Toen ik enkele jaren geleden begon met het verzamelen van informatie over de Tweede Wereldoorlog in Ekeren en een kleine Google Site begon, had ik geen gedacht dat het mij zo ver zou brengen. Zo dacht ik dat het leuk zou zijn om Ekers nieuws op te zoeken uit het interbellum, om onze gemeente in de aanloop naar deze tweede grote wereldbrand te schetsen. Wat waren toen de lokale gebeurtenissen waar de Gazet over berichtte? Eén van die verhalen was een nieuwsbericht dat ik vond in het archief van de GVA. Het betrof een gebeurtenis op 06 maart 1939 aan de Statiestraat:
Na enkele kleine opzoekingen vond ik nog een verwijzing naar dit artikel, en wel in een boek: Spionnen aan de achterdeur: de Duitse Abwehr in België, 1936-1945 door Etienne Verhoeyen. Daar, in een voetnoot, vond ik de apen terug. Wim d’Hooge, Documentatiecentrum Antwerpen Noorderpolders had deze informatie doorgegeven aan de auteurs van het boek die op zoek waren naar de link Obed en Ekeren.
Zo ontstond de eerste link naar de geheim agenten van de Abwehr en Ekeren. Een volgend link was er in één van de werken van Maurice De Wilde : “België in de Tweede Wereldoorlog. Deel 3” uit 1982. Een verhaal over Ekeren, Lagrou en een zender in een Ekerse tuin… Al deze info werd opgeslagen voor verdere opzoekingen. Enkele maanden geleden werd ik gecontacteerd om eens na te gaan of ik beeldmateriaal had voor de activiteiten rond de viering van de bevrijding van Ekeren, dit jaar 75 jaar geleden. In één van die gesprekken kwam het verhaal van een villa Hindustan, een Indiër, Statiestraat, springstoffen, dierentuin,… naar boven als gevolg van een brief van iemand die informatie zocht over een jeugdherinnering. Onmiddellijk dacht ik aan de apenhistorie en de info die ik daarrond had gevonden. De villa kwam daar immers ook in voor en Obed was geboren in Indië, al was ik dat eerst vergeten. Op een stille vrijdagavond zocht ik verder naar informatie over de villa Hindustan. Ik wilde wel eens weten waar deze juist stond in de Statiestraat gezien ze verdwenen was. Over de villa vond ik voorlopig nog niet veel terug, maar wel over Henry Obed. En wel in heel wat publicaties. 1. De NISA : “ DE ABWEHR IN NEDERLAND (1936-1945)” De Netherlands Intelligence Studies Association (NISA) is onafhankelijke groep die academisch onderzoek in Nederland bevordert over diensten bezig met spionage. Of zoals het doel omschrijft: inlichtingen, contra-inlichtingen, veiligheid en verwante activiteiten in het verleden, het heden en de toekomst. Eén van hun onderzoekers, Frans Kluiters, was bezig met een studie over “ DE ABWEHR IN NEDERLAND (1936-1945)” samen met Etienne Verhoeyen. Door Frans' vroegtijdig overlijden kwam het Nederlands gedeelte van het boek niet gereed en publiceerde E. Verhoeyen de Belgische hoofdstukken apart. Dit werd het eerder vermelde boek “Spionnen aan de achterdeur, Antwerpen, Maklu, 2011. Het werk van Frans Kluiters is op te vatten als een naslagwerk over de Abwehr in Nederland tussen 1936 en 1945. Het originele manuscript is in te zien in het onderzoeksarchief van Frans Kluiters in het Nationaal Archief te 's-Gravenhage, inventarisnummer 2.21.424. Je kan het volledig lezen via deze link : https://www.nisa-intelligence.org/nl/node/10 2. Ireland, India and empire: Indo–Irish radical connections, 1919–64 (Studies in Imperialism) door Kate O'Malley (Manchester University Press, 15 mrt. 2010 - 224 pagina's) Dit boek omvat geschiedenis van de Ierse, Indische onafhankelijkheidsstrijders en Britse Imperialistiche en inlichtingendiensten en hoe de spilfiguren zoals Subhas Chandra Bose, Jawaharlal Nehru, Eamon de Valera and Maud Gonne McBride elkaars pad kruisten in, bijvoorbeeld, de IndianIrish Independence League en de League Against Imperialism. Een dertig sleutelfiguren komen in de studie voor. De meeste zijn prominente politieke figuren in India, Ierland en het Verenigd Koninkrijk en organisaties als de IRA en de Britse inlichtingendiensten. Onder de 30 sleutelfiguren vinden we ook Henry Obed. Met een mooie plotwending:
“Henry Obed (–1952) Born in Lucknow (date unascertainable). Indian subversive suspected of arms- and drugs-trafficking. Ran an import and export business in Hamburg, 1922–24. He then moved to Antwerp and established a live animal import and export shop. Avoided arrest and conviction by both the British and Belgian authorities for over twenty years. Eventually arrested in Cork, July 1940, as one of a party of three Axis agents who had landed with sabotage equipment; imprisoned in Ireland, 1940–47. He later claimed that his intention was to establish contact with the IRA. He was murdered in 1952 by his wife, who suspected him of having an affair.”
3. Nazi plot to bomb palace with peas Een artikel in “The Guardian” (link: https://www.theguardian.com/uk/2003/nov/14/freedomofinformation.britishidentity)
4. Bomben in der Erbsendose Een artikel in de “Main Post”van december 2006 , vanuit “Der Spiegel” over Herbert Tributh, één van de personen die samen met Obed werd opgepakt in Ierland in 1940. (Link : https://www.mainpost.de/regional/main-spessart/Bomben-in-derErbsendose;art776,2500170?wt_ref=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F&wt_t=1572044386264)
5. Opération Arthur Een artikel op de Franse website http://www.memoiresdeguerre.com/ van 7 mei 2017 over de “erwtenblikbommen”, een operatie van de Abwehr. Ook op een tweede website, waar alle
codenamen van operaties in WOII worden beschreven, wordt dezelfde info gegeven. (https://codenames.info/operation/artur/) 6. Policing ‘Bengali Terrorism in India and the world” van Silvestri Michael Een derde boek van Silvestri Michael vertelt de geschiedenis van de bestrijding van revolutionaire krachten in de Indische regio van de Bengalen door de politie en Britse inlichtingendiensten tussen 1905 en 1939. Henry Obed is ook hier een sterk aanwezig figuur.
7. Spionnen aan de achterdeur - de Duitse Abwehr in België, 1936-1945., Auteur: Etienne Verhoeyen
8. België in de Tweede Wereldoorlog van Maurice De Wilde: Deel 3: De Nieuwe Orde en Deel 5: De Kollaboratie.
9. Code Breaker: The untold story of Richard Hayes, the Dublin librarian who helped turn the tide of WWII door Marc McMenamin Ook in dit boek wordt verteld over Obed – de schrijver schetst kort het verdere levensverhaal van de 3 in Ierland opgepakte Abwehr agenten.
Dezelfde Obed van de apen in Ekeren…
10. Entangled Biographies: Non-elite South Asian Migrants to Northern Europe in the Interwar Period1 van SVENJA VON JAN Een artikel in Südasien-Chronik - South Asia Chronicle 9/2019, S. 225-241 © SüdasienSeminar der Humboldt-Universität zu Berlin ISBN: 978-3-86004-343-1 Het vertelt het verhaal van 2 Indische migranten. “This essay takes a slightly different path. It investigates the life stories of two subaltern South Asian migrants to Hamburg (and later Antwerp), Hardas Singh and Henry Obed, and thereby juxtaposes them not only to the exclusively elite histories but also de-centralises Berlin as the premier space of Indo-German entanglement.”
HENRY OBED In het boek “Spionnen aan de achterdeur - de Duitse Abwehr in België, 1936-1945., Auteur: Etienne Verhoeyen” staat geen informatie over de periode voor zijn aankomst in Duitsland. Daar leveren de boeken “Ireland, India and empire: Indo–Irish radical connections, 1919–64 (Studies in Imperialism) door Kate O'Malley” “Policing ‘Bengali Terrorism in India and the world” van Silvestri Michael dan weer een antwoord op. Henry Obed werd op 15 april 1895 in Calcutta1, India, geboren met de naam Abid Hussain2. Henry was een moslim. Andere bronnen houden zijn plaats van geboorte bij Lucknow en Michael Silvestri houdt het veilig bij beide mogelijkheden (was born either Lucknow or Calcutta). Hij begon zijn loopbaan als taalcorrector in Calcutta. Vervolgens huwde hij. Zijn schoonvader was een kamerbediende op een schip. Daarover is geen verdere informatie. Wel dat Abid Hussain actief was in het Bengaalse nationalistische verzet tegen de Britse overheersers en de benen nam. In 1915 verliet Obed Calcutta aan boord van de S. S. Clan Macaller als een “saloon boy” en bleef tot 1920 op zee werken
1 2
Grafsteen Henry Obed – Schoonselhof Antwerpen Policing ‘Bengali Terrorism’ in India and the World – Michael Silvestri
Foto uit het vreemdelingendossier Stad Antwerpen 31 maart 1924 De volgende verhalen van Obed vertellen over zijn leven als Lascar. Een lascar was de benaming voor duizenden Indische en Oosterse zeelieden en militiemannen die als matrozen en bedienden werkten voor de Europeanen, overal over de wereld. Zij maakten een belangrijk deel uit van de matrozen op Britse schepen. In 1937 vormden zij een vierde van alle matrozen op koopvaardijschepen onder de Britse vlag. Maar de registratie betreffende de juiste identiteit en namen van deze matrozen liep niet altijd van een leien dakje. Zeker is dat Obed één van de veertien zeemannen was die aanmonsterden op de S.S. Sagh Harbour in de haven van Nuevitas in Cuba. Hij werd geregistreerd als Maltees en niet als Indiër. Zo arriveerde hij in oktober 1919 in de haven van New York aan boord van de S.S. Sagh Harbour. Uiteindelijk, op 18 oktober 1920, monsterde hij af (of deserteerde) van de Spartan Prince uit Hull, in de haven van New York. Zo bleef hij nog ongeveer een jaar varen tussen Latijns Amerika en de Verenigde Staten. Daarna verliet hij Noord Amerika en reisde naar Londen. Henry Obed, alias Abid Hussain, alias Muhammad Hussain, die zaken wilde doen, veranderde zijn naam om beter over te komen bij zijn Europese klanten, maar bij zijn contacten met de Lascars bleef hij zijn Moslimalias gebruiken. In 1922 vroeg Obed een nieuw paspoort aan in Londen en reisde hij af naar Hamburg. Eénmaal in Hamburg, stichtte Henry Obed een import-export bedrijf op in samenwerking met de Duitse firma Rud Schönheit & Co. In Hamburg kwam Obed in contact Indische communisten en Indische nationalistische revolutionairen. Zo recruteerde hij Indische matrozen om meetings bij te wonen van Manabendra Nath Roy, geboren als Narendra Nath Bhattacharya, een Indiase revolutionaire, radicale activist en politieke theoreticus, evenals een bekende filosoof in de 20e eeuw. Roy was een oprichter van de Mexicaanse Communistische Partij en de Communistische Partij van India. Hij was, net als Obed, afkomstig uit de Bengalen en actief tegen de Britse overheersers. Een Indische zeeman die in Calcutta was opgepakt door de politie, verklaarde dat hij en 11 andere matrozen door Obed in Duitsland werden gevraagd om lezingen bij te wonen van M.N. Roy. Deze had plannen om een Indische zeeliedenvakbond op te richten. Ook werd hen vertelt hoe zij in Hamburg goedkoop aan wapens kunnen komen om deze in Calcutta te verkopen. Dankzij Roy kwam Obed ook in contact met Roddy Connolly van de Ierse socialistische republikeinse partij, de latere oprichter van de Ierse Arbeiderspartij. Connolly was na de Paasopstand uitgeweken en in Duitsland terecht gekomen. Hij was de zoon van James Connolly, één van de leiders van de Paasopstand. Was Obed betrokken partij als nationalist of uit puur geldgewin? Wat vaststaat is dat, uit een rapport van de IPI (Indian Political Intelligence) uit 1922, blijkt dat zowel de Ierse als de Indische nationalisten gebruik maakten van Duitse wapens afkomstig van een firma uit Hamburg. Een firma in de handen van Obed. In 1923 arresteerde de Bengaalse politie Ullaskar Dutta, een bekende Bengaalse Indiase revolutionair, met het adres van Obed in zijn bezit.
Uiteindelijk kwam aan dit verhaal een eind. Op 14 januari 1924 (15 februari 1924 volgens het dossier van Obed) huwde hij Caroline Margaretta Homann.
Dossier OBED :
Dossier Homann
In datzelfde jaar week Obed uit naar Antwerpen. Blijkbaar omdat hij door de Hamburgse politie werd verdacht van drugssmokkel (cocaĂŻnesmokkel). Op 13 maart 1924 kwam hij aan in Antwerpen: beroep zeeman. Als laatste adres in het buitenland liet hij noteren : Guilfordstreet 19, vlakbij Russel Square in Londen. Beroep zeeman, maar met het doen om een winkel te openen. Hij heeft chequeboek ter waarde van 150 Pond Sterling bij zich. Op 14 april 1924 wordt zijn echtgenote geregistreerd in Antwerpen. Het koppel verhuisd een aantal keren. Het eerste genoteerde adres was Jezusstraat 34. Ook had hij een adres op de Kaasrui, Minderbroedersrui 24 en Kommekensstraat 6. Op 14 augustus 1924 werd de zeemanswinkel gesticht. In 1925 was Obed al onderwerp van onderzoek:
De zeemanswinkel opende hij aan de Sint-Aldegondiskaai 14. Eerst met kleding en allerlei importen exportgoederen voor zeelieden. Hij richtte zich vooral op Indische zeelieden. Zijn zaak liep zere voorspoedig en al snel begon Obed met de import en verkoop van exotische dieren uit India. Hij werd de alleenvertegenwoordiger voor Europa van een grote Indische dierenhandelaar uit Karachi, Hussain Buxsh. Reeds in 1930 was Obed een gerespecteerd zakenman en eigenaar van 2 wagens, een vrachtwagen, een dierenwinkel in de Lange Gasthuisstraat, de villa in Ekeren,‌ Vanaf 1935 woont het koppel aan de Sint Aldegonduskaai. In 1933 vond het incident met de apen in Ekeren plaats.Maar het verhaal van de ontsnapte apen kreeg nog een staartje. Op zijn strafregister lezen we de volgende veroordeling
De dierenhandel was gevestigd aan de Lange Gasthuisstraat 38. Als depot gebruikte hij een loods in de tuin van “Villa Hindoustan” aan de Statiestraat in Ekeren. Wanneer Buxsh in 1933 sterft, neemt Obed zijn handel over en blijft een belangrijke leverancier van dieren voor Europese en Amerikaanse zoo’s. Maar ondanks zijn succes als zakenman kwam hij regelmatig in aanvaring met de Britse Geheime dienst, de Antwerpse politie en zakenrivalen. Zo werd hij in 1935 in Calcutta opgepakt op verdenking van wapensmokkel. Hij werd uiteindelijk vrijgesproken maar zijn paspoort werd hem afgenomen. Hij vertrok (illegaal) als zeeman op een schip terug naar Antwerpen. Op 10 mei 1940 viel Duitsland België binnen. De dag voordien werd een aanhoudingsbevel uitgevaardigd voor Henry Obed.
Obed was een agent van de Duitse Abwehr. In juni 1940 werd hij opgepakt in Ierland, samen met 2 andere geheim agenten.
Na het einde van de oorlog loopt het even verkeerd met zijn echtgenote. Op 7 november 1944 werd ze aangehouden door de Engelsen. Twee maanden later, op 9 januari 1945, werd ze terug vrijgelaten. Haar huis aan de Sint Aldegondiskaai was geplunderd. Omdat ze mensen in haar omgeving zag rondlopen met kleding, afkomstig uit haar huis, ging ze klacht neerleggen bij de politie. In 1947 kwam Obed vrij. Maar hij werd gedeporteerd, via Londen naar India. Hij mocht voorlopig niet terugkeren naar Antwerpen omwille van zijn oorlogsverleden. Dat Obed over invloedrijke contacten beschikte was duidelijk. Hij schreef rechtstreeks met Nehru om een paspoort aan te vragen om naar België terug te keren. Eén van zijn vrienden uit Lucknow schreef de minister van Binnenlandse zaken, Vallabhbhai Patel aan met de opmerking dat Obed en zijn familie buren van hem zijn. Pas na de Indische onafhankelijkheid in augustus 1947, verkreeg hij een paspoort en visum om terug naar zijn vrouw in Antwerpen terug te keren einde jaren 40
Op 15 maart 1949 kwam hij via Marseille terug naar België. Obed werd geïnterneerd in het Klein Kasteeltje tot 14 juni 1950 en kwam dan terug in Antwerpen aan.
Amper 8 maanden later overleed hij.
. Henry Obed overleed te Antwerpen op 21 februari 1951.
Zijn echtgenote trachtte blijkbaar nog uit te wijken naar India, doch verkreeg geen Indische nationaliteit.
Uiteindelijk vestigde ze zich in 1964 in Ekeren en had de Britse nationaliteit behouden na de dood van haar man (Archief Gemeente Ekeren, vreemdelingendossier 2389, C. Homann) Henry Obed ligt begraven op het Schoonselhof. In de beschrijving van de bijzondere graven op het Schoonselhof wordt hij aangeduid als “handelaar”.
Obed werd niet vermoord door zijn vrouw omwille van een affaire (zie boek2 van Kate O’Malley). Hij stierf wel op een heel ongewone wijze. Hierover vond ik de volgende akte en krantenartikelen:
FEITEN, FICTIE, VERONDERSTELLINGEN… Zoals in alle verhalen met betrekking tot “geheime diensten” is er veel niet zeker. Zelfs in de verschillende boeken gaat men uit van veronderstellingen. Daarom een aantal feiten uit verschillende bronnen op een rijtje:
Volgens een informant van de Franse dienst maakte Obed in Antwerpen anti-Britse en proDuitse propaganda onder Indische zeelieden. In geval van bezetting van België door de FransBritse legers na een Duitse inval zouden de Duitsers Obed belasten met het huisvesten van saboteurs. Of dit waar was, is niet bekend. Wel zeker is dat Obed al langer een agent van Abwehr II was.
De Abwehr werd opgericht in 1866. Na de capitulatie van Duitsland op het einde van de Eerste Wereldoorlog werd de dienst ontbonden, maar toen Duitsland in 1921 toestemming kreeg om weer een klein leger op te bouwen werd deze dienst al snel opnieuw opgericht. Dat was ook de periode dat onze anti-Britse Indische activist naar Hamburg afzakte. Voor de Tweede Wereldoorlog bestond het takenpakket uit industriële en militaire spionage, contra-spionage en sabotage. De Abwehr trachtte de verkiezingen in de VS te beïnvloeden om te voorkomen dat F.D. Roosevelt, die vóór oorlogshulp was aan de Britten, herkozen zou worden. Er opereerden Abwehr-netwerken in Engeland om informatie over locatie en slagkracht van Engelse troepen door te spelen. Voorts werden er contacten gelegd met pro-Duitse strekkingen en anti-Britse groeperingen over de wereld. De Abwehr was ook verantwoordelijk voor infiltratie van buitenlandse ambassades, had geheime netwerken in neutraal Zweden en steunde Generaal Franco in Spanje. In de nacht van 15 op 16 januari 1940 keerde Sonderführer Kurt Haller, van afdeling 1 West van Abwehr II, terug van een reis naar België. Hij had propaganda- en sabotagemateriaal naar Brussel en Antwerpen gebracht. Hij was als diplomatieke koerier naar België gekomen met in zijn valies 6 tijdbommen die voor Obed waren bestemd en die door Obed of zijn medewerkers op Britse schepen moesten worden geplaatst. Haller voegde eraan toe dat Obed al lang voor de sabotagesectie van 1 West werkte, maar dat de Abwehr ongerust was dat Obed door de Belgische veiligheidsdiensten in de gaten werd gehouden. (SOMA AA 1222. Diensttagebuch Abwehr II, 16-1-1940). Obed werkte samen met enkele in Antwerpen verblijvende Spanjaarden. Deze verschaften aan Ernesto de Zulueta - de officieuze vertegenwoordiger van Franco in België - tussen 1937 en 1939 gegevens over schepen die vanuit Antwerpen naar Spanje voeren en over antiFranco gezinde landgenoten. Eén van de Spanjaarden die voor Zulueta werkten, Eugène Elias, bracht in opdracht van Obed pakjes met springstof aan boord van diverse schepen.( SOMA AA 1312. Dossier L.-F. Meeuwis/E. Elias); 7 juli 1940 : Op Toe Head in de omgeving van Skibbereen, aan de kust van Zuidwest-Ierland zette kapitein Christian Nissen in de vroege ochtend drie mannen aan wal: twee Duitsers uit Zuidwest-Afrika, Helmuth Tributh en Otto Dietergärtner, en onze Indiër Henry Obed. Het drietal was op 3 juli met de kotter “Soizic” vanuit Brest vertrokken. De Duitse schipper Nissen alias Hein Mücke, rapporteerde Nissen de succesvolle landing per rubberboot. In het Diensttagebuch van Abwehr II werd genoteerd : ‘Gemäβ Funkspruch aus Brest ist der Kutter des ersten Unternehmens “Hummer” nach Absetzung der Agenten wieder nach Brest zurückgekehrt.’ Deze actie was een onderdeel van het Abwehr-plan “Unternehmen Hummer” (Kreeft) dat in werking werd op 22 juni 1940. Hitler had de Abwehr het bevel gegeven om zich in de eerste plaats tegen Engeland te richten. Maar het drietal werd door hun opvallende gedrag – ze wisten niet waar ze zich bevondenbinnen de 24 uur aangehouden. Ongeveer tien dagen na hun arrestatie raakte de Abwehr daarvan op de hoogte. Canaris verbood daarna dat agenten voor Groot-Brittannië nog via Ierland werden uitgezonden. Hun verhaal, dat ze als vluchtelingen naar Ierland waren gekomen werd al snel ontkracht. Het sabotagemateriaal dat ze hadden meegenomen springstof en ontstekers - werd gevonden. Het was verstopt in conservenblikken. Toch bleven ze hun verhaal tegenover het Ierse gerecht volhouden. Al eind juli werden ze tot zeven jaar opsluiting veroordeeld. In 1947, 2 jaar na de oorlog, kwamen ze vrij.
Obed vertelde aan medegevangenen dat hij wapens naar het IRA had moeten smokkelen, zodat de Britse oorlogsinspanning in Noord-Ierland gesaboteerd kon worden; Volgens een Britse informant hadden de drie de opdracht het Buckingham Palace op te blazen; ’ (Mission impossible: the peashooter plot on Palace, Daily Telegraph, 14-11-2003) Ondanks al deze feiten zijn zijn goederen na de oorlog niet onder sequester geplaatst of in beslag genomen (zoals bij collaborateurs en Duitse ondernemingen wel gebeurde), duikt hij in geen enkel proces op… Enkel van maart 1949 tot juni 1950 werd deze Adwehr agent geïnterneerd in het Klein Kasteeltje. Zijn Duitse vrouw heeft zelfs de Britse nationaliteit mogen behouden. Het is onbekend hoe en wanneer hij werd gerekruteerd. Zoals eerder gemeld heette zijn echtgenote Homann. Er is een Abwehr-werver met die achternaam bekend. Otto Homann, een medische assistent in Hannover die de ‘Gesundbeter’ werd genoemd. In 1938 rekruteerde Homann voor Pheiffers Nebenstelle de Nederlandse dierenhandelaar Albert Meems die één van Strauchs agenten was in het R-Netz. De connectie met de handel in dieren valt hierbij op en het is voorstelbaar dat Obed via de dierenhandelaar Meems is gerekruteerd of dat zijn echtgenote via familie bij Obed terecht is gekomen.