ผ่าตัดถุงน้ำดี

Gallbladder

Pancreas Small intestine

ความรู้​้�เบื้​้�องต้​้นเกี่​่�ยวกั​ับ

การผ่​่าตั​ัดถุ​ุงน้ำำ��ดี​ี • การผ่​่าตั​ัดถุ​ุงน้ำำ��ดี​ี • การรั​ักษา • ความรู้​้�ทั่​่�วไป อาการ • ความเสี่​่�ยง ข้​้อแทรกซ้​้อน การตรวจเพิ่​่�มเติ​ิม • การเตรี​ียมผ่​่าตั​ัด

ที​ีมดู​ูแลผู้​้�ป่​่วยศั​ัลยกรรม โรงพยาบาลเซนต์​์หลุ​ุยส์​์

ทบทวนโดย : นพ.ณรงค์​์ศั​ักดิ์​์� จงศิ​ิริ​ิ

หั​ัวหน้​้าแผนกศั​ัลยกรรม

โรงพยาบาลเซนต์​์หลุ​ุยส์​์

ความรู้​้�เบื้​้�องต้​้นเกี่​่�ยวกั​ับการผ่​่าตั​ัดถุ​ุงน้ำำ��ดี​ี

• • • • • • •

การผ่​่าตั​ัดถุ​ุงน้ำำ�ดี � ี ความรู้​้�ทั่�ว่ ไป, อาหาร, การตรวจ แนวทางการรักษา ความเสี่ยง, ภาวะแทรกซ้อน การเตรียมตัวผ่าตัด การปฏิบัติตัว – หลังผ่าตัด การควบคุมการปวด

การผ่​่าตั​ัดถุ​ุงน้ำำ��ดี​ี (Cholecystectomy)

คือ การตัดถุงน�้ำดีทั้งถุงออกจากร่างกาย เนื่องจาก นิ่วในถุงน�้ำดี ซึ่งท�ำให้มีอาการปวดหรืออักเสบ อาการ • ปวดท้องด ้ า นขวาบน อาจมี ป วดร ้ า วไปหลั ง , ไหล่ด้านขวา, กลางท้อง • อาจมีไข้ • อาการแน่นอืดท้อง, คลื่นไส้ • ตาเหลือง, ปัสสาวะเหลืองได้ ถ้านิ่วลงมาอุดใน ท่อน�้ำดี

2

ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการผ่าตัดถุงน�้ำดี

การผ่​่าตั​ัด

1. การผ่าตัดแบบเจาะโดยใช้กล้อง 2. การผ่าตัดแบบเปิด ข้​้อดี​ีของการผ่​่าตั​ัดและข้​้อแทรกซ้​้อน

๏ ข้​้อดี​ี ลดอาการปวด, รักษาภาวะอักเสบติดเชือ้ , ก�ำจัดนิว่

๏ ข้​้อแทรกซ้​้อนที่​่�อาจเกิ​ิดขึ้​้�น

ความรู้​้�ทั่​่�วไป อาการ การตรวจเพิ่​่�มเติ​ิม • ผู้ป่วยหลายคนที่มีนิ่ว อาจจะไม่มีอาการ • นิ่วถุงน�้ำดี มักเกิดใน - ผู้ที่มีประวัตินิ่วในถุงน�้ำดีของคนในครอบครัว - น�้ำหนักมาก - ชาวตะวันตกโดยก�ำเนิด - ลดน�้ำหนักอย่างรวดเร็ว - ใช้ Hormone estrogen เพื่อรักษาภาวะหมด ประจ�ำเดือน - ประวัติโรคเลือดบางชนิด • ปวดท้องถุงน�้ำดี มักจะเป็นชัว่ คราว เริม่ ปวดกลางท้อง หรือดา้ นขวาตอนบนอาจปวดอยู่ 30 นาที – 24 ชัว่ โมง อาจจะปวดภายหลังกินอาหารประเภทไขมัน • ถ้ามีถุงน�้ำดีอักเสบมักจะปวดนานกว่า 6 ชั่วโมง มีไข้ และกดเจ็บที่หน้าท้องด้านขวาบน • อาการปวดท้องที่ ด ้ า นขวา อาจเกิ ด จากแผล ในกระเพาะอาหาร, ตับ, หรือแม้แต่โรคหัวใจ • การรักษาถุงน�้ำดีอกั เสบ เช่น งดอาหาร, ให้น�้ำเกลือ, ยาแก้ปวด, ผ่าตัด

ท่​่อน้ำำ�ดี � ีฉี​ีกขาด, น้ำำ�ดี � ีรั่​่�ว, เลื​ือดออก, ติ​ิดเชื้​้�อใน ช่องท้อง, มีไข้, บาดเจ็บต่อตับ, บาดเจ็บต่อล�ำไส้, ปัญหาจากการดมยาสลบหรืออาจถึงกับเสียชีวิตได้ ถ้าไม่ ผ ่ า ตั ด อาจมี ป ั ญ หา อาการปวดไม่ ห าย หรือแย่ลง ภาวะติดเชื้อรุนแรง ถุงน�้ำดีเน่าหรือแตก อาจถึงกับเสียชีวิต

ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการผ่าตัดถุงน�้ำดี

3

การรั​ักษา

ถุ​ุงน้ำำ��ดี​ี : เป็​็นรู​ูปลู​ูกแพร์​์ (Pear) อยู่​่�ใต้​้ตั​ับ มี​ีหน้​้า ที่​่�กั​ักเก็​็บน้ำำ��ดี​ี ทำำ�ให้​้น้ำำ��ดี​ีเข้​้มข้​้น

: ตับสร้างน�้ำดี ประมาณ 500 – 1,500 ซีซีต่อวัน น�้ำดีช่วยย่อยอาหารไขมัน

: ถุงน�้ำดีจะขับไล่น�้ำดีลงมาย่อยไขมัน ผ่านท่อน�้ำดี ลงสู่ล�ำไส้เล็กส่วนต้น นิ่​่�วถุ​ุงน้ำำ��ดี​ี คื​ือ น้ำำ�ดี � ีที่​่�ตกตะกอนกลายเป็​็นก้​้อน แข็​็งในถุ​ุงน้ำำ�ดี � ี ถุ​ุ ง น้ำำ��ดี​ีอั​ั ก เสบ คื​ื อ ภาวะเกิ​ิ ด ถุ​ุ ง น้ำำ��ดี​ี อั​ั ก เสบ อาจเฉี​ียบพลั​ันหรื​ือเรื้​้�อรั​ัง อาการ - ปวดท้​้องจุ​ุกๆ ปวดจี๊​๊ด� ๆ ที่​่�ท้​้องด้​้านขวา

- ไข้ต�่ำๆ แน่นท้อง คลื่นไส้หรืออาเจียน

- ตาเหลือง ปัสสาวะเหลือง ถ้านิว่ เลือ่ น หลุดมาในท่อน�้ำดี การตรวจ ตรวจร่​่างกายโดยแพทย์​์ การตรวจเลื​ือด, X-ray

- ตรวจเลื​ือด เม็​็ดเลื​ือด การทำำ�งานของตั​ับ

- Ultrasound ต้​้องงดอาหาร 6-8

ชั่​่�วโมงก่​่อนตรวจ

- ERCP, MRCP

4

ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการผ่าตัดถุงน�้ำดี

การตั​ัดถุ​ุงน้ำำ��ดี​ีออก

1. การตั​ั ด ถุ​ุ ง น้ำำ��ดี​ี โดยใช้​้กล้​้อง ใน ปั​ั จจุ​ุ บั​ั น เป็​็ น ก า ร ผ่​่ า ตั​ั ด ถุ​ุ ง น้ำำ�ดี � ี ที่​่� บ่​่ อ ย ที่​่� สุ​ุ ด แพทย์ จ ะผ่ า ตั ด เจาะหน้าท้องเป็ น รู เ ล็ ก ๆ ประมาณ 3-4 รู แล ้ ว ใส่ อุ ป กรณ์ ถ ่ า ยทอด สั ญ ญาณอุ ป กรณ์ ช ่ ว ยผ่ า ตั ด ต่ า งๆ เพื่ อ ตั ด ถุงน�้ำดี ศัลยแพทย์จะใส่ลมแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ เพื่อขยายช่องท้อง เพื่อให้เห็นอวัยวะในช่องท้อง ชัดเจน ถุงน�้ำดีจะถูกน�ำออกนอกช่องท้อง และ ศัลยแพทย์จะปิดรูทุกรเู ป็นจบการผ่าตัด การผ่าตัด จะใช้เวลา 1 - 2 ชั่วโมง

ในบางกรณี ศั ล ยแพทย์ จ�ำเป็ นต้ อง เปลี่ยนเป็นการผ่าตัดแบบเปิด ถ้าพิจารณาแล้วว่า ไม่สามารถจะท�ำผ่าตัดแบบส่องกล้องต่อไปได้

2. การผ่​่าตั​ัดถุ​ุงน้ำำ��ดี​ีแบบเปิ​ิด ศั​ัลยแพทย์​์ จะเปิ​ิดแผลที่​่�หน้​้าท้​้องด้​้านขวาบน ยาวประมาณ 6 นิ้​้�ว และต้​้องตั​ัดไขมั​ันกล้​้ามเนื้​้�อลงไปถึ​ึงถุ​ุงน้ำำ��ดี​ี และตั​ัดถุ​ุงน้ำำ�ดี � ีออกแล้​้วเย็​็บปิ​ิดหน้​้าท้​้องเป็​็นชั้​้�นๆ ศั​ั ล ยแพทย์​์ อ าจจะใส่​่ ท่​่ อ ระบาย (ท่​่ อ พลาสติ​ิ ก ) การผ่​่าตั​ัดใช้​้เวลา 1-2 ชั่​่�วโมง • Conversion rate

โอกาสที่ ศั ล ยแพทย์ จ ะเปลี่ ย นจากการ ผ่าตัดแบบส่องกล้องเป็นการผ่าตัดแบบเปิด

- ในผู้ป่ ว ยที่ ไ ม่ มี ก ารอั ก เสบ อายุ น้ อย ไม่เคยผ่าตัดช่องท้องมาก่อน มีโอกาสน้อยกว่า 1%

- ในผู้ป่ ว ยที่ มี ก ารอั ก เสบ, เพศชาย, อายุมากกว่า 50 ปี, ผู้ป่วยที่เคยผ่าตัดช่องท้อง มีโอกาสสูงถึง 30 %

ความเสี่​่�ยง ข้​้อแทรกซ้​้อน ความเสี่​่�ยง 1. ปอดอักเสบ

เปอร์​์เซ็​็นต์​์ความเสี่​่�ยง (%)

ข้​้อควรทราบ

แบบเปิด ส่องกล้อง

1.7% 0.2 %

• บ้วนปากและแปรงฟัน ก่อนการ ผ่าตัด (เพื่อลดปริมาณแบคทีเรีย ในช่องปาก) • หยุดสูบบุหรี่ 2 สัปดาห์ก่อนการ ผ่าตัด • ลุกเดินบ่อยๆ ในช่วงหลังผ่าตัด

2. หัวใจหยุดการท�ำงานกระทันหัน แบบเปิด ส่องกล้อง

0.7% 1%

• ผู้ป่วยที่มีโรคหัวใจ, ปอด เดิม จะมีผลต่อการดมยาสลบ

3. แผลติดเชื้อ

แบบเปิด ส่องกล้อง

7.6% 1%

• ในผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงจะให้ยา ปฏิชีวนะก่อนผ่าตัด • ผู้ป่วยควรท�ำความสะอาด หน้าท้องด้วยสบูก่ อ่ นคืนวันผา่ ตัด

4. การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ

แบบเปิด ส่องกล้อง

1.5% 0.5%

• ในบางกรณีต้องมีการใส่สาย สวนปัสสาวะ ภายหลังน�ำสาย ออกอาจท�ำให้มีอาการเจ็บได้ โดยเฉพาะผู้ป่วยชายสูงอายุ

5. ภาวะเลือดด�ำแข็งตัวที่ขา, ปอด แบบเปิด ส่องกล้อง

1% 0.1%

• การผ่าตัดที่ใช้เวลานาน, นอนนานๆ จะเพิ่มความเสี่ยง • ป้องกันโดย -ใส่ถุงรัดขา - เดินบ่อยๆ 5 ครั้ง ต่อวัน

ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการผ่าตัดถุงน�้ำดี

5

ความเสี่​่�ยง ข้​้อแทรกซ้​้อน (ต่​่อ) ความเสี่​่�ยง

เปอร์​์เซ็​็นต์​์ความเสี่​่�ยง (%)

6. บาดเจ็บต่อท่อน�้ำดี

แบบเปิด ส่องกล้อง

0.5% 0.5%

7. นิ่วตกค้างในท่อน�้ำดี

แบบเปิด ส่องกล้อง

4-40% 4-40%

8. ไตวาย

แบบเปิด ส่องกล้อง

0.9% 0.1%

9. Death

แบบเปิด ส่องกล้อง

0.8% 0.1%

6

ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการผ่าตัดถุงน�้ำดี

ข้​้อควรทราบ • อาจเกิดตั้งแต่สัปดาห์ที่ 1 - 6 เดือน • อาการ มีไข้ ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน ตาเหลือง น�้ำดีรั่ว • ต้องตรวจพิเศษเพิ่มเติม อาจต้องผ่าตัดซ�้ำ • ช่วงหลังผ่าตัด นิ่วอาจเคลื่อน เข้ามาในท่อน�้ำดีและอุดตัน • นิ่วในท่อน�้ำดี ส่วนใหญ่ต้องน�ำ ออกโดยวิธีส่องกล้อง • โรคไตเดิมของผู้ปว่ ย, DM TYPE I, อายุ > 65 ปี • ยาเดิมที่ผู้ป่วยกินอยู่ อาจเพิ่ม ความเสี่ยงขึ้น • ทีมผ่าตัดจะพยายามเตรียม ผู้ป่วยเพื่อลดความเสี่ยงต่างๆ

การเตรี​ียมผ่​่าตั​ัด

ยาที่​่�กิ​ินประจำำ�

- น�ำยาทีก่ นิ ประจ�ำมาด้วย หรือน�ำบัญชีชอ่ื ยาทีก่ นิ ประจ�ำทุกชนิดแล้วแจ้งให้ทีมผ่าตัดทราบ ซึง่ ยาบางชนิดมีผลต่อการผ่าตัด การดมยาสลบ ซึง่ บางชนิดมีความจ�ำเป็นต้องหยุดก่อนผ่าตัดเป็นเวลา หลายวัน

- ยาที่กินประจ�ำ (ยกเว้นยาที่แพทย์ก�ำหนดให้หยุดก่อน) สามารถกินได้ในวันผ่าตัด พร้อมน�้ำไม่เกิน 50 cc.

การดมยาสลบ

- ต้​้องแจ้​้งแพทย์​์ก่​่อนการผ่​่าตั​ัด ถ้​้าเคยมี​ีปั​ัญหาตอนดมยาสลบจากการผ่​่าตั​ัดครั้​้�งก่​่อน

- อาการแพ้, โรคทางระบบประสาท (ลมชัก, อัมพฤกษ์), หัวใจ, ปอด, หอบหืด, ถุงลมโป่ง,

โรคต่อมไร้ท่อ เช่น เบาหวาน, ไทรอยด์

- ฟันโยกคลอน, สูบบุหรี่, ดื่มแอลกอฮอล์, หรือมีประวัติ คลื่นไส้ อาเจียน ตอนดมยา

- ถ้าสูบบุหรี่ ควรแจ้งให้ทีมผ่าตัดทราบ ถ้าหยุดบุหรี่ก่อนผ่าตัด 2 สัปดาห์ จะช่วยลดปัญหา

ภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดได้ การนอนโรงพยาบาล

- ผู้​้ป่� ว่ ยมั​ักจะต้​้องนอนค้​้างโรงพยาบาล 1 – 2 คืน ถ้าไม่มปี ญ ั หาภาวะแทรกซอ้ นวันผา่ ตัด

- ผู้ป่วยจ�ำเป็นต้อง งดน�้ำและอาหาร อย่างน้อย 6 ชั่วโมง เริ่มตั้งแต่.........................

- อาบน�้ำ ท�ำความสะอาดหน้าท้อง ทั้งหมดจนถึงขาหนีบด้วยสบู่

- แปรงฟัน บ้วนปาก

- อย่ า โกนขน บริ เ วณผ่ า ตั ด เอง, ในผู้ป่วยบางคน ทีมผ่าตัดจะใช้มีดโกนไฟฟ้า ก�ำจัดขนบริเวณใกล้เคียงเอง สิ่​่�งที่​่�ต้​้องนำำ�มาวั​ันผ่​่าตั​ัด

- บั​ัญชี​ีรายชื่​่�อยา

- เอกสารประกัน

การให้​้น้ำำ��เกลื​ือ

- ที​ีมผ่​่าตั​ัดจะแทงเข็​็มให้​้น้ำำ��เกลื​ือ เพื่​่�อให้​้ ยาต่​่างๆ ก่​่อนการผ่​่าตั​ัด เช่​่น ยาลดกรด ยาปฏิ​ิชีวี นะ ยาแก้ปวด

- ในห ้ อ งผ่ า ตั ด วิ สั ญ ญี แ พทย์ จ ะใส่ ท่อช่วยหายใจ เพื่อควบคุมการหายใจ หลั​ังผ่​่าตั​ัด

- ผู้​้ป่� ว่ ยจะถู​ูกนำำ�ไปที่​่�ห้​้องรอฟื้​้น� ซึ่​่ง� จะมี​ี พยาบาลคอยวั​ัดความดั​ันเลื​ือด ชี​ีพจร การหายใจ ระดั​ับออกซิ​ิเจน โดย ใกล้​้ชิ​ิด การป้​้องกั​ันปอดบวม และภาวะเลื​ือดดำำ�แข็​็งตั​ัว

- การเคลื่​่� อ นไหว การหายใจลึ​ึ ก ๆ จะช่วยป้องกันความเสี่ยงนี้

- ทุกๆ ชั่วโมง ควรหายใจลึกๆ 5 - 10 ครั้ง และหายใจลึกค้างไว้ประมาณ 3 - 5 วินาที

- ยิง่ การผ่าตัดใชเ้ วลานาน ความเสีย่ งนี้ จะยิ่งมากขึ้น

- ควรลุกเดิน 5 - 6 ครั้ง / วัน ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการผ่าตัดถุงน�้ำดี

7

วิ​ิสั​ัยทั​ัศน์​์ VISION

บ้านแห่งความรักและความเมตตากรุณาของพระเจ้า Home of God’s Love and Compassion

รถประจ�ำทางที่ผ่าน รถไฟฟ้า BTS

17 77 149 สถานีสุรศักดิ์

สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม ได้ที่ : แผนกศัลยกรรม ชั้น 3 อาคารร้อยปีบารมีบุญ โทรศัพท์ 02 838 5555 ต่อ 10340-1 02 838 5568 (สายตรง) 8

ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการผ่าตัดถุงน�้ำดี

I0012-01-1220