Niet lullen maar lassen by Bokeh

slow management rijnland herfst 2007

Niet lullen 66

vdl_66-73.indd 66

VDL combineert informele cultuur met scherp besef van kosten en productiviteit

26-09-2007 14:27:18

door lucy holl fotograﬁe van der leegte en gettyimages

maar lassen De cultuur van de VDL Groep in tien woorden: wees goed voor je mensen en

zuinig op je geld. Het industriële concern met zijn hoofdkantoor in Eindhoven (1,4 miljard omzet, 75 werkmaatschappijen in 16 landen, 7.500 medewerkers) heeft een afkeer van rangen en standen, poespas en eindeloos overleg. Directeur-eigenaar Wim van der Leegte stuurt strak op kosten en zegt waar het op staat. Tegelijkertijd koestert hij zijn medewerkers en spreekt overal waar hij komt met trots en respect over hen. Niks Anglo-Amerikaans of Rijnlands model. Gewoon the best of both worlds. Vorig jaar deed de VDL Groep de zoveelste, maar meteen grootste overname in haar ruim vijftigjarig bestaan: het kocht het Philips-onderdeel Enabling Technologies Group (1700 mensen), dat heel vroeger Philips Machinefabrieken heette en nu toeleverancier is van hightech-modules en -systemen aan onder meer de semi-conductorindustrie en de medische wereld. En dus toog president-directeur Wim van der Leegte samen met zijn managementteam voor een eerste kennismaking in een busje naar Almelo, naar één van de ETG-vestigingen. ETG-ceo Ted van der Put, sinds kort adjunct-directeur bij VDL, en zijn commercieel directeur Simon Bambach trokken

vdl_66-73.indd 67

hun telefoons en laptops uit de tas om nog wat te werken onderweg. In hun Philips-tijd deden ze dat altijd. ‘Bende gullie nou gek,’ klonk het in onversneden Brabants vanaf de voorbank, ‘we zijn op stap vandaag.’

naar de chinees De hele reis van Eindhoven naar Almelo werd er ontspannen gepraat en véél gelachen. In Almelo sprak Wim van der Leegte zoals altijd en overal zijn nieuwste medewerkers toe. Dat hij blij was met de mooie overname en trots op ETG, maar dat er wel hard gewerkt moest worden om de concurrentie voor te blijven.

26-09-2007 14:27:20

slow management rijnland herfst 2007 op zijn mensen en investeert in goede werkomstandigheden. VDL wil het beste resultaat behalen, in ﬁnanciële en in menselijke zin.

mister maakindustrie

Hij pakte de medewerkers in. ‘Als die man op de werkvloer verschijnt, gebeurt er iets’, zegt Ted van der Put. ‘Mensen komen spontaan op hem af, hij spreekt hun taal, het komt aan wat hij zegt. Hij is ondubbelzinnig de baas en heeft een volstrekt authentieke manier van omgaan met anderen.’ In Almelo werd na aﬂoop stevig geborreld en een groep achterblijvers vertrok uiteindelijk naar de plaatselijke Chinees. Iedereen zat door elkaar, monteur of manager. Het is bij VDL work hard, play hard, ervaart Van der Put. Philips had niet-kernactiviteit ETG jarenlang in de etalage staan. VDL had er al lang een oogje op, want het wilde graag een gerenommeerde hightech system supplier bij de familie hebben. Het wachtte op het juiste moment en de juiste prijs. Van der Put: ‘VDL biedt continuïteit. Het staat ﬁnancieel heel stevig. Van der Leegte wil bovendien echt investeren in ons. Het bedrijf heeft hart voor de industrie.’ Ted van der Put kan zich doodergeren aan mensen die bij de overname gniffelden dat er nu wel eens goed ingegrepen zou worden bij het oude Philips-onderdeel dat op topniveau werkt maar qua kosten en doorlooptijd nog niet altijd voorop loopt. Het zou een enórme cultuurschok opleveren. ‘Onzin,’ zegt Van der Put. Punt 1: ETG zat al middenin een reorganisatie waarbij danig is gesneden in de overhead. Punt 2: VDL gooit geen mensen op straat. Punt 3: De inbedding in de VDL-cultuur is heel soepel verlopen. ‘Wim van der Leegte is geen keiharde, onverbiddelijke zakenman. Ik kan alleen maar respect voor hem hebben.’ De president-directeur is uitstekend geïnformeerd en kent alle cijfers. Hij weet wat hij wil en blinkt uit in realisme. Hij is tegelijkertijd zuinig

vdl_66-73.indd 68

Zo nam Ted van der Put topman Wim van der Leegte afgelopen tijd ook eens mee naar de ETG-locatie in Suzhou, China. Van der Leegte staat bekend als Mister Maakindustrie Nederland. Productie verplaatsen naar lagelonenlanden vindt hij grote onzin, en dat het daar misschien een paar centen goedkoper zou kunnen, mag niet de doorslag geven. In zijn eigen woorden: ‘Hoe verder je van huis komt, hoe eerder je besodemieterd wordt.’ Nederland moet zijn industrie koesteren, vindt Van der Leegte. ‘Zonder industrie verandert Nederland in een rampgebied’, roept hij regelmatig. Wie efﬁciënt

Hoe verder je van huis komt, hoe eerder je besodemieterd wordt. werkt, kan de concurrentie wereldwijd heel goed aan en hóeft helemaal niet weg. ‘We moeten slim en commercieel zijn, hard werken en investeren in automatisering. Met dezelfde mensen méér produceren.’ Zo maakte een recente investering in lasrobots bij VDL Technics in Boxtel het rendabel om voor 3,5 miljoen euro aan uitbesteed werk vanuit Hongarije en Tsjechië weer terug te halen. De overheid kan de industrie ondersteunen met meer arbeidsﬂexibiliteit, minder regels, goed onderwijs, voldoende instroom van vakmensen, meer industrieterreinen en een adequate infrastructuur. En door wat meer chauvinisme aan de dag te leggen. Van der Leegtes bedrijven schaffen bijvoorbeeld bij voorkeur Nederlandse waar aan. Maar terug naar Suzhou: met de overname van ETG kreeg de VDL Groep ineens een complete Chinese productielocatie in de schoot geworpen. Van der Leegte was onder de indruk van wat daar op de werkvloer gebeurde. De mensen werkten er echter wel erg op een kluitje en hij besloot ter plekke dat er een nieuwe fabriekshal bij moest komen. ‘Dat is VDL, dat oog voor de mensen en die snelheid van handelen. Bij Philips hadden we op zijn

26-09-2007 14:27:24

Wat heeft VDL van het Rijnlandse model? - Er is een sterk gemeenschapsgevoel, met veel trouwe, loyale medewerkers. - Kracht door samenwerking is dé VDL-leus. - De organisatie is plat, iedereen is gelijk. - De (meeste) werkmaatschappijen zijn klein en overzichtelijk. - Informele communicatie voert de boventoon. - Er is veel oog voor de mens. - Gedeelde waarden zijn belangrijker dan regels en procedures. - Vakmanschap wordt hoog aangeslagen. - Industrie kan wel degelijk in Nederland. - Continuïteit is alles. - Managers komen zelf vaak op de werkvloer. - De topman heeft een sterk motiverende rol. - Financiering komt van familie en banken en niet van de beurs.

… en van het Anglo-Amerikaanse model? - Productiviteit staat voorop. - Arbeid is een dominante kostenpost, dus er moet veel output tegenover staan. - Winstgevendheid moet. - Het is helder waarop managers worden afgerekend. - Op elk moment kan aan de hand van de cijfers bijgestuurd worden. - De concurrentiepositie wordt scherp in de gaten gehouden. - De werkmaatschappijen hebben veel vrijheid, maar het is duidelijk wie de baas is.

minst eerst een dikke nota moeten schrijven,’ zegt Van der Put. De Van der Leegte Groep begon ooit in een klein schuurtje in Eindhoven. Vader Piet van der Leegte had als motto ‘Kan ik het maken?’ Bij zoon Wim van der Leegte werd het ‘Kan ik eraan verdienen?’ Zonder scherpe focus op de kosten en de productiviteit houdt een bedrijf het niet lang vol, benadrukt hij steeds weer. De groep groeit en bloeit al menig jaar door zowel autonome groei als overnames. De VDL Groep ontwikkelt, produceert en verkoopt halffabrikaten en eindproducten via vele werkmaatschappijen. De bedrijfsonderdelen functioneren zo veel mogelijk zelfstandig en zijn verantwoordelijk voor hun resultaten. VDL is onder meer actief in de metaalindustrie, de kunststofverwerking en de modulebouw, levert veel toe, bouwt bussen (onder andere Bova, Berkhof en Jonckheere), en produceert complete warmte- en koelinstallaties, productieautomatiseringslijnen, verpakkingsmachines en wat dies meer zij. Veel business to business. Het brede publiek zal in ieder geval de oude rode en de nieuwe oranje TNT-postbussen kennen. Het totale bedrijf is in handen van de familie, een beursgang is nooit aan de orde geweest, grootindustrieel Van der Leegte (60) wil niet cashen, hij werkt lekker verder. ‘Ik stop pas als ik niet meer kan’, zei hij twee jaar geleden in Management Scope Magazine.

manusjes-van-alles Rémi Henkemans is sinds kort directeur van VDL Bus & Coach en kwam ook via een overname bij de groep terecht. Hij was directeur bij producent van zonnebanken en autodakkoffers Hapro International in het Zeeuwse

vdl_66-73.indd 69

26-09-2007 14:27:26

slow management rijnland herfst 2007 we nog wel iets bij deze kostprijs, valt een product nog te vermarkten als we alle kosten heel realistisch optellen? Het is een zeer basale benadering. Zakendoen met beide benen stevig op de grond.’ Henkemans roemt de open, platte cultuur. ‘Het topmanagement wil weten wat er waar speelt en geeft een stevig kader aan. Maar het schenkt ook vertrouwen aan de directeuren van de diverse bedrijven.’ Regel het maar binnen de eigen organisatie, met alle support vanuit het hoofdkantoor. Houd het simpel. ‘Het gaat recht voor zijn raap. Of recht op en neer, zoals we dat hier zeggen.’ VDL wil zo weinig mogelijk overhead. Tegenover elke vijf mensen in de fabriek staat maximaal één indirecte medewerker op kantoor. Dat moet genoeg zijn. Financiën, P&O en dergelijke zijn zo veel mogelijk gecentraliseerd. De directeuren van de werkmaatschappijen zijn bij voorkeur manusjes-van-alles, en niet te beroerd om problemen op de werkvloer zelf op te lossen. Dat scheelt veel discussies en leidt tot meer productieve uren, ziet Henkemans. Je kunt niet uitgebreid je verhaal gaan doen bij een geduldig luisterende P&O-functionaris, maar moet er met de eigen baas uit zien te komen.

vdl-hart

Kapelle. Dat bedrijf kwam eind jaren negentig in zwaar weer. Ga eens praten met Van der Leegte, kreeg Henkemans als advies. Eenmaal aan tafel was het binnen een kwartier duidelijk: overname door de krachtige VDL Groep was de beste optie. ‘Ik ben een dag met Wim op stap geweest en het klikte. Alles gaat bij VDL zeer pragmatisch. In weinig woorden kan hij heel helder uitleggen wat de mogelijkheden zijn.’ Natuurlijk riepen de veranderingen weerstand op bij de Hapro-medewerkers. Maar dan spreekt Wim van der Leegte daar weer de menigte toe. Hij vertelt klip en klaar waar het bedrijf staat, wat de mensen kunnen verwachten als er niets gedaan wordt en hoe ze samen uit de problemen kunnen komen. Met hard werken en productiviteit leveren, laat dat duidelijk zijn. Henkemans: ‘We zijn er onder meer uitgekomen door veel meer op de kosten te letten. Is een bepaalde aanschaf écht noodzakelijk, is er geen alternatief, verdienen

vdl_66-73.indd 70

‘Het is hier veel meer hands on’, zegt ook de eerder aangehaalde Ted van der Put van ETG. ‘Voorheen bij Philips kon je een milieukwestie of arbeidsconﬂict wel ergens bij een staffunctionaris neerleggen en het werd opgelost. Nu spelen we veel dichter op de bal.’ VDL is ook het bedrijf van de informele communicatie, heeft hij ondervonden. In zijn Philips-tijd werd er heel veel gemaild, meestal in het Engels, zelfs door Nederlanders onder elkaar. Nu gaat alles per telefoon of door even bij elkaar binnen te lopen, in het Nederlands. En dingen op papier zetten gebeurt ook minder. ‘Er zit veel in de hoofden, dat maakt het soms wat lastig om zaken goed over te dragen in de organisatie en te achterhalen wat er ook alweer precies afgesproken is.’ Philips verzuipt in zijn processen en procedures, maar VDL kan er wel iets meer van gebruiken, vindt Van der Put. ‘De groep telt veel kleine bedrijven, maar bij een werkmaatschappij als VDL-ETG met haar 1700 mensen en locaties in Nederland en Azië moet er simpelweg meer vastgelegd en formeel gecommuniceerd worden.’ ‘Ach, het is hier één grote familie’, zo omschrijft

26-09-2007 14:27:33

bedrijfsleider Peter Verdonschot, bedrijfsleider bij VD Leegte Metaal in Hapert, de cultuur bij VDL. Hij werkt al 41 jaar in het bedrijf, is nu 57 en gaat nog elke dag ﬂuitend naar het werk. Van der Leegte senior is ooit min of meer in de achtertuin van het huis van Verdonschots ouders in Eindhoven begonnen. Het bedrijf verhuisde later naar Hapert en de familie Verdonschot ging mee. Zijn vader werkte er, zijn moeder poetste er, zijn zussen kwamen er in dienst, hijzelf is er nooit meer weggegaan. ‘Het is moeilijk te zeggen wat dit bedrijf heeft. Ik ben hier als jong manneke gaan werken en heb altijd alle kansen gekregen. Er is oog voor inzet en kunde. Alle bazen zijn binnenshuis opgeleid en vanaf de werkvloer opgeklommen. Hoewel dat met alle overnames de laatste jaren wel aan het veranderen is.’ Iedereen noemt elkaar bij de voornaam, van hoog tot laag. Dat is niet gemaakt, zegt Verdonschot. ‘Dat doe je

vdl_66-73.indd 71

toch als je je net familie voelt.’ Verdonschot heeft niet alleen een VDL-gevoel, hij heeft een VDL-hart, zegt hij. ‘Ik ben er trots op dat ik hier mág werken. Er is natuurlijk wel eens wat, maar alles wordt uitgepraat, de lijnen zijn kort. We vloeken een keer op zijn Brabants tegen elkaar en als we naar huis gaan is alles weer goed.’ Wim van der Leegte is in zijn ogen de grote voorman. ‘Hij voelde zich nooit te goed om zijn handen vuil te maken, hij zat zelf op de heftruck. Nu werken er duizenden mensen bij VDL, maar zeker hier in Hapert, de bakermat van de groep, kent hij nog velen bij naam.’

samen hazen VD Leegte Metaal kent al bijna drie decennia de jaarlijkse Hazenavond, de opening van het jachtseizoen. Dan eten de ‘indirecten’ altijd in hetzelfde restaurantje wild. Verdonschot: ‘We bellen eerst Wim wanneer

26-09-2007 14:27:38

slow management rijnland herfst 2007 hij kan, want hij wil dat hazen absoluut niet missen. Nieuwe mensen stellen zich op die avond voor en vertellen wat ze doen en wat ze van VDL vinden.’ VDL’ers hebben geen 9-tot-5-mentaliteit, benadrukt de bedrijfsleider. Het is ‘niet lullen, maar lassen. We doen het met elkaar. Als het nodig is, zijn we er. Je moet het verdienen om bij de familie te horen. Samen huilen, samen lachen. Een van de directeuren begint zijn verhaal voor het personeel altijd

We doen het met elkaar. Als het nodig is, zijn we er. Je moet het verdienen om bij de familie te horen. Samen huilen,

samen lachen. met een mop, of ie nou goed of slecht nieuws te vertellen heeft. Da’s VDL. Die man kan mensen motiveren tot in hun vezels.’ VDL grossiert in jubilarissen, al is Verdonschot met zijn 41 dienstjaren een unicum. ‘Ik mag er over vier jaar uit. Ik weet nog niet wat ik ermee doe. Ik moet een knoop doorhakken, want ik wil mijn opvolger goed opleiden.’

vdl_66-73.indd 72

Werken bij VDL vraagt flexibele werknemers die mee kunnen gaan met veranderingen in werktijden en functie. ‘Dat woord “werknemers” gebruiken we overigens liever niet’, stelt Rémi Henkemans van VDL Bus & Coach. ‘Dat klinkt niet zo fijn. We hebben het over onze medewerkers, onze club, ons team. We doen het samen. We willen dat mensen met plezier naar hun werk gaan. We bieden openheid, eerlijkheid, continuïteit, oprechtheid, aandacht voor hun vakmanschap en goede arbeidsvoorwaarden. Ik heb menigmaal mensen terug aangenomen die dachten dat ze elders beter af waren.’ Qua geld wellicht wel, maar ze misten de VDL-mentaliteit en -sfeer. De medewerkers worden betrokken bij de bedrijfsresultaten, ze krijgen steeds weer te horen hoe het ervoor staat. ‘We willen dat mensen ziek worden van verlies. We weten als directie van elke order de winst of het verlies. En dat moet iedereen weten, want dan kun je er iets aan doen’, stelt Van der Leegte. Snel ingrijpen dus, als het de verkeerde kant opgaat. Ook Joep Meulman, assemblagemonteur bij VDL Industrial Modules in Eindhoven, noemt de korte lijnen, de informele sfeer, de afwezigheid van rangen en standen én de nadruk op kostenefficiënt werken kenmerkend voor VDL. ‘Er wordt scherp gelet op de kosten, al is dat wat anders dan zuinigheid.’ Als het feest is, is het goed feest. Zoals eens in het jaar als duizenden medewerkers met bussen bijeenkomen voor het bedrijfsfeest met topartiesten en dito catering. ‘VDL let

26-09-2007 14:27:38

op de kosten, maar is goed voor haar mensen. Het bedrijf betaalt lang niet slecht’, oordeelt hij. Oké, geen vergaderingen op de werkvloer onder werktijd en ook de kofﬁeen theepauzes worden niet doorbetaald. ‘Als duizenden mensen elke dag twee keer een kwartier niet productief zijn maar wel loon ontvangen, is het rekensommetje snel gemaakt. Er valt bedrijfseconomisch wat voor te zeggen.’ Al moet het in zijn ogen allemaal niet te strak worden. ‘Ik weet niet of de productie daardoor echt hoger wordt. Geef mensen verantwoordelijkheid en ze werken toch wel hard en gemotiveerd.’

lekker sleutelen Meulman werkte een kwart eeuw geleden al bij een bedrijf dat zijn voedermachines liet bouwen door VDL, toen nog klein. Meulman kon er komen werken, maar sloeg dat af. Hij werkte in binnen- en buitenland in allerlei

vdl_66-73.indd 73

functies en zat bij een Stork-onderdeel toen VDL dat opkocht. ‘Ik heb de expansiedrift altijd op een afstandje gevolgd. “Nu heb je me toch nog te pakken”, zei ik tegen Wim van der Leegte toen ik hem na de overname eens sprak.’ Meulman gaat bijna met pensioen en wilde de laatste jaren graag als vakman op de werkvloer aan de slag. Gewoon ‘lekker sleutelen’ en geen sores meer van leidinggeven. En dat kon. Hij won een jaar of vijf geleden de Ir. Noordhofprijs, een onderscheiding waarvoor industriële bedrijven in Zuid-Nederland als DAF Trucks, Philips en Bosch Rexroth hun beste vaklui nomineren. VDL heeft steevast meerdere inzendingen uit verschillende werkmaatschappijen. ‘Tijdens de prijsuitreiking stond Wim van der Leegte naast me op het toneel. Hij was minstens zo trots als ik.’ r

26-09-2007 14:27:42