c u r am ar e
134
Koplopers in de zorg
Gehandicaptenzorg
GGZ
Jeugdzorg
Maatschappelijke Ondersteuning
Ouderenzorg
Ziekenhuizen en klinieken
Ondersteunende organisaties
Op het Zuid-Hollandse Goeree -Over flakkee heeft CuraMare een organisatie opgezet die ziekenhuiszorg, verpleging en verzorging en thuiszorg naadloos op elkaar laat aansluiten. Zorg op maat en op locatie, bij voorkeur dus thuis, is de kern van het brede zorgaanbod van CuraMare dat oude waarden heeft weten te behouden in een organisatie die is geoutilleerd voor een nieuw tijdsgewricht.
Optimale ketenzorg In de regio van Goeree-Overflakkee, westelijk Voorne-Putten en omliggende gebieden biedt CuraMare ziekenhuiszorg, verpleging en verzorging in de thuissituatie, in woonzorgcomplexen en binnen zorgcentra. Het aanbod in zorgcentra beperkt zich tot GoereeOverflakkee. Daarnaast behoren ook diensten als fysiotherapie, logopedie, maatschappelijk werk, revalidatie-activiteiten en serviceproducten, zoals bijvoorbeeld tafeltje-dek-je, tot het standaard aanbod. Ontstaansgeschiedenis
De kern van CuraMare ontstond in de dertiger jaren van de vorige eeuw toen een legaat van mevrouw Van Weel het mogelijk maakte onder haar naam een ziekenhuis te stichten. Het reeds bestaande Bethesdaziekenhuis te Dirksland werd daar aangekoppeld waarna de organisatie verder ging onder de nog steeds gebruikte naam: ‘Het van Weel Bethesdaziekenhuis’. De ouderenzorg in die periode was vooral armenzorg, maar in 1953 werd in Sommelsdijk verzorgingshuis ‘De Goede Ree’ geopend, gevolgd in de zeventiger jaren door het verzorgingshuis ‘Ebbe en Vloed’ in Oude Tonge, verpleeghuis ‘De Samaritaan’ in Sommelsdijk, verzorgingshuis ‘Geldershof ’ in Dirksland en verzorgingshuis ‘De Vliedberg’ in Ouddorp. Initiatiefnemers waren de diverse protestante kerken, dan wel de burgerlijke
gemeente, waardoor er op basis van de lokale situatie een breed palet ontstond van neutrale tot organisaties met een overwegende rol van de kerken die het bestuur op zich namen. In de loop der tijd raakten organisaties steeds meer met elkaar vervlochten, waarbij ze door de specifieke lokale omstandigheden soms voor liepen op ontwikkelingen in de rest van het land. Zo waren de eerste verpleeghuisunits in ziekenhuizen en verzorgingshuizen hier te vinden. Na de eeuwwisseling werd er steeds meer gesproken over bestuurlijke en juridische samenwerking, hetgeen resulteerde in een overkoepelende stichting waarin alle betrokken organisaties participeerden door middel van een personele unie op bestuurlijk vlak. In 2008 werd de laatste stap op het terrein van samenwerking gezet: van personele unie naar een moederstichting met drie dochterstichtingen. Een sterk punt van het hedendaagse CuraMare is dat binnen het concern de ziekenhuiszorg de verpleging en verzorging en thuiszorg, in toenemende mate en in veel gevallen naadloos op elkaar aansluiten. Hierdoor ontstaan steeds meer ketenzorgproducten en krijgt de bewoner c.q. patiënt zoveel mogelijk de zorg, die hij of zij behoeft en op de plaats, waar deze zorg het beste geleverd kan worden. Ook kan de ontwikkeling van zogenaamde zorgpaden
“De wortels van de organisatie moet je altijd goed verzorgen.” Wim Driesse
Koplopers in de zorg
135
c u r am ar e
“We leveren compensatie voor de beperkingen die met ouder worden gepaard gaan. En onze cliënten hebben recht op de privacy van een eigen woning, met ruimte voor een natuurlijk familieleven en – niet onbelangrijk – de mogelijkheid om zelf te koken als men dat wil”.
overwogen worden waarbij de behandeling als vervolg op een bepaalde diagnose zowel elementen van ziekenhuiszorg als van verpleging en verzorging en wonen bevat. Van de oude naar de nieuwe wereld
Wim Driesse werd na uiteenlopende functies binnen de GGZ als interim manager bij de organisatie betrokken om in 2008 een van de drie leden van de Raad van Bestuur te worden. Hij kreeg de portefeuille thuiszorg en ouderenzorg, en een deel van de portefeuille van de ondersteunende diensten. Hij trof binnen zijn portefeuille een traditionele intramurale organisatie aan, die daarnaast ook thuiszorg aanbood. Dit prikkelde zijn eigen ideeën op het terrein van de ouderenzorg en zijn opvatting dat je mensen aan je moet binden door het delen van de kernwaarden. Kernwaarden die in zijn ogen een grote rol zouden moeten spelen in de dienstverlening zijn kleinschaligheid, keuzevrijheid, waardigheid, zelfstandigheid en privacy. Deze waarden dienen duidelijk herkenbaar te zijn in de missie, visie en strategie van de organisatie. Binnen de huidige financiële kaders is het de uitdaging om deze kernwaarden en hun consequenties voor de organisatie in balans te brengen met het denken in kosten/ opbrengsten en efficiency. De situatie binnen CuraMare leerde Wim Driesse al snel dat hoezeer men ook deze waarden centraal stelt, de realiteit zijn grenzen kent. Zo waren er veel 136
Koplopers in de zorg
oude accommodaties, waarin niets werkte en waar de mensen geen privacy hadden, waardoor er soms sprake was van niet menswaardige situaties. Besloten werd om deze accommodaties het draaipunt te laten worden in de paradigmashift die men voor ogen had. In de toekomstige organisatie zou ‘ondersteunen’ in plaats van ‘overnemen’ centraal staan: “We leveren compensatie voor de beperkingen die met ouder worden gepaard gaan. En onze cliënten hebben recht op de privacy van een eigen woning, met ruimte voor een natuurlijk familieleven en – niet onbelangrijk – de mogelijkheid om zelf te koken als men dat wil”. De uitdaging voor CuraMare was een transitie van de ‘oude’ wereld naar de ‘nieuwe’ wereld mogelijk te maken, van het oude paradigma naar het nieuwe paradigma. “We zijn op zoek naar een balans tussen de altijd schaarse middelen die beschikbaar zijn en onze waarden. Dit doen we in afstemming met de mogelijkheden van cliënten, familieleden en mantelzorgers. Met elkaar sta je voor het zelfde vraagstuk: het optimaliseren van waardigheid, zelfstandigheid en privacy, ondanks de beperkingen. Dat kan alleen als er wat te kiezen valt en dat kan alleen met maatwerk, kleinschaligheid.” Zorg en locaties
De route van de oude naar de nieuwe wereld startte bij een richtinggevend document getiteld ‘Zorg dicht bij huis’ met daarin de missie van de organisatie: thuiszorg en verzorgings-
en verpleeghuiszorg zouden zoveel mogelijk over de kleine dorpen worden verspreid. In het daarop volgende Meerjarenbeleidsplan werd deze missie vertaald in een visie en kernwaarden en werden de consequenties daarvan voor zorg en vastgoed weergegeven. Gezien de uitgangssituatie van het vastgoed en de veranderende regelgeving waarbij de organisatie zelf risicodragend zou worden, waren op dit terrein überhaupt ingrijpende veranderingen aan de orde. Wim Driesse had al met het systeem van all-in budgetten gewerkt in de GGZ en op basis van zijn ervaringen werd een businesscase voor het vastgoed ontwikkeld. Uitgangspunt waren nieuwe gebouwen op basis van de eerder genoemde kernwaarden, die de toetsing aan de financieringsnormen zou kunnen doorstaan. Deze kernwaarden werden vertaald in het programma van eisen voor de nieuwe gebouwen. De consequenties daarvan werden doorgesproken met de managers: zij moesten zorgen voor de uitwerking in de dagelijkse praktijk. Er zijn nu vijf locaties voor ouderenzorg en dat zullen er uiteindelijk vier worden. Als eerste was de locatie in Sommelsdijk aan de beurt. Van oorsprong herbergde deze locatie een verpleeghuis in de stijl van de jaren zeventig en een honderdtal zogenaamde aanleunwoningen. De eerste fase van de nieuwe locatie Nieuw Rijsenburgh is in april 2012 feestelijk geopend. Naast Nieuw Rijsenburgh wordt er sinds kort ook gebouwd aan de
Gehandicaptenzorg
GGZ
Jeugdzorg
Maatschappelijke Ondersteuning
Ouderenzorg
Ziekenhuizen en klinieken
Ondersteunende organisaties
Kenmerken nieuwe wereld
kenmerken oude wereld
Zorgtaken afhandelen
Cliënt op basis van wensen ondersteunen in het dagelijks leven
Gebouw is een instrument met een minimale plaats voor de cliënt
Gebouw is een woning met privacy
Waardigheid en zelfstandigheid onder druk
Waardigheid en zelfstandigheid zijn optimaal
Schaalgrootte levert efficiencyvoordelen
Kleinschaligheid en menselijke maat
Standaardisatie
Keuzemogelijkheden
Kostenbeheersing
Creëren van toegevoegde waarde
Sturen op resultaat
Sturen op verbinding
Koplopers in de zorg
137
c u r am ar e
Paradigmashift CuraMare laat een mooi voorbeeld zien van een paradigamashift die zich op meerdere plaatsen in de zorg voordoet. Centraal hierin is de overgang van een organisatie waarin planning & control naast allerlei structuren en systemen centraal staat, naar een organisatie waar de nadruk ligt op vakmanschap, vertrouwen in de medewerkers en verbinding met medewerkers en klanten. Waar in de ene type organisatie de regels de scepter zwaaien (rule based), staan in het andere type organisatie de waarden centraal (principle based). Het oude type organisatie wordt geleid door reactief boekhoudkundige parameters, in de nieuwe organisatie is de kwaliteit in de ogen van de klanten de maat der dingen. In de oude organisatie is het risicodenken diep verankerd, in nieuwe organisatie is weer ruimte voor inspiratie en passie. En kwaliteit wordt in de oude organisatie geborgd in al dan niet complexe systemen, in de nieuwe organisatie vertrouwt men op het vakmanschap en de kwaliteit, en vooral de passie van de medewerkers.
138
Koplopers in de zorg
nieuwe Vliedberg in Ouddorp en sinds vorig jaar aan Ebbe en Vloed te Oude Tonge. Voor Geldershof in Dirksland zal in de zomer van 2012 een beslissing genomen worden hoe en wanneer daar vernieuwbouw zal plaatsvinden. De kleinschaligheid in de nieuwbouw wordt in groter verband ontwikkeld, mede vanwege de voordelen die het heeft om meerdere kleinschalige eenheden op één locatie te combineren. Wim Driesse: “Je moet kleinschaligheid niet overdrijven, dan wordt het te duur.” De ervaring van CuraMare gedurende dit traject leert dat kleinschalige accommodaties leiden tot kleinschalig organiseren met de klant centraal en de verantwoordelijkheden laag in de organisatie. Managers, medewerkers, klanten en familie veranderen – soms noodgedwongen – mee. Met andere woorden: de andere wijze van bouwen werd de drager van een paradigmashift. Prezo: Kwaliteit die aansluit op de realiteit
In dezelfde periode voltrok zich een andere grote verandering: de overgang naar een nieuw kwaliteitsmanagementsysteem dat beter aansloot op de ambities en realiteit van CuraMare: het PREZO-model van Stichting Perspekt. Binnen dit model zijn de resultaten voor de klant leidend bij de inrichting van de organisatie. De naam PREZO is een samenvoeging van PREstaties en Zorg, de methodiek is door Stichting Perspekt in opdracht van ActiZ, de koepel van organisaties op het terrein van
wonen, zorg en preventie, ontwikkeld. Binnen het nieuwe systeem staan niet langer de procedures en protocollen centraal, maar de resultaten voor de cliënt. Het is vooral een praktisch werkmodel voor de dagelijkse praktijk van medewerkers op de werkvloer en tevens een instrument voor bestuurders en managers om te sturen op prestaties. PREZO is gebaseerd op de normen voor verantwoorde zorg waarin de kwaliteit van leven centraal staan: keuzevrijheid, eigen regie en veiligheid staan centraal. Dit vraagt om vraaggerichte zorg die de individuele kwaliteit van leven van de cliënt ondersteunt. Bij deze benadering past geen ingeregelde organisatie, maar handelingsruimte voor vakbekwame zorgprofessionals om vraaggerichte zorg te kunnen bieden. Het betekent ook managen vanuit de inhoud en vraagt een verschuiving van ‘systeemkwaliteit’ naar ‘outputkwaliteit’, van denken vanuit randvoorwaarden naar denken vanuit prestaties voor de cliënt. Ondanks de aanzienlijke veranderingen die reeds hebben plaatsgevonden, zijn de ambities van CuraMare voor de toekomst nog substantieel. Naast het veelomvattende bouwprogramma dat het aanzicht van de organisatie en haar maatschappelijk zwaar verankerde rol sterk zal veranderen, is de uitdaging in de toekomst vraagstukken zo klein mogelijk te houden: emoties kan men niet oplossen, alle praktische zaken wel. Het specifieke karakter van de dorpen zorgt voor stabiliteit en sluit aan bij de uitgangspunten van een healing environment. Daarnaast wil men in de nabije toekomst meer de combinatie met horeca en toerisme proberen op te zoeken om de ontmoeting met de cliënten te stimuleren.
Gehandicaptenzorg
GGZ
Jeugdzorg
Maatschappelijke Ondersteuning
Ouderenzorg
Ziekenhuizen en klinieken
Ondersteunende organisaties
Nieuw Rijsenburgh Het nieuwe complex Nieuw Rijsenburgh in Sommelsdijk is een residentie met allure in een parkachtige omgeving. Voor cliënten aangewezen op verpleeghuiszorg is er een complex gerealiseerd waar, ondanks de intense 24-uurs zorgbehoefte, het wonen en leven “zoals je gewend bent” op de voorgrond staat. Uitgangspunt zijn 140 ruime en lichte appartementen met volledige keuken en ruime badkamer. Deze zijn verdeeld over 4 gebouwen. Voor mensen met behoefte aan 24-uurs toezicht zijn op de begane grond van deze gebouwen 12 woningen gerealiseerd met ieder zeven zit-slaapkamers alsmede per woning een gezamenlijke grote huiskamer. Alle woningen zijn voorzien van de nieuwste technieken op het gebied van communicatie, veiligheid en comfort. Te denken valt hierbij aan cameraverbindingen, bediening op afstand van deuren en zonwering, dwaaldetectiesystemen enz. Naast het woonprogramma kent het complex voorzieningen op het gebied van poliklinische revalidatie en ouderenzorg alsmede een uitgebreide accommodatie voor ontmoeting, informatie en het genieten van horeca geneugten. Tevens zijn diverse ruimten geschikt voor grotere bijeenkomsten van zowel zorgprofessionals als cliënten en andere belangstellenden. Onderdeel hiervan is de verfijnd ingerichte Lukaskapel die bij uitstek geschikt is voor religieuze bijeenkomsten ten behoeve van de doelgroep. In de keuze voor materialen en de inrichting van het buitenterrein is rekening gehouden met de principes van healing environment. Tenslotte wil deze voorziening door zijn o penheid in alle opzichten uitnodigen om als familie of dorpsbewoner op een natuurlijke manier in te voegen in het dagelijks leven van de bewoners van Nieuw Rijsenburgh. Met het oog op tijdelijk verblijf als recreant met een z orgvraag, respijtzorg ten behoeve van de thuissituatie of deelname aan revalidatieprogramma’s zijn bovendien 24 hotelkamers in het gebouw beschikbaar. De energievoorziening van het complex is door middel van uitgekiende regeltechniek en warmte-koude opslag in de bodem optimaal duurzaam gemaakt.
Koplopers in de zorg
139