EVALUATIE SCHAPENBEGRAZING HULSHORSTERZAND 2013-2016 LIFE10/NAT/NL00023/ActieA2
In opdracht van: Natuurmonumenten
EVALUATIE SCHAPENBEGRAZING HULSHORSTERZAND 2013-2016 LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
M.C. Scherpenisse P.J.M. Verbeek
In opdracht van: Natuurmonumenten 15 december 2016
NATUURBALANS
– LIMES DIVERGENS BV
Radboud Universiteit, Toernooiveld 1 Postbus 6508, 6503 GA Nijmegen
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p T (024) 352 88 01
info@natuurbalans.nl www.natuurbalans.nl
Colofon 2016 Natuurbalans - Limes Divergens BV / Natuurmonumenten Tekst en samenstelling: Projectleiding: Eindverantwoordelijk: Met medewerking van: Projectnummer:
M.C. Scherpenisse & P.J.M. Verbeek M.C. Scherpenisse P.J.M. Verbeek M. Kruit (Boswachter), P. Aalbers (Landschapsbeheer ’t Groene Veld) 16-198
In opdracht van:
Natuurmonumenten
Foto’s omslag:
Hulshorsterzand, vlak 2; inzet: Dove heidelucifer en kronkelheidestaartje
Wijze van citeren:
Scherpenisse, M.C. & P.J.M. Verbeek, 2016. Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016. LIFE10/NAT/NL00023/actieA2. Natuurbalans - Limes Divergens BV, Nijmegen.
Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van scanning, internet, druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever hierboven aangegeven en Natuurbalans-Limes Divergens BV noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Natuurbalans-Limes Divergens BV is niet aansprakelijk voor gevolgschade, alsmede voor schade welke voortvloeit uit toepassingen van de resultaten van werkzaamheden of andere gegevens verkregen van Natuurbalans-Limes Divergens BV. De opdrachtgever vrijwaart Natuurbalans-Limes Divergens BV voor aanspraken van derden in verband met deze toepassing. Natuurbalans-Limes Divergens BV is lid van het Netwerk Groene Bureaus, brancheorganisatie voor kwaliteitsbevordering en belangenbehartiging.
INHOUD
1
INLEIDING.........................................................................................................................................5
2
DE BEGRAZING IN HET ALGEMEEN ..................................................................................................7
3
EVALUATIE PER HEIDETYPE ..............................................................................................................9 3.1 Zandverstuiving en stuifzandheide (vlakken 2, 4, 7, 8, 9, 10, 12, 15, 16) ................................9 3.2 Zandverstuiving en stuifzandheide, recent gekapt/gedund (vlakken 1, 3, 4, 8, 11,13, 14, 16, 17, 19, 27)..........................................................................................................................................11 3.3 Heide (5, 6, 18, 20, 23, 24, 25) ...............................................................................................12 3.4 Natte en vochtige heide (21, 22)............................................................................................13 3.5 Corridor richting Elspeetse Heide (26) ...................................................................................14 3.6 Gebruik van nachtvakken en weekendrasters .......................................................................15
4
CONCLUSIES & ALGEMENE AANBEVELINGEN ................................................................................17 4.1 Conclusie ................................................................................................................................17 4.2 Algemene aanbevelingen.......................................................................................................17
BIJLAGE 1
LUCHTFOTO’S....................................................................................................................19
BIJLAGE 2
LOCATIE VAN WEEKENDRASTERS, NACHTVAKKEN EN GERASTERDE BEGRAZING............23
BIJLAGE 3
VERSLAGEN OVER 2013, 2014 EN 2015 ............................................................................25
1
INLEIDING Sinds 2013 wordt het Hulshorsterzand begraasd met een schaapskudde. Daarvoor was het beheer gedurende lange tijd extensief en incidenteel. Grote delen van het Hulshorsterzand waren sterk vergrast met bochtige smele en in de zuidelijke percelen ook met pijpenstrootje. De plaatselijke struikheivegetaties zijn sterk verouderd. In de jaren 2012 t/m 2015 hebben in het Hulshorsterzand grootschalige herstelmaatregelen plaatsgevonden in het kader van een LIFE-project. Er is veel bos verwijderd voor de ontwikkeling en behoud van stuifzand, buntgrasbegroeiing en heide. Er is een brede corridor gecreëerd om het stuifzand meer in beweging te krijgen. Deze terreindelen behoren tot het begrazingsgebied. De volgende habitattypen worden met de maatregelen uitgebreid en verbeterd: H2310 - Stuifzandheiden met struikhei H2320 - Binnenlandse kraaiheibegroeiingen H2330 - Zandverstuivingen H4030 - Droge heiden De daaraan verbonden broedvogels die voor het gebied aangewezen zijn, zijn: A224 - Nachtzwaluw A233 - Draaihals A246 - Boomleeuwerik A255 - Duinpieper A276 - Roodborsttapuit A277 - Tapuit A338 - Grauwe Klauwier Na de begrazing van 2013, 2014 en 2015 is jaarlijks een evaluatie gemaakt van de schapenbegrazing. Dit rapport beschrijft de eindevaluatie van de begrazingsperiode 2013-2016. De evaluatie is gebaseerd op een veldbezoek aan alle vlakken. Voorafgaand aan de begrazing heeft de Wassum een begrazingsplan opgesteld. Daarin zijn onder andere de randvoorwaarden en de doelen beschreven. Bij deze evaluatie wordt het volgende getoetst: Voldoet de begrazing sinds 2013 aan de randvoorwaarden uit het begrazingsplan? Worden de gestelde doelen uit het begrazingsplan gehaald? Er wordt gestreefd naar een verscheidenheid in heide en stuifzand. Het doel van de begrazing is (begrazingsplan, de Wassum, 2012): Behoud van kwaliteit heide en verbeteren van structuur door bevorderen van strooiselafbraak en creëren van meer open plekken Voorkomen van verruiging van typische stuifzandbegroeiing Remming van opslag van bomen Omvormen van pijpenstrootje en bochtige smele in voormalige bospercelen tot structuurrijke heide
NATUURBALANS
– LIMES DIVERGENS BV
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
5
Randvoorwaarden: Schapen zijn geen maaimachines, schapen moeten voldoende voedingsstoffen binnen kunnen krijgen (we hebben het hier uiteraard niet over ‘Texelaars’). Pijpenstrootje wordt in een jaar zowel in het voorjaar als in het najaar begraasd. Er vindt in principe geen ontworming plaats tijdens de begrazing
Figuur 1 Vlaknummers Natuurmonumenten
NATUURBALANS
6
– LIMES DIVERGENS BV
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
2
DE BEGRAZING IN HET ALGEMEEN De schapenbegrazing wordt sinds 2013 uitgevoerd met een schaapskudde van ca. 300 tot 350 schapen, verdeeld over ooien met hun lammeren in een verhouding van ca. 2:1. Elk jaar heeft de schaapsherder een planning gemaakt op weekniveau en hij heeft per vlak bijgehouden hoeveel graasdagen de kudde uiteindelijk maakte (tabel 1). In 2013 is de kudde begonnen op 153 ha tussen half juni en begin november. In de jaren daarna is de graasperiode uitgebreid en ligt in 2016 tussen half april en half november. De te begrazen oppervlakte besloeg in 2016 250 ha. Er heeft een verschuiving in graasdruk plaatsgevonden. In 2013 is veel tijd gestoken in de vergraste stuifzandvlaktes. Dit was later minder nodig, omdat er minder gras en meer korstmossen groeiden. In de recent gekapte bossen in de heidecorridor was na boskap nauwelijks ondergroei. In 2015 en 2016 echter begon de productie van de kruidlaag, met name van bochtige smele toe te nemen en was er ook meer behoefte aan begrazing. De opslag wordt door de begrazing alleen onvoldoende tegengegaan. Grove den wordt in het algemeen na de eerste nachten met nachtvorst wel smakelijker, maar tegen die tijd is het graasseizoen meestal al afgelopen. Bovendien is de grove den in het Hulshorsterzand uitgesproken taai en regenereert uit ondergestoven takkransen. Mogelijk knabbelen ook de edelherten nog eens aan de dennen. De jonge dennenopslag heeft dan ook veelal een bonsaimodel. Aanvullende maatregelen als handmatig knippen en afzagen zijn dus nodig gebleven. Dit werd in de periode 2013-2016 uitgevoerd door de herders en door vrijwilligers.
Figuur 2 Bonsaidennetjes in vlak 11
NATUURBALANS
– LIMES DIVERGENS BV
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
7
tabel 1 Oppervlaktes van de vlakken (zie ook figuur 1). De kruisjes geven aan of het vlak in dat jaar begraasd is. Sgd= aantal graasdagen dat de schaapskudde in een vlak doorbrengt (bron: verslag 2013, 2016, P.Aalbers, in 2013 is de begrazing per vlak bijgehouden, in 2016 is de begrazing per blok geteld). blok 1
vlak
opp
2013
2014
2015
2016
1
9,8
X
X
X
X
20
2
13,6
X
X
X
X
18
3
6,5
X
X
X
0
5
8,3
X
X
X
X
10
6
1,9
X
X
X
X
2
7
8,0
X
X
X
Totaal 1 2
0 50
4
25,5
20
11,90
X
24
8,80
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Totaal 2 3
Sgd Sgd 2013 2016
9 4 13
9
7,9
X
X
10
13,2
X
X
13
14,7
X
X
11
3,8
X
X
X
X
3
12
6,2
X
X
X
X
4
14
10,7
X
X
X
X
3
15
15,5
X
X
X
X
8
16
18,2
X
X
18
14,8
X
X
19
11,6
X
X
X
X
Totaal 3 4
18 X
X
27
Totaal 5 6
21
3,90
X
X
X
X
11
22
21,40
X
X
X
X
53
23
4,40
X
X
X
X
6
25
3,10
X
X
X
X
3
26
5,60 249
8
– LIMES DIVERGENS BV
32
18
18
Totaal 6
NATUURBALANS
24
14
Totaal 4 5
37
26
X 73
89
172
222
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
3
EVALUATIE PER HEIDETYPE 3.1 ZANDVERSTUIVING EN STUIFZANDHEIDE (VLAKKEN 2, 4, 7, 8, 9, 10, 12, 15, 16) Een aantal vlakken rond het stuifzand is alleen begraasd, er zijn geen andere maatregelen uitgevoerd. Ontwikkeling: Vlak 2 was sterk vergrast met struisgras en is in 2013 en 2014 intensief begraasd. De vergrassing is daarna sterk verminderd. 1 Vlak 4 is een schrale vegetatie van grijs kronkelsteeltje, buntgras, struisgras met vrij veel dennenopslag. Vlak 4 is pas sinds 2015 effectief meegenomen in de begrazing. Vlak 7, 8, 9, 12 en 15 bestaan uit verstoven vlaktes met veel open zand, buntgras en een mostapijt met korstmossen, plaatselijk met grazige zones van struisgras. Omdat er weinig voedingsstoffen aanwezig zijn, wordt hier alleen een lichte, gehoede begrazing uitgevoerd. In al deze vlakken is een sterke mozaĂŻek-structuur ontstaan van open zand, tapijten van grijs kronkelsteeltje, struisgrasstroken, buntgrasvegetatie, al dan niet met veel korstmossen en jonge heide en oude heide in sterk wisselende hoeveelheden. De overgangen zijn soms geleidelijk, soms abrupt. Vlak 10 en grote delen van 16 bestaan uit duintjes met veel struikheivegetatie, afgewisseld met bochtige smele, open zand en struisgras. Door het verwijderen van de opslag is de kruidlaag verder tot ontwikkeling gekomen.
Figuur 3 structuurrijke heide in 2016, vlak 2
1
De struisgrasbegroeiingen van het stuifzand zijn niet nader gespecificeerd, maar bestaan voornamelijk uit moerasstruisgras en/of zandstruisgras. In enkele voedselrijkere hoekjes komt ook gewoon struisgras voor.
NATUURBALANS
– LIMES DIVERGENS BV
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
9
De duintjes in vlak 10 en 16 hebben zich ook ontwikkeld tot structuurrijke heide. In vak 10 is plaatselijk berkenopslag aanwezig. Evaluatie: Vlakken met veel grijs kronkelsteeltje, buntgras en struisgras zijn in de zomer niet te begrazen, omdat ze zeer schraal zijn. Lichte betreding is gunstig voor de ontwikkeling van korstmossen. Deze begrazing lijkt voldoende voor de instandhouding van de mozaĂŻek. De dennetjes worden onvoldoende opgevreten en vertonen bonsai-achtige structuren. Aanbevelingen: In vlak 4, 7, 8, 9, 12 en 15 is extensieve gehoede begrazing gewenst, ivm belang van lichte tred en licht geknabbel aan struikhei, de korstmossen zijn gevoelig voor overmatige tred. Wel moeten vergrassing en vermossing in de gaten gehouden worden. Jonge stuifzandbegroeiing (gekenmerkt door buntgras) wordt in het voorjaar en zo mogelijk nog eens in het najaar gehoed en extensief begraasd. Het knabbelen aan de struikhei houdt de hei vitaal. Naast het afvreten van grassen is tred hier een belangrijk onderdeel van begrazing. Vergrassing goed in de gaten houden. Ook in vlak 2, 10 en 16 is instandhoudingsbeheer met gescheperde begrazing gewenst. Deze zal intensiever zijn dan in de uitgestoven vlaktes, omdat hier meer voedsel beschikbaar is (bochtige smele, struikhei). Overmatige opslag van dennetjes handmatig verwijderen. In vlak 10 eventueel werken met een nachtraster met hergroei op berkenopslag.
Figuur 4. Stuifzandkorrelloof
NATUURBALANS
10
– LIMES DIVERGENS BV
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
3.2 ZANDVERSTUIVING EN STUIFZANDHEIDE, RECENT GEKAPT/GEDUND (VLAKKEN 1, 3, 4, 8, 11,13, 14, 16, 17, 19, 27) Ontwikkeling: Vlak 1 was voormalig dennenbos en bestond in 2013 uit een dichte begroeiing van rode en blauwe bosbes met klauwtjesmos, struisgras en bochtige smele. De struikhei was sterk verouderd of reeds afgestorven, overigens kwam ook kortbegraasde heide als gevolg van begrazing door edelherten. Hier is een weekendraster geplaatst. Al na het eerste graasseizoen was verjonging van de struikhei te zien: minuscule heideplantjes op opengetrapte plekken. Ook de activiteit van mestkevers zorgt voor open plekjes. De oude heidestruiken zijn onder de begrazing ingestort. Na het vierde seizoen is echter een mozaïekvegetatie ontstaan met vitale bosbesvegetaties, open zand, struik- en kraaihei, grazige vegetatie en open zand. Vlak 3 ontwikkelt zich na het verwijderen van de opslag en de strooisellaag tot open zand met buntgras en grijskronkelsteeltje/ruig haarmos. De duintjes van vlak 4, 8, 11, 13, 14, 16, 17, 19 zijn voor of tijdens de periode 2013-2016 vrijgezet. Daarvoor was sprake van een zwakbegroeide toplaag. Bochtige smele vormde hooguit een ijle laag, plaatselijk groeide veel klauwtjesmos en weinig struikhei. Blauwe en rode bosbesbegroeiingen vormden lokale patches. De kruidlaag is na boskap verder ontwikkeld, maar is ook gelijk in de begrazing opgenomen. Op veel plekken komt struikhei opvallend goed tot ontwikkeling. Bochtige smele is ook verder veel aanwezig, maar wordt tegelijkertijd sterk begraasd. De vegetatie is sterk mozaïekvormig ontwikkeld. Evaluatie: De ontwikkeling van een gemengde, maar dichte begroeiing in vlak 1 naar een mozaïek met vitale heide met open en grazige plekken kan positief beoordeeld worden. De vorming van mozaïeken in de vegetatie is gunstig voor veel heidefauna. Aanbevelingen: In vlak 1 geleidelijk de druk verlagen. In vlak 3 extensieve begrazing, vnl. als trekroute. In de overige vlakken intensiteit van de begrazing afstemmen op de ontwikkeling van de vegetatie. Ook hier is een mozaïekvegetatie van vitale struikhei, kraaiheide, bochtige smele, bosbes en meer open vegetatie gewenst.
Figuur 5 Vlak 1 links met dichte mosbedekking en afgestorven heide in 2013, rechts met actieve verstuiving en jonge heide
NATUURBALANS
– LIMES DIVERGENS BV
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
11
3.3 HEIDE (5, 6, 18, 20, 23, 24, 25) Ontwikkeling: De vlakken 5 en 6 bestaan uit structuurrijke heide met veel oude struikhei. Deze worden jaarlijks licht en gescheperd begraasd. Naast oude stadia van struikhei is ook verjonging ontstaan, zowel op de grond als aan de oudere struiken zelf. Vlak 18 bestaat uit oude heide met een dichte laag van klauwtjesmos en bochtige smele, afgewisseld met plagstroken met uniforme jonge heide. De oude struikhei was bij aanvang van de begrazing gedeeltelijk reeds afgestorven. Na de begrazing in 2013 is veel van de oude heide vertrapt en ingestort. Al in 2014 werd de eerste verjonging zichtbaar, vooral op de plek van het nachtvak. Deze stroken zijn nu overwegend begroeid met bochtige smele, waarin jonge struikhei plaatselijk tot ontwikkeling komt. De plagstroken met uniforme jonge heide veranderen nog weinig. De jeneverbes in vlak 18 ziet er in 2016 fris uit en lijkt gegroeid. Naar de oorzaak moeten we gissen. Het kan zijn dat 2016 groeizaam weer was, het kan ook zijn dat met het beschikbaar komen van meer jonge heide er minder herten aan de jeneverbes komen vreten. De vlakken 20 en 24 zijn in 2013 vrijgekapt en de strooisellaag is grotendeels verwijderd. Daarna is heideplagsel opgebracht. De bodem van 20 en 24 is sterk afwisselend en bestaat uit arme droge zandgrond, maar ook uit vochtigere humusrijke bodems. In begin 2014 was hier nog weinig vegetatie aanwezig, in 2016 heeft hier een vegetatie ontwikkeld van jonge, nog structuurarme struikhei, vrij ruige pijpenstrootjevlakken en vlakken met bochtige smele. Al aanwezige oude heidestruiken hebben zich uitgezaaid. Ook zijn er enkele plagvlakken waarin wel veel dennen kiemen en die zwaar betreden worden door de edelherten. Vlak 23 is pas in 2016 vrijgekapt en is de strooisellaag verwijderd. Hier is nog niet veel te zien. Vlak 25 heeft een humusrijke ondergrond, maar de strooisellaag is na boskap niet verwijderd. Hier heeft zich een vegetatie van bochtige smele ontwikkeld, die echter in trek is bij de schapen als afwisseling op het menu van pijpenstrootje. Er zijn enkele jonge struikheiplanten aangetroffen, evenals rode en blauwe bosbes.
Figuur 6 Links vlak 20 in 2013, rechts het ernaast gelegen vlak 24 2016
Evaluatie: De lichte begrazing in vlak 5 en 6 is voldoende om de heide structuurrijk te houden en de struikhei vitaal te houden. De verjonging van de struikhei van vlak 18 is goed op weg, maar heeft nog tijd nodig. De vlakken 20 en 24 zijn plaatselijk vrij ruig door de pijpenstrootje. Over het gehele terrein bekeken is dit echter een goede toevoeging in de structuur. Het zal nog wel enige tijd duren
NATUURBALANS
12
– LIMES DIVERGENS BV
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
voor er meer structuur zit in de jonge heide op plagplekken met heideplagsel. Door het opbrengen van heideplagsel is er weinig opslag van dennen. De gescheperde begrazing op de randen van het van Sandbergsveld waarin vlak 25 opgenomen is zal op den duur tot een verbetering van de structuur en samenstelling leiden.
Figuur 7 Florerende jeneverbes in vak 18, links 2013, rechts 2016
Aanbevelingen: De oude struikhei van de vlakken 5 en 6 behoren op dit moment tot de weinige locaties op het HHZ met vitale oude heidestruiken. Voortzetten van de extensieve begrazing is hier wenselijk. In vlak 18 kan geëxperimenteerd worden met een nachtvak dwars over de plagstructuur. Omdat de vlakken 20, 24 en 25 relatief voedselrijk zijn is hier voortzetting van een intensievere gescheperde begrazing gewenst. 3.4 NATTE EN VOCHTIGE HEIDE (21, 22) Ontwikkeling: De pijpenstrootjeheide is met gerasterde drukbegrazing begraasd. In 2013 is een gedeelte van vlak 22 met gerasterde begrazing intensief begraasd. Op de hogere droge delen nabij de beukenlaan is pijpenstrootje sterk teruggedrongen. Ook in de zuidwestelijke laagte is de dominantie van pijpenstrootje aanzienlijk verminderd, in 2016 is op deze plek ook verjonging van struikhei waargenomen. De pollenstructuur van pijpenstrootje leek verder echter in 2016 niet afgenomen te zijn. 2016 had echter ook een zeer groeizaam voorjaar en zomer. De locatie met klokjesgentiaan (vlak 21) is in drieën verdeeld, waarbij een deel niet begraasd werd, een deel extensief begraasd en een deel intensief begraasd (juni), steeds roterend. Bij de beenbreek zijn twee vakken gemaakt, met extensieve en met intensieve begrazing. In 2016 zijn bij een telling 1800 individuen klokjesgentiaan geteld. Verder bleek dat er veel bloeistengels waren, maar ook dat er meerdere bloeistengels per plant aanwezig waren, vooral in het intensief begraasde vlak.
NATUURBALANS
– LIMES DIVERGENS BV
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
13
Evaluatie: De begrazing in vlak 21 pakt positief uit voor klokjesgentiaan en beenbreek. Het effect van de begrazing in vlak 22 blijft wat achter in de ontwikkeling zoals die in 2013 gestart is. Een tweede begrazing op de pijpenstro in het najaar is zeer wenselijk, maar is slechts gedeeltelijk uitvoerbaar, omdat er tijdens de bronst (vanaf 1 september) geen kudde mag lopen. Aanbevelingen: Voortzetten van de intensieve en extensieve begrazing op klokjesgentiaan en beenbreek. Het vak zonder begrazing kan vervallen, omdat het weglaten van de begrazing niet bijdraagt aan de instandhouding van de soort. De vergrassing van pijpenstrootje (gedeeltelijk) terugdringen is met de huidige kuddeomvang een zaak van lange adem. Eigenlijk is in het voorjaar een dubbele kudde nodig om voldoende druk te zetten op een wat grotere oppervlakte (mond. Med P. Aalbers). Dit behoort voorlopig niet tot de mogelijkheden. Daarom wordt aanbevolen om eerst een klein gedeelte intensief, maar wel goed te begrazen, en van daaruit dit type rustig uit te breiden. Dat betekent ook dat er grote delen dus (nog) niet begraasd worden. Voor het leefgebied van de adder en eventueel andere reptielen is het van belang dat er wel ruige pijpenstrootjestroken aanwezig blijven.
Figuur 8. Vlak 22 in 2016, links met vlakte met pijpenstrootje, rechts met structuurrijke heide met fors gereduceerd pijpenstrootje
3.5 CORRIDOR RICHTING ELSPEETSE HEIDE (26) Ontwikkeling: de corridor is in 2015 vrijgekapt. De strooisellaag is plaatselijk verwijderd. Hier ontwikkelt zich een mooie, afwisselende structuur van blauwe en rode bosbesvegetatie, bochtige smele, pijpenstrootje en struikhei. Evaluatie: De huidige vegetatie vormt een goede uitgangssituatie voor heidegebonden fauna. Aanbevelingen: begrazing met gescheperde kudde
NATUURBALANS
14
– LIMES DIVERGENS BV
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
3.6 GEBRUIK VAN NACHTVAKKEN EN WEEKENDRASTERS De nachtvakken worden altijd maar voor een nacht of enkele nachten opgezet met flexnetten en daarna verplaatst. Nachtvakken zijn altijd gebonden aan een pad, omdat er voldoende wateraanvoer moet zijn. In het veld zijn deze nachtvakken meestal na afloop van het graasseizoen niet terug te vinden. Vaak wordt gebruik gemaakt van de weekendrasters. De weekendrasters zijn wel duidelijk herkenbaar, ze zijn vaak korter begraasd en graziger. De struikhei is door de begrazing vitaal, oude struikhei valt om. Omdat het aantal voedselrijke plekken op de stuifzandheide steeds verder afneemt worden de weekendrasters steeds groter. Steeds vaker wordt 7 dagen in de week gehoed, omdat dat praktischer is. In het gehele areaal bezien vormen deze meestal sterk begraasde en grazige plekken een toevoeging aan het gehele areaal door de variatie.
Figuur 9 weekendraster in vlak 10
NATUURBALANS
– LIMES DIVERGENS BV
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
15
NATUURBALANS
16
– LIMES DIVERGENS BV
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
4
CONCLUSIES & ALGEMENE AANBEVELINGEN 4.1 CONCLUSIE Doelstelling De begrazing van het Hulshorsterzand beantwoordt aan de doelstellingen: het draagt duidelijk bij aan het terugdringen van de vergrassing en een verhoging van de kwaliteit van de heide en stuifzand door verbetering van de ruimtelijke structuur en afwisseling. Rondom het stuifzand (alles ten noorden van vlak 20-24) is een fraaie mozaïek ontstaan die past in de habitattypen zandverstuiving, stuifzandheide met struikhei en droge heiden. Het zuidelijke deel vormt een belangrijk biotoop voor onder andere adder. In 20 en 24 is sprake van een mozaïek, maar in 22 is pijpenstrootje over grote oppervlaktes nog te dominant en is meer structuur (dwz meer struik- en dophei en meer open plekken) wenselijk. Nachtvakken Nachtvakken, voor zover geen weekendraster is gebruikt, zijn niet duidelijk terug te vinden in het terrein, weekendrasters wel. In de weekendrasters is duidelijke verjonging van de struikhei merkbaar, maar levert ook een risico op vergrassing. Tot nu toe zijn hiermee geen problemen gesignaleerd. Communicatie Er is sprake van een goede communicatie met de uitvoerder: deze denkt mee over uitvoering om natuurdoel te bereiken, doet wat afgesproken is, geeft ook aan als het onvoorzien anders loopt. Wisselt schapen als ze niet voldoende opgewassen zijn tegen zware omstandigheden op de heide. 4.2 ALGEMENE AANBEVELINGEN Om de habitats in stand te houden en verder te ontwikkelen verdient het aanbeveling om de begrazing in de huidige vorm voort te zetten: een kudde die grote delen van het seizoen in het gebied aanwezig is en die extensief graast waar het extensief kan en intensief graast waar meer druk nodig is. Met specifieke eisen van aanwezige soorten wordt rekening gehouden. Rondom het stuifzand zal vooral extensieve, gehoede begrazing nodig zijn, bij drukbegrazing kan zowel gehoede begrazing als gerasterde begrazing toegepast worden. Door het verwijderen van bos en opslag neemt de productie van de kruidlaag toe. De behoefte aan begrazing neemt daardoor ook toe. Dit is tot nu toe opgevangen door een langere graasperiode. De begrazing van het pijpenstrootjeveld komt daarmee enigszins in het gedrang. Het verdient aanbeveling om de begrazing te concentreren op plaatsen waar omvorming naar structuurrijke heide meest gewenst is. Een overgangszone van stuifzandheide naar de bosrand met jonge opslag ontbreekt nog. Voor soorten als de nachtzwaluw zou dat gunstig zijn. Het zou ook goed zijn als hier ook andere houtige soorten zoals sporkehout en gewone lijsterbes groeiden. Er is echter dermate weinig loofhout voorhanden dat verjonging van loofhout vrijwel kansloos is bij de huidige hertenstand.
NATUURBALANS
– LIMES DIVERGENS BV
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
17
Verder is het goed om hier en daar een enkele jonge den te sparen als solitaire boom voor de toekomst (buiten begrazing om). Onder de huidige stikstofdepositie kunnen vergrassing en vermossing van het stuifzand en de heide ondanks de begrazing geleidelijk verder gaan. Ook bestaat er een risico van vergrassing op de locatie van de weekendrasters/nachtrasters. Het is van belang goed in de gaten te houden of het stuifzand en de (stuifzand-)heide voldoende open blijven. Vervolg begrazing: het effect van de begrazing hangt sterk samen met de kwaliteit van de herder: van een herder wordt allereerst gevraagd dat hij de kudde effectief kan inzetten. Verder is van belang dat er een goede samenwerking is tussen Natuurmonumenten en de herder om zodoende de aanwezige soorten en doeltypen te beschermen en te ontwikkelen.
NATUURBALANS
18
– LIMES DIVERGENS BV
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
BIJLAGE 1
NATUURBALANS
LUCHTFOTO’S
– LIMES DIVERGENS BV
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
19
NATUURBALANS
20
– LIMES DIVERGENS BV
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
NATUURBALANS
– LIMES DIVERGENS BV
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
21
NATUURBALANS
22
– LIMES DIVERGENS BV
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
BIJLAGE 2
NATUURBALANS
LOCATIE VAN WEEKENDRASTERS, NACHTVAKKEN EN GERASTERDE BEGRAZING
– LIMES DIVERGENS BV
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
23
>ŽĐĂƟĞ ǀ ĂŶ ƌĂƐƚĞƌƐ ŝŶ ϮϬϭϲ
BIJLAGE 3
NATUURBALANS
VERSLAGEN OVER 2013, 2014 EN 2015
– LIMES DIVERGENS BV
Evaluatie schapenbegrazing Hulshorsterzand 2013-2016, LIFE10/NAT/NL00023/actieA2
a d v i es b u r ea u v o or n a t u u r & l a n d s c h a p
25
T 546 2 ; 14> 2 932 7 ; 0>
9?B@LQB =KGRCNOGPCGP$ <LCNKLLGRCIB ' 8LOP@QO ,+&-$ ,+&) 3/ 7GHJCECK
7/<= =90/5/7;
B&=&?& GNZKNNT ?&5& DLQNZYNWR[[N
< "&(*# )+( -- &'
GKDL.K?PQQN@?I?KO%KI SSS%K?PQQN@?I?KO%KI
? B R G C O @ Q N C ? Q RL LN K ? PQ Q N ! I ?K B O AF ? M
)( JYZRU *(),
<W XYMZJLQ\ ^JW2 @J\]]ZVXW]VNW\NW
">RON )( WJ\'WU'((*+'3L\RN 3*#
;F>D;ACDE7CI3@6
7G3>F3E<7 479C3I<@9D47;77C
GNZKNNT$ B&=&?& ! ?&5& DLQNZYNWR[[N$ *(),& 7^JU]J\RN KNPZJbRWP[KNQNNZ ;]U[QXZ[\NZbJWM& 4]ZNJ] @J\]]ZKJUJW[%>RVN[ 6R^NZPNW[$ @RSVNPNW&
09;H5 F1? 39D5B5?2
,1DEEB21=1?C"+9>5C '9F5B75?C &/ 9C =94 F1? 85D ,5DG5B< )B@5?5 &EB51EC! 2B1?385@B71?9C1D95 F@@B <G1=9D59DC25F@B45B9?7 5? 25=1?75?2581BD979?7#
,1DEEB21=1?C"+9>5C '9F5B75?C &/ 9C ?95D 11?CAB1<5=9;< F@@B 75F@=7C38145! 1=C>545 F@@B C38145 G5=<5 F@@BDF=@59D E9D D@5A1CC9?75? F1? 45 B5CE=D1D5? F1? G5B<H11>8545? @6 1?45B5 7575F5?C F5B<B575? F1? ,1DEEB21=1?C"+9>5C '9F5B75?C &/# '5 @A4B138D75F5B FB9;G11BD ,1DEEB21=1?C"+9>5C '9F5B75?C &/ F@@B 11?CAB1<5? F1? 45B45? 9? F5B21?4 >5D 45H5 D@5A1CC9?7#
,95DC E9D 49D B1AA@BD >17 G@B45? F5BF55=F@E4974 5?$@6 @A5?211B 75>11<D G@B45? 4@@B >9445= F1? C31??9?7! 9?D5B?5D! 4BE<! 6@D@<@A95! >93B@69=> @6 @A G5=<5 1?45B5 G9;H5 41? @@<! H@?45B F@@B16711?45 C38B96D5=9;<5 D@5CD5>>9?7 F1? 45 @A4B138D75F5B 895B2@F5? 11?7575F5? 5? ,1DEEB21=1?C"+9>5C '9F5B75?C &/ ?@38 >17 85D H@?45B 55? 45B75=9;<5 D@5CD5>>9?7 G@B45? 752BE9<D F@@B 5?97 1?45B G5B< 41? G11BF@@B 85D 9C F5BF11B4974#
@J\]]ZVXW]VNW\NW
*? @A4B138D F1?2
.5<CD 5? C1>5?CD5==9?72 B&=&?&GNZKNNT NW ?&5&DLQNZYNWR[[N -B@;53D=5949?72 B&=&?&GNZKNNT (9?4F5B1?DG@@B45=9;<% B&=&?&GNZKNNT -B@;53D?E>>5B2 )+%)01
# *(), @J\]]ZKJUJW[ % >RVN[ 6R^NZPNW[ 4G ' @J\]]ZVXW]VNW\NW
)A?A>A@
<@;AF6
B>3@@<@9 7@ E<=6D47DE76<@9 <@ 6397@ B7C 974<76 &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&),
5A@5>FD<7D 7@ 33@47G7><@97@ &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&)+
*
4<=>397 )
479C3I<@9 ;F>D;ACDE7CI3@6&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&)&) 3UPNVNWN KNXXZMNURWP KNPZJbRWP[YUJW 6N HJ[[]V&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&)&* 9NYUJWMN ^NZ[][ ]R\PN^XNZMN _NZTbJJVQNMNW&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&. )&+ <W\NZ^RN_ VN\ QNZMNZ'KNQNNZMNZ ^JW QN\ \NZZNRW&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&1 )&, 4NYNZT\N ^NUM\XN\[ KNPZJbRWP[NOONL\NW &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&)(
)
7^JU]J\RN KNPZJbRWP[KNQNNZ ;]U[QXZ[\NZbJWM
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
-
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
<W QN\ YUJW _XZMNW WXZVNW ^XXZ MN YUJWWRWP ^JW QN\ JJW\JU PZJJ[MJPNW PNKZ]RT\ MRN RW MN YZJT\RST ^JW MN [LQJYNWKNPZJbRWP bRSW XYPNKX]_M& 6N KNPZJbRWP R[ UJ\NZ KNPXWWNW MJW RW MN XOONZ\N JU[ YUJWWRWP R[ JJWPNPN^NW& <W ^NNU ^JW MN ZNLNW\ PNTJY\N PNMNNU\NW "bRN ORP]]Z )# ^JU\ NLQ\NZ WXP _NRWRP \N PZJbNW& 4X^NWMRNW R[ QN\ ^XXZSJJZ RW *()+ YJ[ UJJ\ ^JW [\JZ\ PNPJJW& 6N UJ\N [\JZ\ R[ MJJZMXXZ WRN\ WJMNURP PN_NN[\ ^XXZ MN NOONL\R^R\NR\&
;N\ YUJW KN[LQZRSO\ JUUN \NZZNRW\aYNW MRN KNPZJJ[M b]UUNW _XZMNW& 6N KNPZJbRWP[PN\JUUNW MRN PNKZ]RT\ _XZMNW ^XXZ MN NNZ[\N YUJWWRWP bRSW KNMXNUM JU[ ZRLQ\URSW& ;N\ YUJW KN^J\ YZJT\R[LQN \RY[ MRN XXT RW MN YZJT\RST _XZMNW XYPN^XUPM& 7Z _XZM\ PN_NZT\ VN\ NNW PNQXNMN T]MMN NW VN\ OUN`RWN\\NW& 6N PNQXNMN T]MMN _XZM\ PNQXNM ^JW]R\ WJLQ\^JTTNW$ MRN MJPNURST[ _XZMNW ^NZYUJJ\[\& 7Z _XZM\ JJW^]UUNWM KXXVXY[UJP ^NZ_RSMNZM MXXZ MN QNZMNZ&
AWbN VNWRWP R[ MJ\ MN JUPNVNWN XYbN\ PXNM RW NUTJJZ bR\ NW M]RMNURST XYPN[\NUM R[ MXXZ RNVJWM MRN ^NNU NZ^JZRWP QNNO\ VN\ QN\ XV^XZVNW NW KNQNZNW ^JW NLXUXPR[LQ _JJZMN^XUUN QNRMN^NPN\J\RN\aYNW VRMMNU[ [LQJYNWKNPZJbRWP&
;N\ KNPZJbRWP[YUJW ^JW 6N HJ[[]V R[ MN KJ[R[ PN_NN[\ KRS MN XOONZ\N%]R\^ZJJP ^JW @J\]]ZVXW]VNW\NW ^XXZ MN ]R\^XNZRWP ^JW QN\ KNPZJbRWP[KNQNNZ& 6N RW[LQZRS^NZ[ VXN[\NW Q]W XOONZ\N XY MR\ KNPZJbRWP[YUJW KJ[NZNW& AO VN\ MR\ KNPZJbRWP[YUJW MN PN[\NUMN MXNUNW MJJM_NZTNURST KNQJJUM T]WWNW _XZMNW bJU JJW MN QJWM ^JW QN\ KNQNNZZN[]U\JJ\ RW MN \XNTXV[\ "*().# PNg^JU]NNZM T]WWNW _XZMNW& <W QN\ TJMNZ ^JW MNbN XYMZJLQ\ R[ QN\ KNPZJbRWP[YUJW MXXZ @J\]]ZKJUJW[ RW QN\ JUPNVNNW KNXXZMNNUM XY MN ^XXZPN[\NUMN _NZT_RSbNW NW QJJUKJJZQNRM ^JW PN[\NUMN MXNUNW&
#!# '1-+2+3+ (+446*+1/3- (+-6'=/3-751'3 *+ <'7792
479C3I<@9 ;F>D;ACDE7CI3@6
7/<== 90/5/7;
)
.
7/<== 90/5/7;
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
7^JU]J\RN KNPZJbRWP[KNQNNZ ;]U[QXZ[\NZbJWM
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
;N\ ]R\PN^XNZMN \X\JJU JJW\JU T]MMNMJPNW R[ LXWOXZV MN YUJWWRWP$ MJJZKRWWNW bRSW ^NZ[LQ]R^RWPNW XYPN\ZNMNW "bRN \JKNU YJPRWJ 0#& 6R\ QNNO\ \N VJTNW VN\ QN\ ^XNM[NUJJWKXM KRWWNW MN YNZLNUNW& 6N YNZLNUNW MRN ZNLNW\ bRSW PNTJY\$ KXMNW _NRWRP \X\ WRN\[ \N PZJbNW NW bRSW MJJZMXXZ TXZ\NZ KNPZJJ[M MJW PNYUJWM& 6R\ PJJ\ XV MN YNZLNUNW ))$ )*$ ),$ )-$ *($ *+$ *, NW *-& D\NZT ^NZPZJ[\N YNZLNUNW bRSW MJJZNW\NPNW ^NNU RW\NW[RN^NZ KNPZJJ[M& 6R\ bRSW MN YNZLNUNW )$ * NW - "KXLQ\RPN [VNUN# NW MN YNZLNUNW *) NW ** "^XXZWJVNURST YRSYNW[\XX\SN$ ORP]]Z *#& BNZLNNU * _J[ RW MN YUJWWRWP XYPNWXVNW JU[ K]W\PZJ[^NPN\J\RN$ NNW \aYN _JJZ WRN\ ^NNU \N PZJbNW ^JU\ JU[ QN\ PXNM XW\_RTTNUM R[& <N\[ VNNZ MJPNW bRSW PN[\XTNW RW QN\ KNPZJbNW ^JW QN\ ^ZRSPNTJY\N YNZLNNU **& ;N\ [\NZT ^NZPZJ[\N YNZLNNU *) R[ KNPZJJ[M ^XUPNW[ PNYUJWMN RW\NW[R\NR\& ;RNZRW bR\\NW PNMNNU\NW MRN RW\NW[RNO KNPZJJ[M _XZMNW NW MRN N`\NW[RNO KNPZJJ[M _XZMNW ^JW_NPN QN\ ^XXZTXVNW ^JW KRSbXWMNZN [XXZ\NW "KNNWKZNNT NW TUXTSN[PNW\RJJW#& 7Z R[ M]RMNURST PXNM ZNTNWRWP PNQX]MNW \RSMNW[ MN KNPZJbRWP VN\ QN\ ^XXZTXVNW ^JW MNbN KN[LQNZVMN [XXZ\NW& 6N NOONL\R^R\NR\ ^JW MN T]MMN _J[ JJW QN\ KNPRW WXP WRN\ JU[ ^NZ_JLQ\ JJWPNbRNW MN T]MMN WN\ ^JW NNW ^XNM[NUZRSTNZN MRST T_JV&
6N QNZMNZ QNNO\ _NNTX^NZbRLQ\NW KRSPNQX]MNW _JJZRW MN \RSMKN[\NMRWP ^JW PNYUJWMN _NZTbJJVQNMNW R[ JOPNbN\ \NPNW MN ]R\PN^XNZMN _NZTbJJVQNMNW$ _JJZKRS XWMNZ[LQNRM R[ PNVJJT\ RW ^NZ[LQRUUNWMN KNPZJbRWP[^UJTTNW$ ^NPN\J\RN\aYNW NW PNQXNMN KNPZJbRWP XO OUN`RWN\KNPZJbRWP "4RSUJPN )#& 6XXZ QN\ JJW\JU PNYUJWMN MJPNW JO \N \ZNTTNW ^JW QN\ JJW\JU ]R\^XNZRWP[MJPNW R[ NNW \JKNU XW\[\JJW "\JKNU YJPRWJ 0# MRN UJJ\ bRNW _JJZ MN YUJWWRWP JO_RST\ ^JW MN ]R\NRWMNURSTN ]R\^XNZRWP&
#!$ -+51'3*+ ;+6797 9/8-+;4+6*+ <+60=''2.+*+3
8RP]]Z )& CNLNW\ PNTJY\ NW \XYUJJP ^NZ_RSMNZM& 7Z ^JU\ WXP _NRWRP \N PZJbNW
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 > 7^JU]J\RN KNPZJbRWP[KNQNNZ ;]U[QXZ[\NZbJWM
7/<== 90/5/7;
/
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
6N ^NZQX]MRWP \][[NW PNZJ[\NZM NW PNQXNMN KNPZJbRWP R[ ^NZPNURSTKJJZ PNKUN^NW& 6N VNN[\N YNZLNUNW bRSW PNM]ZNWMN VNNZMNZN YNZRXMN[ KNPZJJ[M&
0
7/<== 90/5/7;
,,
25BG5@ H=G;8IC8E78 75;8B # ;8D@5B78 75;8B1
I8E;E$
I8E;E
I8E;E$
I8E;E
+-01/,.
?H778
6$;$
6$F$
7E$<8=78 D=>D
?5DI@
6$;$&
6$F$
7E$<8=78 D=>D
D@5;I$
>55E
+&
*/
*.
*-
*,
'*
'
(
(
*+
**
'&
(
'
(
#(
'
*)
*(
'
(
(
)
*'
*&
)/
)
'
'
'
).
)-
),
)+
)*
))
)(
!$
&
'
!&
(
+
)'
)&
(/
(.
(-
(,
(+
(*
'
!%
(
!#
&
#"
#
#
#
*
#
#
#
#
'&&!
'&
#
'&&!
/".
'
(&')
')",
(
(&')
,"+
)
()
#(
!#
!#
$
#
#
#
#
(
'&&!
#(
.")
(&')
#'
+
68;E5L=B; '&& ;7 )+& ;7 '&&& ;7 +&& ;7 '&& ;7 '&& ;7 )+& ;7 '&&& ; 7+&& ;7 '&& ;7 75;8B
<5
43
) &
'
!$
(
(
!$
)
'
!$
)
'
#
#
,
#
(+!
-+!
!#
#
#
#
(
#
'&&!
(&')
'"/
,
(&')
#(
'
!#
(
'
&
!$
#'
'
'
!$
$
!#
!#
!#
'
!$
(
&
#
$
#
#
#
(
#
#
#
#
#
,
#
'&&!
)
&
/&!
'&!
#
'&&!
(&')
."&
(&')
)".
-
)
#'
#(
*
#(
#(
'
'
!$
!$
(
#(
&
!#
!$
'
&
&
*
!#
'
&
'
!%
'
#'
(
#"
'
#
#
#
#
#
'+
#
#
.
#
)
'
)&!
)&!
*&!
#
'&&!
(&')
+&!
+&!
(&')
'+"+
'&"-
(&')
'*".
'.
'+
'*
#-
#'
#'
!#
!%
(
(
!%
!%
#'
(
'
)
''"/&
&
&
&
&
&
&
&
'
#)
'
!#
#'
#(
#
/
+
#
(
++!
'+!
(&!
!%
+
(&
(&')
!$
'
'
#)
!$
#(
(
!%
!)
#+
#'
&
'
(
#)
!%
,
,
*
)
,
(
!&
!)
#)
(
&
!&
+
##
)
(
*
'"
#
'
-
#
#
''
#
,
*)
#
(
#
#
'&&!
#
'
'+!
++!
)&!
(&!
-&!
'&!
(&')
)"/&
(&')
('"*&
(&')
*"*&
()
((
('
#-
!#
#'
!'
!&
(
(
##
#
'&
#
#
'
.&!
(&!
$
#)
(
!%
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
(
&
&
&
&
&
&
&
&
&
!%
.".&
;8<C878 68;E5L=B; =B ?H77875;8B '%) ;8<C878 68;E5L=B; 8B (%) 9@8K=B8G 68;E5L=B; =B ?H77875;8B ;88@0 A88E G=>7 55B 68FG887 75B ;8D@5B7 6@5HJ0 A=B78E G=>7 55B 68FG887 75B ;8D@5B7
'&*
'
#
'
+
(*
(&')
(
$)
)#
'%
*
#'%
#
&
'+!
++!
(&!
(&')
)"'&
#"
#)"
(+
(&')
,"(
'(
''
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
7=?;87EH?G0 ;88B CI8E@5D GHFF8B D@5B B=B; 8B H=GIC8E=B;$ 3HB;87EH?G0 E8FH@G5BG8 I5B H=GIC8E=B; 8B D@5BB=B;$
7^JU]J\RN KNPZJbRWP[KNQNNZ ;]U[QXZ[\NZbJWM
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 > 7^JU]J\RN KNPZJbRWP[KNQNNZ ;]U[QXZ[\NZbJWM
7/<== 90/5/7;
1
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
GJW]R\ 6N HJ[[]V ^RWM\ NLXUXPR[LQN KNPNUNRMRWP YUJJ\[& FR\ MN PN[YZNTTNW VN\ MN QNZMNZ KURST\ M]RMNURST _NUTN NLXUXPR[LQN MXNUNW ^XXZ XPNW [\JJW VN\ MN KNPZJbRWP& 6R\ R[ NNW N[[NW\RNNU Y]W\
GNZMNZ QNNO\ MN QNZMNZ KNQXNO\N JJW MN MXNUNW YNZ ^UJT2 HJWWNNZ R[ MN ^NZPZJ[[RWP ^XUMXNWMN \NPNWPN_NZT\ NW TJW _XZMNW X^NZPNPJJW WJJZ NNW RW[\JWMQX]MRWP[KNQNNZ&
3JW^]UUNWM PNNO\ MN QNZMNZ WXP JJW MJ\ QN\ QX]\ MJ\ WJ QN\ XW\KX[[NW KURSO\ URPPNW UJ[\RP R[ KRS QN\ YUJJ\[NW ^JW MN WJLQ\ZJ[\NZ[$ JJWPNbRNW MN WN\\NW NZ PNVJTTNURST JLQ\NZ KURS^NW QJTNW& 6N WJLQ\ZJ[\NZ[ _XZMNW MJPNURST[ ^NZYUJJ\[\&
GXXZ MN N^JU]J\RN ^JW QN\ PN^XNZMN \NZZNRWKNQNNZ R[ XXT NNW RW\NZ^RN_ VN\ MN QNZMNZ BJ]U 3JUMNZ[ PNQX]MNW& ?N\ MN QNZMNZ R[ NNW PNbJVNWURST ^NUMKNbXNT PNKZJLQ\ JJW MN _N[\NURSTN QNUO\ ^JW QN\ \NZZNRW$ MJJZ _JJZ MN VNN[\N PZJJ[MJPNW bRSW PN[YNWMNNZM& FR\ MR\ ^NUMKNbXNT KURST\ ^XUMXNWMN YZJT\R[LQN TNWWR[ ^JW QN\ KNPZJbRWP[KNQNNZ2 QXN T]W SN MN MXVRWJW\RN ^JW PZJ[[NW MXXZKZNTNW$ XXP ^XXZ WJ\]]ZMXNUNW$ ZNTNWRWP QX]MNW VN\ KN[\JJWMN WJ\]]Z_JJZMNW "MNWT JJW KNNWKZNNT NW TUXTSN[PNW\RJJW#$ TNWWR[ ^JW QN\ VRWRVJUR[NZNW XO ^XXZTXVNW ^JW QN\ PNKZ]RT ^JW XW\_XZVRWP[VRMMNUNW \RSMNW[ MN KNPZJbRWP& <WbN\ ^JW _NNTNWMZJ[\NZ[ _XZM\ \XNPNYJ[\ XY MN YRSYNW[\ZXX\SN[^NUMNW&
#!% /38+6;/+< 2+8 .+6*+6"(+.++6*+6 ;'3 .+8 8+66+/3
8RP]]Z * <W\NW[RNO KNPZJJ[MN YRSYNW[\ZX WJ PNZJ[\NZMN KNPZJbRWP "^NUM *)#& 4RS \RSMRPN QNZQJURWP TJW MN MXVRWJW\RN ^JW YRSYNW[\ZXX\SN MXXZKZXTNW _XZMNW&
)(
7/<== 90/5/7;
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
7^JU]J\RN KNPZJbRWP[KNQNNZ ;]U[QXZ[\NZbJWM
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
7Z bRSW ^JW MN [R\]J\RN ^XXZJOPJJWM JJW MN KNPZJbRWP PNNW PNPN^NW[$ _N bRSW ]R\PNPJJW ^JW MN KN[LQZRS^RWP ^JW MN KNQNNZMNZ[ NW MN QNZMNZ& 6N WXXZM_N[\QXNT ")$ * NW -# XV^J\ QNRMN NW XY MN YUJJ\[ _JJZXY \X\ ^RSO SJJZ PNUNMNW KX[ PN[\JJW QNNO\ NNW TXZ\N PZJ[%VX[^NPN\J\RN& 7Z URP\ NNW [\N^RP VX[\JYRS\ VN\ ^NNU TUJ]_\SN[VX[ NW KZXW[VX[& 6XXZ MN ZNLNW\N KNPZJbRWP bRSW XY [XVVRPN \JU]M[ XYNW YUNTTNW XW\[\JJW _JJZRW _NNZ K]W\PZJ[ \X\ XW\_RTTNURWP TXV\ "ORP]]Z ,#& 6N MXVRWJW\RN ^JW KXLQ\RPN [VNUN RW YNZLNNU * "XY PZXWM ^JW _JJZWNVRWP QNZMNZ# R[ MXXZ MN RW\NW[RN^N KNPZJbRWP MXXZKZXTNW& AXT QN\ VX[\JYRS\ ^JW PZRS[ TZXWTNU[\NNU\SN UJJ\ TUNRWN XYNW YUNTTNW VN\ K]W\PZJ[ bRNW$ VXPNURST MXXZ MN KN\ZNMRWP ^JW MN T]MMN& ;RNZ R[ WRN\ ^NNU PNPZJJ[M&
8RP]]Z + A]MN QNRMN VN\ MRLQ\N VX[UJJP ^JW X^NZ_NPNWM TUJ]_\SN[VX[
ERSMNW[ QN\ ^NUMKNbXNT XY ), SJW]JZR *(), R[ PNTNTNW WJJZ MN ^NPN\J\RN[\Z]L\]]Z& ;N\ KNQNNZNOONL\ TJW XY [XVVRPN ^NPN\J\RN\aYN[ VXPNURST JU KRWWNW ffW SJJZ _XZMNW JOPNUNbNW& GJW JWMNZN \aYN[ R[ ^JW_NPN MN TXZ\N \RSM[YJWWN VXPNURST WXP PNNW NOONL\ bRLQ\KJJZ "KRS^XXZKNNUM [\NZT ^NZPZJ[\N [R\]J\RN[#&
#!& (+5+608+ ;+1*84+87 (+-6'=/3-7+,,+)8+3
_JW\ ]R\ NZ^JZRWP _N\NW _N MJ\ MR\ KRS ^NNU PNQXNMN T]MMN[ WRN\ QN\ PN^JU R[& 6JJZ R[ QN\ OXTTNW ^JW [LQJYNW^UNN[ NW QN\ ZNLZNJ\RN^N J[YNL\ QN\ KNUJWPZRST[\N MXNU NW bRSW MN NLXUXPR[LQN _JJZMNW ^JJT XWMNZPN[LQRT\& HRS TZNPNW MN RWMZ]T MJ\ MN QNZMNZ bRLQ XXT PXNM UJJ\ [\]ZNW MXXZ MN KNQNNZMNZ[ NW MN KNPNUNRMNZ[$ _JJZMXXZ QRS NNW PXNMN NZ^JZRWP TJW XYKX]_NW NW NZ PXNMN PJZJW\RN R[ XY QNZ[\NU ^JW NLXUXPR[LQ _JJZMN^XUUN QNRMN^NPN\J\RN[&
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 > 7^JU]J\RN KNPZJbRWP[KNQNNZ ;]U[QXZ[\NZbJWM
7/<== 90/5/7;
))
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
<W QN\ b]RMNURSTN PNMNNU\N bRSW QN\ VN\ WJVN MN PNMNNU\NW *)$ ** NW *- MRN [\NZT KNPZJJ[M bRSW& ;N\ PZJ[ MJ\ QRNZ PZXNR\ R[ OURWT TXZ\ PN^ZN\NW& ;N\ PJJ\ QRNZ XV YRSYNW[\ZXX\SN$ KXLQ\RPN [VNUN NW PN_XXW [\Z]R[PZJ[& HJJZ YRSYNW[\ZXX\SN MXVRWNNZ\ bRSW MN YXUUNW \X\ XY MN TNZW TXZ\PN^ZN\NW& 7NW PNMNNU\N ^JW QN\ YRSYNW[\ZXX\SN[^NUM "**# R[ N`\NW[RNO KNPZJJ[M ^JW_NPN KNNWKZNNT NW TUXTSN[PNW\RJJW& AVMJ\ RW QN\ ^NZMNZN \NZZNRW _NRWRP YRSYNW[\ZX^NUMNW ^XXZTXVNW R[ NNW ^NUM VN\ YRSYNW[\ZXX\SN QXN MJW XXT NNW _NUTXVN JO_R[[NURWP&
8RP]]Z , 4N\ZNMRWP MXXZ KNPZJbRWP MXXZKZNNT\ YUJJ\[NURST MN MRLQ\N VX[UJJP NW VJJT\ YUJJ\[ ^XXZ K]W\PZJ[
<W QN\ \NZZNRW R[ bRLQ\KJJZ MJ\ UXTJJU XXT NMNUQNZ\NW NW ZNNgW RW QN\ \NZZNRW JJW MN ^NPN\J\RN TWJKKNUNW NW QRNZ KNQXXZURSTN RW^UXNM XY URSTNW \N QNKKNW& ;RNZVNN VXN\ ZNTNWRWP PNQX]MNW _XZMNW VN\ MN [LQJYNWKNPZJbRWP&
<W QN\ QNRMNYNZLNNU ")# PZXNR\ QXXOMbJTNURST X]MN QNRMN "ORP]]Z +#& GNNU ^JW MN QNRMN R[ NLQ\NZ JOPN[\XZ^NW& ;N\ VX[YJTTN\ NW VXPNURST XXT MN ^ZJJ\ ^JW NMNUQNZ\NW KNUNVVNZNW MN TRNVRWP ^JW SXWPN QNRMN& =XWPN QNRMNYUJW\NW bRSW WRN\ JJWPN\ZXOONW$ _NU [\NZT KNPZJJ[MN QNRMNYUJW\NW& GJW MN PNQXNMN KNPZJbRWP _XZM\ ^NZ_JLQ\ MJ\ MN QNRMN^NZSXWPRWP KRS ZNPNUVJ\RPN \NZ]PTNNZ RW MR\ MNNU MXXZ bJU bN\\NW$ VJJZ MJ\ MR\ \RSM WXMRP QNNO\&
AY MN YUNTTNW VN\ [LQJYNWVN[\ QNKKNW ^NNUJU b_RSWNW MN KXMNV XVPN_XNUM$ XY bXNT WJJZ UJZ^NW ^JW XWMNZ JWMNZN VN[\TN^NZ[ MRN NZ ^XUXY bJ\NW& ;RNZ TXVNW TUNRWN YXUUN\SN[ K]W\PZJ[ \X\ XW\_RTTNURWP&
)*
7/<== 90/5/7;
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
7^JU]J\RN KNPZJbRWP[KNQNNZ ;]U[QXZ[\NZbJWM
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
8RP]]Z - 6XXZ KN\ZNMRWP XW\[\JJW _NNZ XYNW YUNTTNW "URWTNZOX\X$ YNZLNNU )0#& 6N VN[\ \ZNT\ WXP VNNZ UN^NW JJW "X&J& ^XUXY VN[\TN^NZ[#
<W MN KNPZJJ[MN ^UJTTNW R[ _NRWRP XY[UJP JJWPN\ZXOONW& @JJ[\ KNPZJbRWP _XZM\ XY[UJP XXT QJWMVJ\RP ^NZ_RSMNZM MXXZ MN QNZMNZ NW MXXZ ^ZRS_RUURPNZ[&
AXT QN\ PNMNNU\N WZ )0 VN\ X]MN QNRMN R[ PNQXNM KNPZJJ[M& GNZSXWPRWP ^JW MN QNRMN R[ QRNZ PN_NW[\$ VJJZ QNNO\ \RSM WXMRP XV \N XW\_RTTNUNW& ;N\ ^NZPZJ[\N PNMNNU\N XY ^XXZVJURP KX[KXMNV R[ [\NZT KNPZJJ[M MXXZ ZJ[\NZKNPZJbRWP& ;RNZ bRSW XYNW YUNTTNW XW\[\JJW VN\ Z]RV\N ^XXZ TRNVRWP NW K]W\PZJ[& 6N VN[\ KRNM\ ^JZRJ\RN NW NNW ^XNM[NUYUJJ\[ ^XXZ VN[\TN^NZ[&
7^JU]J\RN KNPZJbRWP[KNQNNZ ;]U[QXZ[\NZbJWM
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
)+
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
3JWKN^NURWPNW " 6N ^NPN\J\RNMXNU[\NUURWPNW VXN\NW M]RMNURST bRSW$ MJ\ bRSW bN W] WXP WRN\ RW ^XUMXNWMN VJ\N ^XXZ JUUN ^JTTNW& ;RNZ PZJJP VNNZ JJWMJLQ\ JJW KN[\NMNW ^JW]R\ KNQNNZ NW NLXUXPRN NW X^NZMZJPNW XY MN QNZMNZ& " GNZSXWPRWP ^JW MN QNRMN R[ RW ^UJT ) NW )0 NNW KNUJWPZRST JJWMJLQ\[Y]W\ ^XXZ MN TXVNWMN SJZNW&
5XWLU][RN[ " 6N [LQJYNWKNPZJbRWP RW QN\ ;]U[QXZ[\NZbJWM _XZM\ PXNM ]R\PN^XNZM ^XXZ bX^NZ _N MR\ ^XXZ *()+ T]WWNW KNXXZMNUNW XY PZXWM ^JW N`YNZ\ S]MPNVNW\& 6N KNPZJbRWP _XZM\ PXNM NW OUN`RKNU JJWPNYJ[\ JJW MN XW\_RTTNURWP ^JW MN ^NPN\J\RN RW QN\ PNKRNM& " AY MN TJY^UJT\N[ R[ WXP XW^XUMXNWMN \N PZJbNW& 6N KNPZJbRWP R[ QN\ JOPNUXYNW [NRbXNW MJJZXV PNZRLQ\ XY QN\ \NPNWPJJW ^JW ^NZPZJ[[RWP& ENW XYbRLQ\N ^JW MN XXZ[YZXWTNURSTN YUJWWRWP R[ QRNZMXXZ NNW ^NZ[LQ]R^RWP XYPN\ZNMNW ^JW MN TJY^UJT\N[ WJJZ QN\ b]RMNURST MNNU VN\ YRSYNW[\ZXX\SN "^UJTTNW ** NW *)# NW KXLQ\RPN [VNUN "^UJTTNW ) NW *#&
5A@5>FD<7D 7@ 33@47G7><@97@
7/<== 90/5/7;
*
),
7/<== 90/5/7;
4<=>397 )
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
7^JU]J\RN KNPZJbRWP[KNQNNZ ;]U[QXZ[\NZbJWM
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
8RP]]Z .& <WMNURWP RW MNNUPNKRNMNW \&K&^& MN KNPZJbRWP& "9&;&E& ^JW 4NNT$ *()*& 4NPZJbRWP[YUJW ;]U[QXZ[\NZbJWM& 6N HJ[[]V$ GNWUX&#
"\JKNU B& 3JUKNZ['6N HJ[[]V#
B>3@@<@9 7@ E<=6D47DE76<@9 <@ 6397@ B7C 974<76
T 546 2 ; 14> 2 932 7 ; 0>
9?B@LQB =KGRCNOGPCGP$ <LCNKLLGRCIB ' 8LOP@QO ,+&-$ ,+&) 3/ 7GHJCECK
7/<= =90/5/7;
B'7' GOTQ]\QZU^^Q E'?'B' JQ]NQQW
< "&(*# )+( -- &'
#AURQ *) ZM_(ZX())+,(5O_UQ 5+$
GKDL.K?PQQN@?I?KO%KI SSS%K?PQQN@?I?KO%KI
? B R G C O @ Q N C ? Q RL LN K ? PQ Q N ! I ?K B O AF ? M
+ YQU +)*/
>Z [\P]MOT_ aMZ3 CM_``]Y[Z`YQZ_QZ
9aMX`M_UQ ^OTM\QZNQS]MeUZS =`X^T[]^_Q]eMZP +)*-
JQ]^XMS
CM_``]Y[Z`YQZ_QZ GOTQ]\QZU^^Q% B'7' " E'?'B' JQ]NQQW% +)*.' JQ]^XMS 9aMX`M_UQ ^OTM\QZNQS]MeUZS =`X^T[]^_Q]eMZP +)*-' CM_``]NMXMZ^ & AUYQ^ 8UaQ]SQZ^ 6J% CUVYQSQZ'
*@ AB5C249E G2@3 1;<I6 G2@ 4;E6C6@3
-2EFFC32>2@D"+;?6D ';G6C86@D &0 ;D >;5 G2@ 96E -6EH6C= )CA6@6 &FC62FD! 3C2@496AC82@;D2E;6 GAAC =H2>;E6;ED36GAC56C;@8 6@ 36>2@86@3692CE;8;@8#
-2EFFC32>2@D"+;?6D ';G6C86@D &0 ;D @;6E 22@DBC2=6>;<= GAAC 86GA>8D49256! 2>D?656 GAAC D49256 H6>=6 GAACEG>A6;E F;E EA6B2DD;@86@ G2@ 56 C6DF>E2E6@ G2@ H6C=I22?9656@ A7 2@56C6 8686G6@D G6C=C686@ G2@ -2EFFC32>2@D"+;?6D ';G6C86@D &0# '6 AB5C249E86G6C GC;<H22CE -2EFFC32>2@D"+;?6D ';G6C86@D &0 GAAC 22@DBC2=6@ G2@ 56C56@ ;@ G6C32@5 ?6E 56I6 EA6B2DD;@8#
-;6ED F;E 5;E C2BBACE ?28 HAC56@ G6CG66>GAF5;85 6@$A7 AB6@322C 86?22=E HAC56@ 5AAC ?;556> G2@ D42@@;@8! ;@E6C@6E! 5CF=! 7AEA=AB;6! ?;4CA7;>? A7 AB H6>=6 2@56C6 H;<I6 52@ AA=! IA@56C GAAC27822@56 D49C;7E6>;<=6 EA6DE6??;@8 G2@ 56 AB5C249E86G6C 9;6C3AG6@ 22@8686G6@ 6@ -2EFFC32>2@D"+;?6D ';G6C86@D &0 @A49 ?28 96E IA@56C 66@ 56C86>;<=6 EA6DE6??;@8 HAC56@ 863CF;=E GAAC 6@;8 2@56C H6C= 52@ H22CGAAC 96E ;D G6CG22C5;85#
B'7' GOTQ]\QZU^^Q " E'?'B' JQ]NQQW E'?'B' JQ]NQQW B' @]`U_ *.)+,
/6=DE 6@ D2?6@DE6>>;@83 (;@5G6C2@EHAAC56>;<=% ,6E ?656H6C=;@8 G2@3 .CA<64E@F??6C3
" +)*. CM_``]NMXMZ^ & AUYQ^ 8UaQ]SQZ^ 6J ( CM_``]Y[Z`YQZ_QZ
!%#%"%$
>C=DI8
>CA9>8>C<'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''.
9;;97H J5C G7=5E9C69<F5L>C< +)*-''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''.
69DDF89A>C< 69<F5L>C< ''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''2
55C69J9A>C<9C''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''*)
*
+
,
-
9aMX`M_UQ NQS]MeUZS =`X^T[]^_Q]eMZP +)*-
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
.
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
=Q_ NQS]MeUZS^^OTQYM e[MX^ PM_ UZ +)*, `U_SQa[Q]P U^% U^ UZ +)*- SQO[Z_UZ`QQ]P' 8Q W`PPQ U^ [ZSQaQQ] YQ_ OM' ,.) ^OTM\QZ ]`UY *)! S][_Q] PMZ a[]US VMM]'
9;;97H J5C G7=5E9C69<F5L>C< +)*-
>Z +)*- TQNNQZ UZ TQ_ =`X^T[]^_Q]eMZP S][[_^OTMXUSQ TQ]^_QXYMM_]QSQXQZ \XMM_^SQa[ZPQZ UZ TQ_ WMPQ] aMZ QQZ A>;9&\][VQO_' 9] U^ aQQX N[^ aQ]bUVPQ]P a[[] [Z_bUWWQXUZS QZ NQT[`P aMZ ^_`UReMZP% N`Z_S]M^NQS][QUUZS QZ TQUPQ' 9] U^ QQZ O[]]UP[] SQO]Qk Q]P [Y TQ_ ^_`UReMZP YQQ] UZ NQbQSUZS _Q W]UVSQZ'
GUZP^ +)*, b[]P_ TQ_ =`X^T[]^_Q]eMZP NQS]MM^P YQ_ QQZ ^OTMM\^W`PPQ' 8MM]a[[] bM^ TQ_ NQTQQ] SQP`]QZPQ XMZSQ _UVP Qc_QZ^UQR QZ UZOUPQZ_QQX' <][_Q PQXQZ aMZ TQ_ =`X^T[]^_Q]eMZP bM]QZ ^_Q]W aQ]S]M^_ YQ_ N[OT_USQ ^YQXQ QZ UZ PQ e`UPQXUVWQ \Q]OQXQZ [[W YQ_ \UV\QZ^_][[_VQ' 8Q \XMM_^QXUVWQ ^_]`UWTQUaQSQ_M_UQ^ eUVZ ^_Q]W aQ][`PQ]P' >Z TQ_ NQSUZ aMZ +)*- a[ZP QQZ QaMX`M_UQ [aQ] +)*, \XMM_^ aMZ PQ ^OTM\QZNQS]MeUZS [\ NM^U^ aMZ QQZ NQTQQ]\XMZ' >Z PQ \]MW_UVW U^ MRSQbQWQZ aMZ TQ_ \XMZ [Y PQ QRRQO_UaU_QU_ aMZ PQ NQS]MeUZS _Q aQ]T[SQZ' >Z PU_ aQ]^XMS b[]P_ PQ NQS]MeUZS aMZ +)*- [\ZUQ`b SQk aMX`QQ]P' 8MM]_[Q U^ MMZ TQ_ QUZP aMZ PQ bUZ_Q] UZ +)*. QQZ aQXPNQe[QW MMZ TQ_ _Q]]QUZ SQN]MOT_'
>CA9>8>C<
7/<== 90/5/7;
+
*
/
7/<== 90/5/7;
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
;US``] + 6QS]MeUZS UZ aMW *% ]QOT_^ PQ_MUX aMZ V[ZSQ TQUPQ\XMZ_QZ
9aMX`M_UQ NQS]MeUZS =`X^T[]^_Q]eMZP +)*-
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
JMW * U^ QQZ X[OM_UQ bMM] N[^ SQ^_MMZ TQQR_' 8U_ U^ Z[S _Q eUQZ MMZ PQ NXM`bQ N[^NQ^% PUQ aMZ bM_ YQQ] T`YQ`eQ N[PQY^ T[`P_' 8U_ SQPQQX_Q U^ UZ +)*, QZ +)*- UZ SQ]M^_Q]P SQbQQ^_ YQ_ QQZ bQQWQZP]M^_Q]' JMZ PQ aQ][`PQ]PQ ^_]`UWTQU PUQ S][_QZPQQX^ U^ MRSQ^_[]aQZ% U^ ZUQ_ aQQX YQQ] [aQ]' =Q_ PUWWQ Y[^_M\UV_ aQ]_[[Z_ QOT_Q] \XMM_^QXUVW [\QZ \XQWWQZ' =QQX X[WMMX U^ aQ]V[ZSUZS aMZ PQ TQUPQ _Q eUQZ'
;US``] * >ZPQXUZS UZ PQQXSQNUQPQZ _'N'a' PQ NQS]MeUZS' #<'='H' aMZ 6QQW% +)*+' 6QS]MeUZS^\XMZ =`X^T[]^_Q]eMZP' 8Q KM^^`Y% JQZX['$
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 > 9aMX`M_UQ NQS]MeUZS =`X^T[]^_Q]eMZP +)*-
7/<== 90/5/7;
0
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
>Z aMW *1 YQ_ [`PQ TQUPQ TQNNQZ UZ TQ_ ZMVMM] SQP`]QZPQ QZWQXQ PMSQZ ZMOT_aMWWQZ SQ^_MMZ YQ_ aQQX [`PQ TQUPQ% PQ ]Q^_ aMZ TQ_ aMW U^ T[QPQZP NQS]MM^P' 8Q [`PQ TQUPQ NUZZQZ PQ ZMOT_]M^_Q]^ U^ P[[] aQ]_]M\\QZ aMZ PQ ^_]`UWQZ MMZeUQZXUVW SQ]QP`OQQ]P% e[PM_ YQQ] XUOT_ _[_ PQ N[PQY P[[]P]UZS_' 8Q aQ]V[ZSUZS aMZ PQ ^_]`UWTQU U^ MX P`UPQXUVW bMM] _Q ZQYQZ' KMM] PQ TQUPQ SQT[QP NQS]MM^P U^% U^ [[W aQ]V[ZSUZS bMM]SQZ[YQZ% YMM] [\ WXQUZQ]Q ^OTMMX' 8QZZQZ eUVZ TUQ] P[[] a]UVbUXXUSQ]^ NUVZM a[XXQPUS aQ]bUVPQ]P'
;US``] ,' JMW -% [\QZ S][ZP% TQUPQ QZ WXQUZQ PQZZQ_VQ^
JMW - b[]P_ \M^ ^UZP^ +)*- NQS]MM^P% QUZP +)*, eUVZ N[YQZ SQWM\_' >Z TQ_ NQSUZ aMZ +)*- bM^ N[OT_USQ ^YQXQ \XMM_^QXUVW P[YUZMZ_% PQeQ P[YUZMZ_UQ U^ P[[]N][WQZ' 8MM]ZMM^_ eUVZ aQQX V[ZSQ PQZZQZ SQWUQYP' 8QeQ TQNNQZ O[Y\MO_Q ^_QWQXUSQ QZ ^_QaUSQ ZMMXPQZ% bMM]^OTUVZXUVW MX^ ]QMO_UQ [\ PQ a]MM_ P[[] QPQXTQ]_QZ' J[[] ^OTM\QZ eUVZ PQeQ bMM]^OTUVZXUVW ZUQ_ YQQ] MMZ_]QWWQXUVW' DY PQeQ [\^XMS _Q aQ]bUVPQ]QZ eUVZ MMZa`XXQZPQ YMM_]QSQXQZ Z[PUS #YMMUQZ YQ_ N[^YMMUQ] [R WZU\\QZ$'
JMW 0 U^ QQZ [\QZ \XQW bMM]UZ S]UV^ W][ZWQX^_QQX_VQ P[YUZQQ]_ QZ TUQ] QZ PMM] N`Z_S]M^ P[[] PQ Y[^XMMS TQQZ S][QU_'
>Z aMW + U^ PQ S]MM^P]`W _QZ [\eUOT_Q aMZ +)*, aQ]XMMSP% PQ N[OT_USQ ^YQXQ bM^ a[]US VMM] MX ^_Q]W _Q]`SSQP][ZSQZ QZ N`Z_S]M^ U^ UZ_`^^QZ _[QSQZ[YQZ' EXMM_^QXUVW W[Y_ V[ZSQ TQUPQ P[[] PQ Y[^XMMS TQQZ'
1
7/<== 90/5/7;
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
;US``] .' JMW +* YQ_ \UV\QZ^_][aQSQ_M_UQ
9aMX`M_UQ NQS]MeUZS =`X^T[]^_Q]eMZP +)*-
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
JMW +* NQ^_MM_ a[[] QQZ S][[_ PQQX `U_ QQZ \UV\QZ^_][aQXP' >Z +)*, U^ TQ_ aQXP \XMM_^QXUVW UZ_QZ^UQR NQS]MM^P% bMM]P[[] PQ h a[[]TQQZ eQQ] PUOT_Q h aQSQ_M_UQ [\QZSQN][WQZ U^' >Z +)*- U^ PQ NQS]MeUZS a[[]_SQeQ_% YMM] [aQ] QQZ S][_Q] [\\Q]aXMW% e[PM_ PQ UZ_QZ^U_QU_ ]QXM_UQR PMMXPQ' 8Q \UV\QZ^_][aQSQ_M_UQ TQQR_ Z` QQZ SQ^OTUW_Q ^_]`O_``] a[[] ]Q\_UQXQZ e[MX^ MPPQ] QZ SXMPPQ ^XMZS% P[[]PM_ Q] [\QZ \XQWWQZ eUVZ ZMM^_ a[XP[QZPQ PQWWUZS aMZ \[XXQZ \UV\QZ^_][' 8U_ PQQX aMZ TQ_ =`X^T[]^_Q]eMZP U^ QQZ SQ^OTUW_ SQNUQP a[[] ]Q\_UQXQZ'
;US``] -' D`PQ TQUPQ UZ aMW 1% XUZW^ [\ X[OM_UQ aMZ ZMOT_]M^_Q]% ]QOT_^ PQ_MUX
9aMX`M_UQ NQS]MeUZS =`X^T[]^_Q]eMZP +)*-
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
2
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
8Q NQS]MeUZS b[]P_ S[QP MMZSQ\M^_ [\ PQ [Z_bUWWQXUZSQZ UZ TQ_ _Q]]QUZ' >Z +)*, U^ YQ_ UZ_QZ^UQaQ NQS]MeUZS UZSQeQ_ [\ TQ]^_QXNQTQQ]3 aQ]V[ZSUZS aMZ PQ ^_Q]W aQ][`PQ]PQ ^_]`UWTQU%
69DDF89A>C< 69<F5L>C<
7/<== 90/5/7;
,
;US``] /' JMW +*
?QZQaQ]NQ^ TQQR_ TQ_ UZ PQ TQUPQ aMZ TQ_ =`X^T[]^_Q]eMZP ebMM]' 9] ^_MMZ QZWQXQ [`PQ% bQUZUS aU_MXQ ^_]`UWQZ QZ aQ]^\]QUP W[YQZ Z[S QZWQXQ WXQUZQ VQZQaQ]NQ^^_]`UWQZ a[[]' 8QeQ WXQUZQ ^_]`UWQZ TQNNQZ eQXPQZ NQ^^QZ #aZX YMZZQXUVWQ \XMZ_QZ4$ QZ XUVWQZ aQ]PQ] W[]_ SQT[`PQZ _Q b[]PQZ P[[] PQ QPQXTQ]_QZ'
D\ ^[YYUSQ X[OM_UQ^ bMM] N[^ SQWM\_ U^ #aMW *% ++$ NXUVR_ PQ N[^NQ^aQSQ_M_UQ UZ_MO_' 8U_ eUVZ P[[]SMMZ^ a]UV ^[[]_QZM]YQ NQS][QUUZSQZ PUQ ZUQ_ _[_ PQ TMNU_M__d\QZ b[]PQZ SQ]QWQZP' 8U_ _d\Q W[Y_ a[[]MX a[[] [\ N[PQY^ YQ_ QQZ PUWWQ]Q []SMZU^OTQ XMMS PMZ [ZPQ] ^_]`UWTQU& aQSQ_M_UQ^' =Q_ U^ ZUQ_ S[QP NQWQZP bM_ NQTQQ] #bQXW NQTQQ] PMZ [[W$ YQ_ N[^NQ^&TQUPQ #JMOOUZU[&7MXX`ZQ_`Y$ P[Q_'
8Q X[OM_UQ^ bMM] NQQZN]QQW QZ WX[WVQ^SQZ_UMMZ S][QUQZ% eUVZ UZ TQ_ ZMVMM] aMZ +)*- SQPQQX_QXUVW a]UV Qc_QZ^UQR NQS]MM^P' EUV\QZ^_][ bM^ TUQ] P[YUZMZ_ MMZbQeUS' DR PQ NQS]MeUZS _QZ S`Z^_Q aMZ WX[WVQ^SQZ_UMMZ QZ NQQZN]QQW TQQR_ `U_SQ\MW_ eMX Y[ZU_[]UZS Y[Q_QZ `U_bUVeQZ'
*)
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
;US``] 0' JMW 0 <]UV^ W][ZWQX^_QQX_VQ QZ N`Z_S]M^
9aMX`M_UQ NQS]MeUZS =`X^T[]^_Q]eMZP +)*-
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
DaQ] PQ XMZSQ _Q]YUVZQRRQO_QZ aMZ P]`WNQS]MeUZS YQ_ ^OTMM\^W`PPQ^ [\ WbQ_^NM]Q ^[[]_QZ e[MX^ WX[WVQ^SQZ_UMMZ QZ NQQZN]QQW U^ Z[S bQUZUS NQWQZP% PMM][Y U^ TQ_ S[QP [Y PQ T`UPUSQ bQ]WbUVeQ PUQ UZ RM^QZ \XMM_^aUZP_ a[[]_ _Q eQ__QZ QZ S[QP _Q WUVWQZ bM_ Q] SQNQ`]_ YQ_ PQ ^[[]_QZ' D\ PQ \XQWWQZ bMM] W[]^_Y[^aQSQ_M_UQ^ _[_ [Z_bUWWQXUZS W[YQZ U^ TQ_ aQ]^_MZPUS [Y UZOUPQZ_QQX _Q NQS]MeQZ% PQeQ eUVZ WbQ_^NMM]' #Y[ZU_[]UZS$
=Q_ \UV\QZ^_][aQXP NQSUZ_ PQ]YM_Q ^_]`O_``]]UVW _Q b[]PQZ PM_ WMZ b[]PQZ [aQ]SQSMMZ [\ UZ^_MZPT[`PUZS' =UQ] U^ TQ_ NQT[`P aMZ aM]UM_UQ aMZ NQXMZS3 [[W X[WMMX PUOT_Q \UV\QZ^_][[_VQ U^ NQXMZS]UVW a[[] TQ_ XQQRSQNUQP aMZ MPPQ]' 8`^ TQ_ U^ NQXMZS]UVW [Y aQ]^\]QUP QZWQXQ X[OM_UQ^ ZM`bQXUVW^ [R ZUQ_ _Q NQS]MeQZ YQ_ [\\Q]aXMW_Q aMZ YUZUYMMX *))) Y+ \Q] QQZTQUP'
5MZSQeUQZ ^[YYUSQ [Z_bUWWQXUZSQZ ^ZQX SMMZ U^ TQ_ aMZ NQXMZS [Y PQ P[QX^_QXXUZSQZ \Q] X[OM_UQ S[QP UZ TQ_ [[S _Q T[`PQZ3 NQTQQ] Qc_QZ^UQR bMM] TQ_ Qc_QZ^UQR WMZ% UZ_QZ^UQR bMM] TQ_ UZ_QZ^UQR Y[Q_'
55C69J9A>C<9C
7/<== 90/5/7;
-
P[[]N]QWQZ aMZ PQ S][[_^OTMXUSQ P[YUZMZ_UQ aMZ \UV\QZ^_][ QZ aMZ N[OT_USQ ^YQXQ' 8Q QQ]^_Q ]Q^`X_M_QZ eUVZ MX P`UPQXUVW _Q eUQZ QZ XM_QZ eUQZ PM_ PQ NQS]MeUZS QRRQO_UQR U^' DYPM_ PQ ]M^_Q]^ ^_QQP^ aQ]\XMM_^_ b[]PQZ eUVZ Q] SQQZ ^OTQ]\Q S]QZeQZ [Z^_MMZ' J[[] PQ T[`_USQ [\^XMS b[]PQZ MMZa`XXQZPQ YMM_]QSQXQZ _[QSQ\M^_'
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 > 9aMX`M_UQ NQS]MeUZS =`X^T[]^_Q]eMZP +)*-
7/<== 90/5/7;
**
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
D\ XMZSQ _Q]YUVZ U^ YU^^OTUQZ PQ Y[QU_Q bMM]P [Y _Q WUVWQZ [R _[QPUQZQZ aMZ ^_QQZYQQX QQZ [\_UQ U^ a[[] PU_ SQNUQP' DZXMZS^ TQNNQZ PQ QQ]^_Q [ZPQ]e[QWQZ [\ \M]W PQ =[SQ JQX`bQ `U_SQbQeQZ PM_ PQ MRSQX[\QZ -) VMM] Q] ZQ_ e[aQQX YUZQ]MXQZ eUVZ aQ]bQQ]P `U_ PQ N[PQY PMZ *)))) VM]QZ Q]a[[] #Y[ZP' YQP =`US 6Q]SWMY\$' 8U_ TQQR_ QQZ QZ[]YQ UY\MO_ [\ RX[]M QZ RM`ZM' JQQX ^[[]_QZ eUVZ PMZ [[W ]QQP^ aQ]PbQZQZ [R eQQ] eQXPeMMY' LQQ] bMM]^OTUVZXUVW U^ PU_ QQZ RMO_[] PUQ TUQ] [[W QQZ S][_Q ][X ^\QQX_' B[SQXUVW U^ PU_ [\ MO_UQR ^_`UReMZP QOT_Q] YUZPQ] \][NXQYM_U^OT PM_ PQ ^_MNUQXQ]Q N[PQY^' 8[[] TQ_ _[QPUQZQZ aMZ NQ\MMXPQ ^_QQZYQQX^[[]_QZ #]Q^_\][P`O_QZ `U_ ^_QQZS][QaQ^$ WMZ PQ N[PQY MMZeUQZXUVW TQ]^_QXP b[]PQZ'
=Q_ aQ]PUQZ_ MMZNQaQXUZS [Y PQ a[[]YMXUSQ N[^aMWWQZ SQT[QP _Q NQS]MeQZ% PQeQ TQNNQZ PQ ZQUSUZS [Y _Q aQ]S]M^^QZ'
8Q YM__QZ aMZ S]UV^ W][ZWQX^_QQX_VQ eUVZ SQNMM_ NUV NQ_]QPUZS P[[] PQ W`PPQ' 8[[]PM_ PQ ^_UW^_[RPQ\[^U_UQ U^ SQPMMXP XUVW_ _QSQZb[[]PUS [[W [ZPMZW^ PQ Y[^XMMS X[WMMX W[]^_Y[^^QZ [\ PQ Y[^XMMS _[_ [Z_bUWWQXUZS _Q W[YQZ' DR PU_ XQUP_ _[_ W[]_^Y[^aQSQ_M_UQ^ U^ ZUQ_ P`UPQXUVW' @[]^_Y[^^QZ e[MX^ ^_`UReMZPW[]]QXX[[R TQNNQZ [\QZ eMZP Z[PUS' =Q_ e[` UZ_Q]Q^^MZ_ eUVZ TUQ] NQ_Q] ZMM] _Q WUVWQZ'
6[^NQ^TQUPQ TQQR_ QQZ NQXMZS]UVWQ YQQ]bMM]PQ a[[] PQ TQUPQ% [ZPQ] MZPQ]Q aMZbQSQ PQ MRbUVWQZPQ NX[QU_UVP _'['a' aMZ ^_]`UWTQU QZ eUVZ a]`OT_QZ' JQQX ^[[]_QZ \][RU_Q]QZ TUQ]aMZ' 8QeQ W`ZZQZ Qc_QZ^UQR YQQNQS]MM^P b[]PQZ'
BQQ] VQZQaQ]NQ^^QZ U^ SQbQZ^_% YMM] aMZ PQ VQZQaQ]NQ^ U^ aQQX [ZP`UPQXUVW' HUVPQZ^ TQ_ aQXPNQe[QW eUVZ ZM`bQXUVW^ NQ^P]MSQZPQ \XMZ_QZ MMZSQ_][RRQZ' AUOT_Q NQS]MeUZS WMZ PQ aQ]V[ZSUZS aMZ NQ^_MMZPQ \XMZ_QZ ^_UY`XQ]QZ% YMM] PQ aQ]^\]QUPUZS aMZ NQ^^QZ Y[SQXUVW _QSQZT[`PQZ' 8Q S]MM^P]`W aMZ QPQXTQ]_QZ U^ MMZeUQZXUVW [Y PQ YQQ^_Q V[ZSQ]Q QcQY\XM]QZ' DaQ]b[SQZ e[` Y[Q_QZ b[]PQZ [Y QQZ MMZ_MX QcQY\XM]QZ `U_ _Q ]M^_Q]QZ e[PM_ eQ a[XXQPUS W`ZZQZ `U_S][QUQZ QZ W`ZZQZ R`ZSQ]QZ MX^ eMMPN][Z' IU_ [ZPQ]e[QW U^ SQNXQWQZ PM_ YQ_ ZMYQ V[ZSQ]Q QcQY\XM]QZ aU_MMX eMMP W`ZZQZ \][P`OQ]QZ' D`PQ]Q QcQY\XM]QZ TQNNQZ aMMW WbMXU_M_UQR ^XQOT_ eMMP YQQ^_MX aMZbQSQ _QaQQX aQ]bQQ]PQ N[PQY MX^ SQa[XS aMZ PQOQZZUMXMZSQ fe`]Qg ZQQ]^XMS'
T 546 2 ; 14> 2 932 7 ; 0>
9?B@LQB =KGRCNOGPCGP$ <LCNKLLGRCIB ' 8LOP@QO ,+&-$ ,+&) 3/ 7GHJCECK
7/<= =90/5/7;
A'6' FNSP\[PYT]]P D'>'A' IP\MPPV
< "&(*# )+( -- &'
#@TQP *) YL^(YW())+,(4N^TP 4+$
GKDL.K?PQQN@?I?KO%KI SSS%K?PQQN@?I?KO%KI
? B R G C O @ Q N C ? Q RL LN K ? PQ Q N ! I ?K B O AF ? M
/ U_YT +)*/
=Y Z[O\LNS^ `LY3 BL^__\XZY_XPY^PY
8`LW_L^TP ]NSL[PYMPR\LcTYR <_W]SZ\]^P\cLYO +)*.
IP\]WLR
BL^__\XZY_XPY^PY FNSP\[PYT]]P% A'6' " D'>'A' IP\MPPV% +)*/' IP\]WLR 8`LW_L^TP ]NSL[PYMPR\LcTYR <_W]SZ\]^P\cLYO +)*.' BL^__\MLWLY] & @TXP] 7T`P\RPY] 5I% BTUXPRPY'
*@ AB5C249E G2@3 1;<I6 G2@ 4;E6C6@3
-2EFFC32>2@D"+;?6D ';G6C86@D &0 ;D >;5 G2@ 96E -6EH6C= )CA6@6 &FC62FD! 3C2@496AC82@;D2E;6 GAAC =H2>;E6;ED36GAC56C;@8 6@ 36>2@86@3692CE;8;@8#
-2EFFC32>2@D"+;?6D ';G6C86@D &0 ;D @;6E 22@DBC2=6>;<= GAAC 86GA>8D49256! 2>D?656 GAAC D49256 H6>=6 GAACEG>A6;E F;E EA6B2DD;@86@ G2@ 56 C6DF>E2E6@ G2@ H6C=I22?9656@ A7 2@56C6 8686G6@D G6C=C686@ G2@ -2EFFC32>2@D"+;?6D ';G6C86@D &0# '6 AB5C249E86G6C GC;<H22CE -2EFFC32>2@D"+;?6D ';G6C86@D &0 GAAC 22@DBC2=6@ G2@ 56C56@ ;@ G6C32@5 ?6E 56I6 EA6B2DD;@8#
-;6ED F;E 5;E C2BBACE ?28 HAC56@ G6CG66>GAF5;85 6@$A7 AB6@322C 86?22=E HAC56@ 5AAC ?;556> G2@ D42@@;@8! ;@E6C@6E! 5CF=! 7AEA=AB;6! ?;4CA7;>? A7 AB H6>=6 2@56C6 H;<I6 52@ AA=! IA@56C GAAC27822@56 D49C;7E6>;<=6 EA6DE6??;@8 G2@ 56 AB5C249E86G6C 9;6C3AG6@ 22@8686G6@ 6@ -2EFFC32>2@D"+;?6D ';G6C86@D &0 @A49 ?28 96E IA@56C 66@ 56C86>;<=6 EA6DE6??;@8 HAC56@ 863CF;=E GAAC 6@;8 2@56C H6C= 52@ H22CGAAC 96E ;D G6CG22C5;85#
A'6' FNSP\[PYT]]P " D'>'A' IP\MPPV D'>'A' IP\MPPV A' ?\_T^ *.)+,
/6=DE 6@ D2?6@DE6>>;@83 (;@5G6C2@EHAAC56>;<=% ,6E ?656H6C=;@8 G2@3 .CA<64E@F??6C3
" +)*/ BL^__\MLWLY] & @TXP] 7T`P\RPY] 5I ( BL^__\XZY_XPY^PY
!%#%"%$
=B<CH7
=B@8=7=B;'''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''.
89986G I4B F6<4D8B58;E4K=B; +)*.''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''0
58CCE78@=B; 58;E4K=B; ''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''**
44B58I8@=B;8B''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''*+
*
+
,
-
8`LW_L^TP MPR\LcTYR <_W]SZ\]^P\cLYO +)*.
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
.
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
7T^ T] OP OP\OP P`LW_L^TP `LY OP ]NSL[PYMPR\LcTYR TY OT^ VLOP\' 7P PP\OP\P P`LW_L^TP] cTUY _T^RP`ZP\O TY +)*- PY +)*.' IZZ\ OP OP\OP P`LW_L^TP T] MPRTY L[\TW +)*/ PPY `PWOMPcZPV LLY SP^ <_W]SZ\]^P\cLYO RPM\LNS^' 8\ T] `ZZ\LW LLYOLNS^ MP]^PPO LLY OP OPWPY *&+&.% *1&*2% PY +) ^(X +-'
FTYO] +)*, aZ\O^ SP^ <_W]SZ\]^P\cLYO MPR\LL]O XP^ PPY ]NSLL[]V_OOP' 7LL\`ZZ\ aL] SP^ MPSPP\ RPO_\PYOP WLYRP ^TUO Pb^PY]TPQ PY TYNTOPY^PPW' ;\Z^P OPWPY `LY SP^ <_W]SZ\]^P\cLYO aL\PY ]^P\V `P\R\L]^ XP^ MZNS^TRP ]XPWP PY TY OP c_TOPWTUVP [P\NPWPY ZZV XP^ [TU[PY]^\ZZ^UP' 7P [WLL^]PWTUVP ]^\_TVSPT`PRP^L^TP] cTUY ]^P\V `P\Z_OP\O' =Y +)*- PY +)*. SPMMPY TY SP^ <_W]SZ\]^P\cLYO R\ZZ^]NSLWTRP SP\]^PWXLL^\PRPWPY [WLL^]RP`ZYOPY TY SP^ VLOP\ `LY PPY @=98&[\ZUPN^' 8\ T] `PPW MZ] `P\aTUOP\O `ZZ\ OP ZY^aTVVPWTYR PY MPSZ_O `LY ]^_TQcLYO% M_Y^R\L]MPR\ZPTTYR PY SPTOP' 8\ T] PPY NZ\\TOZ\ RPN\PfP\O ZX SP^ ]^_TQcLYO XPP\ TY MPaPRTYR ^P V\TURPY' 7PcP ^P\\PTYOPWPY MPSZ\PY ^Z^ SP^ MPR\LcTYR]RPMTPO'
=B@8=7=B;
7/<== 90/5/7;
*
/
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
8`LW_L^TP MPR\LcTYR <_W]SZ\]^P\cLYO +)*.
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
9TR__\ *'5Z`PY3 @_NS^QZ^Z +))1 XP^ OPPWRPMTPOPY ^M` OP MPR\LcTYR #`LY 5PPV% +)*+$% ;ZZRWP 8L\^S% CYOP\3 @_NS^QZ^Z D7C?'YW #+)*.% OZaYWZLO +)*/$ 7/<== 90/5/7;
8`LW_L^TP MPR\LcTYR <_W]SZ\]^P\cLYO +)*.
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
0
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
ILV * T] PPY WZNL^TP aLL\ MZ] RP]^LLY SPPQ^' 7T^ T] YZR ^P cTPY LLY OP MWL_aP PY \ZOP MZ]MP]% OTP `LY aL^ XPP\ S_XP_cP MZOPX] SZ_OPY' 7T^ RPOPPW^P T] TY +)*,% +)*- PY +)*. TYRP\L]^P\O RPaPP]^ XP^ PPY aPPVPYO\L]^P\' ILY OP Z_OP% \PPO] LQRP]^Z\`PY ]^\_TVSPTOP T] TYXTOOPW] aPTYTR XPP\ Z`P\' 8\ T] YZR ]^PPO] PPY OTV XZ]^L[TU^% PY P\ R\ZPT^ `PPW ]^\_T]R\L] PY MZNS^TRP ]XPWP OZZ\SPPY' 7P `P\UZYRTYR `LY SPTOP OTP TY +)*, LW RZPO ^P cTPY aL] ZY^aTVVPW^ cTNS YTP^ `P\OP\% ^P\aTUW OP MWL_aP PY \ZOP MZ]MP] TY OPcP SZPV NZY]^LY^ MWTUQ^' 7P UZYRP ]^\_TVSPT aZ\O^ STP\ ]^P\V MPR\LL]O% XZRPWTUV ZZV OZZ\ SP^ aTWO' <P^ ULL\WTUV] ^P\_RVP\PYOP YLNS^\L]^P\ cZ\R^ WZVLLW `ZZ\ Pb^\L ]^TV]^ZQLLY`ZP\ PY O\LLR^ YTP^ XPP\ MTU LLY OP LQM\LLV `LY ]^\ZZT]PW' 8\ T] PPY R\LcTRP `PRP^L^TP LLY SP^ ZY^]^LLY' <TP\ VLY aZ\OPY Z`P\RPRLLY Z[ O\_VMPR\LcTYR% aLL\MTU `ZZ\LW OP R\L]]PY aZ\OPY Z[RP`\P^PY #TY NZXMTYL^TP XP^ ]^\_N^__\\TUVP\ `ZPO]PW PWOP\]$' CZV VLY TY Z`P\aPRTYR aZ\OPY RPYZXPY ZX TY OPcP SZPV LQ ^P cTPY `LY SPTOP&ZY^aTVVPWTYR PY OP ]T^_L^TP cZ ^P WL^PY' =Y OP LLY]W_T^PYOP `LVVPY + PY . T] XPP\ UZYRP SPTOP LLY SP^ ZY^aTVVPWPY' <TP\ T] `ZZ\^cP^^TYR `LY OP RPSZPOP MPR\LcTYR aPY]PWTUV% ZZV ZX OP R\L]]PY ZYOP\ OP O_TX ^P SZ_OPY'
7P \PNPY^ Z[PYRPVL[^P RPMTPOPY cTUY TY OP MPR\LcTYR Z[RPYZXPY% XLL\ OP [\ZO_N^TP T] STP\ YZR RP\TYR% cZOL^ P\ aPTYTR RPR\LL]O T]' 9TR__\ * WLL^ RZPO SP^ `P\]NSTW cTPY ^_]]PY OP ]T^_L^TP `ZZ\ OP TYcP^ `LY O\_VMPR\LcTYR PY MZ]VL[ PY OP S_TOTRP ]T^_L^TP'
<P^ MPR\LcTYR]]NSPXL cZLW] OL^ TY +)*, _T^RP`ZP\O T]% T] TY +)*- PY +)*. TY R\Z^P WTUYPY RPNZY^TY_PP\O' 7P V_OOP T] ZYRP`PP\ XP^ NL' ,.) ]NSL[PY P`PY R\ZZ^ LW] `Z\TR ULL\ PY \_TX *)! R\Z^P\ OLY TY +)*,'
89986G I4B F6<4D8B58;E4K=B; +)*.
7/<== 90/5/7;
+
1
7/<== 90/5/7;
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
8`LW_L^TP MPR\LcTYR <_W]SZ\]^P\cLYO +)*.
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
9TR__\ +' C_OP LQRP]^Z\`PY SPTOP % aLL\ RPPY \PRPYP\L^TP Z[ RLYR VZX^ #`LV .$
9TR__\ , >ZYRP ]^\_TVSPT ^_]]PY XZ] PY MWL_aP MZ]MP] TY `LV *
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
8`LW_L^TP MPR\LcTYR <_W]SZ\]^P\cLYO +)*.
7/<== 90/5/7;
2
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
=Y `LV *1 T] OP `P\UZYRTYR `LY OP ]^\_TVSPT RZPO Z[ RLYR' <TP\ T] ]TYO] +)*, `PPW LLYOLNS^ LLY MP]^PPO XP^ RPSZPOP PY RP\L]^P\OP MPR\LcTYR' C_OP ]^\_TVSPT `P\UZYR^ Z[ LQRPVYLMMPWOP ^LVPTYOP]% UZYRP\P SPTOP TY OP `ZZ\XLWTRP [WLR]]^\ZVPY PY WLL^ Z[PY [WPVVPY cTPY XP^ VZ\]^XZ]ZY^aTVVPWTYR' 7P OPYYPY aZ\OPY OZZ\ `\TUaTWWTRP\] LQRP]YPOPY PY TY SP^ `LV cTUY OLY ZZV `\TUaPW RPPY UZYRP OPYYPY XPP\ ^P cTPY'
9TR__\ - F^\_N^__\\TUVP SPTOP TY ZY^aTVVPWTYR TY `LV +
*)
7/<== 90/5/7;
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
8`LW_L^TP MPR\LcTYR <_W]SZ\]^P\cLYO +)*.
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
<P^ [TU[PY]^\ZZ^UP`LV TY OP `LVVPY +*&++ T] ^_]]PY +)*, OZZ\ TY^PY]TP`P MPR\LcTYR [WLL^]PWTUV ]^P\V RPO_YO' =Y +)*- PY +)*. T] OP TY^PY]TP`P MPR\LcTYR TY QL]PY `ZZ\^RPcP^' 7P OTNS^P [ZWWPY]^\_N^__\ T] Z[PYRPM\ZVPY PY SPPQ^ [WLL^]RPXLLV^ `ZZ\ PPY WZ]]P% ]^\_N^__\\TUVP `PRP^L^TP `LY [TU[PY]^\ZZ^UP Z`P\ PPY \_TXP Z[[P\`WLV^P' CXOL^ OT^ PPY MPWLYR\TUV RPMTPO T] `ZZ\ \P[^TPWPY% LOOP\ T] STP\ aLL\RPYZXPY% T] SP^ `LY MPWLYR OP MPR\LcTYR Y_ ^P Pb^PY]T`P\PY PY ^P \TNS^PY Z[ TY]^LYOSZ_OTYR' 7P NZXMTYL^TP `LY Z[PY [WPVVPY `ZZ\ Z[aL\XTYR PY OP LLYaPcTRSPTO `LY [ZWWPY `ZZ\ OPVVTYR T] Y_ Z[^TXLLW'
=Y `LV +) T] YL SP^ `PWWPY `LY OP MZXPY PY SP^ [WLRRPY `LY OP ^Z[WLLR MPOPV^ XP^ SPTOP[WLR]PW' 8\ T] aPTYTR Z[]WLR% P\ R\ZPT^ `PPW ]^\_TVSPTOP% ]NSL[PYR\L]% [TU[PY]^\ZZ^UP PY PPY PYVPWP MWL_aP cPRRP' <TP\ `TYO^ WTNS^P RPSZPOP MPR\LcTYR [WLL^]'
=Y OP NZ\\TOZ\] T] aPTYTR ^P R\LcPY% P\ ]^LL^ YZR aPTYTR `ZPO]PW% MZNS^TRP ]XPWP TY WLRP MPOPVVTYR PY PPY PYVPWP ]^\_TVSPT PY V\LLTSPT' JPW aZ\O^ P\ LQ ^PY ^ZP OZZ\SPPY RPWZ[PY XP^ OP V_OOP% cZOL^ P\ TY TPOP\ RP`LW ^\PO T] PY OP MP]^LLYOP SPTOP[WLY^PY WTNS^ MPR\LL]O aZ\OPY'
9TR__\ . F^\_TVSPT TY `LV *1 ' 7P ]^\_N^__\ `LY [WLR]^\ZVPY T] YZR ^P cTPY
7P Z_OP% `\TUaPW LQRP]^Z\`PY SPTOP]^\_TVPY OTP TY +)*, PY +)*- TY YLNS^\L]^P\] SPMMPY RP]^LLY cTUY Z[PYRP^\L[^ PY TYXTOOPW] ZZV LL\OTR `P\RLLY' 8\ ZY^aTVVPW^ cTNS PPY OTV XZ][LVVP^ XP^ SPPW [WLL^]PWTUV OLL\^_]]PY ZY^aTVVPWTYR `LY UZYRP ]^\_TVSPT'
8`LW_L^TP MPR\LcTYR <_W]SZ\]^P\cLYO +)*.
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
**
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
7P MPR\LcTYR aZ\O^ RZPO LLYRP[L]^ Z[ OP ZY^aTVVPWTYRPY TY SP^ ^P\\PTY' =Y +)*. T] cZaPW SP\]^PWMPSPP\ LW] TY]^LYOSZ_OTYR]MPSPP\ RPOLLY' 7P TY^PY]TP`P MPR\LcTYR T] TYRPcP^ Z[ SP\]^PWMPSPP\3 `P\UZYRTYR `LY OP ]^P\V `P\Z_OP\OP ]^\_TVSPT% OZZ\M\PVPY `LY OP R\ZZ^]NSLWTRP OZXTYLY^TP `LY [TU[PY]^\Z PY `LY MZNS^TRP ]XPWP' 7P TY]^LYOSZ_OTYR aZ\O^ RPOLLY Z[ OP WZNL^TP] XP^ \PNPY^P TYR\P[PY PY aLL\ OP `P\R\L]]TYR `ZWOZPYOP T] ^PRPYRPRLLY #`LV +$' CXOL^ OP \L]^P\] ]^PPO] `P\[WLL^]^ aZ\OPY cTUY P\ RPPY ]NSP\[P R\PYcPY ZY]^LLY' IZZ\ OP SZ_^TRP Z[]WLR aZ\OPY LLY`_WWPYOP XLL^\PRPWPY ^ZPRP[L]^'
58CCE78@=B; 58;E4K=B;
7/<== 90/5/7;
,
7P WZNL^TP] aLL\ MPPYM\PPV PY VWZVUP]RPY^TLLY R\ZPTPY% cTUY TY SP^ YLULL\ `LY +)*- PY +)*. RPOPPW^PWTUV `\TU Pb^PY]TPQ MPR\LL]O' 5PPYM\PPV SPPQ^ cTNS _T^RPM\PTO% `LY VWZVUP]RPY^TLLY T] YZR YTP^ MPVPYO SZP OP ]ZZ\^ \PLRPP\^'
9TR__\ 0' ILV +* XP^ [TU[PY]^\Z`PRP^L^TP 9TR__\ /' C[PY [ZWWPY]^\_N^__\ `LY [TU[PY]^\ZZ^UP TY `LV +*
*+
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
8`LW_L^TP MPR\LcTYR <_W]SZ\]^P\cLYO +)*.
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
5Z]MP]SPTOP SPPQ^ PPY MPWLYR\TUVP XPP\aLL\OP `ZZ\ OP SPTOP% ZYOP\ LYOP\P `LYaPRP OP LQaTUVPYOP MWZPT^TUO ^'Z'`' `LY ]^\_TVSPT PY cTUY `\_NS^PY' IPPW ]ZZ\^PY [\ZQT^P\PY STP\`LY' 7PcP V_YYPY Pb^PY]TPQ XPPMPR\LL]O aZ\OPY' <P^cPWQOP RPWO^ ZZV `ZZ\ V\LLTSPT[WPVVPY'
<P^ T] RZPO ZX OP PQQPN^PY Z[ MPPYM\PPV PY VWZVUP]RPY^TLLY TY OP RL^PY ^P SZ_OPY'
<P^ [TU[PY]^\ZZ^UP`PWO #`LV +*&++$ VLY TYXTOOPW] MPSPP\O aZ\OPY OZZ\ Pb^PY]TP`P\P MPR\LcTYR' <P^ T] `LY MPWLYR ZX YLL]^ Z[PY `PRP^L^TP ZZV [ZWWPY PY OTNS^P [WPVVPY Z`P\ ^P SZ_OPY `ZZ\ OP \P[^TPWPY #LOOP\$' <P^ T] RZPO ZX PYVPWP OPWPY #Z[[P\`WLV^P XTYTXLLW *)))X+$ YTP^ ZQ YL_aPWTUV] ^P MPR\LcPY'
4LYRPcTPY ]ZXXTRP ZY^aTVVPWTYRPY ]YPW RLLY T] SP^ `LY MPWLYR ZX OP OZPW]^PWWTYRPY [P\ WZNL^TP RZPO TY SP^ ZZR ^P SZ_OPY3 MPSPP\ Pb^PY]TPQ aLL\ SP^ Pb^PY]TPQ VLY% TY^PY]TPQ aLL\ SP^ TY^PY]TPQ XZP^'
44B58I8@=B;8B
7/<== 90/5/7;
-
9TR__\ 1 7P YTP_aP NZ\\TOZ\ #`LV *)&*0$' <TP\ `LW^ YZR aPTYTR ^P R\LcPY'
7P WZNL^TP] `LY SP^ aPPVPYO\L]^P\% aLL\ \PWL^TPQ XPP\ XP]^ ^P\PNS^VZX^% YPTRPY TYXTOOPW] YLL\ `P\R\L]]TYR' C[ OP ]NSLLW `LY OT^ ^P\\PTY T] OT^ PPY \_TX^PWTUVP LLY`_WWTYR% cPVP\ LW] OPcP XPPMPR\LL]O MWTU`PY PY cTNS V_YYPY ZY^aTVVPWPY YLL\ SPT]NS\LLW R\L]WLYO'
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
8`LW_L^TP MPR\LcTYR <_W]SZ\]^P\cLYO +)*.
7/<== 90/5/7;
*,
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M
9TR__\ 2 >ZYRP SPTOPZY^aTVVPWTYR Z[ [WPV XP^ `ZZ\XLWTR YLNS^\L]^P\
CXOL^ MTU OP MPR\LcTYR `P\[WLL^]TYR `LY `ZPOTYR]]^ZQQPY RLLYOP T]% T] SP^ RZPO ZX ^P MPVTUVPY ZQ OP `ZPO]PW\TUVP\P [WPVVPY Z[ OP RPaPY]^P WZNL^TP WTRRPY'
C[ WLYRP ^P\XTUY T] XT]]NSTPY OP XZPT^P aLL\O ZX ^P VTUVPY ZQ ^ZPOTPYPY `LY ]^PPYXPPW PPY Z[^TP T] `ZZ\ OT^ RPMTPO' CYWLYR] SPMMPY OP PP\]^P ZYOP\cZPVPY Z[ [L\V OP <ZRP IPW_aP _T^RPaPcPY OL^ OP LQRPWZ[PY -) ULL\ P\ YP^ cZ`PPW XTYP\LWPY cTUY `P\aPP\O _T^ OP MZOPX OLY *)))) UL\PY P\`ZZ\ #XZYO' XPO <_TR 5P\RVLX[$' 7T^ SPPQ^ PPY PYZ\XP TX[LN^ Z[ QWZ\L PY QL_YL' IPPW ]ZZ\^PY cTUY OLY ZZV \PPO] `P\OaPYPY ZQ cPP\ cPWOcLLX' KPP\ aLL\]NSTUYWTUV T] OT^ PPY QLN^Z\ OTP STP\ ZZV PPY R\Z^P \ZW ][PPW^' AZRPWTUV T] OT^ Z[ LN^TPQ ]^_TQcLYO PNS^P\ XTYOP\ [\ZMWPXL^T]NS OL^ OP ]^LMTPWP\P MZOPX]' 7ZZ\ SP^ ^ZPOTPYPY `LY MP[LLWOP ]^PPYXPPW]ZZ\^PY #\P]^[\ZO_N^PY _T^ ]^PPYR\ZP`P]$ VLY OP MZOPX LLYcTPYWTUV SP\]^PWO aZ\OPY'
<P^ `P\OTPY^ LLYMP`PWTYR ZX OP `ZZ\XLWTRP MZ]`LVVPY RPSZPO ^P MPR\LcPY% OPcP SPMMPY OP YPTRTYR ZX ^P `P\R\L]]PY'
*-
7/<== 90/5/7;
T 54 62 ; 1 4>2 9 327 ; 0 >
9TR__\ *)' <PTOP TY OP NZ\\TOZ\
8`LW_L^TP MPR\LcTYR <_W]SZ\]^P\cLYO +)*.
?B RG C O @ Q N C ? Q R L LN K? P Q QN ! I ? K B O AF ? M