<< insan ne okursa odur >>
Ernst Blochla Soylesiler.indd 1
12.01.2015 11:22
Ernst Blochla Soylesiler.indd 3
12.01.2015 11:22
Theodor Wiesengrund Adorno Ernst Bloch 1885’te Ludwigshafen’de doğdu. Georg Simmel’in öğrencisi, Georg Lukacs ve Walter Benjamin’in dostu olan Bloch yirminci yüzyıl Marksist felsefesinin gelişimine en önemli katkıları sağlamış düşünürlerden biridir. Ütopik güdülerin ve arayışların felsefi temellerini ve tarihsel güzergâhını incelediği Umut İlkesi çalışması başta olmak üzere
1903 yılında Frankfurt’ta doğdu. Max Horkheimer ve Herbert Marcuse’le birlikte Frankurt Okulu’nun başlıca temsilcilerindendir. Horkheimer ile birilikte kaleme aldığı Aydınlanmanın Diyalektiği, Minima Moralia, Negatif Diyalektik, Otantikliğin Jargonu gibi felsefi metinlerinin yanı sıra estetik ve müzikoloji alanında da çeşitli çalışmaları bulunmaktadır. Adorno 1969’da vefat etti.
Ütopyanın Ruhu, Thomas Münzer: Devrimin İlahiyatçısı, İzler, Bu Zamanın Mirası, Hıristiyanlıktaki Ateizm, Experimentum Mundi başlıca eserlerini oluşturmaktadır. Ernst Bloch 1977’de Tübingen’de öldü.
Arno Münster 1942’de Strehlen’de (Silezya-Polonya) doğdu. Tübingen, Fribourg ve Batı-Berlin Üniversiteleri’nde Fransız edebiyatı ve felsefe eğitimi aldı. 1967’de Fransa’ya yerleşen Münster akademik hayatını burada sürdürdü. Sartre, Camus, Nietzsche, Heidegger, Adorno, Bloch, Benjamin, Arendt, Habermas, Jonas, Gorz gibi
U. Uraz Aydın Editör 1976’da İstanbul’da doğdu. Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi’nde çalışıyor.
düşünürler üzerinde çok sayıda çalışması bulunan Münster son yıllarda ekolojik teori ve ekososyalizm üzerine çalışmaktadır.
2003’te tamamladığı yüksek lisans tezi Sihir ve Ütopya. Tolkien’in Yüzüklerin Efendisi’nde Romantik Eleştiri adıyla kitaplaştırıldı [Versus, 2008]. Köstebek
Michael Löwy
ve Lokomotif. Tarih, Devrim ve Strateji
1938’de Brezilya’da doğdu. 1969’dan beri
başlığı altında Daniel Bensaïd’in çeşitli
Paris’te yaşayan Löwy’nin Marksist felsefeden
yazılarını derledi [Yazın, 2006]. Ayrıca
din sosyolojisine, devrimci romantizmden
Michael Löwy’nin Walter Benjamin: Yangın
sürrealizme, ulusal sorundan kültür sosy-
Alarmı [Versus, 2007] ve Sabah Yıldızı.
olojisine uzanan bir alanda çok sayıda eseri
Gerçeküstücülük ve Marksizm [Aslıhan
bulunmaktadır. IV. Enternasyonal ve Paris
Aydın ile birlikte-Versus, 2009] kitaplarını
Sürrealist Grubu’nun üyesi olan Löwy’nin son
Türkçe’ye tercüme etti.
yıllarda kaleme aldığı çalışmalar Franz Kafka, Max Weber ve Weberci Marksizm, ekososyalizm, anarşizm ve komünizm arasındaki yakınlıklar gibi konulara hasredilmiştir.
Ernst Blochla Soylesiler.indd 4
12.01.2015 11:22
içindekiler Umudun Maddesi, Maddenin Umudu Ernst Bloch Yüzyılı Arşınlarken U. Uraz Aydın
..................................................................................
7
“Olgulara Geçmiş Olsun” Ernst Bloch ve Michael Löwy
................................................
33
“Evrensel Serüvenin İlk Sıralarındayız” Ernst Bloch ve Arno Münster
................................................
47
“Bir Şeyler Eksik” Ernst Bloch ve Theodor W. Adorno ile Horst Krüger.............................................................................. 65
Ernst Blochla Soylesiler.indd 5
12.01.2015 11:22
Ernst Blochla Soylesiler.indd 6
12.01.2015 11:22
Umudun Maddesi, Maddenin Umudu Ernst Bloch Yüzyılı Arşınlarken… U. Uraz Aydın
Yirminci yüzyılın Marksist kültürün yenilenmesinde Ernst Bloch herhalde en fazla katkısı bulunan düşünürlerden biridir. Maddeci tarih anlayışının özellikle vülger materyalizmin etkisiyle ve sosyalist adıyla anılan bürokratik rejimlerin hakimiyeti altında bir devlet ideolojisine dönüştürülerek donuklaştırılmasının sonucu olarak maruz kaldığı “hayal gücünün eksik beslenmesi”, Bloch’un umudu ve ütopyayı merkeze alan teorik müdahalesinin başlıca hedefini teşkil etmiştir. Ernst Simon Bloch, asimile bir küçük burjuva Yahudi ailesinin çocuğu olarak 1885’de Ludwigshafen’de dünyaya gelir. Baba baskısı ve kentin boğuculuğundan kaçmak üzere ve kurumsal eğitimle başarılı bir rabıta kuramamasına rağmen küçük Bloch daha ergenlik döneminde kütüphaneye kapanıp Kant, Hegel, Fichte, Schelling’in büyük klasik metinlerini okur.1 Yine bu yıllarda (ilki on üç yaşında olmak üzere) ilk felsefî metinlerini yazmaya başlar: “Ateizmin ışığında evren”, “Hissiyatın ve anlığın evreni”, “Güç ve özü”. Önce Münih’te sonra Würzburg’ta üniversite okuyan Bloch “Rickert ve Modern Epistemoloji Hakkında Eleştirel Düşünceler” başlıklı bir doktora tezi ya1
Ernst Bloch’la ilgili biyografik bilgiler büyük oranda Arno Münster’in L’Utopie concrète d’Ernst Bloch. Une Biographie (Paris: Editions Kimé, 2001) çalışmasından alınmıştır. Bloch’un felsefi kavramları için çoğunlukla Tanıl Bora’nın Umut İlkesi tercümesi temel alınmıştır (İstanbul: İletişim, 2011).
Ernst Blochla Soylesiler.indd 7
12.01.2015 11:22
8 l Ernst Bloch’la Söyleşiler
zar. Üniversitede öğretim üyesi kadrosu bulamayan Bloch, 1908’de Berlin’e taşınarak Georg Simmel’in derslerini takip eder ve özel seminerlerine katılır. Üç yıl sürecek bu dostluk, daha ilk tanışma faslında Bloch’un gayri mütevazı tutumuyla neredeyse hiç başlamayabilirdi. Ünlü filozofla ilk karşılaşmasında, tezini savunduğu için kendisini mükafatlandırmak istediğini belirten genç Bloch şöyle devam eder: “Şehir olarak Berlin’i, profesör olarak da sizi seçtim”. Simmel’in, tez savunmanın mükafat gerektirecek denli büyük bir başarı olmadığına dair çıkışının ardından Bloch geri adım atmaz ve sohbeti yeni şekillendirmeye başladığı “henüz-bilincinde-olunmayan” kavramına doğru yönlendirir. Psikanalizin kurucusu Freud’un bilinçdışı kavramına zımni bir gönderme taşıyan bu çıkışla Bloch dikkati tekrar üzerine çekmeyi ve nihayetinde Simmel’in özel semineri için bir davetiye elde etmeyi başarır. Bu yoğun dostluk, Bloch’un Simmel’in felsefesinin göreceliliği, muğlaklığı ve izlenimciliğine dair eleştirileriyle giderek örselense de esas kopuş 1914’te Berlinli profesörün II. Wilhelm’e ve Cermen milliyetçiliğine bağlanmasıyla tümüyle kopar (Münster, 2001).
Weber ve Lukacs Fakat aynı yıllarda, Ernst Bloch’un entelektüel gelişiminde büyük payı olacak ve çok daha uzun sürecek bir dostluk daha gelişir. Georg von Lukacs ile Bloch, Simmel’in bir seminerinde tanışır ve onun referansıyla Max Weber’in seminerlerine katılmak üzere 1910 yılında Heidelberg’e taşınırlar. O sıralar Max Weber’in evinde düzenlenen toplantıların katılımcıları arasında Simmel’in yanı sıra Ferdinand Tönnies, Wernert Sombart, Robert Michels, Ernst Troeltsch, Alfred Weber, Ernst Toller, Karl Jaspers, Franz Rosenzweig gibi düşünürler, sosyologlar, şairler, psikiyatrlar bulunuyordu. Hevesle Weber çevresinin kapısını çalan iki genç arasında kısa zamanda şaşırtıcı bir düşünsel sembiyoz gelişir. Alman romantizminin sınai-kapitalist medeniyete karşı duyarlılığından, Rus edebiyatının Avrupa bireyciliği karşısındaki mistik-tinsel dünyasından ve Yahudiliğin mesihçi-kıyametçi akımlarından beslenen radikal bir antikapitalist romantik yaklaşımda buluşurlar. Ünlü sosyoloğun eşi Marianne Weber genç Lukacs’ı “yeni bir mesihe umut bağlamış” ve “kardeşliğe dayalı bir
Ernst Blochla Soylesiler.indd 8
12.01.2015 11:22
U. Uraz Aydın l 9
toplumsal düzeni Selamet’in önkoşulu sayan” bir genç olarak tanımlarken, yine Weber’in çevresinden Paul Honigsheim, Ernst Bloch’u “Katolikliğe yakın kıyametçi bir Yahudi”; Jürgen Habermas da bir “Marksist Schelling” olarak görüyordu. Her ikisinde de kapitalizmin etik ve kültürel eleştirisi ortaçağın Hıristiyan mistik düşüncesi ve Rus din felsefesiyle (özellikle Dostoyevski’nin dini ateizmiyle) birleşiyordu. Lukacs için dünya üzerinde kurulabilecek dini-kolektivist bir krallık ancak “Dostoyevski’nin ruhuna uygun bir yaşam” olarak tahayyül ediliyordu. Bloch 1911’de “hayal gücünün katli”nden sorumlu tuttuğu modern çağın sona erip apansız “yenilenmiş bir ortaçağa ve Katolikliğe dönüşeceği” günlerin yakın olduğunu düşünüyordu (Löwy, 1976). Yine aynı yıl içinde dostu Lukacs’a bir mektubunda tasarladığı bir felsefi çalışmanın yaratacağı etkiden şu sözlerle bahsediyordu: Georg emin olabilirsin, Rusya’da ve burada Batı’da, tüm insanlar kendilerini ellerinden tutulmuş gibi hissedecekler, altüst olacak ve hıçkıra hıçkıra ağlayacaklar ve büyük birleştirici Düşünce’de Selameti tanıyacaklar (…). Herkes yeniden hizmet ve dua edebilecek ve herkes inancımın gücünü anlamış olacak ve gündelik hayatın en küçük anlarında dahi Mit’in yeni çocukluk ve gençlik çağının içinde, yeni ortaçağ içinde ve ebediyetle yeni kavuşmanın içinde bir kozaya sarılmış gibi muhafazada olacak. Ben Paraclet’in [Kutsal Ruh] ve gönderildiğim insanlar Tanrı’nın geri dönüşünü kendilerinde yaşayacak ve onu anlayacaklar (akt. Harth, 1995).
Max Weber tarafından Bloch’un bu peygamberane tutumları pek kabul görmüyordu. “Bu adam Tanrısı tarafından ele geçirilmiş, ben ise bir bilim insanıyım” dediği rivayet edilir. Bloch’un mistik çıkışlarından çok pazar toplantılarında sergilediği küstahlık da özellikle Weber ailesinin tepkisini çekiyordu. Buna karşılık Lukacs zamanla Weber’ler için gerçek bir dost haline gelir. Zekası, fikirlerinin özgünlüğünü, bilgi dağarcığı ve çalışmalarını sistematize etme çabası Alman sosyoloğu derinden etkiliyordu. “Lukacs ile konuştuğumda, günler boyunca düşünmeye devam edebilirim” diyordu. Bloch bu yakınlık karşısında bir hayli şaşkındı: “Benim gücümü ve bana dair her şeyi bu kadar az hisseden bir adam, entelektüel düzlem dahil olmak üzere seninle nasıl bu kadar yakın olabilir?”. Weber bir yandan da Budapeşteli genç düşünürü, Bloch’tan uzaklaştırmaya, onun etkisin-
Ernst Blochla Soylesiler.indd 9
12.01.2015 11:22
“Olgulara Geçmiş Olsun”
Ernst Bloch ve Michael Löwy Tübingen, 24 Mart 1974
Fransızca’dan çeviren: U. Uraz Aydın Michael Löwy’nin Lukacs’ın siyasal düşüncesinin gelişimi konusundaki doktora çalışması sırasında gerçekleştirilen bu görüşmenin amacı, yüzyılın dönemecinde Alman entelektüellerinde antikapitalist bir akımın oluşması sorunsalı çerçevesinde, özellikle 1910-1918 döneminde Bloch ile Lukacs arasındaki ilişkilerin kimi boyutlarına ışık tutulmasıydı. Tercüme edilen metin M. Löwy’nin Pour une sociologie des intellectuels révolutionnaires. L’évolution politique de Lukacs 19091929 (Paris: PUF, 1976) çalışmasından alınmıştır.
Michael Löwy: Max Weber’in Heidelberg çevresi hakkında bize bir şeyler söyleyebilir misiniz? Hangi ideoloji türü orada hakimdi? Belirli bir antikapitalist eğilimden söz etmek mümkün mü? Ernst Bloch: Abartmamak gerekir… Pazar öğleden sonraları Weber’in evinde toplanan bir Schiur (özel seminer) vardı, buraya da Stephan George çevresinin yarısı katılırdı, kendilerine pek de devrimci diyemeyiz… Ve Weber’in kendisi de devrimden hayli uzaktı. Kendini objektif görüyor ve değer yargılarından azade (Wert-frei) bir bilimin taşıyıcısı olarak değerlendiriyordu. O dönemde Marksizm bugün sahip olduğu rolü oynamıyordu; çeşitli modeller arasından biri,
Ernst Blochla Soylesiler.indd 33
12.01.2015 11:22
34 l Ernst Bloch’la Söyleşiler
farklı teorik gerçekliklerden biri olarak değerlendiriliyor ve dolayısıyla o çevrede bir polemik konusu değildi. Zaten Gundolf gibi insanlarla herhangi bir şeyi tartışmak imkansızdı; bugünü 1910-1913 yıllarının geçmişine aktarmak mümkün değildir. Savaşın patladığı dönemde, Weber heyecanlı bir militaristti; pazar günleri bizleri ağırlamak için yedek subay üniformasını giyiyordu. M.L.: Ama bunun yanı sıra Heidelberg’de siz, Lukacs ve belki başkalarından da oluşan bir çeşit antimilitarist, sol kanat da vardı değil mi? Bloch: Çok azdık. Başından itibaren savaşa karşı çıkan Jaspers’in katıldığı bir çevremiz vardı; Dolayısıyla Jaspers, ben, Lukacs, sosyaldemokrasinin sol kanadına ait bir hukukçu olan Radbruch1, iktisatçı Lederer ve birkaç kişi daha [vardı]. Toller ve Leviné Heidelberg’e daha sonra geldi, ben gittikten sonra.
Lukacs ile ilişkilerime dair birkaç anımı anlatmak isterim size. Şöyle başladı: Berlin’de Georg Simmel ile çok yakın dosttuk; Bazen katıldığım bir Schiur’u vardı. Bir gün Simmel bu toplantılardan birine davet etti beni çünkü Macaristan Bilimler Akademisi’nin tavsiyesiyle Berlin’e gelmiş olan genç bir edebiyat tarihçisi ve estet hakkındaki görüşlerimi almak istiyordu. “Bu kurumun tavsiyesi” dedi Simmel gülümseyerek “pek bir anlam taşımaz… Fakat bu genç bana İngiliz dramının sosyolojisi üzerine bir kitabını gönderdi ve senin onunla konuşmanı, sonrasında da üzerinde nasıl bir intiba bıraktığını söylemeni istiyorum”. O güzel öğle sonrası geldi ve Simmel’e gittim ama esasında konuşmacı hakkında bir yargıda bulunma görevim olduğunu unutmuştum; yine de birkaç söz geçti aramızda. Hepsi gittikten sonra Simmel bana sordu: “Peki izlenimin nedir? Konuştuğun bu adam, neydi adı, Georg von Lukacs hakkında ne düşünüyorsun.” Şöyle cevap verdim: “Ah evet, doğru, senin talebini tamamen unutmuşum… Evet onunla konuştum ama açıkçası, hiçbir fikrim yok, hiçbir izlenim edinmedim…” 1
Lukacs ve Radbruch arasındaki ilişkiler için bkz. Pour une sociologie des intellectuels révolutionnaires, s.131, n.2.
Ernst Blochla Soylesiler.indd 34
12.01.2015 11:22
“Evrensel Serüvenin İlk Sıralarındayız”
Ernst Bloch ve Arno Münster Paris, Mart 1975
Fransızca’dan çeviren: U. Uraz Aydın Bu mülakat 26 Mart 1975’te, Ernst Bloch’un Paris I Üniversitesi’nde (Sorbonne) Docteur honoris causa ünvanını alışının ertesi günü kaydedildi. Bu aynı zamanda Ernst Bloch’la yapılan son mülakattır. 4 Ağustos 1977’te meydana gelen vefatının ardından 9, 10 ve 11 Ağustos 1977 günlerinde Libération gazetesi tarafından yayımlanmıştır. Tercüme için kullanılan metin Arno Münster’in Ernst Bloch - Messianisme et utopie (Paris: PUF, 1989) kitabından alınmıştır.
Arno Münster: Profesör Bloch, bu Paris’e ilk gelişiniz değil. Otuzlu yıllarda, sürgününüzün başında da gelmiştiniz. Bu dönemde Fransa’da entelektüel hayatın temasta olduğunuz temsilcileri kimlerdi? Ernst Bloch: Başlıca temasım –bir anlamda, maalesef- Fransızlar’la bir temas değildi. O dönemde Baudelaire hakkındaki denemesini yazan Walter Benjamin ile aynı otelde kalıyordum ve onu gece gündüz görüyordum. Bu şekilde Walter Benjamin’in dostlarını ve ilişkilerini tanıma fırsatım oldu, fakat edebiyatla daha az ilgilendiğim için (ki bu da tümüyle felsefi bir perspektiftedir) bunlar hayli kısa [görüşmeler] olmuştur. Buna karşılık, 1935’te, “Kültürün Savunusu Kongresi”nde André Gide ile tanıştığımı biliyorum. Birkaç kere görüştük kendisiyle. Fakat öteki isimler, onları hatırlamıyorum; ayrıca Fransızca konuş-
Ernst Blochla Soylesiler.indd 47
12.01.2015 11:22
48 l Ernst Bloch’la Söyleşiler
mam çok kötüdür, Fransızca’yı anlamam daha da kötüdür. Bu, sözlü veya basılı “Fransız kelamı”yla pek iyi bir ilişkim olmamasını ve genelde çevirilere mahkum olmamı da açıklar. Baba Bertaux’yu, ihtiyar Bertaux’yu da tanıdım. Ama bunun dışında, insan tanımaktan çok Fransa ve Paris hakkında kendi aramızda düşündük ve konuştuk, ki iş işten geçtikten sonra buna üzüldüm, sadece iş işten geçtikten sonra da değil hatta. Ama tüm bunlar, Bergsoncu kategoriler kullanmak gerekirse, Fransız “élan vital”iyle ve “yaratıcı evrimle” ilişkiye geçmemi engellemedi. A.M.: Gide ile Brecht’in de katıldığı 1935’teki Kültürün Savunusu için düzenlenen antifaşist kongreyi andınız. Biraz bu kongreden söz edebilir misiniz? E.B.: Brecht ile kongreye ilişkin hatırladığım tek bir şey var, o da Brecht beş dakika geç kaldığı ve kesinlikle girmek istediği için salonun kapısında bir yumruklaşmanın yaşandığı. Bunun üzerine iki salon görevlisi inanılmaz bir gürültü çıkararak onu dışarı attı; olabildiğince az Brechtyen olan bir patırtıydı bu, çünkü Brecht çok sakin bir doğaya sahipti. Sonunda girebildi, fakat en aşağıda izleyicilerle birlikteydi ve hatırladığım kadarıyla yukarı çıkıp söz alamıyordu. Anna Seghers, kısmen onun yerine konuştu. Fakat tekrar ediyorum, çok uzun zaman önceydi ve bu döneme ilişkin anılarım artık pek net değil.
Bu kongre, Hitler’e karşı, 1935’te hâlâ gösterme imkanına sahip olduğumuz acil bir tepkiydi. Hitler’in olmaması gerektiği konusunda hemfikirdik, fakat bu yeterli değildi.
Eşzamansız Bilinç A.M.: Büyük oranda İsviçre’deki sürgününüz sırasında kale-
me alınan Bu Zamanın Mirası’nı da yine 1935 yılında yayınladınız. Bu çalışmada kullandığınız merkezi kavram, esas olarak Weimar Cumhuriyeti’nin son yıllarındaki Alman küçük burjuvazisine, onun ideolojik evrimine ve bilincine uyarladığınız “eşzamansızlık” kategorisi. “Eşzamansızlık”la ve “eşzamansız” bilinçle tam olarak ne kastediyorsunuz?
Ernst Blochla Soylesiler.indd 48
12.01.2015 11:22
Bir Şeyler Eksik Ütopik Özlemin Çelişkileri Üzerine Baden-Baden, 6 Mayıs 1964
Ernst Bloch ve Theodor W. Adorno ile Horst Krüger İngilizce’den çeviren: Hakkı Hünler ABD’de bulundukları sırada, 1942 yılında aralarının bozulmasının ardından, Ernst Bloch ve Theodor W. Adorno, ilk kez 1959’da bir Hegel konferansı vesilesiyle Frankfurt’ta karşılaşırlar. Kapsamlı bir sohbete yol açacak olan ikinci görüşmeleri ise bir radyo programı çerçevesinde meydana gelir. Almanya’nın Baden-Baden kentinde 6 Mayıs 1964 günü Südwestfunk radyosunun stüdyolarında gerçekleşen ve Horst Krüger tarafından sunulan programda Adorno ve Bloch ütopya hakkında tarihî sayılabilecek bir tartışma yürütürler. Adorno’nun bu radyo tartışmalarını sürdürmek ve “müzik felsefesi fikri ve kavramı” ile “pozitif ve negatif arasındaki ilişkiler” konularında başka sohbetler düzenleme niyetinde olduğu bilinmektedir. Fakat iki düşünür arasındaki gerçekleşebilen tek tartışma, aşağıda dökümü bulunan ütopya hakkındaki olmuştur. Çevirisi yapılan metin: “Something’s Missing: A Discussion between Ernst Bloch and Theodor W. Adorno on the Contradictions of Utopian Longing”, The Utopian Function of Art and Literature, The MIT Press, 1988, ss. 1-17. Bu tartışma, Ernst
Ernst Blochla Soylesiler.indd 65
12.01.2015 11:22
66 l Ernst Bloch’la Söyleşiler
Bloch’un seçme denemelerinden oluşan ve Jack Zipes ile Franck Mecklenburg tarafından İngilizce’ye aktarılan kitabın başında yayımlanmıştır. Türkçe çevirisiyse daha önce Defter dergisinde (Kış 2001, sayı 42) basılmıştır. Metis Yayınları’na ve Hakkı Hünler’e verdiği izinden dolayı teşekkür ederiz. Aşağıda bulunan metin, Defter dergisi için Hakkı Hünler tarafından yapılan tercümenin, tartışmanın İngilizce ve Fransızca çevirileri karşılaştırılarak U. Uraz Aydın tarafından gözden geçirilmiş halidir. Karşılaştırma için kullanılan Fransızca metinse şudur: “Il manque quelque chose… Sur les contradiction propres au désir d’utopie”, çev.: Christophe David, Europe no: 949/Mayıs 2008, ss. 37-54.
HORST KRÜGER: Günümüzde “ütopya” sözcüğü pek de iyi bir izlenim uyandırmıyor. “Ütopya” denen şey küçümseniyor, yalnızca sıfat olarak ve üstelik sadece negatif bir anlamda kullanılıyor. Konumuzda da terimimizde de anakronistik bir şeyler var. THEODOR W. ADORNO: Dostum Ernst Bloch ilk eseri olan Geist der Utopie’de [Ütopyanın Ruhu] “ütopya” sözcüğünü onurlandırmaktan sorumlu asıl kişidir. Bu nedenle, söze başlayacak doğru kişi ben olmasam bile, başlangıçta bir şeyler söylememe izin verilirse, hemen hatırlatmak isterim ki, ütopik düşler diye adlandırılan pek çok şey –örneğin televizyon, başka gezegenlere yolculuk yapma imkanı, sesten daha hızlı hareket etme– gerçekleştirilmiştir.
Bununla birlikte, bu düşler gerçekleştirildikleri ölçüde, hepsi de sanki en önemli mesele unutulmuş gibi iş görüyor. Kimse onlarla mutlu olmuyor. Düşler gerçekleştirildikçe, bayağılığa, pozitivizm ruhuna özgü ve bunun ötesinde cansıkıcı bir kimliğe bürünüyor. Burada kastettiğim, “sonsuzca hayal edilebilir imkanları olan şeye karşıt olarak gerçekleşen şeyin sınırları vardır” türünden basit bir önvarsayım meselesi değil. Daha ziyade somut bir şeyi kastediyorum, yani şunu: kendimizi hemen her zaman hayal kırıklığı içerisinde buluyoruz; isteklerin gerçekleştirilmesi, isteklerin tözünden bir şeyleri alıp götürüyor, tıpkı kendisine üç dilekte bulunma hakkı verilen çiftçiyi anlatan peri masalında olduğu gibi: sanırım, çiftçi ilkin karısının burnunun bir sosis olmasını diliyor ve sonra ikinci dileği olarak da sosisin karısının burnundan uzaklaşması için kullanması gerekiyor.
Ernst Blochla Soylesiler.indd 66
12.01.2015 11:22
Kemankeş Mahallesi Mumhane Caddesi No: 39/39 Karaköy 34425 Beyoğlu - İstanbul +90 212 244 48 87 info@habituskitap.com www.habituskitap.com
Ernst Blochla Soylesiler.indd 88
12.01.2015 11:22