GlaxoSmithKline

GME L AEX OS P LU MS ITH GR K LI O ENPE

290

KOPLOPERS IN DE ZORG

Gehandicaptenzorg

GGZ

Jeugdzorg

Maatschappelijke Ondersteuning

VVT

Ziekenhuizen en Klinieken

Life Science & Health

GlaxoSmithKline ontwikkelt zich van geneesmiddelenleverancier tot een partner in zorginnovatie. Samenwerking en co-creatie zijn daarin sleutelbegrippen.

Het gaat om innovatie binnen de zorg die kwaliteit oplevert voor de patiënt en tegelijkertijd kostenbesparing voor het gezondheidszorgsysteem. De farmaceut werkt nauw samen met andere partijen in de zorgketen om het uiteindelijke behandelresultaat verder te verbeteren en een bijdrage te leveren aan een duurzaam zorgstelsel.

Innoveren met zorg GlaxoSmithKline (GSK) is een internationaal farmaceutisch bedrijf met een sterke focus op innovatie die kwaliteit en waarde toevoegt voor patiënten. De organisatie heeft kantoren in meer dan honderd landen en enkele grote onderzoekscentra in Engeland, de Verenigde Staten, België en China. In Nederland vindt, naast marketing en verkoop van geneesmiddelen, heel veel klinisch onderzoek plaats. GSK richt zich op vernieuwende geneesmiddelen, vaccins en consumentenproducten met als doel het mensen mogelijk te maken actief te blijven, zich beter te voelen en langer te leven.

Als een van de weinige farmaceutische bedrijven onderzoekt GSK de behandeling en preventie van de drie aandoeningen die de World Health Organization als hoogste prioriteit beschouwt: hiv/aids, tuberculose en malaria.

Het bedrijf speelt ook in op procesinnovaties binnen het kader van de behandeling, en werkt daarom samen met andere partijen in de zorg die een belangrijke bijdrage leveren aan een optimaal behandelresultaat, zoals huisartsen. Goede voorbeelden van resultaten van co-creatie zijn ‘Insider’, een ICT product voor de huisartsenpraktijk dat inzicht geeft in de kwaliteit van zorg, en mijnCOPDcoach, een online begeleidings programma voor COPD-patiënten dat deel uitmaakt van hun behandelrelatie met de huisarts. Daarnaast anticipeert GSK op toekomstige ontwikkelin-

gen, onder meer door gebruik te maken van een scenariomethodiek.

Kijkend naar de toekomst: scenarioplanning.

GSK heeft in 2011 vier scenario’s in kaart gebracht die richting geven aan een toekomstige positie voor farmaceutische bedrijven binnen de gezondheidszorg. Een en ander is te lezen in de publicatie ‘Healthy, wealthy or both?’

Scenarioplanning is een werkwijze die veelal wordt toegepast door sectoren die worden geconfronteerd met mogelijke discontinuïteit, bijvoorbeeld door veranderende marktomstandigheden, nieuwe technologieën en/of veranderende wetgeving. Factoren die stuk voor stuk een rol spelen binnen de Nederlandse farmacotherapeutische zorg. Scenario’s brengen per factor in beeld hoe de toekomst er mogelijk uit gaat zien.

In de publicatie worden vier werelden voorgesteld: t ‘Take it or leave it’: de zorgverzekeraars regisseren de farmacie en sturen op kosten c.q. prijs. t ‘Papa knows best’: de zorgverzekeraars regisseren de farmacie, maar in tegenstelling tot het eerste scenario sturen ze op kwaliteit. t ‘@ Your service’: de zorgaanbieders regisseren de farmacie en sturen op kwaliteit.

“De uitdagingen in de zorg zijn alleen op te vangen als alle partijen met elkaar samenwerken om de zorg efficiënter en beter te maken.”

Marc Koolen, hoofd afdeling Zorginnovatie GSK en huisarts Boudewijn Dierick

KOPLOPERS IN DE ZORG

291

G L A X OS M I T H K LI N E

“Sommige informatiesystemen zijn nog als ‘kijkdozen’: je kunt er wel in kijken, maar geen kwaliteitsdata uit halen.”

Marc Koolen

t

‘Postcode zorg’: ook hier regisseren de zorgaanbieders de farmacie, maar sturen dan op kosten c.q. prijs.

Deze vier scenario’s zijn voorgelegd aan beleidsmakers en bestuurders uit de zorgsector, die feedback gaven over de waarschijnlijkheid ervan. Het ‘Take it or leave it’- scenario wordt door velen als meest voor de hand liggend gezien: een wereld waarin de zorgverzekeraar dominant is en waarin vooral op kosten wordt gestuurd.

Voor een belangrijk deel wordt deze focus op kosten veroorzaakt door het feit dat in de zorgsector inzicht in kwaliteit en kwaliteitsindicatoren nog maar weinig ontwikkeld is.

Kwaliteit wordt nog steeds gemeten op basis van input (interventies), en niet wat die interventies opleveren voor de patiënt (output).

Veel relevante informatie zit in het systeem, maar is daar niet uit te halen. Binnen die context zijn de huidige ICT mogelijkheden dus een remmende factor. Reden voor GSK om hierin te investeren. Kwaliteitsparameters, noodzakelijk om de toegevoegde waarde en effecten van geneesmiddelen te monitoren, en ook de kwaliteit van de geleverde zorg aan de patiënt(‘pay-for-performance’), worden zo concreet en meetbaar gemaakt. Op deze wijze is tevens proactieve sturing in ziekteprocessen mogelijk, met veel voordelen voor behandelaar en patiënt.

292

KOPLOPERS IN DE ZORG

Gehandicaptenzorg

GGZ

Jeugdzorg

Maatschappelijke Ondersteuning

VVT

Ziekenhuizen en Klinieken

Life Science & Health

“We moeten toe naar een anticiperend zorgstelsel, waarbij de huisarts op basis van kwaliteitsuitkomsten en populatiegegevens patiënten oproept.

In het verleden was het probleem dat men niet over de relevante data kon beschikken. Nu kan dat wel.”

Boudewijn Dierick

‘Insider’- Leren van informatie

SAMENWERKING ALS SLEUTEL VOOR SUCCES In de opvatting van GSK is voor echte innovatie in de gezondheidszorg – die waarde toevoegt voor patiënt en systeem – samenwerking tussen alle betrokken partijen nodig. Het is in de zorg niet mogelijk nieuwe dingen te bedenken vanachter het eigen bureau. Het is nodig daar vele partijen in het zorgveld bij te betrekken.

In dat kader is sociale innovatie een conditio sine qua non. Daadwerkelijk en concreet uitgaan van het perspectief van de patiënt heeft bedrijfsmatige consequenties voor de farmaceutische bedrijfstak. GSK heeft organisatorische aanpassingen doorgevoerd. Het maakt namelijk een groot verschil of je doel is een geneesmiddel te produceren dat volgens de registratieautoriteiten toegevoegde waarde heeft, of een middel dat vanuit het perspectief van de patiënt echte gezondheidswinst oplevert. Dat betekent: al in een vroeg stadium samenwerken met patiënten en zorgaanbieders, en voortdurend de vraag stellen: ‘Wat levert dit straks op voor de patiënt aan reële gezondheidswinst en kwaliteit van leven?’ Daarom ondersteunt GSK initiatieven voor vernieuwing en verbetering van dergelijke op samenwerking gerichte activiteiten, en werkt met diverse partners samen om dit doel te bereiken. Een voorbeeld hiervan is samenwerking op het gebied van de longziekte COPD.

Ook Insider is een voorbeeld van dergelijke samenwerking. De directe aanleiding voor GSK om betrokken te raken bij de ontwikkeling van het softwarepakket, dat nu onder de naam Insider aan huisartsen wordt aangeboden, waren problemen om relevante onderzoekgegevens over bijvoorbeeld onder- en overbehandeling uit het Huisartsinformatiesysteem (HIS) te destilleren. Hierbij moet men zich realiseren dat er meer dan 10 verschillende HIS’sen zijn, soms van kleine softwareontwikkelaars, met ieder een eigen opzet van het registratiesysteem. De door GSK en haar ICT partner ontwikkelde software maakt het mogelijk om alle HIS’sen te ontsluiten. De ruwe data kunnen op diverse wijzen worden geanalyseerd en op verschillende niveaus worden geaggregeerd. Het biedt bovendien de mogelijkheid om de effecten van interventies te meten, van groot belang voor inzicht in de toegevoegde waarde van geneesmiddelen voor de kwaliteit van een behandeling in de dagelijkse praktijk.

Een ander punt van aandacht was dat er nog al eens op verschillende wijzen wordt geregistreerd. Ook daar heeft GSK binnen Insider een tool voor ontwikkeld – een zogenaamde semantische integratiemodule -, waardoor je op geaggregeerd niveau vergelijkbare data krijgt. Dit is zeer handig voor bijvoorbeeld Zorggroepen die met verschillende HIS’sen werken.

Insider zorgt ervoor dat er binnen de huisartsenpraktijk nuttig en efficiënt gebruik gemaakt kan worden van alle informatie die in het HIS aanwezig is. Een HIS bevat allerlei patiëntinformatie en de huisarts kan door het gebruik van Insider inzicht krijgen in de zorgprocessen, de kwaliteit van de geleverde (farmaceutische) zorg en in de bereikte resultaten. Hij kan het zelfs gebruiken om zijn eigen functioneren te toetsen: bijvoorbeeld handel ik qua voorschrijven conform de richtlijnen? Het systeem is zo ingericht dat je in een oogopslag de verschillende gegevens met elkaar kunt vergelijken.

Zo is het aantal stootkuren – idealiter zo laag mogelijk – bij COPD-patiënten een indicatie van de mate waarin de patiënten (in)stabiel zijn. Reden voor de huisarts om nog een keer kritisch naar de medicatie te kijken. Op deze wijze wordt een bulk aan gegevens teruggebracht tot een aantal kengetallen waarop de huisarts goed kan sturen.

Op geaggregeerd niveau zijn deze gegevens van belang voor zorggroep directies, bijvoorbeeld voor de rapportages voor de zorgverzekeraar. Daarbij wel de kanttekening dat – ondanks goed ontsloten informatiesystemen – de zorgverzekeraars telkens weer in staat blijken combinaties van gegevens te vragen die de systemen niet altijd kunnen aanleveren!

Met Insider kunnen daarnaast op eenvoudige wijze overzichten uit een HIS worden gehaald, zoals bijvoorbeeld het aantal patiënten met diabetes, hun medicatie en meetwaarden. Dat KOPLOPERS IN DE ZORG

293

G L A X OS M I T H K LI N E

is waardevolle informatie die aanleiding kan zijn om patiënten bijvoorbeeld op te roepen voor controle. Het is ook een eerste stap op weg naar disease management, waarbij de patiënt actief betrokken wordt bij het begeleiden van zijn of haar ziekte. Patiënten krijgen zo inzicht in de voortgang en kunnen hun ziekte effectief en dus beter ‘managen’. In een vervolgstap zullen specifieke tools worden ontwikkeld, zoals bijvoorbeeld monitoringsinstrumenten, in de taal van de patiënt. Van belang is dat de patiënten bij deze ontwikkeling ook echt zelf worden betrokken. Door deze toepassing wordt de interactie tussen patiënt en arts toegespitst op kwesties die er voor patiënt en zijn kwaliteit van leven toe doen. Participatieve geneeskunde – de patiënt als partner oftewel medebehandelaar van zijn/haar eigen ziekte – kan hiermee realiteit worden.

Huisarts Boudewijn Dierick merkt in praktijk dat het vaak heel ingewikkeld is om bepaalde patiëntengroepen te “vangen”. Niet alleen is het moeilijk om de goede gegevens uit het huisartseninformatiesysteem te krijgen, deze gegevens zijn vaak niet te vergelijken met die van andere praktijken. Om samen te kunnen werken met andere praktijken moest er vaak steeds speciale software worden gemaakt. Met Insider kunnen we de gegevens uit verschillende praktijken halen en deze met elkaar vergelijken.

“Er zijn gelukkig steeds meer huisartsen die het belang van een goede registratie inzien.”

Boudewijn Dierick, huisarts Sûnhûs Gezondheidscentrum Makkum

294

KOPLOPERS IN DE ZORG

Connected health

Terwijl de besproken innovatieve softwaretool vooral met de ‘achterkant van de IT’ en de registratie en analyse van gegevens te maken heeft, zijn er ook interessante ontwikkelingen aan de ‘voorkant van de IT’ op het terrein van bijvoorbeeld COPD: de patiënt verbinden met de behandelaar. E-health beschouwt Marc Koolen als de digitalisering van de zorg, een ontwikkeling die in het bedrijfsleven 20 – 30 jaar geleden heeft plaatsgevonden. “E-health biedt dan ook veel mogelijkheden: 7 maal 24 uur-monitoring van patiënten, waardoor je eerder actief de ontwikkelingen van de gezondheidstoestand bij kunt houden”. Zo zit bij de COPD-coach (www.mijncopdcoach.nl), een andere door GSK (internationaal) gestimuleerde innovatie: een gevalideerde vragenlijst.

Deze moet de patiënt elke dag invullen als hij het gevoel krijgt dat het slechter gaat. Het gaat om de zogenaamde CAT (COPD Assessment Test) score, inmiddels opgenomen in de internationale GOLD behandelrichtlijnen. Een simpele, in patiëntentaal opgestelde vragenlijst die inzicht geeft in lichamelijke toestand van de chronische COPD patiënt. Huisarts Boudewijn Dierick ontvangt deze vragenlijst elektronisch, en kan nagaan of en wanneer hij moet ingrijpen. Op deze wijze kan hij verslechteringen vóór zijn, waardoor hij kan voorkomen dat zijn patiënt in het ziekenhuis moet worden opgenomen. De online tool Mijncopdcoach maakt ’connected health’ mogelijk. Hierbij is de pati-

ent nauw met de arts verbonden. Randvoorwaarde voor e-health is een goede inbedding in de organisatie van de zorg. Het is één van de oplossingen om de uitdagingen in de zorg op te vangen: slimmer gaan werken. Daarbij moet je het ook voor de samenwerkingspartner eleganter maken, bijvoorbeeld door allerlei zorginformatiesystemen aan elkaar te koppelen.

Huisarts Dierick ziet wel knelpunten bij deze ontwikkelingen. Vooral op het terrein van investeringen. Huisartsen zijn over het algemeen niet gewend te investeren en hebben hier geen fondsen voor gereserveerd. Aan de andere kant lukt het huisartsen relatief gemakkelijk hun organisatie aan te passen aan nieuwe situaties.

Voor de ziekenhuizen is er sprake van een andere situatie. E-health kan voor hun interessante oplossingen bieden: hun groeimogelijkheden zijn beperkt, maar men kan winst maken door E-health in te zetten. Voor zowel de eerste als de tweede lijn geldt dat de enorme stijging van de zorgvraag van de komende jaren innovatieve oplossingen eist.

Voor GSK hebben deze samenwerkingsprojecten een andere en een intensievere relatie opgeleverd met het veld. Op hun beurt hebben zorgaanbieders op een andere wijze leren kijken naar het eigen functioneren, en de stappen die men nog kan zetten op het terrein van disease management en het managen van het eigen bedrijf.

Gehandicaptenzorg

GGZ

Jeugdzorg

Maatschappelijke Ondersteuning

VVT

Ziekenhuizen en Klinieken

Life Science & Health

AMBITIES VOOR DE TOEKOMST Voor de komende jaren heeft GlaxoSmithKline een aantal aansprekende ambities. Het farmaceutische bedrijf wil transformeren van een geneesmiddelenleverancier naar een bedrijf dat in samenwerking met diverse belanghebbende partijen duurzame innovatieve oplossingen biedt voor een kwalitatief goede zorg vanuit patiëntenperspectief, waarbij kostenbeheersing aspecten worden meegenomen. Eén van de manieren waarop het dit wil bereiken is door met zo veel mogelijk zorgverleners samen te werken, met daarbij verschillende zorgprogramma’s die de kwaliteit van zorg kunnen verbeteren.

Voor huisarts Boudewijn Dierick speelt ook nog een aantal andere zaken: “De huisartsenpraktijk moet het centrale baken voor de patiënten blijven.

Verschuiving vanuit de tweede lijn wordt belangrijk, maar ontschotting tussen de eerste en tweede lijn wordt cruciaal om de sterk stijgende zorgvraag in de toekomst het hoofd te kunnen bieden!”

Samen delen Boudewijn Dierick en Marc Koolen de overtuiging dat alleen wanneer alle stakeholders in het veld samenwerken, de uitdagingen binnen de zorg opgevangen kunnen worden!

Dit kan alleen als partijen de verbetering van de behandeluitkomsten van de patiënt als uitgangspunt nemen, én oog hebben voor de duurzaamheid van het zorgstelsel.

KOPLOPERS IN DE ZORG

295