INTERIOR DESIGN M U N I C I PA L O F F I C E S ‘DE ROT TERDAM’
CONCEPT VERTICAL CITY DESIGN CITY CENTRE Welcome Restaurant URBAN DEVELOPEMENT Neighbourhood - Generic floorplan Neighbourhood - Special Furniture Squares and parks
CONTENT THE ROTTERDAM LAYERS Colours Fabric, re-use and Social return on Investment Chair Liftlobby - Signage Photography TEAM
maire laag 1: stedelijke structuur halteRotterd tafelgesprek v e fluisterbank n lobbyen a r b nieuwsgroepen afzondering e d e n omlopen telewerken e n p a herorienteren s a belgesprekken t w e e huiswerk n a studeerkast r k omabezoek o l h a a te s
Rotterdam� Interieur
ten6 |
CONCEPT
hal R
dam “In today’s working environment, we are always busy going somewhere. As a result, the lift lobby in an office building is no longer a tedious waiting area, but an ideal place to meet people.”
CONCEPT
Rotterdamse SROI
8 | CONCEPT
The emphasis lies on the idea of always being ‘busy going somewhere’, which is in line with the ‘New Way to Work’.
Primaire laag 1: stedelijke structuur halteRotterdam
“De Rotterdam” Interieur
VERTICAL CITY
CONFERENCE WIJK
g
n
i
r
e
t
a
c
PARK
SERVICE STADS CENTRUM
PUBLIC
st
kun
RESTAURANT
SERVICE fes
tiv
als
i
n
PLEIN
f
o
r
m
a
t
i
e
HAL _TE ROTTERDAM
RECEPTION
DE ROTTERDAM VERTICALE STAD DE ROTTERDAM INTERIEUR
VOORLOPIG ONTWERP
12 | VERTICAL CITY
Vertical City The design features an interior that reflects a ‘vertical city’, which connects ‘urban junctions’ for collective use, meeting spaces and interaction. As part of the integrated design, GROUP A and Studio Makkink & Bey were able to formulate their vision in an urban planning concept. The welcome area on the 22nd floor and the restaurant on the 21st floor form the ‘city centre’ of the vertical city.
WIJK PARK PLEIN
CITY CENTRE
ENTREE
PAGINA // 2
LOWRISE HIGHRISE KNIP
40 THE COLLEGE 39 38
37 THE GARDEN
36
35 THE COLLEGE 34
33 THE PARK 32
31 THE VOID 30
29 THE EXHIBIT 28
27 THE VOID 26 25
24 THE FLIP
22 WELKOM 21 RESTAURANT
20 THE UNIT 19 18
HUISKAMER
17 THE VIEW
PANTRY
16
15 THE VOID
L O C K E R
14
13 THE CURTAIN 12
11 THE VOID 10
09 THE FOREST 08 07
00 ENTREE “GENERIEKE” VERDIEPING HIGHRISE
NEIGHBOURHOOD
14 | VERTICAL CITY
CONCEPT GENERIEK-SPECIAAL VERDIEPING DE ROTTERDAM INTERIEUR
VOORLOPIG ONTWERP
“SPEC
The generic parts of the work environment, such as normal work spaces, meeting areas and concentration rooms, form the ‘neighbourhoods’. The more specific functions of the work environment, such as the conference rooms and lounge areas, meeting areas for specific purposes, quiet zones and service facilities, form the ‘city squares’ and ‘parks’. The design offices each applied their own design efforts to elaborate the various sections of the space. The two design approaches create a layered effect and give the design a dynamic feel.
HUISKAMER
HUISKAMER
PANTRY
PANTRY L O C K E R
L O C K E R
“SPECIAL” THE GARDEN 37E VERDIEPING
PARK
L O C K E R
“SPECIAL” THE COLLEGE 40E VERDIEPING
SQUARE
PAGINA // 5
DESIGN Welcome
City centre
City Centre The ‘city centre’ - the welcome area for the municipal offices - is located in the middle of the building, where the two stacked volumes are shifted in relation to one another. Moving the reception area from the ground floor to the middle of the building creates connections to the city deep into the structure. The city centre is composed of the double-height 22nd floor and the 21st floor, where visitors can transfer from the low-rise lifts to the highrise lifts. The 22nd floor has a public function for municipal employees and visitors. The larger of the two multi-functional spaces was designed to resemble a ‘living room’, where you receive guests with a cup of coffee from the Italian Coffee Bar. Here, people can organise informal meetings, give small workshops, or have breakfast, lunch or coffee during the afternoon. The smaller space next to the ‘living room’ functions as an information centre for Rotterdam.
18 | CITY CENTRE - Welcome
mUlTifUNCTioNele rUimTe de roTTerdam iNfoPoiNT
lezin
lifTlobbY TraP Naar resTaUraNT
sub j ec t defiNiTief oNTWerP
20 | CITY CENTRE - Welcome
verg
MULFITFUNCTIONAL AREA - ITALIAN COFFEE BAR
LIFT LOBBY
ITALIAN COFFEE BAR MEETINGROOM CLOACKROOM
22 | CITY CENTRE - Welcome
DE ROTTERDAM INFOPOINT
LOUNGE
LIBRARY READING AND MEETING-TABLE
24 | CHAPTER
26 | CITY CENTRE - Welcome
28 | CITY CENTRE - Welcome
The only structural change to the building was an inviting open stairway from the reception area on the 22nd floor to the restaurant on the 21st floor.
30 | CITY CENTRE - Welcome
32 | CITY CENTRE - Welcome
DESIGN Restaurant
City centre
Zone 1 “the lunchtable” open-spacious- lively view on the Erasmusbridge and Rotterdam city centre outside lunchhours used as workshopspace
preparation catering / service area storage storage
dishwashing
Zone 4 “the restaurant” quiet - enclosed - dressy outside lunchhours used as formal / social meeting space
36 | CITY CENTRE - Restaurant
Zone 3 “teamtable” open - light view on the southside outside lunchhours used as informal meeting spots
Zone 2 “the lunch-compartiment” enclosed - quiet - intimate outside lunchhours used as meeting space
The restaurant has various zones, each with its own atmosphere based on the view and the function of the space. For example, next to the catering service area, which is open from 12:00-14:00, there is a cafeteria zone with a long meandering table where employees can enjoy their lunch with a view of the Maas and the Erasmus Bridge. Where the floor faces the hotel faรงade, a zone has been laid out with compartments and lounge seating that can be used for informal meetings before and after lunch. Large dining and conference tables, separated by transparent curtains, were designed to be used all day instead of only during the two-hour lunchtime.
38 | CITY CENTRE - Restaurant
40 | CITY CENTRE - Restaurant
DESIGN generic floorplan
Neighbourhoods, squares and parks The low-rise and high-rise floors form the ‘neighbourhoods’ of the vertical city, and were laid out to facilitate the ‘New Ways of Work 010’ concept. Each floor has a large central ‘living room’, with a reading/conference table and a pantry/coffee corner; the ideal meeting place for each ‘neighbourhood’. Facilities, such as lockers and a coat room, are located on each floor near the living room, which makes them easy to find. Each floor is also furnished with a variety of work spaces, informal and formal meeting rooms and quiet zones.
LEGEND
general facilities work stations (short term) meeting rooms (enclosed) cooperation space (enclosed) open meeting spot
work station concentration (enclosed) work station communication (open) APPROACHABLE gradient open work stations CONCENTRATION
44 | DESIGN - generic floorplan
INTERIOR BUILDING BLOCKS
FLOORPLAN - LOWRISE GENERIC
sub j ec t
FLOORPLAN - HIGHRISE GENERIC
defiNiTief oNTWerP
PagiNa // 9
48 | DESIGN - generic floorplan
sub j ec t
defiNiTief oNTWerP
PagiNa // 10
WORKING ENVIRONMENT
50 | DESIGN - generic floorplan
DESIGN special furniture
54 | DESIGN - special furniture
PANTRY
56 | DESIGN - special furniture
58 | DESIGN - special furniture
LIVING ROOM
THE COLLEGE Conference
THE
Small group discussion / F
THE EXHIBIT Handyman / Quick working and meeting spots
Every other floor has been given a special theme: either ‘square’ or ‘park’, in accordance with the vertical city concept. The square and park floors have larger conference rooms and quiet informal meeting spaces. The service functions are clustered and form specific ‘squares’. This gives the building superintendent, mail room, security, occupational physician, breast feeding rooms and treatment facilities for the physiotherapists a central location in the building, specially designed for their unique needs and preferences. SPECIALE VLOEREN 62 | DESIGN - Squares and Parks DE ROTTERDAM INTERIEUR
VOORLOPIG ONTWERP
COLLEGE
Formal and informal Meeting spots
DESIGN Squares + Parks
THE PARK Infomal meeting / Individual resting spots
THE FOREST Resting / Informal meeting / Individual concentrating spots
THE VOID Meeting / Quick waiting, meeting and working spots
THE FLIP Mail room / Quick meeting and working spots
PAGINA // 14
40TH FLOOR - MEETING
mall meeting spots
ork Sofa_Studio Makkink & Bey
Magis
Pixie_Miniforms
E ROTTERDAM Interieur LOOR 40 THE COLLEGE DE ROTTERDAM INTERIEUR
Side-Span_Studio Makkink & Bey
AVL SPR Cathedra_Lensfeld
VO_Studio Makkink & Bey VOORLOPIG ONTWERP
64 | DESIGN - Squares and Parks
PAGINA /
THE COLLEGE
40TH FLOOR - MEETING
40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7
Riverside
66 | DESIGN - Squares and Parks
Riverside
11TH FLOOR - MEETING
Overlegruimte with cabinet wall
7
7
Ineke Hans
Magis
DE ROTTERDAM Interieur FLOOR 31 THE VOID
Tense Table
6
1
6
DE ROTTERDAM INTERIEUR
7
2
8
5
6
8
3
3
4 6
Cabinet wall VO_Studio Makkink & Bey 2012
VOORLOPIG ONTWERP
70 | DESIGN - Squares and Parks
PAGINA // 35
THE VOID
11TH FLOOR - MEETING
40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24
40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24
23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7
23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7
Riverside
72 | DESIGN - Squares and Parks
Riverside
Riverside
31TH FLOOR - MEETING SQUARE
76 | DESIGN - Squares and Parks
27TH FLOOR - MEETING SQAURE
78 | DESIGN - Squares and Parks
20TH FLOOR - MEDICAL
40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24
20 THE UNIT
EHBO and resting area
Barcelona daybed
Massage chair VO_Studio Makkink & Bey 2012
PAGINA // 52
80 | DESIGN - Squares and Parks
THE UNIT
20TH FLOOR - MEDICAL
23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7
23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7
23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7
Riverside
40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24
40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24
40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24
Riverside
82 | DESIGN - Squares and Parks
Riverside
Riverside
13TH FLOOR - THE CURTAIN
86 | DESIGN - Squares and Parks
THE CURTAIN
13TH FLOOR - THE CURTAIN
88 | DESIGN - Squares and Parks
23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7
23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7
23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7
Riverside
40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24
40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24
40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24
Riverside
Riverside
13TH FLOOR - THE CURTAIN
90 | DESIGN - Squares and Parks
37TH FLOOR - THE GARDEN
92 | DESIGN - Squares and Parks
THE GARDEN
29TH FLOOR - THE EXHIBIT
Werkplaatshandyman with cabinet wall
Konstantin Grcic
Elephant Stool_ Sori Yanagi
Ineke Hans_ Chaise longue
DE ROTTERDAM Interieur FLOOR 29 THE EXHIBIT
DE ROTTERDAM INTERIEUR
TL Lamps
Mondial_ Gerrit Rivetveld
Perforated wall cabinet system VO_Studio Makkink & Bey 2012
VOORLOPIG ONTWERP
96 | DESIGN - Squares and Parks
PAGINA // 43
THE EXHIBIT
17TH FLOOR - THE VIEW
98 | DESIGN - Squares and Parks
THE VIEW
24TH FLOOR - THE FLIP
c VO_Studio Makkink & Bey 2012
TWERP
PAGINA // 48
VO_Studio Makkink & Bey 2012
PAGINA // 48
100 | DESIGN - Squares and Parks
THE FLIP
THE ROTTERDAM LAYERS Colors
“Just 37 like Verdieping
the ‘colour’ and identity of a city is often assessed against the
quality of its public spaces, the squares and parks reflect the character,
kleur gebruijk
identity and ambition of the ‘colourful’ and dynamic City of Rotterdam.”
RAL
NCS
Tredfor
Kvadra
104 | THE ROTTERDAM LAYERS - Colours
The chosen color-palette of the municipal ‘neighborhoods’ is an ageless one; lots of white, warm grays and wood are the base tones. The emphasis lay on natural and sustainable material meant to mirror the typical ‘rugged and no nonsense Rotterdam mentality’; The oak finer, main material of the special furniture, is seemingly unmachined and rough, the upholstery fabrics are mainly made of wool.
106 | THE ROTTERDAM LAYERS - Colours
Generieke Verdieping kleur gebruijk
RAL ( Stof / Vloer) RAL 7022
RAL 7039
RAL 7048
RAL 7044
RAL 1015
RAL 1013
RAL 9001
RAL 9016
Hout
Europees Eiken
Interface
UR301:327135
UR202:326985
Furniture
Huiskamer Chair: Bob Wood Chair
Reuse chair with Rotterdam Fabric
FritzHansen meeting table
Verdieping 40 kleur gebruijk
RAL nr. 3014
nr. 3011
0540 Y90R
4050 - Y80R
nr. 524
nr. 633
nr. 581
clara 544
clara 584
Canvas 614
nr. 4007
nr. 4004
nr. 3007
nr. 3005
7020 R10B
6020 R
8010 R10B
6030 Y80R
nr. 559
steelcut trio 333
NCS
Tredford ECO tegels
Kvadrat
Canvas 654
108 | THE ROTTERDAM LAYERS - Colours
110 | THE ROTTERDAM LAYERS - Colours
Verdieping 35 kleur gebruijk
RAL nr. 3012
nr. 3014
nr. 3022
nr. 8003
nr. 8011
nr. 8017
nr. 8001
1030-Y60R
1040-Y90R
2050 R
4030 Y30R
5030-Y40R
7020-Y50R
nr. 588
nr. 591
nr. 571
nr. 572
Clara 544
Steelcut Trio 213
Tonus 3 135
Tonus 3 109
Steelcut Trio 253
Steelcut Trio 333
NCS 4030-Y30R
Tredford
Kvadrat
Verdieping 27 kleur gebruijk RAL nr. 1011
nr. 1006
3030 Y20R
1070 Y20R
532
560
564
Canvas 414
Canvas 254
Canvas 424
Clara 448
Steelcut Trio 2 253
Steelcut Trio 2 235
nr. 1019
nr. 1014
nr. 1002
nr. 1001
3010 Y20R
1510 Y20R
2020 Y20R
2020 Y20R
555
NCS
Tredford
Kvadrat
112 | THE ROTTERDAM LAYERS - Colours
114 | THE ROTTERDAM LAYERS - Colours
Verdieping 13 kleur gebruijk
RAL nr. 7039
nr. 7043
nr. 7005
nr. 9011
nr. 7011
nr. 7012
7000-N
6000-N
NCS 6005 -Y20R
75202-B
5000-N
8502-R
632
512
601
Hallingdal 376
Hallingdal 368
Clara 344
Clara 184
Clara 188
Tredford
Kvadrat
Clara 384
Verdieping 17 kleur gebruijk
RAL nr. 5001
nr. 5020
5540-B
7020-B30G
nr. 4007
nr. 5000
nr. 5022
nr. 5003
7020-R40B
5030-R80B
6030-R70B
6030-R80B
567
575
584
Hallingdal 65 764
Steelcut Trio 2 883
Steelcut Trio 2 683
Clara 888
Clara 884
Clara 788
Clara 784
Clara 688
NCS
Tredford
Kvadrat
116 | THE ROTTERDAM LAYERS - Colours
Verdieping 27 kleur gebruijk RAL nr. 1011
nr. 1006
3030 Y20R
1070 Y20R
532
560
564
Canvas 414
Canvas 254
Canvas 424
Clara 448
Steelcut Trio 2 253
Steelcut Trio 2 235
nr. 1019
nr. 1014
nr. 1002
nr. 1001
3010 Y20R
1510 Y20R
2020 Y20R
2020 Y20R
555
NCS
Tredford
Kvadrat
118 | THE ROTTERDAM LAYERS - Colours
THE ROTTERDAM LAYERS Fabric, re-use and Social Return on Investment
existing chair municipality
chair re-upholstered with Rotterdam-fabric
122 | THE ROTTERDAM LAYERS - Fabric, re-use and Social return on Investment
Rotterdam upholstery chairs An important aspect of the design was to give the municipal offices a truly ‘Rotterdam’ feeling. This requirement has been visualised in the re-use of existing furnishings. All of the desk chairs and some of the meeting chairs have been re-used. As part of the project, 5% of the budget had to be spent on Social Return On Investment (SROI). This budget was used to develop a special Rotterdam upholstery fabric in cooperation with Kvadrat to use to re-upholster all of the chairs. The social workshop de Haeghe Groep was commissioned to provide the upholstery work. The fabric has an 18-meter long pattern of Rotterdam’s street names, and was designed by the artist Andre Castro. Since each chair is covered with a different piece of the fabric, no two chairs are alike. It took almost a full year to re-upholster all 2,000 chairs.
Making of the fabric - test print in collaboration with Andre Castro and Kvadrat
124 | THE ROTTERDAM LAYERS - Fabric, re-use and Social return on Investment
Re-upholstering of the chairs - in collaboration with the social workshop ‘de Haeghe Groep’
126 | THE ROTTERDAM LAYERS - Fabric, re-use and Social return on Investment
128 | THE ROTTERDAM LAYERS - Fabric, re-use and Social return on Investment
Verdieping 9 Clara 744 Remix 2 762
Clara 748
Remix 2 733
Clara 748 Verdieping 13 Steelcut Trio 2 453
Steelcut Trio 2 453
Steelcut Trio 2 235
Steelcut Trio 2 453
Steelcut Trio 2 235
Steelcut Trio 2 453
Divina 3 246
Divina 3 236
Divina 3 346
Divina 3 246
Divina 3 346
Divina 3 246
Verdieping 15
1
130 | THE ROTTERDAM LAYERS - Chair
THE ROTTERDAM LAYERS Chair
132 | THE ROTTERDAM LAYERS - Chair
“What if waiting becomes less tedious, because it is turned into meeting?�
THE ROTTERDAM LAYERS Liftlobby - Signage
136 | THE ROTTERDAM LAYERS - Lift lobby- Signage
Lift lobbies In the architectural design by OMA, the lift cores have been separated to give the central zone a more transparent feel. This gives the 33 floors a combined floor space of more than 3,500 sqm devoted to the lift lobbies. The design offices have suggested using this extra space for meeting areas, instead of making them simply a waiting room. The meeting areas are immediately manifest when you leave the lift, with their furnishings of standing tables and seating furniture. The zone facilitates the ‘new ways of work’ concept and each floor features facilities such as a ‘living room table’, various lounge areas and meeting spaces. From the lift lobbies, the ‘park’ and ‘square’ floors are recognisable by their colourful furniture and flooring. A ‘street naming committee’ and poet Rien Vroegindewij have collaborated to give each special floor a name based on the title of a poem or a segment from a poem. The full poems about Rotterdam are on display in the lift lobbies, giving an extra layer to the sense of travelling vertically through the city. A ‘Metro Map’ in the lift lobbies shows on which floors the parks and squares can be found.
Op zolder
40 39 38
Langs de wolken
37
Op de vlakte
35
WereldzeeĂŤn
33
Kosmopoliet
31
Waterstad
29
Vertrekkende schepen
27
36
34
32
30
28
26 25
Beweeglijk en beweegbaar
24
Hoogte en diepte
22 21
Eten drinken praten
20
Lichaam en geest
19 18
17
Regens van bliksem
16
15
Katendrecht
14
13
In de coulissen
12
11
Jericholaan
10
09
Maas en Rotte
8 7
D C B A
E F G H
00
138 | THE CHAPTER ROTTERDAM LAYERS - Lift lobby- Signage
Receptie
140 | CHAPTER
THE ROTTERDAM LAYERS Poems -Dichtregels NL
Meditatieruimte
Maas en Rotte
Rust ze, in aendacht opgetogen, Bogende op haer stroomvermogen; Met rechte hand’ omvat, Zwaeit ze een toorts van wond’re krachten, Die, uit veengrond toebereit, Wen ze brandt en gloedt verspreit, Alle volken dierbaar achten. Dus, dus voert ze, bly te moe’, Dag aen dag, als van haar renten, Twee gansch strydige elementen Aan de fieren Maesstroom toe. Dirk Smits
VERDIEPING 9 Rotterdam dankt zijn naam aan de Rotte en zijn welvaart aan de Maas. In dit fragment uit de ellenlange lofzang De Rottestroom van Dirk Smits komen ze samen. Dirk Smits was een Rotterdams dichter, geboren in 1702. Hij verdiende de kost als ambtenaar van de wijnbelasting. Hij had acht kinderen, waarvan twee jong stierven. Naast zijn dagelijks werk schreef hij veel en maakte vertalingen van klassieke werken. Hij had ook nog met zijn broer een loodwitfabriek, ergens aan de Rotte. Of dat te rijmen viel met zijn idyllische beschrijvingen van de Rotte is niet bekend. In 1746 vertrekt hij naar Hellevoetsluis, waar hij een betrekking bij de marine krijgt. In 1750 verschijnt zijn hoofdwerk De Rottestroom, opgedragen (‘toewying’) aan ‘den doorluchtigen vorst en heere Willem Karel Hendrik Friso’, kortweg stadhouder Willem IV. De vorst en heere bezorgde hem een beter betaalde functie. Lang heeft hij er niet van kunnen genieten, want toen hij een schip bezocht, werd hij door een hond gebeten. Een maand later stierf hij aan ernstige wondkoorts. In 1752. Hij ligt in Hellevoet begraven.
142 | CHAPTER
vergaderkamer 11.45 / 11.55
Jericholaan
14 mei 1940 De zon schijnt en de lucht is blauw Het is druk in het Kralingse bos Het gras is zwart van de mensen We hebben dekens en drinken bij ons Mijn tante heeft geelzucht en slaapt Mijn ooms zeggen niet veel Boven de stad is de lucht vuurrood De mensen staren naar de gloed De plas is rimpelloos en leeg In het maanlicht lopen we naar huis Het is een zachte avond De Jericholaan staat in bloei. Hans Sleutelaar
VERDIEPING 11 Ik had deze verdieping ook 14 mei 1940 kunnen noemen, eenvoudig naar de titel van het gedicht. Maar ik heb voor Jericholaan gekozen vanwege de wens om de hele liftroute als een metrokaart te zien. De Jericholaan is zo’n een halte in de geschiedenis van de stad, waar op die ene rampzalige dag honderden mensen uitstapten. Hans Sleutelaar schreef het gedicht als een herinnering aan de vlucht uit de brandende stad. Door de ogen van een vijfjarige jongen. Hans Sleutelaar werd in 1935 geboren in Rotterdam. In zijn ouderlijk huis aan de Essenburgsingel was van 1957 tot 1964 het redactiesecretariaat van het literaire blad Gard Sivik gevestigd. Nu legendarisch te noemen. Hans Sleutelaar werkte onder andere als junior copywriter bij Unilever, als freelance tekstschrijver, adjunct-hoofdredacteur van de Haagse Post en als hoofdredacteur van uitgeverij Boelen in Amsterdam. Na een lang verblijf in Frank rijk en Thailand, woont hij nu weer in Rotterdam. In de buurt van de Essenburgsingel.
In de coulissen
Waarom is er eigenlijk niemand eerder op dit idee gekomen? Bob den Uyl
VERDIEPING 13 Er schijnen gebouwen te zijn waarin men de dertiende verdieping in de nummering heeft overgeslagen, zoals de dertiende rij in vliegtuigen en operatiekamers in ziekenhuizen geen nummer 13 hebben. Vrijdag de dertiende zou een ongeluksdag zijn. Dat uitgerekend Bob den Uyl de naamgever is van de dertiende verdieping is toeval. Hij kon ongelukken als geen ander beschrijven, verkeerd genomen afslagen, vertraagde valpartijen, in de verkeerde rij wachtenden staan. De keuze om hier een tekst van Bob den Uyl te gebruiken, werd ingegeven door het karakter van de verdieping die inderdaad met coulissen (in het ontwerp The Curtain) te maken heeft. Een tekst om tussen de coulissen te fluisteren. Al mag het ook hardop in de een vergadering worden gezegd. Bob den Uyl (1930-1992) was een schrijver die excelleerde in het langere korte verhaal. Zijn werk wordt nog steeds gelezen. Bewonderaars hebben zich verzameld in het periodieke tijdschrift ‘Bobschrift’. Sinds 2004 wordt jaarlijks de Bob den Uyl-prijs voor het beste Nederlandstalige reisboek uitgereikt.
144 | CHAPTER
vergaderkamer 15.07 / 15.19
Katendrecht
En altijd komen er schepen aan Katendrecht voorbij. Anton Beuving
VERDIEPING 15 De Rotterdammer Anton Pieter Arie Oliemans (1902-1977), publiceerde als tekstdichter en auteur onder verschillende pseudoniemen. Maar het meest bekend werd hij toch onder de naam Anton Beuving. Na een korte periode op kantoor en een aantal jaren op de grote vaart, begon hij met het schrijven van levensliederen, toneelstukken en hoorspelen. In 1940 schreef hij De straatjongen van Rotterdam, beter bekend als Ketelbinkie. Zanger Frans van Schaik had er groot succes mee. Het wordt nog steeds gezongen. In het Buizenpark op Katendrecht staat een bronzen beeldje van Ketelbinkie, gemaakt door Huub Noorlander. Misschien minder bekend maar niet minder goed is het lied over blonde Arie, die op een dag in januari afscheid van zijn lief nam en nooit meer iets van zich heeft laten horen. ‘En altijd komen er schepen / aan Katendrecht voorbij. / Maar de schuit van Blonde Arie / die is er nog steeds niet bij’. Een refrein dat de melancholie van de kade in vier regels tot uitdrukking brengt.
Regens van bliksem
Hij zat weer zijn dag te verdoen in café Vlag en Wimpel met uitzicht op de Hef. In regens van bliksem snelden treinen voorbij naar steden waar hij niet meer kwam, om wat ook te zoeken: een uitvlucht, een uitweg? Jan Eijkelboom
VERDIEPING 17 Ik was van plan deze verdieping Noordereiland te noemen, het Île de la Cité van Rotterdam, naar het gelijknamige gedicht van Jan Eijkelboom. Maar dat was te lang voor dit doel. Je kan ambtenaren ook niet te lang van hun werk afhouden. Maar iemand in het voorbereidend comité riep dat Regens van bliksem ook een mooie naam was. Iemand die de Hef nog in functie gezien heeft, de treinen die voorbijraasden, vonken van ijzer op ijzer. Het gedicht is te lezen in de bundel Wat blijft komt nooit terug, waarmee Jan Eijkelboom (1927-2008) debuteerde. Na een carrière als journalist, (hoofd)redacteur, vertaler, en voorlichter bij de gemeente Dordrecht, verscheen zijn eerste bundel toen hij de vijftig al was gepasseerd. Er zouden nog vele bundels, vertalingen en allerlei publicaties volgen. Op het Damiatebolwerk in Dordrecht is één van zijn bekendste dichtregels gegraveerd: “Wat Blijft Komt Nooit Terug”. Er werden hem een aantal literaire prijzen toegekend. In 1991 werd Eijkelboom wegens zijn verdiensten als dichter tot ereburger van Dordrecht benoemd.
146 | CHAPTER
Medische zone / Lactatie- en rustruimte
Lichaam en geest
We zullen middelen moeten vinden om onze eindigheid te vervullen. Anne Vegter
VERDIEPING 20 Op deze verdieping is onder meer de bedrijfsarts gevestigd. Mens sana in corpore sano, een gezonde geest in een gezond lichaam, van de Romeinse dichter Juvenalis, zou voor deze afdeling een voor de hand liggende dichtregel zijn geweest. Maar die is al heel vaak te pas en te onpas gebruikt. Bovendien kwam Juvenalis niet uit Rotterdam. En ik had me al voorgenomen om voor een gebouw dat De Rotterdam heet teksten te kiezen van Rotterdamse dichters en schrijvers. Anne Vegter is weliswaar op de oudejaarsdag van 1958 in Delfzijl geboren en ze studeerde in Utrecht, maar de liefde bracht haar naar Rotterdam. Er zijn beroerdere plaatsen om tot bloei te komen. Een Rotterdamse dichteres die Dichter de Vaderlands werd. In 2004 ontving Anne Vegter de Anna Blaman Prijs voor haar hele oeuvre. De betekenis van haar zinnen laat zich niet altijd gemakkelijk raden, hoewel ze vaak gewone alledaagse dingen lijken te beschrijven, zoals boodschappen doen in het gedicht ‘All inclusive’ uit de bundel Spamfighter (2007) waaruit ik bovenstaande regel heb geïsoleerd en in een andere context heb geplaatst: het vinden van (gezondheids)middelen om tenminste het werkzame en tenslotte eindige leven te vervullen.
Uitgifte / Workshopruimte 21.51 Spoelkeuken / Vergaderen 21.11
Eten drinken praten
Er zit eenvoud en diepte in een kolos als deze. Het is een meervoudig pad waarin de tijd ingeeft waar mijn binnenste goed voor is. Gino van Weenen
VERDIEPING 21 Deze regels las ik in ‘Wij dragen Rotterdam’ een bloemlezing van de jongste generatie Rotterdamse dichters. ‘Eenvoud en diepte’ – is dat niet dit gebouw, De Rotterdam, met zijn strakke lijnen en repeterende raampartijen dat als een kolos aan de oever van de Nieuwe Maas staat. Het gedicht van Gino van Weenen (1986) waaraan deze regels zijn ontleed is getiteld ‘Ode aan de kapsalon’, een lofzang op de vetste snack van Rotterdamse makelij. Geen aanbeveling in tijden van vetzucht en obesitas, maar geïsoleerd uit zijn context geven deze regels weer dat in het binnenste van dit gebouw, met lunchtijd bijvoorbeeld, vele paden worden bewandeld om te trek te bevredigen of de honger te stillen.
148 | CHAPTER
Vergaderruimte 22.62 / Bibliotheek Toiletten
Hoogte en diepte
Wat een diepte hè als je omhoog kijkt. Frans Vogel
VERDIEPING 22 Dit tweeregelig gedicht lijkt voor De Rotterdam te zijn geschreven. Maar het ontstond tijdens een bezoek van dichter Frans Vogel aan New York, vele jaren geleden. Het brengt het grote Manhattan aan de Hudson en het mini-Manhattan aan de Maas als het ware bij elkaar. Los daarvan, wie omhoog kijkt ziet de diepte, maar zal deze pas ervaren als hij naar beneden kijkt. Hoogtevrees is eigenlijk dieptevrees. Frans Vogel (1935-2016) was tijdens zijn actieve leven fotomodel, columnist, beeldend kunstenaar en tekstschrijver. Maar bovenal dichter. Zijn optredens waren humoristisch en smaakmakend. In maart 2015 verscheen een overzicht van zijn werk in de bundel ‘Ken zó in Boijmans’, ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag.
Servicepunt
Beweeglijk en beweegbaar
Vreemdelingenverkeer Beweeglijk (de rivier) en beweegbaar (de brug) Busy (the river) and movable (the bridge) Beweglich (der Fluss) und bewegbar (die Brücke) Vloeiend Nederlands, vloeiend Engels en vloeiend Duits. C.B. Vaandrager
VERDIEPING 24 Het was de bedoeling deze verdieping naar de titel van het gedicht te noemen: Vreemdelingenverkeer. Vaandrager schreef dit gedicht in de jaren zestig, als een ready made, door de werkelijkheid geïnspireerd taalgebruik. Toen was ‘vreemdelingenverkeer’ nog een knusse, op de toerist gerichte dienstverlening, verenigd in de Vereniging voor Vreemdelingenverkeer. Nu heeft het woord een geheel andere betekenis, in ieder geval een andere inhoud gekregen. Maar de brug ligt er nog (zij het een andere) en de rivier blijft busy, beweglich, en in welke taal ook: vloeiend. C.B. Vaandrager (1935-1992) debuteerde met de novelle Leve Joop Massaker, gevolgd door de dichtbundel Met andere ogen. Het was het begin van een rumoerig schrijversleven dat niet onbesproken is gebleven. In 2005 verscheen de biografie ‘Vaan, Het bewogen bestaan van C.B. Vaandrager’ van Menno Schenke.
150 | CHAPTER
Vergaderkamer 27.47 / 27.55
Vertrekkende schepen
Als de wind van de rivier kwam, was het verwaaide loeien van vertrekkende schepen te horen. Marten Toonder
VERDIEPING 27 De plek die gebouw De Rotterdam nu met zijn kolossale maten inneemt was eertijds het domein van de grote zeeschepen. Als zo’n zeekasteel langs kwam werd het donker in de huizen aan de kade. De vader van Marten Toonder was kapitein op de grote vaart. Marten Toonder (1912-2005) maakte kennis met het striptekenen door de comics die zijn vader uit Amerika meenam. Dat zette hem aan om striptekenaar te worden. De familie woonde aan het Burgemeester Meineszplein. In 1935 trouwde hij met zijn buurmeisje Affiene Kornelis Dik, die onder de naam Phiny Dick zelf strips en kinderboeken tekende en schreef. In 1964 verhuisden ze naar Ierland. Ter ere van zijn 90e verjaardag (2 mei 2002) werd het standbeeld ‘Ode aan Marten Toonder’ onthuld op het Binnenrotteplein in Rotterdam, ontworpen door kunstenaarsgroep de Artoonisten. De stad Rotterdam heeft Marten Toonder de Wolfert van Borselenpenning toegekend.
Waterstad
In mooi Rotterdam leer ik een vak voor later stad aan het water. Jan Oudenaarden
VERDIEPING 29 Mr. Jan Oudenaarden (1943) studeerde rechten aan de Erasmus Universiteit. Hij werd bekend met Wat zeggie? Azzie val dan leggie! – Een speurtocht naar het dialect van Rotterdam (1984). Sindsdien ontwikkelde hij zich als kenner en schrijver over tal van Rotterdamse onderwerpen, columnist voor Radio Rijnmond, lid van de Straatnamencommissie, geschiedschrijver van de voetbalvereniging Feyenoord en verdediger van Rotterdam-Zuid. Verenigd in het Rotterdammologisch Instituut schreven we samen onder meer ROTTERDAM, een geschiedenis van de stad in 660 pagina’s, dat in 2015 verscheen. In de Nieuwe Delfts Poort aan de Galerij in Rotterdam staat een gedicht van zijn hand. Oudenaarden ontving de Laurenspenning (1993) vanwege zijn verdiensten op historisch en cultureel gebied en de Erasmusspeld (2007) voor zijn bevordering van het letterkundige klimaat in Rotterdam.
152 | CHAPTER
Vergaderkamer 31.07 / 31.19
Kosmopoliet
Ik voel voor het internationale, daarom voel ik voor deze stad. En dat stempel heeft hij gekregen van de zee, want de zee gaat over grenzen, de zee is op de wereld de enige werkelijke kosmopoliet. F. Bordewijk
VERDIEPING 31 F. (Ferdinand) Bordewijk werd in 1884 geboren in Amsterdam, hij studeerde rechten in Leiden, werkte in Schiedam en woonde in Den Haag. In het begin van zijn carrière werkte hij op een groot advocatenkantoor in Rotterdam en was korte tijd docent handelsrecht aan de Handelsschool aan het Van Alkemadeplein alhier. Daarnaast schiep hij, in zijn vrije tijd, een belangrijk en omvangrijk literair oeuvre. In zijn bekendste en mooiste werken is Rotterdam de plaats van handeling. In de Saftlevenstraat hangt op nummer 5a een plaquette waarop de namen van de romanfiguren uit de roman Bint staan vermeld. De hier gekozen regels zijn ontleend aan Karakter, - roman van zoon en vader. Deze roman, die tevens het karakter van de stad Rotterdam ontleed, werd in 1997 verfilmd en in Amerika onderscheiden met een Oscar in de categorie ‘Beste niet-Engelstalige film’.
Wereldzeeën
Vaart ge naar Sidney of naar Kaapstad, naar Kobe of naar Baltimore, vaart ge onder alle hemelsbreedten, vaart ge alle wereldzeeën door, nooit voelt gij u geheel verlaten, als hier uw mensch-zijn aanvang nam door wat van kindsbeen af uw eigen en lief was. Dát is Rotterdam. Jan Prins
VERDIEPING 33 Dit is de laatste strofe van het gedicht ‘Rotterdam’ van Jan Prins. Het begint met de veel geciteerde regels: ‘Te Rotterdam ben ik geboren / onder den adem van de Maas / en liep ik, met mijne eigen stilte, / temidden van het straatgeraas.’ Hij sprak het gedicht uit ‘tijdens de Jaarvergadering 1937 der Vereeniging van Letterkundigen in het Zalmhuis aan het Kralingse Veer’. Jan Prins is het pseudoniem van Christiaan Louis Schepp, die in 1876 in Rotterdam werd geboren. Na het Erasmus gymnasium volgde hij een opleiding tot zeeofficier aan het Koninklijk Instituut van de Marine in Den Helder. ‘Rotterdam’ is zijn bekendste gedicht. Meerdere malen heeft hij zijn liefde voor zijn geboortestad, alwaar een basisschool naar hem is vernoemd. in verzen beschreven. Zijn Rotterdamse gedichten werden in 1946 door Alfred Kossmann bijeengebracht en van een korte inleiding voorzien in de bundel De stad waar men is kind geweest. Jan Prins/C.J. Schep overleed in 1948 in Naarden.
154 | CHAPTER
Vergaderkamer 35.49 / 35.53
Op de vlakte
De zee de vlakte en de mens daartussen deze jonge vlakte is een goede vlakte we hebben het eigenhandig opgespoten het geeft ruimte en brengt wat essentieel is de zee wacht geduldig haar moment af de mens neemt altijd meer dan nodig de zevenmijlslaarzen der decadentie zit hem in het aard van het beestje de onnozelaar die zijn kieuwen niet meer kan herinneren en de zee wacht geduldig af als de grillige god van vergelding als een struikrover achter de duinen tot het moment dat het genoeg is toeslaat en brult nu is het weer van mij en misschien roept ze ook banzai maar dat is dan meer voor de gein Daniël Dee
VERDIEPING 35 In juli 2009 werd een tiental Rotterdamse dichters gevraagd iets te schrijven over de Maasvlakte, in het bijzonder over de aanleg van Maasvlakte 2. Een inspirerende omgeving: op honderden meter van de kust lagen vaartuigen die modder spoten naar één punt in het water van de Noordzee; daar heerst nu de bedrijvigheid van de Rotterdamse haven. De gedichten waren onder de titel ‘Woorden in de branding’ te beluisteren op een voor elk gedicht geopend telefoonnummer. Daniël Dee was een van de dichters voor wie deze omgeving van water en landwinning tot de verbeelding sprak. Misschien omdat zijn vader werkzaam was in een baggerbedrijf, dat hem o.a. naar Zuid-Afrika bracht, waar Daniël in 1975 werd geboren en de eerste vier jaar van zijn leven doorbracht. Als dichter is hij op verschillende fronten actief. Hij is o.a. een van de dichters van de Eenzame Uitvaart (het schrijven en voorlezen aan het graf van een overledene waar niemand bij aanwezig is), In 2013/14 was Daniël Dee stadsdichter van Rotterdam.
Langs de wolken
Vergezicht Uitkijkend over de daken, raakt een mensch soms van ruimte bevangen, en neemt dan verschijnselen waar. Zie daar! Nee dáár!! Daar rijdt langs de wolken een boer op z’n fiets. Of zijn het er vier? J.A. Deelder
VERDIEPING 37 Jarenlang was op een bedrijfsgebouw langs de A13 bij Overschie in neon een kort gedicht van J.A. Deelder te lezen: ‘Hoe verder men keek / hoe groter het leek’. Maar op een gegeven moment was hij verdwenen. Ik geloof dat het bedrijf failliet is gegaan. Het is een regel die zo hoog in De Rotterdam wel gepast zou hebben. Maar die was dus al eens gebruikt. Rotterdams beroemdste dichter mag hier natuurlijk niet ontbreken. Dit ‘Vergezicht’, uit het vroegere werk van J.A. (Jules) Deelder (1944), zal de lezer op deze hoogte tot de verbeelding spreken.
156 | CHAPTER
Vergaderkamer 40.11
Op zolder
Poëzie is voor mij het verhaal dat men mij vroeger vertelde van een man die op zijn zolder een vliegtuig van beton had gebouwd en trots tegen iedereen zei dat het wel kon vliegen maar niet door het dakraam kon. Rien Vroegindeweij
VERDIEPING 40 Het stond voor mij van meet af aan vast dat ik, als keuzeheer, de hoogste verdieping voor mezelf zou reserveren met dit korte gedicht. Het is een verhaal dat men mij inderdaad vroeger vertelde, in het dorp waar ik ben geboren (Middelharnis,1944) en opgroeide. Veel later hoorde ik dat het verhaal op verschillende plaatsen in Nederland, en wellicht ook daarbuiten de ronde deed. Het behoort tot de zogenaamde rural mythologys, plattelandsverhalen met een zweem van geloofwaardigheid. Bovendien was het mij een genoegen de hoogste verdieping van dit postmoderne gebouw de archaïsche naam ‘Op zolder’ te geven.
THE ROTTERDAM LAYERS Photo collection
SPORT & RECREATIE
40
STEDELIJK
37
SPORT & RECREATIE
35
STEDELIJK
33
ARCHITECTUUR
31
KUNST & CULTUUR
29
ARCHITECTUUR
27
WERK & ONDERWIJS
24
15
WERK & ONDERWIJS
13
ARCHITECTUUR
11
STEDELIJK
09
160 | THE ROTTERDAM LAYERS - Photo collection
KUNST & CULTUUR
ARCHITECTUUR
SPORT & RECREATIE
17
WERK & ONDERWIJS
STEDELIJK
ARCHITECTUUR
20
STEDELIJK
KUNST & CULTUUR
Photo collection for the municipality in ‘De Rotterdam’ To offer employees and visitors an inspiring perspective on Rotterdam city life, a photo exhibition has been compiled and put on display on the core walls of the municipal office floors in De Rotterdam. Following a Social Return on Investment program both images by contemporary local photographers as well as images from various archives, were selected by specially appointed curator Francy Finke. The exhibition reflects Rotterdam art and culture, sports, people, architecture and events, as well as work, education, soft landscape and typical Rotterdam icons. Bespoke office floors feature one specific theme each, whereas on the generic floors these different themes meet and are intertwined. Contributing photographers include Ossip van Duivenbode, Ruben Dario Kleimeer, Frank Hanswijk, Luuk Kramer, Daria Scagliola and Stijn Brakkee, Joop Reijngoud and Janine Schrijver
36
-
36
ALGEMEEN
-
ALGEMEEN
162 | THE ROTTERDAM LAYERS - Photo collection
36
31
-
ALGEMEEN
-
ARCHITECTUUR
Openbare gebouwen en iconen
Markthal, Centraal Station, De Rotterdam, New Orleans, EUC, STC, Stadhuis, Drijvend Paviljoen Rijnhaven, Airport. Kubuswoningen, Marconitoren, Beursgebouw, Van Nelle fabriek, Gevangenis, Groot Handelsgebouw
164 | THE ROTTERDAM LAYERS - Photo collection
166 | TEAM
GROUP A and Studio Makkink & Bey have worked together to give an inspiring interpretation to this task. Our collaborative power is twofold: both the complementary vision of future work environments, and secondly sharing essential values and aspirations.
TEAM Complementary strengths Working from the firm conviction urban design and architecture are inseparable from interior and product design. It is our shared strength to deploy the reciprocity of this conviction successfully. Operating from organisational structures, needs and aspirations of users towards interior and workplace design. We excel in translating large-scale project and process organisations into inspiring working environments. Shared values and ambitions Reflecting and acting from networks and various levels of scale. Determining an optimal balance of Physical, Mental and Virtual values in the design. Social commitment; sustainable future-proof design; integral project approach; start to finish responsibility; ambition-, cost-, and quality-assurance; encouraging and motivating stakeholders.
PROJECT DATA Project name Interior design municipal offices ‘De Rotterdam’ Address Wilhelminakade Rotterdam, NL Client Municipality Rotterdam Management Brink Groep DESIGN GROUP A Studio Makkink & Bey Roukens + Van Gils
Team: Folkert van Hagen, Birgitta Rottmann, Raymond Leentvaar, Yi Tang, Brigitte van der Tuin, Pia Fischer Team: Jurgen Bey, Michou Nanon de Bruijn, Pim Bangert, Li Canida Lumthaweepaisal, Bruno Vermeersch, Jaap Bosma, Rianne Makkink, Anja van Zoomeren Rolf van Gils
Main Contractor BAM Utiliteitsbouw bv Subcontractors: M&E BAM techniek Interior fit out Keijsers Lundiform, Venray Interior fit out Smeulders Interieurgroep, Nuenen Interior wall system Schuurmans Afbouwsystemen BV, Vught Interior glass walls Sepawand BV, Nijverdal Floorcovering and blinds Maasdam Groep bv, Waddinxveen Ceiling system Murre - de Visser, Middelburg Tiling Practico Tegelwerken bv, Roosendaal Transport/logistic UTS APC van Herk bv, Den Haag Sprinkler system De Groot Installatiegroep Fire safety system Croon, Rotterdam Advisors: Kitchen/restaurant Vijverborgh, Breda Audio Visual JNV Audio-Visueel BV, Den Bosch Fire safety DGMR M&E Ingenieurs- en adviesburo Technion b.v. Loose furniture Office DOCK, Amsterdam / SV, Rotterdam Renovation existing officedesks Gispen, Culemborg Filing cabinets Ahrend Re-upholstering existing chairs de Haeghe Groep, Den Haag / Robedrijf, Rotterdam Site management InterBouwconsult, Houten Specifications Joke Ras Bestekschrijfster Photgraphy ScagliolaBrakkee, Rotterdam Ossip van Duivenbode, Rotterdam Frank Hanswijk, Rotterdam Start Design October 2012 Start Construction February 2014 Completion November 2014 Area 44.000 sqm gros Tasks Interior Design Any effort has been made to contact copyright-holders of photographs. Any copyright-holders we have been unable to reach or to whom inaccurate acknowledgement has been made are invited to contact GROUP A
168 | TEAM