GroenLinks Magazine april 2012

GROENLINKS MAGAZINE UITGAVE VAN GROENLINKS - NUMMER 2 - APRIL 2012

Zelf

groene energie opwekken

Hoe

vaart GroenLinks in Den Haag?

Het houdt een keer

OP

Crisis

Einde aan de grondstoffen

Spoor

mist regie van overheid

W

in actie

Wie: Lisa Westerveld Wat: Onderwijsstaking. 50 duizend mensen uit het basisonderwijs komen samen in een overvolle Amsterdam Arena om te protesteren tegen de aangekondigde bezuinigingen op het passend onderwijs Waarom: ‘Goed onderwijs is heel belangrijk, juist voor kinderen met leerproblemen. De bezuiniging op zorgleerlingen is schandalig.

Hier blijkt dat deze opvatting breed gedragen wordt!’ foto Michiel Wijnbergh

HERVORMEN

in plaats van nog meer bezuinigen

14

TOEKOMST ZONDER OLIE 12

POLITIEKE REALITEIT 6 in Den Haag: wat is een slimme koers voor GroenLinks?

GROENLINKS MAGAZINE UITGAVE VAN GROENLINKS - NUMMER 2 - APRIL 2012

Zelf

groene energie opwekken

Hoe

vaart GroenLinks in Den Haag?

Het houdt een keer

OP

Crisis:

einde aan grondstoffen

Spoor

mist regie van overheid

Jos van der lans: ‘Wij spraken als eerste over duurzaamheid, nu lult iedereen erover.

Dat is Groenlinks. Of was het Groenlinks?’

Op pagina 27

Demonstratie ‘We zijn het megazat!’ 14

Groen moet je doen: katoenen tasjes in de super 21

DUURZAME ENERGIE

G

redactie

steeds meer mensen doen het zelf

16

It’s green, stupid!

Ik lees het in brieven van GroenLinks Magazinelezers; het is een van de conclusies van het onderzoek Succes en falen van drie groene partijen – lessen voor GroenLinks; ik vind het terug in ingezonden stukken voor de opiniepagina’s. De boodschap klinkt van alle kanten.

Noem het een kernissue, een onderscheidend thema of een unique selling point: GroenLinks moet de eerste helft van haar naam eer aandoen en haar groene idealen uitdragen.

Consequent en met verve.

Het Magazine doet alvast een duit in het zakje en komt deze keer met een geheel groen nummer. Over de grondstoffenproblematiek bijvoorbeeld, en hoe dit samenhangt met de financiële crisis. Over duurzame energie en lokale initiatieven waarbij mensen zelf energie opwekken – voor het eigen gebruik of voor dat van de buren. Over perikelen op het spoor, en de noodzaak van investeringen om het treinverkeer in Nederland uit het slop te halen. En over GroenLinks in de Tweede Kamer, waar zich na een jaar van parlementaire soloacties de behoefte aan ‘een groot meeslepend verhaal’ doet gevoelen. Een verhaal waaraan momenteel hard wordt gewerkt en waaraan ook het waardeonderzoek van Bureau de Helling een bijdrage moet leveren – maar daarover meer in het volgende Magazine. Het hart van dat grote, meeslepende verhaal is dan natuurlijk… juist.

AFSTAND

tussen overheid en spoor moet kleiner

22

En verder

Jan Willem Dieten, pal voor het pensioen 32

2 In actie 14 Korte berichten 20 Media & meer 24 Opinie 26 Brieven 26 Strip 27 Column 28 Partijkatern

Ook mijn uitzicht is op het moment prachtig groen. Ik woon aan een park en schrijf dit redactioneel thuis aan de eettafel. Het kantoor van GroenLinks heb ik vandaag niet kunnen bereiken. Treinverkeer van en naar Amsterdam ligt volledig stil – tot nader order.

Carolien Ceton

Foto: marIette carstens/Hollandse Hoogte

‘Vroeg of zal duurzaamh

laat

heid doorbreken’ Hoe boekt een Groene partij electoraal succes? Antwoord: vasthouden aan je eigen verhaal, je voorstellen dubbel zo goed onderbouwen en linkse samenwerking niet voorop stellen. De vraag is hoe dat eruitziet in de praktijk van het huidige politieke landschap.

Linkse partijen zijn elkaars belangrijkste politieke tegenstanders; alleen daarom al moet een eigen verhaal voorop staan. En niet alleen de linkse kiezer moet verleid worden, maar ook de rechtse stemmer.

Met liefst een beetje meer menselijke warmte. door Lara de Brito

Partijvernieuwing in drie delen

T

weede Kamerlid Tofik Dibi blikt terug op een moeilijk jaar. ‘In 2011 waren we de Kunduzpartij. Het was een hard jaar.’ 2011 was ook het jaar van de soloacties, zegt Dibi. Na het congres heeft de fractie met elkaar gesproken en benadrukt dat het collectief voorop staat. Ook Tweede Kamerlid Linda Voortman ervaart de ‘post-congresfractie’ als een turning point: schouders eronder en aan de slag.

‘Voor 2012 moeten we onze unieke kant benadrukken, een autonoom GroenLinks-verhaal vertellen,’ vervolgt Dibi, ‘gebaseerd op drie prioriteiten: groen, vrijzinnig en sociaal-hervormingsgezind. We hebben behoefte aan een groot meeslepend verhaal.’ Aan dat verhaal wordt momenteel hard gewerkt.

In het vorige Magazine kwam het onderzoek Succes en falen van drie Groene partijen van Annie van de Pas uitgebreid aan bod. In dat onderzoek beschrijft zij de bevindingen van Groene zusterpartijen in het buitenland, waar GroenLinks voor zichzelf lessen uit kan trekken. In dit artikel laten mensen van binnen en buiten de partij hun licht

‘We moeten

Resultaten tellen

een autonoom

Bij dat grote, eigen verhaal hoort ook het kiezen van kernissues: niet-onderhandelbare punten waar je als partij voortdurend de aandacht op blijft vestigen. Kernissues zijn een succesvoorwaarde voor effectieve politiek, concludeerde Annie van de Pas in haar onderzoek naar buitenlandse zusterpartijen van GroenLinks. Chris Aalberts, onderzoeker en docent politieke communicatie, onderschrijft dat het begint bij het uitkiezen van de essentiële thema’s. Het liefst goed uitgezochte thema’s die in Nederland liggen, want dat houdt de kiezers bezig. ‘En nooit thema’s laten verslonzen.’

Voor GroenLinks komt daar nog iets anders bij kijken. Aalberts maakt onderscheid tussen par-

GroenLinks­ verhaal vertellen’ Tofik Dibi

Het assenkruis (links) laat zien dat de traditionele links­rechtstegenstelling (de soci­ aaleconomische) wordt doorkruist door een culturele as (met thema's als integratie, immigratie en globalisering). De bovenkant van het assenkruis, aangeduid als progres­ sief/libertair, staat voor kosmopolitisch, vooruitstrevend en vrijzinnig. De onderkant, aangeduid als conservatief/autoritair, representeert het behoudende, de nationale en communautaire waarden.

Rechts het hoefijzermodel dat de politieke partijen in het politieke landschap (naar aan­ leiding van het assenkruis) laat zien. De extremen van links en rechts (SP en PVV) komen aan de onderkant van het hoefijzer dicht bij elkaar.

8

schijnen over de praktische toepassing van die lessen. Hoe ziet het ‘vasthouden aan je eigen verhaal’ en het ‘steeds opnieuw je kernissues agenderen’ eruit in het huidige politieke landschap? In het volgende Magazine deel drie van deze miniserie, met daarin de aanzet van Jolande Sap tot het ‘grote verhaal’ waar GroenLinks behoefte aan heeft.

tijen die zich focussen op het expressieve en partijen die gericht zijn op uitvoering. ‘De PVV zit op het expressieve: het interesseert niemand – ook de kiezers niet – of ideeën ook daadwerkelijk in de praktijk worden gebracht.’ Voor GroenLinks is dat anders. ‘Voor GroenLinks is effectief politiek voeren ervoor zorgen dat je voorstellen uitgevoerd worden. Dat vraagt om reële voorstellen.’ Bij de essentiële thema’s horen realistische alternatieven. ‘Juist de alternatieven geven het verschil met andere partijen weer’, zegt Aalberts. Hij is co-auteur van U draait en u bent niet eerlijk, een boek over spindoctoring. ‘De reden waarom ik het boek heb geschreven, is om het idee dat alles verkocht kan worden met betere marketing aan de orde te stellen. Want dat idee klopt niet.’ Om goed te kunnen verkopen, moet je gewoon een goed product hebben.

Verder dan duurzaamheid als onderscheidend GroenLinks-thema komt Aalberts niet. ‘Ik zou bijvoorbeeld niet weten wat GroenLinks van zorg vindt.’ Zorg staat met vijfenzeventig procent op nummer één van punten waar volgens Nederlanders absoluut niet op bezuinigd moet worden.

Aalberts zet het in een context: ‘Maar bij de PvdA was ik minder ver gekomen. En de SP heeft een andere doelgroep; zij hanteert ook de expressieve benadering en dan is de uitvoerbaarheid dus niet belangrijk. En wat duurzaamheid betreft, schort het nog aan het goede verhaal en realistische voorstellen, vindt Aalberts. ‘Als ik een term als de Green New Deal hoor dan denk ik: het is een mooie spacy term, maar wat houdt het eigenlijk in? Wat zit er achter dat frame?’

Ondertussen lijkt het groene offensief al te zijn ingezet: fractievoorzitter Jolande Sap legde veel nadruk op groen in haar congresspeech in februari. Voorganger Femke Halsema deed dat zelden. Ook nieuw is de aandacht voor de eigen regie in de zorg. Zorg is nooit een GroenLinksprioriteit geweest. Voortman, woordvoerder op zorg, benadrukt ook hier dat het gaat om de resultaten. ‘Je moet kijken waar je meerderheden kunt halen. Ik doe als Kamerlid wat ik eerder als gemeenteraadslid in Groningen deed; daar haalden we ook meerderheden met minder voor de hand liggende combinaties. Dan deed de PvdA niet mee, maar kregen we de VVD wel mee. Samen optrekken doe je waar dat kan, ook op zorg. april 2012 / GROENLINKS MAGAZINE

GroenLinks heeft een onderscheidende visie op zorg. PvdA en SP hameren op zorg goed regelen voor de mensen, D66 en VVD vinden dat mensen meer zelf moeten regelen. Wij zeggen: als je mensen in staat stelt eigen regie te voeren, wordt de zorg daar beter van.’ Met de vergrijzing en oplopende zorgkosten zal er in de toekomst nog veel veranderen in de zorg. Voortman: ‘Als partij moeten we op die ontwikkelingen een antwoord formuleren, een visie op zorg die veel meer uitgediept is.’ Ook aan die visie wordt op het moment hard gewerkt.

Wat zijn nog andere kernissues van GroenLinks?

Voortman: ‘We bepalen onze prioriteiten aan de hand van de onderwerpen waar het GroenLinkse hart sneller van gaat kloppen: groen, sociaal, internationaal en vrijzinnig. Qua voorkeur kan ik geen antwoord geven. Als je tien GroenLinksers deze vraag voorlegt, krijg je tien verschillende antwoorden.’ Samen met het wetenschappelijk bureau doet de fractie momenteel onderzoek naar waarden van GroenLinksers.

Aalberts struikelt over het woord ‘vrijzinnig’. ‘Zou de gemiddelde burger weten wat dat betekent?

Als je het aan mij vraagt dan is mijn antwoord iets in de trant van “als je niemand kwaad doet dan mag het”. GroenLinks moet een beeld krijgen van wat kiezers beweegt en meer vanuit de kiezers redeneren. Dat is heel belangrijk.’

Elitepartij Een tweede duidelijk advies dat uit het onderzoek van Van de Pas naar voren komt, is om ‘het beste jongetje van de klas te zijn’. Hoe meer je wilt veranderen ten opzichte van de huidige situatie, des te beter je je plannen zal moeten kunnen verdedigen. Voortman beaamt: ‘Bij de VWS-begroting was bezuinigen op het persoonsgebonden budget en de huisartsen aan de orde. Dan moet je goed in je cijfers zitten om aan te tonen dat het meer geld kost dan dat het oplevert.’ Andere fracties wilden dat GroenLinks in het pgb-debat extra tijd kreeg om vragen over de cijfers te stellen. ‘Je moet alleen oppassen dat je niet betweterig overkomt’, voegt Voortman eraan toe. Aalberts vindt het advies van Van de Pas goed passen bij GroenLinks omdat het aantrekkelijk is voor hoogopgeleiden. ‘GroenLinks is een partij voor intellectuelen.’ Aalberts neemt als voorbeeld de participatiemaatschappij. ‘Recht op participatie, leuk voor hoogopgeleiden, maar is het aantrekkelijk voor laagopgeleiden? Het antwoord is nee. Het sluit niet aan bij de redeneertrant van veel mensen.’

Het gaat mis op de culturele as, zegt Aalberts, niet op de economische. GroenLinks spreekt een andere taal en staat voor andere waarden.

Dat GroenLinks een elitepartij is, wordt bevestigd in het onderzoek Bakfietsen en rolluiken van GROENLINKS MAGAZINE / april 2012

Het kaartje links laat de links­rechtsmeerderheid per gemeente zien. Het driekleur­ kaartje ernaast is een weergave van de links­rechtsverhouding van de provincies.

electoraal geograaf Josse de Voogd. Meer dan bij andere partijen wordt de keuze voor GroenLinks bepaald door leefstijl en opleiding, niet door de sociaaleconomische positie.

Swing steden

‘Realistische alternatieven geven het verschil met andere partijen weer’ Chris Aalberts

De Voogd vindt het organiseren van provincietours, iets dat alle partijen inclusief GroenLinks doen, weinig effectief. Elke provincie krijgt dan even veel aandacht. Het gevolg is dat het noorden te veel aandacht krijgt. ‘Neem Brabant, geen GroenLinks-bolwerk, maar toch meer kiezers als Groningen, Friesland en Drenthe samen. Ik zou een paar extra bezoekjes aan een aantal provincies plannen.’ De strijd speelt zich sowieso niet af op provincieniveau. Voor GroenLinks zijn niet swing states maar swing steden belangrijk.

Daarom is het belangrijker om op gemeente- en wijkniveau te kijken. GroenLinks haalt overal in het land in dezelfde soort wijken veel stemmen.

Negentiende eeuwse wijken met een bakfiets in de tuin, met blauwe regen en vlak bij het station.

In dezelfde wijken gaan veel stemmen naar D66, soms naar VVD. ‘SP-stemmers wonen in een heel ander soort wijken. In die wijken zou ik weinig moeite steken.’

Linkse samenwerking zou tot meer linkse zetels moeten leiden. Maar als een links samenwerkingsverband geen meerderheid haalt en buiten de regering valt, dan sta je zonder macht aan de kant. ‘Regeringsverantwoordelijkheid nemen, dat maakt het verschil.’ Volgens De Voogd is er eerst een politieke herkaveling nodig. Je moet splitsen in plaats van samenwerken, de sociaalcommunitaristen scheiden van de sociaal-liberalen. ‘Dat is de enige manier dat links een meerderheid kan halen.’ PVV-stemmers zullen nooit op de SP stemmen als daar andere linkse partijen bij horen. Hetzelfde geldt voor VVD-kiezers die naar D66 overlopen. ‘Die stemmen daar nooit op als de SP ook aan boord is.’ Hij is dan ook stellig tegen linkse samenwerking over de volle breedte.

Hij ziet wel een verbinding met D66 voor zich 9

adVertentIes

Vıntageposter.nl

Kamperen met gratis animatieteam

Reprints van politieke propaganda posters GROENLINKS-LEDEN KRIJGEN TOT 1 MEI 20% KORTING MET CODE GLAPR12

Adverteren in GroenLinks Magazine?

Adviesburo

Cadex

Kamperen op een van de 132 Natuurkampeerterreinen is genieten van wat de natuur te bieden heeft vanuit uw tent, caravan of camper. Ook leuk met kinderen! Met de Natuurkampeerkaart in Het Groene Boekje 2012 heeft u toegang tot alle terreinen in deze gids. Het Groene Boekje is voor  14,95 te koop bij alle Natuurkampeerterreinen, ANWB, Bever en reisboekhandels, of via www.natuurkampeerterreinen.nl.

0111 643307 | info@cadex.nl | www.cadex.nl

uw mediagids op milieugebied

Eigentijds Festival

ECOlonie

het 19e bruisende lentefeest van 7 t/m 10 juni te Vierhouten thema's: spiritualiteit, kunst en natuur

sinds  toonaangevend in betaalbare, creatieve en duurzame vakanties in de Franse Vogezen

www.eigentijdsfestival.nl

www.ecolonie.eu

‘Samen als de twee partijen daarmee kans maken om de grootste te worden.

Eigen verhaal eerst 55 procent van de kiezers verandert wel eens van partijvoorkeur, laat het recente onderzoek Kieskeurige kiezers van de Universiteit van Amsterdam zien. Wel blijven kiezers trouw aan de eigen denkbeelden. Onder het kopje ‘Strategische implicaties voor politieke partijen’ staat dat een liberale koers voor GroenLinks een riskante strategie is. Die strategie leidt tot verlies van linkse stemmers en is niet voldoende onderscheidend van D66. Aalberts, die momenteel onderzoek doet naar PVV-stemmers, ziet het niet als een gevaar. ‘Het verhaal van GroenLinks is beter. Als er morgen geen Wilders meer is, dan is D66 ook niets meer. Vroeg of laat zal het onderwerp duurzaamheid doorbreken.’ Een fusie met D66 vindt hij voor de hand liggend. ‘Maar dan moet je het wel GroenLinks blijven noemen.’

De wens voor een linkse samenwerking is ingezet door Halsema toen de PvdA en GroenLinks er goed voor stonden. Zijn de omstandigheden niet zodanig veranderd dat een autonome koers nu veel succesvoller is? ‘Het momentum is inderdaad weg’, is De Voogds reactie. De koersdiscussie zou niet meer moeten zijn met wie GroenLinks samenwerkt, maar eerder hoe GroenLinks zich beter onderscheidt van zowel SP, D66 als PvdA. ‘Een eigen GroenLinks-verhaal’, zegt De Voogd: ‘En duidelijk vertellen dat de SP onbetaalbare onzin verkoopt. Dat ze groepen uitsluiten.’ Als je je afzet tegen de SP trek je misschien ook rechtse kiezers aan. ‘Doordat je je distantieert van een partij die niet met geld weet om te gaan. De SP weet wat er speelt op de werkvloer, maar niet hoe het verder moet.’ Ook Dibi vindt dat GroenLinks de SP kritischer moet benaderen: ‘Bij een sterk autonoom GroenLinks-verhaal hoort een kritischer opstelling richting SP.’ De Voogd: ‘Het onderscheidende van GroenLinks is groen en toekomstgericht. Dat hebben SP en PvdA niet. En D66 is te veel een mooi-weer-partij. Het “redelijke alternatief”, voor veel progressieve kiezers, maar in de praktijk te rechts. Als GroenLinks zich niet profileert ten opzichte van de linkse concurrenten maakt de partij zichzelf overbodig.’ In de fractie wordt hier verschillend over gedacht. Die diversiteit is ook een erfenis van de fusiepartijen die zich samenvoegden tot GroenLinks. Voortman: ‘Je moet per keer kijken met wie je samenwerkt. Eerst de inhoud dan de partners.’ In Kieskeurige kiezers wordt niet alleen geconcludeerd dat heel veel kiezers zwevend zijn, ook zijn ze blokvast: linkse kiezers stemmen op linkse partijen, hetzelfde geldt voor rechtse kiezers. Ook dat vraagt om een strategie waarin GroenLinks zich onderscheidt van de linkse concurrenten. Tegelijkertijd moet GroenLinks proberen om rechtse kiezers voor GROENLINKS MAGAZINE / april 2012

optrekken doe je waar dat kan’ Linda Voortman

links te winnen. De Voogd heeft ‘het wispelturige zuiden’ in kaart gebracht. Ex-katholieke stemmen zijn massaal naar de PVV en de SP gegaan. ‘Niet om inhoud maar om nostalgie.

Iemand als Tof Thissen zou kunnen aanslaan bij die voormalige CDA-kiezers.’ Verder vinden veel ex-CDA’ers waarden als duurzaamheid en compassie, maar ook financiële soliditeit belangrijk. Hier ligt een kans voor GroenLinks om haar potentiële kiezerspoule uit te breiden.

Warmte

‘Als GroenLinks zich niet profileert ten opzichte van de linkse concurrenten maakt de partij zichzelf overbodig’ Josse de Voogd

Of politici populair zijn is daarbij belangrijk.

Aalberts: ‘Van de zittende fractie denk ik dat ­ mensen Tofik kennen.’ Hoogopgeleiden zitten meer op de inhoud, ‘maar ook de persoon is belangrijk’, voegt De Voogd eraan toe: ‘Femke was erg populair. Bij GroenLinks speelde de leider het sterkst mee bij de kiezer, bij de PVV – Geert Wilders – het minst.’ GroenLinks moet niet alleen de invloed van personen op kiezers onderkennen, ook moet de partij meer warmte uitstralen. Dat stelde de commissie-Van Ojik al in 2007 in het rapport Scoren in de linkerbovenhoek na onderzoek naar de verkiezingen van 2006. ‘Dat ontslagbescherming de kansen van outsiders vermindert, klinkt te abstract’, zegt De Voogd: ‘Je moet tastbaar maken en vertellen wat het voor Frits betekent. Henk en Ingrid inzetten was een briljante zet van de PVV.’ Warmte uitstralen en een goed beeld hebben van wat de kiezers beweegt, dat trekt mensen aan. Voortman investeert veel tijd en energie in het ontmoeten van mensen. Iedere vrijdag legt ze werkbezoeken af; op de dag van het interview gaat ze bij Fier Fryslaˆn, een centrum voor eerwraak en vrouwenhandel langs. Ze is blij dat ze met haar portefeuille veel werkbezoeken kan plannen. ‘Voor mij is dat heel belangrijk, zelfs hard nodig. De signalen die ik opvang breng ik direct in de Kamer in. Mijn manier van politiek bedrijven is dingen direct doorgeven.’ Dat heeft met haar achtergrond als vakbondsbestuurder in de schoonmaaksector te maken, geeft ze zelf aan.

‘Als mensen iets twitteren tijdens een debat waar ik het mee eens ben dan breng ik het in.’

Met publieksacties richt Dibi zich ook steeds vaker direct tot de kiezer. Ongeveer éénderde van de gemeenten heeft zich uitgesproken voor het Kinderpardon, een initiatief van Dibi. Veel CDA’ers op lokaal niveau, maar ook VVD’ers, ­ hebben de Kinderpardonactie omarmd. ‘Ik zocht naar een manier om te zorgen dat die kinderen niet uitgezet worden’, zegt Dibi. Pas bij stemming in de Tweede Kamer zal blijken of het publicitaire succes ook een politieke overwinning is.

Het wachten is nu op het aansprekende GroenLinks-verhaal waar het collectief houvast aan heeft. En op de dag dat minstens acht van de tien GroenLinksers, op de vraag wat de kernissues zijn, zonder aarzeling dezelfde drie onderwerpen noemen. < 11

Steeds minder hulpbronnen en steeds meer geld

Foto: Inge Yspeert/Hollandse Hoogte

Het houdt een keer De economische crisis duurt voort. Straffe maatregelen moeten ervoor zorgen dat de groei straks weer aan kan trekken. De vraag is of we daarmee op het juiste spoor zitten. door Carolien Ceton

E

en tweede Europees steunpakket om het faillissement van Griekenland te voorkomen, heeft het net gehaald en de Nederlandse regering onderhandelt over een tweede pakket bezuinigingsmaatregelen.

Maar bieden die maatregelen een uitweg uit de economische crisis? Steeds meer wetenschappers houden het erop dat de economie momenteel niet alleen tegen financiële grenzen aanloopt. Bij een economische crisis daalt – als gevolg van een dalende vraag – normaal gesproken ook de energieprijs. Maar dat is nu niet het geval; ook al gaat het economisch steeds slechter, de energieprijs is nog altijd hoog. De economie loopt aan tegen de grenzen van onze natuurlijke hulpbronnen.

Olie Energie is noodzakelijk voor welke – economische – activiteit dan ook. De enorme wereldwijde 12

economische groei van de afgelopen eeuwen werd mogelijk gemaakt doordat de mens leerde hoe zij goedkope energie kon halen uit fossiele brandstoffen: olie, aardgas en kolen. De belangrijkste van die drie is olie. Niet-hernieuwbare grondstoffen zoals olie kun je niet duurzaam winnen: door het te gebruiken, raakt het onherroepelijk een keer op. Naarmate de voorraden slinken, wordt de exploitatie minder rendabel.

De productie van grondstoffen kent dus een piek: op een goed moment wordt de grondstof schaarser en duurder, en loopt de productie terug. In het geval van olie wordt dit ‘peak oil’ genoemd.

Als we dat punt bereikt hebben, kan onze energievoorziening niet langer doorgroeien in het tempo dat we gewend zijn. Ons huidige geldstelsel heeft echter groei nodig om te kunnen functioneren, zonder groei is er crisis, zegt econoom Martijn van der Linden, verbonden aan het Platform voor een Duurzame en Solidaire Economie. Maar eindeloos doorgroeien in een wereld die eindig is, is onmogelijk. ‘Onze natuurlijke hulpbronnen zijn niet onuitputtelijk, maar gek genoeg vind je dat in geen enkel economisch model terug. Toen de modellen werden ontworpen, stond er nog niemand bij stil dat hulpbronnen uitgeput kunnen raken.’

Maar waarom zijn die modellen nooit aangepast?

‘Tja’, verzucht Van der Linden, ‘je zou verwachten dat er op elke economische universiteit onderzoek naar wordt gedaan. Maar dat is niet zo. De april 2012 / GROENLINKS MAGAZINE

verschillende vakgebieden worden niet aan elkaar gedacht. Neem al die topoverleggen: een klimaattop en een economische top. Als je die twee los van elkaar benadert, dan wordt het heel moeilijk om tot een oplossing te komen.’

Conflicten Niet alleen olie en andere energiegrondstoffen en mineralen raken uitgeput, maar ook voedsel en water. Smeltende sneeuwlagen leveren steeds minder vers oppervlaktewater, wat wordt gecompenseerd door meer grondwater op te pompen, waardoor de waterhoudende grondlaag uitgeput raakt. Waterschaarste is een onmiddellijke beperkende factor voor economische groei in grote delen van Afrika en de Arabische wereld.

Onze huidige voedselvoorziening bestaat bij de gratie van veel geëxternaliseerde kosten, met name op rekening van het milieu.

Landbouw heeft de grootste impact van menselijk handelen op de leefomgeving: ontbossing, verzuring, vervuiling, afname van biodiversiteit. Ook de voedselproductie lijkt een piek te kennen: de graanproductie neemt sinds 1984 niet meer toe, maar de vraag wel.

De vele problemen tezamen – energieschaarste, een groeiende wereldbevolking, zoetwaterschaarste, de opkomst van de biobrandstoffenindustrie, overbevissing, toenemende instabiliteit van het klimaat – leiden in de komende twee à drie decennia ‘vrijwel onvermijdelijk’ tot een mondiale voedselcrisis. Aldus voorspelt Richard Heinberg, auteur van Einde aan de groei, die ons nog maar eens in herinnering brengt dat de Club van Rome al in 1972 de verwachting uitsprak dat er in de eerste decennia van de eenentwintigste eeuw een einde zou komen aan de economische groei. Ook auteurs als Tim Jackson of Paul Gilding (respectievelijk Welvaart zonder groei en The great disruption) schetsen een weinig hoopgevend doemscenario. Alternatieve duurzame energiebronnen zullen fossiele brandstoffen nooit kunnen vervangen, aan technologische oplossingen hechten ze weinig geloof en kleinschalige alternatieven zoals de Transition Towns zijn slechts weggelegd voor de happy few. Tot slot hebben de auteurs weinig fiducie in Laaghangend fruit-principe ingrijpen van bovenaf door Van alle grondstoffen worden de makkelijkst de overheid. winbare voorraden – het ‘laaghangende fruit’ – het eerst gedolven. Als die opraken, wordt de producent gedwongen over te stappen op moeilijker en dus duurder te exploiteren voorraden, tot het punt dat de exploitatie niet meer rendabel is. De productie van grondstoffen kent dus een piek: als de voorraden slinken wordt het opsporen en ontginnen van nieuwe bronnen steeds duurder en loopt de productie terug.

GROENLINKS MAGAZINE / april 2012

Afspraken Van der Linden kan zich goed voorstellen dat Amerikaanse auteurs weinig heil verwachten van de overheid. ‘Wat je dan eigenlijk zegt, is dat de markt geen gelijk heeft. Dat is moeilijk

in de sterk neoliberale Verenigde Staten. In Europa vinden we dat de overheid ook taken heeft. Je laat niet alles aan de markt over. En wat het milieu betreft faalt de markt gewoon.’ Allereerst moet volgens Van der Linden het monetaire stelsel worden omgegooid, omdat ons speculatie- en groeimodel onherroepelijk tot uitputting van de aarde leidt.

‘We kijken nu alleen naar rendement. Fossiele brandstof is rendabel, maar moet dat de enige maatstaf zijn? Het creëren van geld door commerciële banken werkt niet. Door oneindig veel geld te scheppen, creëer je oneindige koopkracht, wat niet realiseerbaar is in een eindige wereld. De hoeveelheid geld die in omloop is en de hoeveelheid koopkracht die wordt uitgeoefend, moeten binnen ecologische grenzen blijven. Dus moet er een democratische controle op de geldhoeveelheid komen. Dat betekent keihard ingrijpen in de markt, ja. Maar dat kan wel. Uiteindelijk zijn het mensen die moeten blijven nadenken en moeten sturen.’ Economie gaat over menselijke behoeftebevrediging en hoe je op een wijze manier met schaarste omgaat. Geld is daarbij alleen maar een middel, zegt Van der Linden. ‘Het is door mensen bedacht: wij hebben afgesproken dat het zo werkt.

Dus waarom zou je de afspraken niet veranderen?’

Regionaal beginnen In de Transition Towns ziet Van der Linden in tegenstelling tot de Amerikaanse auteurs wel een sterke ontwikkeling. ‘Dingen hier produceren en daarna exporteren is financieel voordelig, maar ecologisch is het een ramp. Typisch een voorbeeld waarbij geldwaarde misleidt. Als je gaat denken over de inrichting van een economie waarbij duurzaamheid en niet financieel rendement voorop staat, moet je eerst kijken of het regionaal ook kan. Door het te regionaliseren krijg je zicht op hoe je de dingen beter zou kunnen organiseren.’

Ook regionale valuta – valuta waarmee níét gespeculeerd kan worden, en waarmee je het wegsijpelen van koopkracht voorkomt – kunnen aan die organisatie bijdragen. Mensen raken meer betrokken bij geld en dat maakt het makkelijker om bepaalde beslissingen te nemen; bijvoorbeeld om de zorgvraag voorop te stellen. ‘Er zijn zieken en er zijn verplegers, maar er is geen geld voor. Zo’n probleem kun je ondervangen met een regionale munt, waarvoor je bijvoorbeeld zorg kunt verkopen en waarmee je duurzame energie kunt inkopen.’ Een alternatieve valuta kan parallel bestaan aan een nationale munt, zegt Van der Linden. ‘In Uruguay gebeurt dat al. Daar bestaan twee parallelle geldstromen naast elkaar. Op die manier kun je de reikwijdte van het bestaande geld inperken, en daarmee ook de functie van geld als speculatiemiddel afzwakken.’

Eigenlijk is dit het moment voor de Griekse overheid om te gaan experimenteren met een regionale munteenheid, zegt Van der Linden. ‘Griekenland is een Excelsheet geworden met getalletjes erop. Terwijl het echte probleem natuurlijk is dat mensen geen werk hebben, en geen huis.’ < 13

s Een tweede bezuinigingsronde van VVD, CDA en PVV is onderweg.

GroenLinks wil van deze bezuinigingen een groen en sociaal hervormingsplan maken.

Fractieleider Jolande Sap wil ‘de groene weg bewandelen’ bij het gezond maken van de overheidsfinanciën. ‘We moeten maatregelen treffen die op termijn groene groei en groene banen bevorderen.

Dan stimuleer je innovatie en arbeidsintensieve sectoren, en genereer je ook weer meer belasting in de toekomst.’

De grootste winst valt te behalen op energie, mobiliteit en de huizenmarkt.

Ten eerste moeten de belastingvoordelen op fossiele energie voor grootverbruikers, waar jaarlijks een bedrag van 5,8 miljard euro mee gemoeid is, worden afgebouwd. Sap: ‘De grote vervuilende industrie wordt nu lui gemaakt. Die bedrijven moeten hun productieprocessen gaan hervormen. Onze economie wordt nu zo hard door de recessie getroffen, omdat we met een verouderde energievoorziening zitten.’ Daarnaast wil ze een

kilometerheffing invoeren, en het openbaar vervoer verbeteren, zodat op de aanleg van nieuwe wegen kan worden bezuinigd. Ook wil Sap de hypotheekrenteaftrek en het scheefwonen aanpakken, de pensioenen sneller hervormen en met een aantal belastingmaatregelen de financiële sector en meervermogenden steviger aanslaan. ‘De inkomensverschillen zijn de afgelopen 25 jaar hard gegroeid. Nederland is deels zo rijk, dat geeft ons de kans om de lasten van de crisis sociaal te verdelen en de lagere inkomens te ontzien.’ De genoemde maatregelen leveren volgend jaar miljarden op, waarvan Sap pakweg de helft wil terugsluizen naar de arbeidsmarkt door de lasten op werk te verlagen.

Niet optimistisch Op korte termijn is Sap niet optimistisch over de kansen voor deze plannen. ‘Het kabinet wil vooral kortzichtig bezuinigen en niet hervormen. Ik verwacht niet dat zij een handreiking gaat doen, ook al heeft Nederland de transitie naar een groene economie hard nodig.’ Het be-

foto margot scheerder

De groene weg

Sap: ‘De grote vervuilende industrie wordt nu lui gemaakt.’

denken van compromissen is uitermate lastig, zegt ze: ‘Dit kabinet maakt zulke andere keuzes. De VVD grijpt de crisis aan om haar hoofdprogramma van een kleinere overheid door te voeren. De oppositie tegen de nieuwe bezuinigingsplannen zal stevig zijn, maar we komen wel één zetel tekort.’ Op langere termijn verwacht zij weer meer draagvlak te vinden, ook gezien het nieuwe beginselprogramma van het CDA. Maar nu wil ze vooral laten zien dat er veel betere alternatieven zijn. ‘Onze plannen sluiten aan op een drietal grote uitdagingen waar Nederland nu voor staat: de sterk stijgende olieprijzen, de vastzittende bouw- en woningmarkt en de vergrijzing.

Daar moeten we ons op voorbereiden.’

foto menno slaats

Congres: eenheid na ‘lastig jaar’

Onder het motto ‘We zijn het mega zat’ namen zaterdag 17 maart in Amsterdam een paar honderd mensen deel aan een manifestatie tegen mega­stallen, de bio-industrie en de afbraak van natuur en milieu. GroenLinks had zich bij het initiatief aangesloten. Kamerlid Rik Grashoff nam deel aan het debat: ‘Ook veel boeren willen een andere richting op. Het dier als fabriekje van vlees en ei is onmenselijk en onbeschaafd.’

14

Verschillende sprekers wezen erop tijdens het congres van 11 februari in Utrecht: ‘we hebben eenheid nodig’. Met een vergelijk over de politietrainingsmissie in het Afghaanse Kunduz is een stap gezet.

Het congres telde maar liefst 1500 aanmeldingen. Belangrijkste onderwerpen op de agenda: de verkiezing van een nieuwe partijvoorzitter (Heleen Weening, zie partijkatern achterin dit Magazine) en bestuurslid campagnes (Matthijs Nieuwenhuis), de Kunduzmissie (moties die pleitten tegen uitbreiding van de missie of voor een politieke oplossing werden aangenomen, de motie die opriep tot het beëindigen van de missie niet) en het voorstel voor een ledenreferendum voor het vaststellen van kandidatenlijsten (ook niet aangenomen, zie partijkatern). Wat de politietrainingsmissie betreft was fractieleider in de Tweede Kamer Jolande Sap ‘blij dat we er samen uitgekomen zijn. (...) Dit is het: geen uitbreiding, geen grenspolitie.’ In haar speech noemde ze 2011 een ‘lastig jaar, ook voor mij’. ‘Maar genoeg getobd!’, oordeelde Sap: ‘Veel Nederlanders snakken naar een groen en sociaal alternatief voor het kortzichtige bezuinigingsbeleid van dit kabinet.’ Lichtpuntje is dat de tweede kerncentrale voorlopig van de baan is. ‘En wij gaan door totdat er van uitstel afstel komt.’ Voordat het kabinet extra bezuinigen afkondigt, komt GroenLinks met een alternatief hervormingsvoorstel, zo beloofde Sap. > Zie magazine.groenlinks.nl/congres2012 april 2012 / GROENLINKS MAGAZINE

kort Op 14 maart gaven de zeventien eurolanden officieel het groene licht voor het tweede reddingsplan van Griekenland, een pakket van totaal 130 miljard euro. De hoop is dat hiermee de Griekse economie weer op het goede pad terechtkomt – ‘en dat is in het belang van iedereen’, aldus Jean-Claude Juncker, voorzitter van de vergadering van ministers van Financiën van de eurozone. Maar ook met dit pakket is Griekenland nog niet gered, zegt GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout. ‘Als het land alleen maar moet bezuinigen en geen perspectief krijgt op economisch herstel, zal Athene alsnog onder zijn schuldenlast bezwijken, met alle gevolgen van dien voor de rest van de eurozone.

Het is hoog tijd voor een Europees Marshallplan voor Griekenland, met toekomstgerichte investeringen zoals bijvoorbeeld het Heliosproject, dat van Griekenland een exporteur van zonnestroom wil maken.’

Veel economen waarschuwen dat niet alleen de Griekse, maar ook de Europese economie kapotbezuinigd dreigt te worden. Eickhout deelt die analyse.

‘Overal horen burgers alleen maar dat er bespaard, bespaard en bespaard

moet worden, terwijl bezuinigen de oplossing niet is. Begrotingsdiscipline is zo langzamerhand een doel op zich geworden, terwijl het hooguit kan helpen om een nieuwe schuldencrisis te voorkomen – niet om een stagnerende economie weer op gang te helpen.’ Wat de Europese Commissie moet doen, vindt hij, is haar onlangs verworven instrumenten inzetten en landen corrigeren die te weinig doen om hun langdurige werkloosheid, te hoge private schulden of vastgoedbubbels aan te pakken. ‘Zij moet de nadruk verleggen van bezuinigingen naar structurele hervormingen en duurzame investeringen. Daarmee schep je veel meer vertrouwen, zowel bij burgers als bij de financiële markten, dan met de rigide handhaving van begrotingsnormen. De Commissie moet zich niet tevredenstellen met een rol als rekenmeester, maar zich opwerpen als echte economische regering. Hardop zeggen dat onze welvaart afhangt van de bereidheid om soevereiniteit te delen in Europa is geen gemakkelijke boodschap,’ zegt Eickhout, ‘maar een andere oplossing is er niet.’

‘Weglopende klanten dwongen Nuon te stoppen met de bouw van hun kolencentrale in Eemshaven’ Pieter Pauw in zijn opiniestuk over de voordelen van GroenLinks als brede Groene partij

> Zie magazine.groenlinks.nl/opiniemagazine

Eigeman gestopt Na elf jaar is Bart Eigeman (46) gestopt als wethouder in Den Bosch. Dat doet hij halverwege zijn derde wethoudersperiode.

‘Het geeft mijn opvolger de tijd om zich te laten zien. En voor mezelf is het goed om nu een andere weg te kiezen. Daarop ben ik me nog aan het oriënteren.’ Waarschijnlijk zal die andere weg iets zijn op het gebied van zijn laatste portefeuille, ‘talentontwikkeling en duurzaamheid’. Eigeman zette zich in voor jeugdbeleid. Landelijk richtte hij de ‘Bende van Bart’ op, een netwerk van jeugdwethouders. Eigeman wordt opgevolgd door Ruud Schouten, voorheen fractievoorzitter. > Lees een interview met Bart Eigeman op magazine.groenlinks.nl/barteigeman GROENLINKS MAGAZINE / april 2012

foto Jurjen Donkers

Griekenland weer even gered

Monique Samuel en Jan Jaap de Ruiter

Arabische lente Voor de Arabische landen waar afgelopen jaar revoluties plaatsvonden, breekt de zomer nog niet aan. ‘Een dictatuur is in één nacht gevestigd, maar een democratiseringsproces kost jaren’, zei arabist Jan Jaap de Ruiter op de discussiemiddag van De Linker Wang en de Werkgroep Midden-Oosten van 17 maart. De Egyptisch-Nederlandse schrijfster Monique Samuel is hoopvol, maar voorzichtig over de toekomst: ‘In Egypte zijn het nog altijd dezelfde islamitische, besnorde mannen van middelbare leeftijd die de touwtjes in handen hebben en het duurt nog zeker twintig jaar voordat daar verbetering in komt. Mijn generatie zal de offers voor die veranderingen moeten brengen.’ > Zie magazine.groenlinks.nl/arabischerevolutie

Online lezen Groene economie De partijraad van 24 maart discus­sieerde over het vergroenen van de economie, iets waarvoor in het parlementaire en publieke debat te weinig aandacht is. Ook stond ‘GroenLinks als open debatpartij’ op het programma. > Zie magazine.groenlinks.nl/partijraad24maart Baas op eigen bord In Brussel wordt dit jaar een nieuw Europees landbouwbeleid gesmeed. Europarlementariër Bas Eickhout wil de link leggen tussen dat beleid en het eten op ons bord. ‘Over voedsel wordt te weinig debat gevoerd.’ > Zie magazine.groenlinks.nl/lekkereten Doorgaan met missie, maar geen uitbreiding Het congres van 11 februari had de fractie in een moeilijk pakket kunnen brengen door moties tegen de politietrainingsmissie in Kunduz te steunen, maar deed dat niet. > Zie magazine.groenlinks.nl/kunduzmoties Open cultuur In het kader van een collegereeks over het GroenLinkse gedachtegoed hield de Amsterdamse wethouder Andrée van Es op 19 maart de lezing ‘Een open cultuur’.

De reeks wordt georganiseerd door Bureau de Helling, het wetenschappelijk bureau van GroenLinks, en de GroenLinks-Academie. > Zie magazine.groenlinks.nl/lezingvanes 15

Windmole in

16

april 2012 / GROENLINKS MAGAZINE

en

Gezamenlijk een windmolen plaatsen of collectief zonnepanelen inkopen. De afgelopen jaren gaan steeds

de tuin

meer mensen in lokale coöperatieve verenigingen aan de slag met duurzame energie. Het merendeel van de initiatieven staat in de kinderschoenen, maar, zeggen voorvechters, het kan snel gaan. door Marc van Dijck

Foto Chris Pennarts/Hollandse Hoogte

I

GROENLINKS MAGAZINE / april 2012

n het houten wijkgebouwtje van het Amsterdamse Schellingwoude keken begin 2007 een stuk of twintig buurtbewoners naar Al Gores An inconvenient truth. Die avond ontstond het idee: windenergie in Amsterdam Noord. Zo’n achtduizend huishoudens, twintig procent van het stadsdeel, zou daar in 2016 zijn energievoorziening uit kunnen halen: waaien doet het in Amsterdam Noord tenslotte voldoende. De stadsdeelraad was enthousiast en stichting DOEN gaf een opstartsubsidie om te onderzoeken of het project rendabel is. Sinds 2009 timmert de coöperatieve vereniging Onze Energie aan de weg.

De afgelopen twee jaar ontstaan er steeds meer initiatieven van groepen burgers en ondernemers die op zoek gaan naar manieren om in de eigen buurt samen en voor eigen gebruik energie op te wekken – al dan niet met de lokale overheid. Ze willen gezamenlijk groene stroom of zonnecollectoren inkopen, windturbines plaatsen in weilanden en industrieterreinen of daken van gemeenschapsgebouwen bedekken met zonnepanelen; ze maken onderling afspraken over levering en afname. Vaak doen ze dat in de vorm van een coöperatieve vereniging, waar plaatsgenoten lid van kunnen worden. Zo komt het opwekken van duurzame energie ook binnen het bereik van mensen die om uiteenlopende redenen niet zelf een zonnepaneel op het dak kunnen leggen, bijvoorbeeld omdat het te duur is om zelf te doen, ze in een flat wonen of de kennis niet hebben. Ook het gebruik van aardwarmte en energie uit de verbranding van mest, houtsnippers of andere biomassa worden toegepast. Er zijn bedrijven die restwarmte leveren aan andere gebouwen in de 17

Wind De windmolens van de coöperatieve vereniging Deltawind op het Zuid-Hollandse Goeree-Overflakkee wekken voldoende stroom op om in de elektriciteitsbehoefte van alle huishoudens van het eiland te voorzien. Van oudsher stonden op GoereeOverflakkee windmolens om polders te bemalen en graan te bewerken. Nu voor energie. Deltawind beheert 22 windturbines; de overige windmolens op het eiland zijn van bedrijven. Deltawind levert de energie aan het elektriciteitsnet, Eneco en Greenchoice zijn afnemers. Zij verkopen de schone stroom weer door. *

omgeving en woningcorporaties die wijkvernieuwing koppelen aan levering van duurzame energie (zie kaders). Naar schatting zijn er inmiddels rond de driehonderd lokale initiatieven actief in Nederland – een precies aantal is niet bekend.

Voorvechters van lokaal opgewekte duurzame energie zien er het begin van de broodnodige energietransitie van fossiel naar groen in. Het begin, want hun aandeel op de energiemarkt is uiterst klein. Meer dan 99 procent van de markt is in het bezit van de grote energiebedrijven, die ook wel groene energie produceren, maar overwegend toch draaien op kolen, gas en kernenergie. Het merendeel van de lokale initiatieven staat in de kinderschoenen. Ze produceren (nog) niet daadwerkelijk energie, maar zijn in de fase van plannen en business cases maken. Initiatiefnemers zijn pioniers en lopen tegen hindernissen op: onzekerheid wat betreft de financiering, gebrek aan kennis, de moeite die het kost om voldoende mensen mee te krijgen en belemmeringen in de huidige wet- en regelgeving.

Zelf doen Zelf een lokale coöperatie voor duurzame energie beginnen? Het Amsterdamse initiatief Wij krijgen kippen heeft een academie.

Zie www.wijkrijgenkippen.nl

Onderstroom

Leden binden Ook Onze Energie ondervindt de nodige moeilijkheden. Of het windpark in Amsterdam Noord, een project van zo’n 27 miljoen euro, er over vier jaar staat, is zeer de vraag. Het blijkt moeilijk nieuwe leden te binden, zegt oprichter Marcel Gort, in het dagelijks leven ondernemer. ‘We rekenden met een aanwas van achthonderd leden het eerste jaar; we zitten nu op tweehonderd.

Probleem is dat niet uit leggen valt dat je nu moet investeren in iets wat over vijf jaar rendabel gaat zijn. Er wonen hier veel mensen die weinig te besteden hebben.’ De betaalde kracht die dankzij de startsubsidie kon worden aangesteld, konden ze niet aanhouden. Nu trekt een groep vrijwilli-

Hier opgewekt Op zoek naar een duur­zame energiecoöperatie bij jou in de buurt? Binnenkort is een overzicht te vinden op de nieuwe website www.hieropgewekt.nl

Aardwarmte Het glastuinbouwbedrijf Ammerlaan The Green Innovator in Pijnacker teelt tropische planten én het distribueert warmte. Die is afkomstig uit een aardwarmtebron. Van 2100 meter diepte wordt water van zeventig graden celsius opgepompt; via warmtewisselaars wordt die overgedragen naar het verwarmingssysteem. Omdat de bron een grotere capaciteit heeft dan de eigen warmtebehoefte, is een distributienetwerk naar zes mede-afnemers aangelegd: een scholencomplex, sporthal, fitnesscentrum, zwembad en twee andere glastuinbouwbedrijven.

Door de aardwarmtebron hebben de geteelde planten nu een zero co2-footprint.

Bovendien staan de komende jaren de kosten van verwarming vast. Goedkoop was het project niet, tot nog toe is meer dan zeven miljoen euro geïnvesteerd.*

18

gers de kar. Desalniettemin heeft Gort er vertrouwen in: ‘We werken er nu met meer mensen aan.

Nieuwe leden gaan we via-via zoeken in plaats van via de media, en we kijken naar samenwerkingsverbanden met coöperaties die al een windmolen hebben staan. Dan heb je iets concreets wat je kunt laten zien.’

Niet alleen Gort, ook stadsdeelbestuurder Kees Diepeveen (GroenLinks) is vol vertrouwen. Hij is lid van Onze Energie, net als van een tweede coöperatie in het stadsdeel, Zon op Noord. ‘Als we dichter bij realisatie komen, gaat het voor grotere groepen mensen leven. De energieprijzen stijgen; steeds meer mensen zullen inzien dat meedoen ook goed is voor de eigen portemonnee.’ Roepen windmolens in stedelijk gebied geen weerstand op? Diepeveen: ‘Ze worden vaak beschouwd als last voor het landschap, maar je gaat met andere ogen kijken als je zelf eigenaar bent. Mensen vinden hoogspanningsmasten ook niet fraai, maar ze realiseren zich wel dat die nodig zijn.’ Gort vult aan: ‘De vraag is vooral: in wiens achtertuin komt die windmolen? Je kunt dan denken aan compensatie in de vorm van iets waar in de buurt behoefte aan is, zoals een buurthuis of speeltuin.’

Hoogleraar energietransities aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam Jan Rotmans ziet in de lokale initiatieven een ‘steeds krachtiger wordende onderstroom’. ‘Het is een beweging van onderop die zich, schijnbaar chaotisch, op allerlei manieren organiseert. Mensen gaan hun eigen energiehuishouding in de hand nemen. Ik vind het boeiend: tien jaar geleden was er één project, Texel Energie, nu zijn er honderden.’ Rotmans ziet ze als een uiting van ‘glocalisering’, een antwoord op globalisering: ‘Mensen zoeken het antwoord op de toenemende schaalvergroting in lokale worteling. Met internet en technologische ontwikkelingen hebben ze de mogelijkheden om ook zoiets als energieproductie zelf op te pakken. Energie is het meest aansprekende voorbeeld, maar je ziet het op meer terreinen: voedsel, de zorg.’

Lokaal opgewekte energie heeft volgens Rotmans de toekomst. Zon, wind, aardwarmte, biomassa; groene energie wordt bij uitstek decentraal opgewekt. Dat kan kleinschalig voor eigen gebruik, of in grote parken. ‘De komende vijf jaar zal zonneenergie op grote schaal doorbreken. Het effect op de totale energievoorziening stelt nu nauwelijks iets voor, minder dan een half procent. Maar je kunt het op veel grotere schaal toepassen. Als je alle daken van huizen en bedrijven vol legt, kun je een paar kolencentrales uitschakelen.’ Windmolens hebben een langere aanlooptijd nodig, maar ook windenergie zal doorbreken. ‘Eén windmolen levert meer dan duizend zonnepanelen. Je moet ze wel bij elkaar zetten op plekken waar het waait. Ik zie zelf windparken op zee doorbreken, ook landen als Engeland, Denemarken en Duitsland zetten daarop in.’

De grote energiebedrijven kijken inmiddels ook naar ‘lokaal’, zegt Rotmans. Vorig jaar maakte april 2012 / GROENLINKS MAGAZINE

hij een ronde langs deze bedrijven en vertelde ‘dat mensen het zelf gaan doen’. ‘Dat namen ze volstrekt niet serieus, maar het gebeurt nu wel.

En je ziet dat de grote bedrijven nu gaan anticiperen. Eneco en Alliander bijvoorbeeld hebben afdelingen voor decentrale opwekking om deel te nemen in initiatieven of om zelf actie te ondernemen.’ Zulke initiatieven kunnen lokale coöperaties zijn, maar ook plannen van ziekenhuizen, woningcorporaties of voetbalstadions.

Biomassa In Beetsterzwaag zorgt een houtoven voor de verwarming en warm water van een school en revalidatiecentrum. Brandstof: snoeihout, dat overblijft bij het onderhoud van houtsingels en -wallen in zuidoostelijk Friesland. Voor het onderhoud was geen subsidie meer beschikbaar; nu financieert de agrarische natuurvereniging De Alde Delte het met de opbrengst van de energie die het verbranden van het snoeihout oplevert. 4100 m3 houtsnippers gaat jaarlijks de oven in. Daarnaast wordt fors bespaard op aardgasverbruik en op co2-uitstoot. Europese Unie, provincie en een bank zorgden voor de financiering.*

Belasting Thijs de la Court, GroenLinks-wethouder duurzaamheid in het Gelderse Lochem, is zowel op lokaal als landelijk niveau actief. Trouw nam hem op in de laatste Duurzame 100 als ‘een groot inspirator voor lokale energie-opwekking’. Hij is bestuurslid van e-Decentraal, de landelijke federatie van lokale duurzame energie en vicevoorzitter van het Klimaatverbond. Groot obstakel voor een doorbraak van lokale initiatieven is de huidige belastingwetgeving, zegt hij: ‘De wet- en regelgeving is gericht op het grootschalig en centraal opwekken. Belasting op energie is een milieubelasting en bedoeld om het gebruik van vervuilende, fossiele energie af te remmen door het te beprijzen. Maar waarom zou je stroom uit zonnepanelen op die manier beprijzen?’

Ondanks dat vorig jaar moties ertoe het in de Tweede Kamer niet haalden, zal de wetgeving op de schop gaan, voorspelt De la Court: ‘Logisch is om niet belasting in te stellen op de energie zelf, maar op de co2-emissie per bron en op de afstand waar de bron ligt van de gebruiker.’ Logisch, want het huidige systeem is fundamenteel onrechtvaardig, zegt hij: ‘Bij zonnepanelen op je eigen dak komt de stroom binnen “achter de meter”, dat is geen probleem. Maar als je via een coöperatie gemeenschappelijk ergens zonnepanelen plaatst, gaat het over het net en dan moet je – naast transportkosten – opeens ook btw en energiebelasting betalen. Zonnepanelen op je eigen dak zijn al rendabel, ook zonder subsidie.

Door die belastingstructuur zijn gemeenschappelijke zonneparken dat nog niet. Hoewel die panelen van jou zijn! Dat is belachelijk, over een krop sla uit je eigen volkstuin betaal je toch ook geen belasting.’

‘De energieprijzen stijgen; meer mensen zullen inzien dat meedoen goed is voor de portemonnee.’

Zon Een lidmaatschap van 10 euro bij Grunneger Power levert bij aankoop van zonnepanelen een voordeel op van minimaal 120 euro, schrijft de Groningse coöperatieve vereniging op haar website. Grunneger Power helpt haar ruim 1500 leden hun eigen duurzame energie op te wekken. Door gezamenlijke inkoop van zonnepanelen, en door projecten waarmee leden hun duurzame energie elders op kunnen wekken, wanneer zij dit niet op hun eigen huis kunnen doen. De vereniging zorgt voor scherpe prijzen, kennis en controleert afspraken met leveranciers.

Nog deze maand wil de vereniging een Coöperatief Energiebedrijf opstarten om eigen gas en stroom te leveren.*

GROENLINKS MAGAZINE / april 2012

Het Rijk vreest vooral inkomstenderving, denkt De la Court, die het onderwerp met e-Decentraal aankaart. ‘Er is een harde lobbydiscussie gaande tussen voorstanders van lokaal opgewekte duurzame energie en de gevestigde belangen. Door fossiele energie meer te belasten, kan het Rijk het verlies compenseren.’

Toekomst De la Court is positief over de toekomst voor lokale duurzame energie-initiatieven. ‘Het aantal initiatieven dat voldoende kracht heeft om op korte termijn energie op te gaan wekken, voldoende professionaliteit in huis heeft en dat een goede business case rond krijgt, loopt in de tientallen’, zegt hij. ‘Maar dat kunnen er binnen een paar jaar honderden zijn.’

Willen lokale initiatieven op de energiemarkt van de toekomst een rol gaan spelen, zullen ze uit de amateuristische sfeer moeten komen, zegt Rotmans. Uiteindelijk moeten de initiatieven voldoen aan de eisen die aan elk energiebedrijf worden gesteld: economisch rendabel, betrouwbare techniek, betrouwbare levering en concurrerende tarieven. Rotmans: ‘Dat is complex en vergt een verregaande vorm van professionalisering.’ Voor uitwisseling van kennis en ervaringen tussen de initiatieven wordt landelijk steeds meer ondersteuning opgezet. Voor gemeenten ziet De la Court een faciliterende rol. ‘Het is nogal wat om een initiatief van vrijwilligers te transformeren tot een levensvatbare onderneming. Daar hebben ze veel kennis voor nodig, goed sociaal management en een startkapitaal. Financiers zijn momenteel terughoudend. Gemeenten kunnen zorgen voor procesbegeleiding en investeringen, waarbij het geïnvesteerde geld later terugvloeit naar de gemeente.’ Zelf begeleidt hij in Lochem de coöperatie LochemEnergie. Zijn tip: wil niet te snel rendement. ‘Het opzetten van een goede coöperatieve structuur kost zo’n twee á drie jaar, het ontwikkelen van draagvlak en productie nog veel langer. Als je snel probeert te ontwikkelen, krijg je ook snel weerstand. Misschien dat vijftien procent van de inwoners in de gemeente instapt om duurzame redenen; dat is niet genoeg. Je moet ook andere huishoudens overtuigen en daarvoor moet je de tijd nemen. Je moet laten zien dat je hun vertrouwen waard bent en op termijn een winstgevend bedrijf zult zijn.’ < *Bron: P-Nuts: Nederland op lokale energie. We maken het nog mee. (NEWNRG, April 2011)

19

Foto peter coX

I

De Poetin Show De Poetin Show schetst een treffend beeld van het Rusland van nu, waaruit blijkt dat de erfenis van de Sovjettijd nog springlevend is. Een gevaarlijk, corrupt land waar nationale trots voorop staat. Geleid door een man die macht en kracht belichaamt: de staatsman Vladimir Poetin, die zijn heldenstatus tot in de puntjes regisseert. De ‘Poetin show’ wordt non-stop uitgezonden op televisie, wat voor negentig procent van de Russen de voornaamste nieuwsbron is.

Schrijfster en NOS-correspondente Kysia Hekster kiest ervoor om via persoonlijke portretten Rusland voor de lezer te laten leven, waardoor het boek vlot leest. De portretten zijn goed geschreven, de mensen spreken tot de verbeelding. Als lezer voel je de spanning en het ongemak van een complex land, waarin historie, cultuur en de concentratie van rijkdom en macht een goed werkende democratie in de weg staan.

Hekster laat duidelijk zien hoe groot het verschil is tussen het democratische Rusland op papier en de realiteit van een verborgen dictatoriale praktijk.

Het boek begint met een demonstratie van tienduizenden die protesteren tegen de fraude bij de recente parlementsverkiezingen. Hekster kiest dit beeld als symbool van de stelling dat Poetins magie aan het uitwerken is. Vervolgens trekt een palet aan personages en thema’s voorbij 20

Porseleinen zonnebloempitten – massale corruptie, liquidaties, klokkenluiders, oppositie op internet, extreemrechts, de Poetinjugend, Tsjetsjenië, Russische trots. Een bekend beeld. Minder bekend is de demografische tijdbom die onder het land ligt.

Mannen sterven massaal jong aan drank en zelfmoord, terwijl het aantal geboortes tegelijkertijd laag is. Met als gevolg dat de ooit meest liberale abortuswetgeving ter wereld in gevaar is.

De beschrijving en beleving is sterk, maar als lezer blijf je achter met het gevoel dat het aan analyse ontbreekt. De introductie en conclusie bevatten samen nog geen tien bladzijdes. Ook de internationale rol van Rusland blijft zo goed als buiten beschouwing. Hoewel Hekster een Ruslandkenner is en regelmatig in het boek interessante feiten en cijfers geeft, ontbreekt de noodzakelijke oriëntatie om te kunnen inschatten in hoeverre de macht van Poetin duurzaam aan het verdampen is. Weinig hoopgevend is dat het zelfs de gebundelde krachten van de oppositiecoalitie – waarin liberalen en extreem-nationalisten samenwerken! – niet lukt om een vuist te maken. En zolang er geen sterk alternatief is, valt te vrezen dat de Poetin show nog jaren zal duren. Lara de Brito De Poetin Show Uitgeverij LJ Veen 17,95 euro

Met zijn werk Sunflower Seeds werd de Chinese kunstenaar en dissident Ai Weiwei in 2010 bekend bij het grote publiek. Twee kleine varianten van dit werk zijn tot 24 juni te zien in het Tilburgse museum De Pont. De zonnebloempitten hebben meerdere betekenissen. Ze dienen niet alleen als voedsel, maar hadden tijdens de culturele revolutie ook een symbolische lading. Mao Zedong had zich de zon toegeëigend als persoonlijk symbool; het Chinese volk werd vergeleken met zonnebloemen, die vol bewondering opkeken naar de grote roerganger. De duizenden zaden, die op de

tentoonstelling versmelten tot een grijs tapijt, zijn echter van porselein. Dat gegeven roept nog een beeld op: dat van 1600 arbeiders in Jingdezhen, de porseleinhoofdstad van China, die een jaar lang op elk van de honderdmiljoen vormpjes van roomwit porselein een paar grijze lijntjes hebben geschilderd om er zonnebloempitten van te maken. Ai Weiwei werd in 1957 in Beijing geboren. Zijn bekendheid dankt hij niet alleen aan zijn kunst, maar ook aan zijn strijd voor meer politieke en maatschappelijke vrijheid in zijn land.

Zie www.depont.nl

de Allesduurzaam.nl

app

Alle duurzame adressen van Nederland binnen handbereik!

Vinden Meer dan tienduizend adressen ingedeeld in categorieën als kleding, overnachten, voeding en kringloop. Allesduurzaam.nl verzamelde de adressen in een handige app voor je mobiel.

Zie: www.allesduurzaam.nl

april 2012 / GROENLINKS MAGAZINE

n bij-vriendelijk

bijen overleven

media&meer

anten

nhotel tellen

ebruiken

Groen moet je doen ‘Like’ a bag Jaar van de Bij

Polen, onze buren

2012 is door een vijftal organisaties die zich met natuur en bijen bezighouden, uitgeroepen tot het Jaar van de Bij. Want de bijenstand in Nederland baart hen zorgen. Het sterftecijfer onder bijenvolken, zowel de honingbij als de wilde bij, ligt met twintig tot dertig procent hoog. Oorzaak: pesticiden, ziekteverwekkers en onvoldoende of eenzijdig voedsel.

En dat terwijl bijen met het bestuiven van bloemen een essentiële bijdrage leveren aan voedselproductie en biodiversiteit, zeggen de organisaties. Op de website vind je veel informatie over bijen, bijvoorbeeld hoe je zelf bij-vriendelijk tuiniert zonder voor bijen giftige bestrijdingsmiddelen en met planten die voor bijen een belangrijke voedselbron zijn.

De tentoonstelling ‘Polen, onze buren’ in het Museon in Den Haag gaat over Polen en hun geschiedenis. Hoe het ze in Nederland verging en vergaat, maar ook wat er ondertussen in hun moederland gebeurde. Over Polen die in het begin van de twintigste eeuw in de mijnen in Limburg kwamen werken en Polen die in de Tweede Wereldoorlog hielpen bij de bevrijding van Nederland en daarna bleven. In Nederland wonen naar schatting 150 duizend Polen. Verschillende overheidsinstanties droegen bij aan de tentoonstelling.

De opening werd verricht door rapper Mr. Polska, die landelijk bekendheid kreeg toen hij het Meldpunt Waardevolle Gezelligheid oprichtte als reactie op het PVV-meldpunt Midden- en Oost-Europeanen.

Zie www.jaarvandebij.nl Zie www.museon.nl

‘In Bangladesh zijn plastic tasjes vanwege het afvalprobleem verboden’ GROENLINKS MAGAZINE / april 2012

Zelf actie ondernemen voor een betere wereld. Hilde van Dijk (28) uit Arnhem verzamelt onder de naam ‘Bag to Basic’ likes op facebook om daarmee winkeliers te over­ tuigen hun plastic tassen te vervangen door duurzamer katoenen exemplaren.

‘Er bestaan veel initiatieven tegen plastic tasjes, maar die zijn allemaal gericht op: neem je eigen tas mee naar de winkel. Dat werkt niet, we zijn een gemaksmaatschappij. Ik ben van de generatie die niet van tevoren plant wanneer ze boodschappen doet, maar na het werk pas denkt: oh ja. En dan heb ik geen tas bij me. Dan neem ik wel zo’n tasje voor meermalig gebruik, maar op gegeven moment ligt het aanrechtkastje vol.

Winkeliers moeten dus aan de duurzame tassen.

Mijn vriend Leonn komt uit Bangladesh, waar plastic tasjes vanwege het afvalprobleem verboden zijn. Tasjes zijn er van katoen, heel dun, een beetje een netje. Natuurlijk zijn katoenen tasjes duurder dan plastic. Dat is ook het grootste probleem voor het milieu, plastic is te goedkoop. Papier is ook niet zo duurzaam als katoen, omdat er veel chemicaliën nodig zijn om papieren tassen te maken en het kost bomen; katoen groeit ieder jaar opnieuw.

Het moet voor winkeliers wel een meerwaarde hebben om toch die duurzame tassen te nemen. Daarvoor hebben we de facebookpagina opgericht. Als veel mensen ons steunen, kunnen we winkels overtuigen dat hun klanten het ook willen. En kunnen we deelnemende winkels op onze pagina promoten.

Als concreet doel hebben we gesteld dat één procent minder plastic tassen worden weggegeven in winkels. Dan gaat het om vijftien miljoen tassen per jaar, dus één tas per shopper minder. Dat is haalbaar, en dan hebben we nog steeds 99 procent te verbeteren!

Misschien dat we op termijn in Bangladesh een tasjeswerkplaats kunnen beginnen voor de Nederlandse markt. Leonn en ik zijn samen met Bag to Basic begonnen, en hebben ook een stichting voor ontwikkelingssamenwerking waarmee we nu aan een ambachtsschool bouwen. Met zo’n fabriekje pakken we hier het afvalprobleem aan, en zorgen daar voor werk. Dan is het totaalplaatje compleet voor ons.’

Zie ook: www.facebook.com/bagtobasic Marc van Dijck ‘Groen moet je doen’ is de nieuwe rubriek op deze plek en vervangt de websiterubriek ‘Links in de praktijk’.

21

D

riekwart jaar deed de commissie-Kuiken onderzoek naar het onderhoud en de innovatie van het spoor. De conclusie op hoofdlijnen: de overheidsregie op de spoorsector is te karig en het onderhoud laat te wensen over. Het is het voorlopige hoogtepunt in een al vele jaren slepend dossier. Want het rammelt op het Nederlandse spoor. Problemen rond vallende blaadjes en sneeuwbuien zorgen voor een jaarlijks terugkerende mediahype.

Reizigers klagen dat het vroeger allemaal beter was, en verzuchten dat ‘die hele privatisering één grote mislukking is geweest’.

Even voor de duidelijkheid: het spoor is in Nederland niet geprivatiseerd. Zoals GroenLinksTweede Kamerlid Ineke van Gent zegt: ‘De NS en ProRail zijn beide honderd procent staatseigendom. Wel zijn NS en ProRail de afgelopen jaren op grotere afstand van de overheid gezet. Een te grote afstand, zo wordt inmiddels duidelijk.’ Van Gent is blij met het rapport van de commissie.

‘Het legt een heleboel dingen bloot waar wij als GroenLinks al jaren op hameren: de stiefmoederlijke behandeling van het spoor ten gunste van asfalt, de problemen die ontstaan doordat er op spooronderhoud bezuinigd wordt hoewel er ook geld voor het spoor op de plank blijft liggen, het feit dat de minister geen enkel idee heeft waar ’t met het spoor naartoe moet. Dat er ook parlementariërs van regeringspartijen in de commissie zaten, stemt mij hoopvol. Hopelijk leidt het rapport tot een goed debat over de noodzakelijke investeringen in en regie over het spoor, niet alleen in de Kamer maar ook deze weken in het Catshuis.’

In februari presenteerde de parlementaire commissie Spoor het rapport Wissel op de toekomst. Waar ging het mis met het Nederlandse spoor, en hoe kan het beter? ‘De politiek is nu aan zet.’ door Marije Wilmink

Spoor Spoorp

Vestzak-broekzak Waar de Tweede Kamer binnenkort in elk geval over spreekt, is de gunning van een nieuwe concessie van tien jaar aan de NS. De regering heeft al aangegeven opnieuw met de NS in zee te willen voor het personenvervoer op het hoofdspoornet.

Niet iedereen is het daarmee eens. VVD-Kamerlid Charlie Aptroot pleitte in een eerder debat nog voor meer concurrentie voor de NS, en voor serieuze aandacht voor een voorstel van regiovervoerders Arriva, Veolia, Connexxion en Syntus om ook op het hoofdnet te gaan rijden met stoptreinen. Van Gent ziet daar niet veel in. ‘Ik ben voorstander van de NS-concessie. Mij lijkt het niet slim om ons hoofdspoornet te gaan vermarkten.

Wel moet er veel meer duidelijkheid komen over de huwelijkse voorwaarden. Nu stuurt de minister de NS alleen op punctualiteit, en dat via een boetesysteem. Dat is natuurlijk een onzinnig vestzak-broekzakverhaal; die betaalde boetes vloeien gewoon terug naar het spoor. Ze werken alleen maar een cultuur van blaming and shaming in de hand, en daar moeten we vanaf. Wat wel nodig is, is een concessie waarin veel preciezer staat wat je als overheid verwacht als het gaat om onderhoud, nieuwe lijnen, materieel, reizigersgemak, de betaalbaarheid van kaartjes en ga zo maar door.’

Roel Berghuis van FNV Spoor is al helemaal niet 22

‘De politiek moet stoppen de NS en ProRail de schuld te geven’

voor meer marktwerking op het spoor. ‘Nu wordt negentig procent van het personenvervoer door de NS gedaan, en de rest door kleinere spelers, die overigens in Duitsland en Frankrijk monopolisten zijn. Het gevaar van meer versnippering is dat de veiligheid in de knel komt met conducteurloze treinen en dat er nog grotere ongelijkheden in arbeidsvoorwaarden ontstaan.’

Splitsingsproblemen Het echte spoorprobleem ligt overigens niet bij wel of geen marktwerking, maar bij de opsplitsing van het spoor in infrastructuur en personenvervoer, menen de meeste betrokken. Daardoor ontstaat er veel ruis en onduidelijkheid, met als gevolg dat de treinenloop vaker dan voorheen vastloopt. Berghuis: ‘Er mag formeel een splitsing zijn gemaakt, maar in feite zijn rails en wat je daarop vervoert natuurlijk onlosmakelijk met elkaar verknoopt. Als een van de partijen een fout maakt, lijdt het hele spoor imagoschade. Het is eigenlijk een hele kunstmatige constructie.’

Terugdraaien van die splitsing dan maar, een roep die steeds vaker klinkt? Van Gent: ‘Vijftien jaar geleden hoefde die splitsing niet zo nodig van GroenLinks, maar de boel nu weer samenvoegen lijkt me een gepasseerd station. Alleen al vanwege de Europese wetgeving die openstelling van het spoorwegnet voor verschillende marktpartijen verordonneert. Laten we niet weer een hele structuurdiscussie gaan voeren, maar gewoon heel concreet betere samenwerking afapril 2012 / GROENLINKS MAGAZINE

Foto: roB HuIBers/Hollandse Hoogte

perikelen

boezem steken.’ Net als Van Gent pleit Berghuis voor een politiek besluit om weer te gaan investeren in het spoor. ‘Er moeten om te beginnen gewoon betere wissels komen en vraagtekens gezet worden bij de aanbesteding van het spooronderhoud aan de goedkoopste aanbieder. Gevolg daarvan was dat ProRail er bij de laatste wintercrisis niet zelf op uit kon om bevroren wissels te ontdooien, maar moest wachten op aannemers die van weet ik waar moesten komen.’

Voor Van Gent is het verder vooral een kwestie van realistisch blijven en helder communiceren wat je wel en niet kunt verwachten van het spoor.

‘Op zo’n extreem druk bezet spoornetwerk als het Nederlandse loopt het nu eenmaal wel eens vast.

Als het sneeuwt, staan ook automobilisten urenlang vast.’ <

dwingen. Daar valt de grootste winst te behalen. Én bij het investeren in onderhoud en techniek.

Want nu wil Nederland voor een dubbeltje op de eerste rang zitten. Na de winterstremming werd geroepen dat de Zwitsers met al hun sneeuw toch ook stipt kunnen rijden. Maar Zwitserland investeert aanzienlijk meer in het spoor dan wij. Hier in Nederland zijn degenen die de hand op de knip houden als het om openbaar vervoer gaat, óók degenen met de grootste mond als het een keer misgaat.’

Zwartepieten Vakbondsbestuurder Berghuis: ‘Er zijn twee aparte organisaties in het leven geroepen, terwijl dat niet nodig was: de Europese regels vragen alleen om een administratieve scheiding van beheer en exploitatie. Ik pleit ervoor om in elk geval op het gebied van logistieke processen de regie weer in één hand te geven. Als er nu iets misgaat met wissels, bovenleidingen of ontbrekend treinpersoneel, dan loopt het hele zaakje vast. Dan gaan de treindienstleiders van ProRail en de bijstuurders van NS naar elkaar zitten wijzen. Hevel die treindienstleiders van ProRail gewoon over naar de NS.’ Van Gent zoekt de oplossing in betere samenwerkingsafspraken tussen ProRail en NS en een duidelijker aansturing vanuit Den Haag. Bij dat laatste zet Berghuis vraagtekens. ‘Vanuit Den Haag kun je geen spoorbedrijf runnen. Wel is de politiek nu aan zet. Die moet stoppen de NS en ProRail de schuld te geven, maar de hand in eigen GROENLINKS MAGAZINE / april 2012

Privatisering?

De NS is al sinds 1938 een nv met de overheid als enig aandeelhouder. Tot 1995 was NS eigenaar en beheerder van zowel rails als treinen. Onder invloed van Europese richtlijnen over marktwerking besloot de regering een splitsing aan te brengen tussen het beheer van het spoorwegnet en het personen- en goederenvervoer per trein. Rails en toebehoren vallen sinds 2002 onder ProRail, dat eigendom is van de Nederlandse staat. Aan de NS is een tienjarige vervoersconcessie verleend voor het reizigersvervoer op het hoofdrailnet.

Van echte privatisering is nooit sprake geweest. Wel is een vorm van marktwerking doorgevoerd in de spoorsector. Zo zijn een aantal regionale (en voorheen onrendabele) lijnen ‘vermarkt’. Ook de hogesnelheidslijn en onderhoudswerkzaamheden aan het spoor zijn commercieel aanbesteed.

23

Opinie

Studieloon =/ leenstelsel Op het congres van 11 februari werd de motie ‘Studieloon’ aangenomen. De Tweede Kamerfractie lijkt daar echter een invulling aan te geven die eerder op een leenstelsel lijkt. En dat is nu net wat de indieners níet willen.

‘Studieloon is een pro­ gres­sief, solidair systeem’

Noten * Zie tweedekamer.groenlinks.nl/node/49723 ** De hoogte van het bedrag dat in een leenstelsel terugbetaald wordt per maand is afhankelijk van hoe lang er gestudeerd is (‘afbetalen naar studieduur’), terwijl mensen die heel weinig verdienen niets of minder terug hoeven te betalen (‘afbetalen naar draagkracht’).

Gezien de terugbetaaltermijn van twintig jaar betekent dit ‘afbetalen naar draagkracht’ echter vrijwel altijd slechts uitstel van terugbetaling, waarbij ook nog eens extra rente betaald moet worden.

24

H

et afgelopen congres heeft de motie ‘Studieloon’ aangenomen, ingediend door DWARS, GroenLinkse jongeren.

Door het huidige financieringsstelsel gaan studenten enorme leningen aan, terwijl onzeker is of ze die kunnen aflossen. Dit belemmert de toegankelijkheid van het onderwijs en dwingt studenten massaal in de bijbaantjes. Werktijd (gemiddeld zo’n vijftien uur per week) wordt niet besteed aan studeren.

Het studieloon – in soortgelijke plannen ook wel ‘studietaks’ genoemd – is een beter alternatief.

In dit systeem krijgen studenten een toelage uit een studiefonds, waarmee ze kunnen voorzien in hun levensonderhoud. Na hun studie betalen studenten gedurende een aantal jaar een percentage van hun inkomen aan dat fonds. Hoe langer iemand gestudeerd heeft, hoe langer er wordt betaald. Het grote verschil met een leenstelsel is dat studieloon progressief en collectief is. Collectief, omdat er geen individuele studieschuld is maar een verplichting een klein deel van je inkomen bij te dragen aan het studiefonds. Progressief, omdat studenten die in financiële zin meer baat hebben van hun studie, meer bijdragen aan het fonds. De chirurg en de bankdirecteur betalen mee aan de opleiding van de docent en de verpleger.

Ook de Tweede Kamerfractie steunt dit voorstel.

Dat is positief, maar ook opmerkelijk; ongeveer een jaar geleden stapte de fractie af van dit model, ten faveure van een leenstelsel.* In de fractie leek het (onjuiste) idee te bestaan dat de twee systemen op elkaar lijken. In de verklaring van destijds staat: ‘GroenLinks stelt een variant voor van het sociaal leenstelsel. Dit voorstel is een combinatie van een hogeronderwijsbelasting en een leenstelsel. In ons voorstel betaal je na je studie via de belasting de basisbeurs terug.’ Maar als een

student individueel de beurs terug moet betalen, is dat gewoon een leenstelsel. Alle wezenlijke elementen van ons studieloon zijn dan verdwenen.

Ook nu lijkt van enige verwarring sprake. In de congreskrant schreef de fractie: ‘De Tweede Kamerfractie neemt het studieloon als uitgangspunt in de discussie over de studiefinanciering […] De belangrijkste uitgangspunten daarbij zijn dat afgestudeerden naar draagkracht en studieduur meebetalen aan de kosten van hoger onderwijs en dat het geld dat daarmee beschikbaar komt, geïnvesteerd wordt in het hoger onderwijs.’ Echter: het uitgangspunt ‘afbetalen naar draagkracht’ is ook van toepassing in een leenstelsel.** Het tweede uitgangspunt suggereert dat er meer betaald moet worden door studenten, gezien de frase ‘geld dat daarmee beschikbaar komt’. De motie van DWARS had als doel studenten financieel te ontlasten. Het belangrijkste uitgangspunt van studieloon, het collectieve karakter ervan, wordt niet genoemd. Graag willen we het misverstand uit de wereld helpen dat een leenstelsel en studieloon hetzelfde zijn.

Ten opzichte van de huidige situatie, waarin studenten een bescheiden beurs krijgen om in hun levensonderhoud te voorzien, neemt studieloon de leenangst weg – bij een leenstelsel neemt dat toe.

Studieloon neemt de noodzaak van bijbaantjes weg – bij een leenstelsel neemt die toe. Bovendien is studieloon een progressief, solidair systeem dat uitgaat van de sterkste schouders die de zwaarste lasten dragen. Een leenstelsel gaat uit van een waardepatroon waarbij een studie alleen een ‘investering’ is, die ‘zichzelf terug moet verdienen’. Het zijn twee fundamenteel verschillende systemen.

Mocht studieloon politiek niet haalbaar blijken, dan is een stelsel met de uitgangspunten van studiefinanciering (een gedeelde bijdrage van ouders, student en overheid) te prefereren boven een leenstelsel. Nóg hogere kosten voor studenten zullen altijd het hardst aankomen bij de mensen die het al het moeilijkst hebben, wanneer sprake is van een individuele schuld.

We hopen dat de fractie met ons inziet dat een leenstelsel lijnrecht tegenover een systeem van studieloon staat. De aangenomen motie luidt niet voor niets: ‘studieloon in plaats van leenstelsel’.

János Betkó, Rob van Renen, Patrick Ubags (kern­ team werkgroep onderwijs) Ashley North (vicevoorzitter politiek van DWARS, GroenLinkse jongeren)

april 2012 / GROENLINKS MAGAZINE

Zand in de machine Hoe bereiden we ons voor op een toekomst zonder fossiele brandstoffen? Een zeer urgente vraag, die GroenLinks op de politieke agenda moet zetten, vindt Sandra Luisterburg.

A

ls GroenLinks-lid en voorstander van een duurzame wereld mis ik de laatste tijd een echt duurzaam geluid van GroenLinks, of dat nu in de Tweede Kamer, de lokale politiek of de media is. Met de term ‘duurzaam’ doel ik niet op ‘hippe’ onderwerpen, zoals klimaatverandering, maar op de onhoudbaarheid van onze manier van leven.

Sinds de jaren zeventig en de Club van Rome zijn er zorgen over de grenzen van de groei. Het lijkt erop dat we nu toch tegen grenzen aanlopen.

Prijzen van grondstoffen, voedsel en olie stijgen; economieën haperen. Wat is er aan de hand? We zitten met een economisch systeem dat móet groeien, op een planeet met een eindige voorraad grondstoffen en energie, die niet kán groeien. Dat vraagt om problemen.

Onze economie draait op fossiele brandstoffen.

Aardolie en aardgas zijn supergeconcentreerde energiebommen. Een liter aardolie bevat ongeveer evenveel energie als honderd uur fysieke arbeid. Transport, de productie van kunststoffen, maar ook de landbouw is afhankelijk van olie en gas. Elke calorie in voedsel bevat zeven tot tien calorieën aan fossiele energie voor productie, bewerking, transport en verpakking.

Het is een gegeven dat fossiele brandstoffen eindig zijn. ‘Peak Oil’ verwijst naar de fysische wetmatigheid van de productie van olievelden – en bij elkaar opgeteld regio’s, landen en de wereld – die stijgt, piekt en weer daalt in de tijd (de Hubbertcurve). De eerste olie uit een veld bestaat uit makkelijk op te pompen, goedkope olie. Op de piek is de productie maximaal en kan niet meer stijgen. Daarna neemt de hoeveelheid af en nemen de kosten en benodigde energie voor het produceren toe. De netto-energie (de energiewinst na aftrek van de voor winning nodige energie) van nieuw ontdekte olievelden is sinds 1930 gedaald. Vroeger leverde een investering van één vat olie een productie van honderd vaten op. Met dezelfde investering produceren de huidige nieuwe velden zoals teerzanden, schaliegas en diepzeeboringen drie vaten olie. Zodra het één vat GROENLINKS MAGAZINE / april 2012

olie aan energie kost om één vat te produceren, is de netto-opbrengst nul.

Sinds 2005 is de wereldwijde olieproductie ongeveer 85 miljoen vaten per dag, en terwijl de prijs is gestegen van twintig dollar naar boven de honderd dollar per vat is dat aantal niet gestegen. De vraag neemt toe, met name vanuit China, maar het aanbod niet. Een sterke aanwijzing dat de productie niet meer kán stijgen.

Alle initiatieven om duurzame energie te ontwikkelen ten spijt, is er geen echt alternatief voor olie en benzine. Zonnepanelen en windenergie leveren elektriciteit, geen vloeibare brandstof. Biodiesel concurreert met voedselproductie, die met zeven miljard monden te voeden al onder druk staat. Waterstof is geen energiebron, maar een opslagmedium. Afgezien daarvan kost de overgang naar een andere energiemaatschappij met de bijbehorende infrastructuur veel tijd en geld.

De vraag is wanneer de daling van het aanbod aan olie op de wereldmarkt gaat inzetten en wat dat precies betekent voor onze energievoorziening, voedselvoorziening en economie. Dit is een kwestie die urgent op de politieke agenda moet worden gezet. Er is geen kant-en-klare oplossing voorhanden. We moeten er met z’n allen over nadenken hoe we onszelf en de samenleving kunnen voorbereiden op een toekomst met steeds minder fossiele brandstoffen. Beleidsmakers en burgers moeten zich bewust worden van deze problemen, zodat verstandige beslissingen genomen kunnen worden, zoals investeren in duurzame energie, elektrisch transport, openbaar vervoer, energiebesparing en lokale, duurzame landbouw. In Zweden is men hier bijvoorbeeld al serieus mee bezig. Op lokaal niveau speelt de Transition Townsbeweging een belangrijke rol, maar mijns inziens is ook initiatief van de politiek broodnodig om deze overgang mogelijk te maken. GroenLinks, als ‘duurzame’ partij, zou hierin het voortouw moeten nemen op alle mogelijke manieren.

Sandra Luisterburg

‘Er is geen alternatief voor olie en benzine’

Links Association for the Study of Peak Oil and Gas (ASPO): www.peakoil.net Transition Towns Nederland: transitiontowns.nl 25

h Congres Als kersvers lid was het congres afgelopen februari mijn eerste.

Mijn indruk ervan was echter niet onverdeeld positief. Mijn beeld van GroenLinks was dat het een kritische partij is die werk maakt van argumenten.

Twee situaties lieten me een andere kant zien, die me hebben doen twijfelen. De eerste was de reactie van de Kamerleden Peters en Van Gent op de Kunduzmoties. Als lid voelde ik de druk toch vooral tegen te stemmen. Niet (alleen) op basis van argumenten, maar vooral om de partij niet te splijten. Ik heb het ervaren als indoctrinatie. Het viel me zwaar tegen.

Ook vreemd vond ik het dat na de stemming door het bestuur met geen woord werd gerept over het eenderde deel dat vóór de moties stemde. Werden zij hier nu genegeerd?

De tweede situatie die me verbaasde, was de luidkeelse bijval uit de zaal voor een aantal motiepresentaties. Ik kreeg de indruk dat het hier niet zo ging om de inhoud, maar vooral om

26

brieven

Brieven van maximaal 250 woorden zijn welkom, voor in het Magazine of op de site. De redactie behoudt zich het recht voor brieven ingekort of niet te plaatsen.

de olijke, scherpe manier van presenteren. Ja, ook dat is politiek, en niet onbelangrijk, maar van GroenLinks verwacht ik dat niet alleen de vorm, maar vooral de inhoud geldt.

de ene politieke richting groter acht dan voor die van de andere. In ieder geval bracht het vraagteken dat het bovenstaande opriep mij ertoe dit boek te gaan lezen. Waarvoor hulde.

Sander van Lankveld, Eindhoven

Anke Korteweg, Groningen

Moedige Filosofie

De Afghanen zijn de Amerikanen, en ook ons, meer dan zat. Na de voor islamieten zeer vernederende Koranverbranding drong zondag 11 maart in Kandahar een Amerikaanse sergeant in twee dorpen huizen binnen, het vuur openend en daarbij zestien burgers dodend, onder wie negen kinderen. Oorlog geeft haat en wraak en zulke incidenten zijn een extra indicatie hoe rampzalig de militaire bezetting van Afghanistan is.

Het is daarom wijs van het kabinet-Rutte om mede door druk vanuit het GroenLinks-congres van 11 februari terug te komen op het plan de missie in Kunduz behoorlijk uit te breiden. Anders dan in Palestijnse gebieden of Syrië voert in Afghanistan het Westen zelf een bezettingsoor-

Het duurzaamheidsideaal past veel meer in conservatieve dan in liberale hoek, is te lezen in de recensie (met bovenstaand opschrift) in het GroenLinks Magazine van februari van het boek Het Huis van de Vrijheid van politiek-filosoof Rutger Claassen. Die conclusie komt wat mij betreft geheel voor rekening van de recensent. Op pagina 217 van zijn boek vind ik in verband met het duurzaamheidsideaal als conclusie van de auteur: ‘Een in principe oneindig uitgestrekte tijdshorizon is noodzakelijk, als zuurstof in de lucht, voor een volle waardering van het menselijk leven hier en nu.’ Ook verder blijkt nergens uit, dat hij deze noodzaak voor aanhangers van

Kunduzmissie stoppen

log. Toen ik op een bijeenkomst eens zei: ‘Kunduz is geen vredes-, maar een oorlogsmissie’, gaf dat even een schok, ook toen ik dit op het congres herhaalde en toevoegde dat we moeten ophouden woorden als ‘civiel’ te gebruiken. Een missie in de context van oorlog en bezetting is immers niet civiel. Als we vervroegd weggaan, kunnen D66, GroenLinks en ChristenUnie hun geweten zuiveren over hun impliciete steun aan oorlog en semikoloniale bezetting en kan het kabinet elders wat minder bezuinigen. Het gaat daarbij dan niet om een heel groot bedrag, maar het zou niettemin ook politiek-symbolisch van belang kunnen zijn gezien de bittere pil van extra bezuinigingen. De Afghanen zijn de bezetting zat en Nederland opereert impliciet in het kader van een oorlog die niet werkt. Tel uit je winst. In andere woorden: kabinet-Rutte stop met ‘Kunduz’.

Hans Feddema, Leiden > Zie voor de volledige brief magazine.groenlinks.nl/ afghanenzijn

april 2012 / GROENLINKS MAGAZINE

jos Online lezen Meer brieven op magazine.groenlinks.nl/brieven GroenLinkser in een taxi Ontduiking van de cao en intimidatie; het merendeel van de taxibedrijven maakt zich eraan schuldig. Ook aanbestedende overheden houden die situatie in stand, zegt ex-taxichauffeur Ko Braber.

Is er straks nog werk in Nederland? De redding van onze

arbeidsplaatsen moet komen van het onderwijs, wetenschappelijk onderzoek en cultuur, zegt Bert de Beer. Laat de overheid daar dus in investeren!

Weigerambtenaren (2) Hans Metz vraagt zich in het GroenLinks Magazine van februari af waarom GroenLinks ‘zo’n groot punt’ maakt ‘van het uitstervend ras van weigerambtenaren’, en maakt een vergelijking met gewetensbezwaarde dienstweigeraars. Die vergelijking loopt toch een beetje mank, zegt Leo Jansen.

Gluren bij de buren Een belangrijk verschil tussen GroenLinks

en de Duitse Grünen blijft onbelicht in het artikel Op onderzoek uit bij de buren, zegt Wendela de Vries: in Duitsland is de groene partij ingebed in een sterke groene actiebeweging.

Frisse nieuwe lente Jos van der Lans pleit in het vorige ­ agazine voor ‘een oude nieuwe lente’. Doe mij maar een frisse M nieuwe lente, zegt Rian Lanenga.

Meer opinieartikelen op magazine.groenlinks.nl/ opiniemagazine Wie is ‘De Allochtoon’? Eind vorige maand verkondigde minister van Integratie Gerd Leers (CDA) af te willen van de term ‘allochtoon’. Ali Keles, gemeenteraadslid voor GroenLinks Barendrecht, vindt dat hij zich in plaats van terminologische wijzigingen beter bezig kan houden met urgenter zaken. Zaken die de toekomst van mensen kunnen veranderen, zoals het Kinderpardon.

Groen is niet van GroenLinks (maar moet dat wel zijn)

GroenLinks is niet de politieke ‘eigenaar van groen’, zegt Pieter Pauw in een reactie op het artikel van Wijnand Duyvendak in het decembernummer van het Magazine. In Den Haag zijn kapers op de kust. GroenLinks moet zich duidelijker profileren als een brede Groene partij – dat kan veel kiezers opleveren.

GroenLinks goed voor natuur, natuur goed voor GroenLinks

De Tweede Kamerfractie telt slechts één groen Kamerlid en pas sinds enkele jaren wordt groen geafficheerd met links (terwijl klimaatpolitiek jaren geleden nog door links én rechts werd beleden). Deze constatering is bedrukkend, zegt Hans Wijering, maar er liggen hier wel grote electorale kansen.

GROENLINKS MAGAZINE / april 2012

Permanent ideeënreces Peilingen zeggen mij niet zoveel. Ik vind het zelfs wel wat hebben dat GroenLinks een van de meest stabiele factoren is in de electorale flipperkast. Je kunt er vergif op innemen: we zitten altijd ergens tussen de zes en elf zetels. Dat is mooi, dat is GroenLinks. Waar anderen met angst en beven de wekelijkse polls tot zich nemen, hoeven wij er niet eens naar te kijken.

Wij weten onze plaats.

Wij moeten het ook niet hebben van populariteitspolls, wij moeten het hebben van onze ideeën, onze visie. Wij lopen voor de troepen uit. Onze voorstellen om de hypotheekrenteaftrek af te bouwen, waren begin deze eeuw zelfs voor de PvdA te gortig, maar zijn nu politiek gemeengoed geworden. Onze ideeën over vergroening van de belasting leken vijftien jaar geleden utopisch, inmiddels rekent iedereen er mee. Onze oeroude filosofie van de vervuiler betaalt, is zelfs voor het bedrijfsleven acceptabel geworden. Wij spraken als eerste over duurzaamheid, nu lult iedereen erover.

Dat is GroenLinks.

Maar misschien moet ik wel zeggen: dat was GroenLinks. Want ik weet niet of het aan mij ligt, maar ik zie vooral politiek gemillimeter in de Haagse politieke arena.

Ik weet niet wat onze Tweede Kamerfractie aan het doen is, maar het lijkt er wel op dat ze op permanent ideeënreces zijn. Hebben wij eigenlijk wel een woordvoerder financieel-economische crisis? Er wordt wat af getwitterd, maar gaat het ook ergens over? Hebben we ook echt wat in te brengen? Heel Nederland is bezig met een verbouwing van de verzorgingsstaat, maar wat is de visie van GroenLinks?

Al sla je me dood, ik zou het niet weten.

Het kan toch niet zo zijn dat ons kamergenootschap verworden is tot een verzameling politieke eenmansbedrijfjes, gespecialiseerd in Kunduz, het Kinderpardon, minimumlonen van zzp’ers, verplicht thuiswerken of pgb’s, maar gespeend van elke visionaire gave en gemeenschappelijk elan. Ik zit te wachten op grote verhalen, waarin tegen het decor van de grote financieel-economische crisis de groene filosofie van duurzaamheid doorgetrokken wordt naar het moderne maatschappelijke leven, naar zeggenschap, kleinschaligheid en burgerkracht. Dat zou ons verhaal moeten zijn. Dat onderscheidt ons ook van al die andere progressieve politieke partijen die tegen Rutte te hoop lopen en waartussen we steeds meer vertrapt worden.

Waarom hoor ik ons verhaal niet?

Jos van der Lans is cultuurpsycholoog, publicist en voormalig GroenLinks-senator.

Zie: www.josvdlans.nl en @josvanderlans

27

Brede steun voor landelijk/lokale moties Twee lokale moties van GroenLinks krijgen brede steun in het land, vaak over politieke scheidslijnen heen.

Het resultaat van goede samenwer­ king tussen Tweede Kamerfractie en lokale GroenLinks­politici.

Heleen Weening (Groningen, 1976) werd gekozen tot partijvoorzitter.

Mooi en inspirerend congres Het congres op zaterdag 11 februari was mooi en inspirerend: een zaal vol actieve, gemotiveerde en enthousiaste GroenLink­ sers die gepassioneerd met elkaar discus­ sieerden over de toekomst van Groen­ Links, van Nederland en van de wereld.

De nieuwgekozen partijvoorzitter Heleen Weening: “Tijdens mijn verkiezingstournee langs afdelingen in het land heb ik enorm veel energie en vitaliteit gezien. Nu is het zaak deze energie samen om te zetten in politieke kracht. Daar ga ik voor de komende jaren! En ik weet me daarbij gesterkt door de brede steun die ik tijdens het congres van jullie kreeg; dank jullie wel voor jullie vertrouwen!”

Wat is er besloten?

• Heleen Weening is gekozen tot partijvoorzitter, Matthijs Nieuwenhuis tot bestuurslid Publiciteit & Campagnes, beiden voor een periode van drie jaar.

• Aangenomen moties: Politieke oplossing Afghanistan, Geen uitbreiding missiedoelen Kunduz, GroenLinks Democratische Debatpartij, GroenLinks in actie voor Europa, Studieloon in plaats van leenstelsel, Zin in de Toekomst en ACTA. Zie ook het online Magazine, magazine.groenlinks.nl/kunduzmoties.

• De provinciale besturen krijgen de beschikking over een medewerker voor 4-6 uur per week.

• Kandidatencommissies voor landelijke kandidatenlijsten geven voortaan hun ad-

28

vies over kandidaten in een lijstvolgorde.

Lokale en provinciale afdelingen kunnen besluiten om kandidatenlijsten vast te stellen via een bindend referendum onder alle leden. Zie ook het artikel over ledenreferenda elders in dit katern.

• Jaap van der Heijden en Belinda van Meerkerk zijn benoemd als nieuwe leden van het congrespresidium, Hetty Hafkamp is benoemd als nieuwe voorzitter van de commissie voor Geschil & Beroep.

• De begroting 2012 is goedgekeurd.

Het officiële verslag is terug te vinden via congres.groenlinks.nl/verslag. Daar vind je ook links naar video, artikelen en een liveblog, onder meer: • Debat tussen de GroenLinks-fractievoorzitters van Eerste Kamer, Tweede Kamer en de delegatieleider van de Eurofractie.

Amsterdam, Almere, Den Bosch, Maastricht, Schoonhoven, Tilburg en andere gemeenten regelen zelf dat chronisch zieken en gehandicapten hun eigen hulp kunnen inschakelen bij bijvoorbeeld een familielid met een persoongebonden budget (PGB), in plaats van institutionele thuiszorg. De gemeenten herstellen hiermee wat het kabinet schrapt.

Ook een andere landelijk/lokale motie van GroenLinks krijgt brede steun: al meer dan 100 gemeenteraden roepen hun burgemeesters op bij minister Gerd Leers van Asiel en Immigratie te pleiten voor een kinderpardon. Wekelijks spreken zich meer gemeenten uit voor een oplossing voor kinderen die al zo lang in Nederland wonen dat ze gewoon Hollands zijn (zie ook de petitie kinderpardon.nu: al meer dan 127.000 ondertekenaars).

Fractievoorzitter Jolande Sap: “Samen smeden we een coalitie van vernieuwers die vooruit willen!”

• Toespraak van fractievoorzitter Tweede Kamer Jolande Sap. • Afscheid van partijvoorzitter Henk Nijhof.

“Mensen willen gehoord worden”

Onder de deelnemers bevonden zich circa vijfhonderd mensen die voor het eerst naar het partijcongres kwamen; 1350 deelnemers waren stemgerechtigd.

Consultatierondes voorafgaand aan belangrijke besluiten, een trouwe ledendag, uitbreiding van het trainingsaanbod en het aanjagen van een links-progressieve maatschappelijke beweging. Dat zijn de speerpunten van de nieuwe partijvoorzitter Heleen Weening.

Lees het interview met haar in het online Magazine, magazine.groenlinks.nl/ gehoordworden.

april 2012 / GROENLINKS MAGAZINE

Provincietour: Gelderland Op 2 maart bezocht Jolande Sap Gelder­ land, samen met landelijke en lokale GroenLinksers. Op het programma ston­ den een bezoek aan AkzoNobel, gesprek­ ken met groene ondernemers, protest tegen een nieuw stuk snelweg en tot slot ‘Borrelen met Sap’.

een nieuwe brug, pal naast de plek waar een tunnel is aangelegd voor de Betuwelijn om dit prachtige gebied te sparen. Lokale GroenLinksers en bewoners legden uit wat een enorme invloed een snelweg met brug op de omgeving zal hebben. Sap bevestigde dat GroenLinks in de Tweede Kamer het plan zal bestrijden. De afvaardiging heeft de flessenpost met hartenkreten van bewoners meegenomen en beloofde die op een passende manier aan minister Schultz van Haegen te overhandigen.

André Veneman, directeur duurzaamheid van AkzoNobel, vertelde bevlogen over hoe zijn bedrijf alle bedrijfsprocessen verduurzaamt in de hele keten: van grondstof tot en met eindgebruiker. Goed voor het milieu, voor het bedrijf en voor het management: 50 procent van de bonussen is afhankelijk van het halen van de duurzaamheidsdoelstellingen.

Vervolgens geven drie groene ondernemers een kijkje in de keuken van de groene innovatie. Waar lopen ze tegenaan bij het introduceren van een waterstofbus, efficiënte waterstoftechnologie of wielen waar de motor al inzit? Alle ondernemers zijn optimistisch over de technische en financiële mogelijkheden van de omslag naar een duurzame economie. De knelpunten zitten vooral in mentaliteit en regelgeving.

Op het eind van de dag nam Sap in Nijmegen een kijkje bij het Groene Hert, een publiek-private samenwerking om zoveel mogelijk mensen te bereiken en advies te geven over energiebesparing, en bij Dutch Spirit, een duurzaam kledingbedrijf.

Ook stond een bezoek aan beide oevers van het Pannerdensch Kanaal op het programma: Boerenhoek en Groessen.

Het kabinet wil hier de A15 doortrekken via

Vacatures congrespresidium Ben je een kei in het werken met procedures, kun je goed processen bewaken of ben je erg creatief in het vormgeven van congressen?

Dan is het Congrespresidium misschien iets voor jou!

Het presidium is verantwoordelijk voor een goed en ordelijk verloop van het congres zodat zoveel mogelijk leden hun stem kunnen laten horen over belangrijke partijzaken. Het presidium bereidt het congres voor, leidt de inbreng van de congresgangers in goede banen en zorgt voor de onafhankelijke procesbewaking.

Daarnaast denkt het presidium met het Landelijk Bureau mee over de opzet en vorm van het congres.

Het werk van het congrespresidium omvat ongeveer acht avondvergaderingen per jaar en in aanloop naar het congres een enkele zaterdag.

Het gaat om onbetaald werk.

De meest geschikte kandidaten worden voorgedragen op het eerstvolgende congres (voorjaar 2013). Na benoeming op het congres treedt de kandidaat in functie. Kijk voor meer informatie over de vacature en de sollicitatie op www.groenlinks.nl/vacatures

GROENLINKS MAGAZINE / april 2012

Tot slot werden Jolande Sap en de andere aanwezige GroenLinksers geïnterviewd bij het Nijmeegs nieuwscafé van De Gelderlander. Sap: “Wat ik ook tijdens dit bezoek hoor: gevestigde belangen moeten doorbroken worden. De bedrijven en mensen zijn er klaar voor. Nu de politiek nog.”

Kandidatenlijsten via een referendum?

Er komt geen ledenreferendum voor het vaststellen van de kandidaten­ lijsten bij landelijke verkiezingen, zo heeft het congres besloten. Mogelijk vindt het referendum wel zijn weg naar de afdelingen. Het partijbestuur wil samen met afdelingen de moge­ lijkheden verkennen.

De afdeling Utrecht-Stad diende een amendement in om lokale en provinciale kandidatenlijsten via een ledenreferendum te laten vaststellen. Deze afdeling heeft daarmee al geëxperimenteerd, net als Nijmegen en Den Bosch. En dat verliep ‘vlekkeloos’, aldus Utrechter Frits Lintmeijer op het congres. Als meer afdelingen met het referendum willen gaan werken, kan daarvoor landelijke ondersteuning komen. “Eerst gaan we kijken hoe groot de behoefte is”, zegt David Rietveld (bestuurslid Interne partijontwikkeling). “Zeker bij grote afdelingen kan ik me voorstellen dat ze het digitaal willen doen. Dan is het handig dat er één veilig systeem komt.”

Het partijbestuur wil graag met afdelingen in gesprek die nadenken over het organiseren van een ledenreferendum, bijvoorbeeld in aanloop naar de ge-

meenteraadsverkiezingen in 2014. Het doel is de afdelingen die hiermee aan de slag willen waar mogelijk te ondersteunen en de denkkracht te bundelen zodat niet elke afdeling zelf het wiel hoeft uit te vinden. Heb je interesse neem dan contact op met Ron Zeefat, medewerker Partij & Netwerk (rzeefat@ groenlinks.nl; 030-2399945).

Landelijke kandidaten Het voorstel voor een ‘lijstvolgordelijk advies’ haalde het wel. Dat houdt in dat de landelijke kandidatencommissies geen groslijst meer opstellen met een indeling in blokken, maar advies geven over kandidaten in een lijstvolgorde. Voor de verkiezing van landelijke lijsttrekkers bestaat sinds 2005 de mogelijkheid van het zogenaamd lijsttrekkerreferendum. Dit werd in 2009 ingezet bij de verkiezing van de lijsttrekker voor de Europese verkiezingen.

Rietveld verwacht dat het ledenreferendum voor landelijke verkiezingslijsten in de toekomst weer op de agenda terugkomt: “Bijna tweederde van de mensen vond het een goed idee. Je kunt er vanuit gaan dat de afdelingen die ermee gaan experimenteren, het onderwerp weer een keer aan de orde stellen.”

29

Maatwerk van de Academie De GroenLinks-Academie heeft een flink aanbod met trainingen waar iedereen zich voor kan inschrijven. Van debatteren en persoonlijke presentatie tot media­ tionvaardigheden en effectieve teksten schrijven. Naast deze trainingen verzorgt de Academie ook veel incompany- en maatwerktrainingen bij fracties en afdelin­ gen in het hele land.

“Wij wilden graag een debattraining in onze eigen gemeente”, vertelt Jos Olsthoorn van de Leidse GroenLinks-fractie. “Dicht bij huis, dat scheelt reistijd. We hebben het allemaal al zo druk, met onze weekenden willen we graag zuinig omgaan. Maar nog belangrijker: het is hartstikke gezellig en goed voor de teambuilding om zo’n training met je eigen team te volgen. De inhoud is ook op maat: we hebben het over onze eigen cases, zodat we wat we geleerd hebben ook makkelijk weer naar de praktijk kunnen vertalen.”

Alle trainingen die de Academie aanbiedt, kunnen ‘incompany’ uitgevoerd worden. De aanvrager zorgt voor een locatie en catering,

de Academie voor een ervaren trainer en het programma. Dat kan voor een fractie, maar het is ook heel goed mogelijk dat je een training aanbiedt voor de leden van je afdeling.

Strategiesessies Een andere belangrijke activiteit van de Academie is het begeleiden van strategiesessies.

Zeker voor gemeenteraadsfracties, die nu halverwege de raadsperiode zijn, is juist dit voorjaar een goed moment om eens stil te staan bij hoe het gaat. Wat zijn de resultaten van de eerste twee jaar? Wat ging goed, wat kan beter? En hoe kunnen we ons goed voorbereiden op de verkiezingen van 2014?

Dat klinkt nog ver weg, toch is het verstandig om een strategie uit te stippelen om zo veel mogelijk successen te behalen en verzilveren. Niets beters om de verkiezingsstrijd mee in te gaan dan klinkende successen natuurlijk!

Trainers en procesbegeleiders De Academie werkt met ervaren trainers en procesbegeleiders, met verstand van zaken

en ervaring in het politiek-bestuurlijke werk.

Dat maakt dat zij zich goed kunnen verplaatsen in de deelnemers aan een training en zo de training of strategiesessie helemaal op maat kunnen maken.

Afdelingsfonds De kosten voor een incompany- of maatwerktraining zijn laag. Wat je aan een locatie en catering uitgeeft, heb je helemaal zelf in de hand. De trainers en procesbegeleiders werken voor een niet-commercieel tarief voor GroenLinks. Als desondanks de kosten een bezwaar zijn, dan kunnen lokale afdelingsbesturen een beroep doen op het afdelingsfonds. Alle informatie hierover lees je op GLweb (http://glweb.groenlinks.nl/afdelingsfonds, login vereist).

Meer weten?

Wil je meer informatie of een aanvraag indienen? Neem dan contact op met de GroenLinks-Academie, academie@groenlinks.nl / 030-2399901.

groenlinks@tweedekamer.nl Wat vindt GroenLinks van onderwerpen uit de actualiteit?

Publieksvoorlichting antwoordt.

Wat vindt GroenLinks van het verbieden van dubbele nationaliteiten?

Het kabinet wil mensen verbieden om naast de Nederlandse nog een andere nationaliteit te hebben. GroenLinks vindt dat onzinnig en onwenselijk. Dit kabinet denkt ten onrechte dat mensen met meer paspoorten niet loyaal kunnen zijn aan Nederland. Wij vinden dat onzin. Nationaliteit zegt niets over loyaliteit. Als het aan dit kabinet ligt, moeten Nederlanders die in het buitenland wonen straks ook hun Nederlandse paspoort inleveren als ze een andere nationaliteit aannemen. Dit heeft vergaande consequenties. Daarnaast krijgen deze Nederlanders wellicht het gevoel dat daarmee de band met het geboorteland wordt afgesneden. Dit mag nooit de bedoeling zijn.

Doordat het steeds vaker voorkomt dat mensen verhuizen naar andere landen, is het ook steeds gewoner geworden om meer nationaliteiten te hebben. Veel mensen werken en wonen niet in hun geboorteland en er worden huwelijken gesloten tussen mensen met verschillende

30

nationaliteiten. Dit is een realiteit die niet kan worden tegengegaan met het afnemen een nationaliteit.

Toen de ministerraad instemde met het voorstel van minister Spies (Binnenlandse Zaken) om de dubbele nationaliteit te verbieden, heeft Kamerlid Tofik Dibi direct schriftelijke vragen gesteld aan de minister.

GroenLinks vraagt zich af of dit kabinet, in economisch zware tijden, niets beters te doen heeft dan zich buigen over maatschappelijke non-problemen. Daarnaast vinden wij het hypocriet dat veel volksvertegenwoordigers, en zelfs bewindslieden van het CDA en de VVD, niet vrijwillig afstand nemen van hun dubbele nationaliteit, terwijl deze politici wel vinden dat andere mensen geen meervoudige nationaliteit meer mogen hebben.

Binnenkort zal het wetsvoorstel in de Kamer worden behandeld. GroenLinks zal haar uiterste best blijven doen om te voorkomen dat mensen straks geen dubbele nationaliteit meer mogen hebben.

Geboeid door het gedachtegoed GroenLinks-Academie verzorgt ook een collegereeks over het gedachtegoed van GroenLinks, samen met Bureau De Helling, het wetenschappelijk bureau van GroenLinks. De collegereeks is dit jaar weer volgeboekt. Op 5 maart vond de eerste bijeenkomst plaats. Simon Otjes van Bureau de Helling doet verslag (o.a.

“Partij van de Toekomst kijkt terug naar haar verleden”, artikel bureaudehelling.nl 12 maart). Meer foto’s zijn te vinden op de facebook-pagina van de Academie.

Dit katern is een uitgave van het ­Landelijk Bureau GroenLinks.

april 2012 / GROENLINKS MAGAZINE

GroenLinks-nieuws in je mailbox?

Via diverse elektronische nieuwsbrieven kun je op de hoogte blijven van GroenLinks in het algemeen of over speciale onderwerpen: • Leden met een bekend mailadres zijn automatisch geabonneerd op de GroenLinks Nieuwsbrief (wekelijke nieuwsbrief met nieuws en achtergronden uit de partij).

Krijgt je de nieuwsbrief niet en wil je wel op de hoogte blijven? Geef dat aan bij de ledenadministratie (ledenadmin@groenlinks. nl, vermeld ook je lidnummer, dat staat op de adresdrager van dit Magazine).

• Leden met een partijfunctie zijn automatisch geabonneerd op de wekelijkse GLweb.update met daarin login-gegevens voor de site glweb.groenlinks.nl. Heb je een partijfunctie maar ontvang je de update niet? Neem contact op met de ledenadministratie, ledenadmin@groenlinks.nl.

• Je kunt jezelf abonneren op: Nieuwsbrief Europa, nieuwsbrief Klimaat, nieuwsbrief Kinderopvang, nieuwsbrief Onderwijs en persberichten. Meer informatie en abonneren: zie groenlinks.nl/nieuwsbrieven.

Colofon

Ons pand: eerste ontwerpfase klaar We gaan ons GroenLinks-pand verbouwen. Groen moet je doen: we hebben nu de kans om onze uitgangspunten in praktijk te brengen bij onze eigen huisvesting in Utrecht.

De eerste fase voor het ontwerp is afgerond. De architect heeft een document samengesteld met een samenvatting van alles wat er nu ligt. Tegelijkertijd is de bestaande situatie goed in kaart gebracht: het hele pand is ingemeten en uitgewerkt in een 3D-model, er is geïnventariseerd welke bepalingen en voorwaarden van invloed zijn en wat die betekenen (bijvoorbeeld de monumentale status, bestemmingsplan en welstandsbepalingen). Samen met de ontwerpcommissie is ook gekeken naar alles wat er nu schort aan het pand, maar ook naar wat er wél goed en mooi is - of kan worden. In het document zijn ook wat eerste ideeën opgenomen over mogelijke indelingen van ons pand.

Zie ook organisatie.groenlinks.nl/nieuwgroenhart.

Contactgegevens • Adreswijziging doorgeven: mijn.groenlinks.nl • Contact met landelijk bestuur, webmasters, webwinkel: groenlinks.nl/contact/service • Contact met Tweede Kamerleden: groenlinks.nl/contact/publieksdienst • Inhoudelijke vragen over GroenLinks-plannen en -beleid: groenlinks.nl/contact/publieksdienst • Landelijk Bureau GroenLinks, Postbus 8008 3503 RA Utrecht, (030) 2 39 99 00.

Bezoekadres: Oudegracht 312 (3511 PK) Utrecht.

Smulplanten-weekend Het weekend van 21 en 22 april is het weer zover: het Guerrilla Gardeners actieweekend!

Aan vorige edities van het actieweekend deden tientallen groepen uit heel N ­ ederland mee. Met Guerrilla Gardening laat je zien hoe belangrijk groen in de gemeente is. Planten bieden mens en dier een prettige leefomgeving. Daarnaast is groen goed voor het milieu en de gezondheid van bewoners. Dit jaar leggen we eetbare tuinen en moestuinen aan. Je kunt meedoen met je afdeling, maar ook individueel.

Lees meer op www.guerrillagardeners.nl.

GROENLINKS MAGAZINE / april 2012

GroenLinks Magazine Nr. 2, april 2012 GroenLinks Magazine is een uitgave van het partijbestuur van GroenLinks en verschijnt 6 maal per jaar in druk. Het wordt samengesteld door een ­onafhankelijke redactie, die werkt op basis van een redactiestatuut.

Abonnement Leden van GroenLinks ontvangen het blad gratis. Anderen kunnen zich abonneren voor € 17,50 per jaar. Er is een gesproken editie beschikbaar voor mensen met een leeshandicap. Opgave via het Landelijk Bureau van GroenLinks Postbus 8008 3503 RA Utrecht Bezoekadres: Oudegracht 312 Utrecht tel. 030 2399900 info@groenlinks.nl www.groenlinks.nl Redactie Carolien Ceton (hoofdredacteur), Marc van Dijck (redacteur), Harmen Binnema, Lara de Brito, Katinka Eikelenboom, Simon Otjes en Lin Tabak.

Redactieadres: Postbus 8008 3503 RA Utrecht tel. 030 2399909 magazine@groenlinks.nl magazine.groenlinks.nl Aan dit nummer werkten verder mee: János Betkó, Jurjen Donkers, Pieter Geenen, Sara Haaij, Jos van der Lans, Sandra Luisterburg, Bas de meijer, Margot Scheerder, Joris Tielens, Michiel Wijnbergh en Marije Wilmink. Publieks­voorlichting: Sandra Beuving en Maxe de Rijk Vormgeving Ruparo (Ivo ­Sikkema en Ingeborg Seelemann), Amsterdam www.ruparo.nl Druk Meijer Rotatie op 100% kringlooppapier.

ISSN 1380 3700 Advertenties Adviesbureau Cadex tel. 0111 643307 www.cadex.nl Tweede Kamerfractie GroenLinks Postbus 20018 2500 EA Den Haag tel. 070 3183030 fax. 070 3182685 groenlinks@tweedekamer.nl Sluitingsdatum 14 mei (verschijnt 2 juni) Voorpaginafoto Stock4B/Hollandse Hoogte

Agenda VRIJDAG 1 JUNI

Provincietour Drenthe

DONDERDAG 5 APRIL

Paneldiscussie van het Peace Security and Development Network met Mariko Peters

WOENSDAG 18 APRIL

Lezing van Jesse Klaver over zijn visie op onderwijs Voor de actuele agenda, zie www.groenlinks.nl/agenda

31

&werk

lb

vernieuwing’

ook niet het pensioenakkoord dat vorig jaar gesloten werd door Agnes Jongerius, de werkgevers en de regering. Dat akkoord was de aanleiding voor de problemen binnen de FNV. ‘Journalisten vinden het leuk om het over rellen te hebben, maar het debat bij de FNV is geen strijd tussen personen. Het is juist een kans voor vernieuwing van de vakbeweging.’

De vakbeweging waar Jan Willem Dieten al De FNV kent veel bestuurslagen tussen de 25 jaar in werkt, maakt turbulente tijden mee.

Maar Dieten, die ook binnen GroenLinks actief leden en het bestuur van de federatie, die er was in lokale besturen en gemeenteraad, ziet in volgens Dieten beter uit kunnen. ‘Er moet een de problemen bij de FNV vooral een kans voor directere democratie in de nieuwe vakbeweging komen, waarin leden direct hun bestuur vernieuwing om de leden meer directe invloed kiezen. En je moet zo’n nieuwe organisatie van op het bestuur van de vakbond te geven. onderaf opbouwen.’

Dieten sleepte in 2007 een goede cao voor de Rijksambtenaren uit de onderhandeling met minister Ter Horst. Tegelijkertijd is hij al langer Oud worden gaat vanzelf lid van de Pensioenkamer van pensioenfonds Het verhogen van de pensioenleeftijd hoeft ABP, waarin werkgevers en werknemers samen van Dieten niet zo snel als nu wordt voorgeover de pensioenregeling onderhandelen. De steld. ‘Het langer doorwerken stijgt al twee komende jaren concentreert hij zich volledig op keer zo snel als het langer leven.’ Hij staat het pensioenstelsel als bestuurder pensioenen sceptisch tegenover maatregelen om de van Abvakabo FNV. arbeidsmarkt flexibeler te maken, zoals een Dieten vindt dat als er tekorten ontstaan in de soepeler ontslagrecht en een kortere WW. dekking van pensioenen, die gedeeld moeten En in die punten komt hij tegenover Groenworden door werkgevers en werknemers, en Links te staan, de partij waar hij al vanaf het niet alleen opgehoest moeten worden door begin lid van is. ‘Ik erger me regelmatig aan werknemers. Daarom steunde Abvakabo de GroenLinkse standpunten, waarbij de Naam: Jan Willem Dieten Leeftijd: 60 Beroep: bestuurder bij Abvakabo FNV Missie: een degelijk en sociaal pensioenstelsel

32

pensioenleeftijd nog veel sneller omhoog zou gaan.’ Dat is helemaal niet nodig, denkt Dieten. ‘Het gevolg is dat er meer mensen in de bijstand komen in plaats van in de AOW. Het is een karikatuur om de belangen van jong en oud zo tegenover elkaar te zetten.

Een jongere wordt vanzelf oud.’ Het sociaal beleid van GroenLinks gaat volgens Dieten te veel uit van zelfredzaamheid, terwijl er ook mensen zijn die het niet op eigen kracht redden. ‘Die houding maakt GroenLinks vind ik ook electoraal minder aantrekkelijk.’

Dietens kritiek is niet van vandaag of gisteren.

Al in de beginjaren van GroenLinks richtte hij met vakbondscollega’s de vakbondsgroep – nu de werkgroep Arbeidsverhoudingen – binnen GroenLinks op. ‘In de hoop dat we GroenLinks op die punten kunnen bijsturen, en al te naïeve standpunten kunnen ombuigen.’ Toch blijft hij lid. ‘Natuurlijk heb ik twijfels. Maar kan ik me verplaatsen in iemand die overstapt van GroenLinks naar de SP, of naar de PvdA? Dan zeg ik steeds nee. De ambitie om groene en linkse politiek te integreren blijft uniek en ons rood-groene logo ijzersterk.’ < Joris Tielens

april 2012 / GROENLINKS MAGAZINE

foto Bas de meijer

GroenLinkser in de vakbeweging: ‘Gedoe in de vakbeweging is kans voor