Effect van begrazing op de vegetatie van de dijken in Arnhem-Zuid

Effect van begrazing op de vegetatie van de dijken in Arnhem-Zuid

Michel Zwarts, Martien van Bergen en Nelleke Renaud

In 2008 is begonnen met de begrazing door schapen van de Huissense dijk en een deel de Drielse dijk in Arnhem-Zuid. De gemeente heeft onze afdeling gevraagd in hetzelfde jaar de dijken te inventariseren, onder meer om later het effect van de begrazing vast te kunnen stellen. Die inventarisatie betrof de volledige Drielse dijk, de Huissense dijk en de Defensiedijk. Op deze dijken hebben we ruim honderd opnames gemaakt, waarbij in een vlak van 2x2 meter alle plantensoorten zijn genoteerd. Op basis van deze opnames hebben we onderscheid gemaakt tussen delen met een goede en delen met een matige flora. Een goede dijkflora bevat soorten als Veldsalie, Beemdkroon, Goudhaver, Karwijvarkenskervel en Bermooievaarsbek. Op de delen met een matige flora groeien vooral Fluitenkruid en Berenklauw.

In 2013 heeft de gemeente verzocht om opnieuw de dijken te inventariseren om het effect van de begrazing vast te stellen. Daarvoor hebben we in het begraasde deel van de Huissense en Drielse dijk en het noordelijk deel van de Defensiedijk op dezelfde locaties als in 2013 opnieuw opnames gemaakt. Met de opnames op de begraasde delen kunnen we nagaan wat het effect is van begrazing op dijken een waardevolle en minder waardevolle flora. Met de opnames op de Defensiedijk kunnen we nagaan of er iets veranderd is langs de dijken waarvan het beheer niet is gewijzigd.

Voor de verschillende delen van de dijken hebben we het gemiddeld aantal soorten berekend die in de opnames voorkomen. In de figuur zijn die gemiddeldes weergegeven.

In het niet begraasde deel, waar de omstandigheden dus niet zijn veranderd, is er sprake van een kleine verbetering (gemiddeld 0,7 plantensoort per opname) . Voor het begraasde deel met een goede vegetatie is er sprake van een lichte daling van 1,2 soorten per opname. Bij het begraasde deel met een matige vegetatie in 2008 is het gemiddelde flink gestegen met gemiddeld 4,5 soort.

Daardoor is er nauwelijks nog verschil tussen delen met een goede en een matige flora.

We kunnen ook kijken wat het effect is van de begrazing als we letten op de bijzondere planten: soorten die op de Rode lijst staan, zeldzaam zijn of karakteristiek zijn voor het rivierengebied. Uit de tabel blijkt dat voor alle gebieden sprake is van een duidelijke vooruitgang.

Vooral Goudhaver, Karwijvarkenskervel zijn duidelijke aanwinsten die zich in flinke aantallen hebben gevestigd

Bijzondere soorten per jaar en per gebied Beheer Begraasd Niet Goed Matig begraasd Soortnaam 08 13 08 13 08 13 Bont kroonkruid X X X X Bermooievaarsbek X X X Mierikswortel X X Beemdkroon X X Veldsalie X X Goudhaver X X Gewone ossentong X Karwijvarkenskervel X X IJzerhard X Grijskruid X X Zachte haver X X X Bonte wikke X X Kieldravik X Zomerfijnstraal X Totaal

5

9

2

7

2

4

Conclusie Het blijkt dat de begrazing een positief effect heeft op de flora van de dijken die in 2008 een matige vegetatie hadden, zonder dat dat er toe leidt dat de delen met een goede vegetatie erg achteruit gaan. Als we naar de bijzondere soorten kijken is er over de hele linie sprake van vooruitgang. Vermoedelijke komt dat doordat de dijken met een matige vegetatie op veel plaatsen gedomineerd werden door Gewone berenklauw en Fluitenkruid. Begrazing heeft geleid tot meer licht en ruimte voor andere soorten. Bovendien zullen de schapen hebben bijgedragen aan de verspreiding door de zaden en plantendelen die ze in hun vacht en aan hun poten meenemen.

Vlinders Het was niet altijd geschikt vliegweer voor vlinders tijdens de planten-inventarisaties. Aanvankelijk werden slechts enkele Kleine geaderde witjes en Oranjetippen gesignaleerd. Maar in juni was het raak op de Defensiedijk aan het einde, vooral het gedeelte tussen fietspad en snelweg. Meer dan 20 Icarusblauwtjes, beiderlei kunne, in een half uurtje geteld. Ook de Bruine daguil was hier met een aantal exemplaren tegenwoordig. En een Sint jacobsvlinder struinde er rond. Een week later leverde hetzelfde resultaat op; wel met meer afgevlogen exemplaren. De rolklaver, die op dit gedeelte veel aanwezig was, leverde blijkbaar voldoende energie voor deze bevolkingsexplosie. In 2014 nog eens terugkijken naar deze plek!

Langs de Huissense dijk werden in augustus nog een Boomblauwtje, een Bont zandoogje, 10 Gammauilen en een Muntvlindertje gezien.

Al met al lijken de dijken geen aantrekkelijke biotoop voor vlinders, maar een gebied ernaast met de juiste vegetatie kan verrassingen opleveren. Ook langs het fietspad Meinerswijk richting stad zag ik in juli en augustus op gedeelten met rolklaver een aantal Icarusblauwtjes vliegen, en in augustus ook enkele Oranje luzernevlinders aan de zuidzijde van dat fietspad.