πρόθεση του σχεδιασμού των χώρων του κτηρίου -εσωτερικών και υπαίθριωνείναι να αναζητηθεί η εντοπιότητα αλλά και η ταυτότητα του έργου στο πλαίσιο του γενικότερου σύγχρονου προβληματισμού αναφορικά με το σχεδιασμό κοινόχρηστων χώρων.
Ξενοδοχείο «Θάλαττα»
ΕΙΚΟΝΑ ΕΠΑΝΩ: Lobby
ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΤΩ: Lobby, σχέδιο 3D
GRA REVIEW #03 / WINTER-SPRING 2012
51
Ε Ρ ΓΑ & Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ
Μετατροπή χώρου κεραμοσκεπής Ξενοδοχειακού Συγκροτήματος σε ζώνη υποδοχής - διαμονής Βασίλης Καραλάζος, Άκης Μπογδάνος
Αρχιτεκτονική μελέτη: arkteam Aρχιτέκτονες Μηχανικοί
Το απόλυτα ακανόνιστο – απροσδιόριστο γεωμετρικά κτιριακό περίγραμμα, ιδιαίτερα του κεντρικού πυρήνα, ενός ξενοδοχειακού συγκροτήματος στη Βουρβουρού Χαλκιδικής, στεγάστηκε εξαρχής με κεραμοσκεπή με μία αυτοσχέδια κατασκευή από τοπικούς τεχνίτες.
62
Ο εσωτερικός χώρος που προέκυψε, ενώ αρχικά λόγω ιδιορρυθμίας προορίστηκε για να στεγάσει αμιγώς βοηθητικές λειτουργίες, αποδείχτηκε ενδιαφέρων χωρικά και αρχιτεκτονικά μέσα στην αυτοσχέδια και ακανόνιστη κατασκευή του. Στήθηκε με αυτόν τον τρόπο ένα σκεπτικό οργάνωσης χώρων υποδοχής-διαμονής με τη συνοδεία των αναγκαίων βοηθητικών χώρων.
Μετατροπή χώρου κεραμοσκεπής Ξενοδοχειακού Συγκροτήματος σε ζώνη υποδοχής-διαμονής
63 6 3
GRA REVIEW #0 #03 03 0 3 / WINTE W WIN WINT WINTER-SPRING IN INTE NTER-SPRING NT NTE R-S SP PRI RING G 2 2012
1
Ε Ρ ΓΑ & Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ
Η συμμετοχή μας στον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό «SUITE D’AUTORE_art design gallery hôtel Interior Design Competition» απέσπασε το 1ο Βραβείο για τη θεματική ενότητα «Μινιμαλισμός»
«η σύλληψη της επιφάνειας» Μανώλης Αναστασάκης, Αρχιτέκτων Συνεργάτης: Δημήτρης Φραγκιάς, Designer
Το αντικείμενο του διαγωνισμού ήταν η πρόταση για μία σύλληψη του ξενοδοχείου ως χώρου όπου παρέχονται (εκτός από τις
70
συνήθεις λειτουργίες) ευκαιρίες για πολιτιστικές συνδιαλλαγές, καλλιτεχνικούς πειραματισμούς καθώς και εκπαίδευσης.
«η σύλληψη της επιφάνειας»
GRA REVIEW #03 / WINTER-SPRING 2012
71
ΕΠΟΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ - ΝEXT ISSUE
Ανακατασκευή / Επανάχρηση