Bigarren Hezkuntzarako materialak
Proposamen didaktikoa Proposamen didaktiko bat ikaslearen liburu bakoitzeko. Honako hauek ditu: ariketen soluzioak, metodologia-orientabideak, metodo-logia aktiboak aplikatzeko iradokizunak, etab.
Zer da Mundua helburu? MUNDUA HELBURU proiektuaren xedea ikasgeletan sarritan egiten den galdera honi erantzutea da: zertarako balio du ikasitakoak? Ikaskuntza-egoeren eta ariketa konpetentzialen bidez, bizitzarako ikaskuntza eskuratuko dute ikasleek, baita XXI. mendeko gizartearen erronka nagusiei (jasangarritasuna, inklusioa eta digitalizazioa) aurre egiteko tresnak ere. Hitz gutxitan esanda, MUNDUA HELBURU proiektua konpetentziala, konprometitua eta diziplinartekoa da, eta metodologia aktiboak eta konpetentzia digitala indartzen ditu.
Ikaslearen liburua
5 5.1 Zirkuitu
Gailu elektrikoa k
Ikaslearen liburuan edukiak eta ariketak konpetentzien araberako metodologiari jarraituz aurkezten dira. Inklusioarekin eta Garapen Jasangarrirako Helburuekin dugun konpromisoari erantzuten diegu, modu berritzaile eta sortzaile batez. Horrela, ikasleek gero anitzagoa den gure gizartean aurrera egiteko beharko dituzten trebeziak eta gaitasunak eskuratuko dituzte.
Kontrolatu
kondentsad
orea Marraztu zirku izanda sorg itu elektriko bat, kont ailu bat eta erresiste uan bat seriean ntzia konektatu ta daudela dentsado re batekin, koneta bi eten daudela kond gailu edo deskarga entsadorea karg atzeko tzeko mod ua emateko . Tre sna ele ktri koe Zirkuitu inpri
matua
n ele me ntu
ak
inprim
atua Tresna elek triko bat desm egindako untatzen bad xafla batz ugu, eroa uk ikusiko batzuk best lea ez den ditugu barr eekin lotze material bate uan; ko, materia rreko irud z ia). l eroalez egin eta xafla horretan , gailu dako pista Hurrengo k (beheko elementu ezkehauek ohik eskuineko oak dira irudia): zirkuitu inpr imatuetan • Erresiste (beheko ntziak. Korr onte artean p.d. a igarotze bat agerrara a oztopatz en duten rial isolatzail zten dute eta muturre n zilindro ez egindako txikiak dira n etab. Kolo ak: zeramika , hainbat reta k, grafitoa, mateerresistentzi ko zerrenda batzuk oxido met izaten ditu aliko batz a elektriko uk, zte izan, ohm a duten a da (Z). adierazteko. margotuta, zenbatek o SIko unit • Konden atea, gog tsadoreak. oan Kap elektrikoa azitore ere gordetzen esaten zaie dute. Zirku gero, korr itu bati kond n gailu hauek ene onte rgia entsadore arte, eta une elektriko bat igarotze bat konektat n da horretan korr uz eta kondents onteak pasa kondentsadorea karg adorea desk atzen den tzeari uzte tean korronte n dio. Zirku argatzen hasten bad ituari erag elek triko in a, deskarga tsadoreak propioa izan daude, eta gertatu bita go du. Hain haien ezau rsisteman bat mot garri bere faradetan izgarria kap atako konden(F) neurtze • Bobinak azitatea da, n da. . Funtsea C. SI n, zilindrodinazko nukl edo toroideeo baten itxurakoa ingu da. Nahikoa izan daitekee handiak dira ruan kiribilduta dag n burerabiltzen, oen kobrezk , eta, bera ahal dela. z, zirkuitu o hari bat Gailu haue inprimatu nean, gero txikietan ez k energia ra askatzek magnetikoa dira o zirkuitua autoindu biltzen dute n. Bobinek kzio-koefizie bereizgarri barntea da, eta duten ezau SI sistemak garria o unitatea henrya (H) da.
5.2 Erresi
stentzia
elektriko Erresistentzia U8 a zehazt batek zenb u erresistentzia ateko erre siste n ageri den kolore-kodea ntzia elektriko due Kol ore -ko – Lehenen n estimatze dea erabiltzen go zerrenda ko, da (eskuine k (muturre tentziaren ko goiko irud tako bate balioaren ia): tik hurbilen lehen zifra 0 – Bigarren dagoena) adie razte erresiszerrendak n du, ohm 1. zerrenda balioaren Biderkatz etan. ailea – Hirugarr bigarren zifra 1 enak (bid adierazten erkatzailea du, ohmetan erantsi beh esaten zaio ar zaizkien . ) aurreko 2 adierazten 2. zerrenda zifrei zenb – Laugarre du. nak tolerant at zero Tolerantzi a zia adierazte urre koloreak 3 n du (erro , % 5; zilar rea): gorriak koloreak, % % 2 adierazte Erresistentzia 10; eta kolo n du; 4 elektrikoaren rerik ageri metro bat ez bada, % balioa zuze erabil deza 20. nean neu kegu, hain tresna. Gur rtu nahi bad 5 bat magnitu 22 kX pila ugu, poli de elektriko ke voltmetro zer posiziotan jartz neurtzen en den arab a, amperem dituen 6 era, polimet bidez, ohm etroa edo roa izan dait etroa, bi neurtzeko punturen beste edo eneurtzen arteko erre zein tresn duen tresn 7 1,5 kX sistentzia a; adia. elektrikoaren balioa Erresistentzia 8 baten erre sistentzia Ohmetroa elektrikoa zirkuitu bate neurtu nahi 6,8 kX 9 tura kone bada, zirkuitutik n bi pun ktatzen bad bereizi beh ar da eta ugu, zirku tu osoari Adibideak bi muturra idagokion k ohmetro Kolore-ko erresistentzia aren bi neurtuko kableetara dearen arab dugu, bain lotu behar era, nahiko sun hand a ohmetro zaizkio. konektatu iz jakin deza zehaztaa dugun bi kegu zein sistentziaren Amaitzeko, den errepuntuetatik ikusita. balioa. erresistentzia beste mod baten erre u bat ere sistentzia bad elektrikoaren sistentziaren ago: erresiste balioa jakit muturren ntzia zirku eko arteko pote itu barruan rronte-intent Pol ime tro ntzial-diferen dagoela, sitatek zeha a erretzia neurtzea rkatzen due n ere, eta , EBATZIT Ohmen lege baita zer koAKO ARI a ezartzea KETA . 6 12 V-ko bateria bati zerrenda rekoa ditu urdina, berd en ea, marroia har ditzakee erresistentzia bat konektat eta zilar kolo n korronte u diogu. Zeh -intentsit Kolore-ko aztu zer balio ateak. dearen arab era, erresiste neko ham arrekoa; hau ntzia 650 Z-ko da, 65 Z-ko a da, eta erro Beraz, erre a. rea, ehusistentziaren 650 Z + 65 balio-tartea Z = 715 Z. hau da: 650 Z – 65 Z Intentsita = 585 te elektriko Z eta aren balio ak tarte hone tan ibiliko I I== VV == 12 12VV dira: RR 715 16, 8, 8mA 715ZZ ..16 mAhast hast - tikaaI I== VV 12VV = 12 RR =585 20, 5, 5mA 585ZZ ..20 mA - raino
Gailu elek
trikoak
A
Ordenaga iluetako ama koak, soin -plakek, zaba ukoa lkunde-txarte bidez), dene k, etab.), zein tresn lek (grafia k tzeko beha dituzten zirkuitu inpri elektrikoek (irratiak, rrezkoa den adimatuko plak zirkuitu elek ak, funtziona trikoa egok i antolatze ko. 216
B
R
C
C
L
Erresisten tzia (A), kond teko ikurr entsadorea ak bakoitzar (B) eta bob en azpian inprimatu ina (C) adie batek best ageri diren raze elem ak dira. Zirku doak, trans istoreak, txipa entu batzuk ere itu izan ditza lean ikusiko k, etab. Hori ke: dioditugu. ek denak hurrengo ata-
ULE RTU
, PEN TSA TU, IKE RTU … 5 minutuko geraldia. ditugu 25 Bi erresiste V-eko sorg ntzia serie ailuarekin loreak mor an lotu ; erresiste ea, ntzia bate renak, horia laranja, gorria eta n kourrea dira, , grisa, gorr eta besteaia ditzakeen korronte elek eta urrea. Zehaztu zer balio har tirkoak.
Magnitud e elektriko ugari neur tresna. tzen ditue
n
24
25 Zehaztu zein diren erresistentzia koloreak
, 1,5 V-ek baten lehe o pila bate nengo hiru intentsitate kin kone elektrikoa tolerantzia badabil. Zenb ktatzean 25 µA-ko laugarren atekoa izan zerrenda go da gorria balit z?
217
ZIENTZIAREN ZABALKUNDEA
Liburuek trebatzeko eta hausnartzeko hainbat ariketa dituzte.
Zientzia metodo zientifikoaren bidez eraikitzen da. Eta metodo horren etapetako b ketaren emaitzak eta ateratako ondorioak zabaltzea da. Beraz, zientzia, oro har, e eta kimika, bereziki, hazi egiten dira zientzia-aldizkarien bidez zabaltzeari esker; eta zabalkunde horrek aukera ematen du ezagutzak partekatzeko, bai arloa ikasten et tzen diharduten gainerakoekin, bai ikasgai horiek ikasteko interesa duen ororekin.
Gaur egun oso ohikoa da Internetera jotzea gertakari zientifikoei buruzko informaz gisa; eta, gero eta gehiago, ezagutzaren zabalkunde hori ez zaio publikoari testu i bidez egiten, ikus-entzunezko formatu baten bidez baizik. Ondorioz, gaur egun dib zientifikoari buruzko hainbat bideo aurki ditzakegu sarean, atari batzuetan eta bes Baina kontuz ibili behar da, aurkitzen dugun informazio guztia ez baita ez zehatza garria.
IKASKUNTZAREN SEGIDA
Bilatu
Konparatu
Zehaztu
teoria atomiko desberdinei buruz YouTuben ageri diren bideoak.
eta aztertu bideo batzuetako eta besteetako edukia.
jardunbide egokirako eredu bat dibulgaziobideoak egiteko.
3. unitatea
72
6
element konfig dezake
4. unitate
