<< insan ne okursa odur >>
MASKE.indd 1
11.8.2014 06:49:51
MASKE.indd 3
11.8.2014 06:49:51
MASKE.indd 4
11.8.2014 06:49:51
içindekiler
Sunuş
9
Dünden Bugüne Yolculuk Dikmen Gürün 13 Maskenin Etimolojisi
19
Maskeyle Varolmak Oğuz Arıcı.......................................................................................... 21 Persona: Maskeden Karaktere Bedia Demiriş................................................................................... 29 Mask ve İlişkisellik, Ses Maskı ya da Oyuncu Maskı Olarak Kukla Beliz Güçbilmez................................................................................ 37 Oyuncu ve Maske
47
Antik Yunan Tragedya Maskeleri Üzerine Bir Değerlendirme Zühre İndirkaş.................................................................................. 49 Commedia dell’Arte Geleneğinde Kılık Değiştirme Motifi ve Maskenin Dramatik İşlevi Neslihan Ekmekçioğlu..................................................................... 63 Geleneksel Temsil ve İletişim Bağlamında Ortaoyunu ve Commedia dell’Arte Şirin Yılmaz Özkarslı........................................................................ 72 Commedia dell’Arte ve Jingju Maskelerinin Karşılaştırılması: Represence ve Represent Duygu Çelik....................................................................................... 84 Copeau’dan Terzopoulos’a Oyuncu ve Maske Kerem Karaboğa.............................................................................. 94
MASKE.indd 5
11.8.2014 06:49:51
Edebiyat ve Maske
109
Maske, Ne Nerede? Burç İdem Dinçel............................................................................... 111 Giritli Yazar Nikos Kazancakis’in Yapıtlarında Maskenin Önemi Esin Ozansoy......................................................................................125 Esrarlı Dört Köşe: Necip Fazıl’ın Tiyatro Anlayışı Aslıhan Haznedaroğlu...................................................................... 143 Dıranas’ın Gölgeler’inde Toplumsal Maskeler Nilgün Firidinoğlu.............................................................................. 159 Türk Tiyatrosunda İdeolojik Maske Yavuz Pekman................................................................................... 169 Kültürel Kimlik ve Maske
179
Yıkıcı Oyuncunun Maskesi Stephen Wilmer................................................................................ 181 Gizli Olanın Görünürlüğü: Protestolarda Guy Fawkes Maskesi Stefan Donath...................................................................................193 Kültürel Gözlükler Aracılığıyla Uluslararası Performansları İzlerken Beklenti Maskesinin Deneyimi Nasıl Şekillendirdiğine Bakmak Melanie Dreyer-Lude ..................................................................... 207 Toplumsal Baskı ve Kimlik Maskeleri Hasibe Kalkan Kocabay...................................................................218 Beliz Güçbilmez’in Doyçland Adlı Oyunu Üzerine Erol İpekli ....................................................................................... 227 Toplumsal Cinsiyet ve Maske
233
Çağdaş Amerikan Siyahi Kadın Tiyatrosunda Halk Ozanı Maskesinin Yeniden Yazımı İnci Bilgin Tekin................................................................................. 235 Bulutların Üzerinde: Cinsel Kimliği ve Toplumsal Cinsiyeti Gizleyen Maskeler Arpine Mızıkyan Akfıçıcı................................................................. 242 Modern Maskesinin Altındaki Muhafazakarlık: Oyun Metinlerimizde Toplumsal Cinsiyet Kalıpyargıları Nasıl Üretiliyor? Özlem Belkis................................................................................... 254
MASKE.indd 6
11.8.2014 06:49:51
Ataerkil Söylemlerin Maskesini Düşüren Feminist Oyunlarımız ve İstanbul’da Feminist Tiyatrolar Fakiye Özsoysal................................................................................. 274 Ana Konuşmacı; Heiner Goebbels............................................................................... 286 Ek: Çeviri Metinler
295
The Mask of The Subversive Performer Stephen Wilmer............................................................................... 297 Viewing Through Cultural Glasses: How The Mask of Expectation Shapes Experience When Viewing International Performance Melanie Dreyer-Lude........................................................................ 306 The Dramatic Function of The Mask and The Disguise Motive in The Tradition of Commedia dell’Arte Neslihan Ekmekçioğlu..................................................................... 315 Key Speaker Heiner Goebbels.............................................................................. 324 The Visibility Of The Hidden: The Guy Fawkes Mask in Times of Protest Stefan Donath.................................................................................. 328 Rewriting The Minstrel Mask in Contemporary Black American Female Theatre İnci Bilgin Tekin................................................................................. 341 What and Where The Mask is at Burç İdem Dinçel............................................................................. 347 Cloud Nine: Masks to Veil Sexual and Gender Identities Arpine Mızıkyan Akfıçıcı.................................................................. 358
MASKE.indd 7
11.8.2014 06:49:51
MASKE.indd 8
11.8.2014 06:49:51
SUNUŞ
Maske üzerine bir kitap fikri, 2012 yılında İstanbul Üniversitesi Haldun Taner Tiyatro Uygulama ve Araştırma Merkezi ilk adımlarını atarken düzenlemeyi planladığımız Uluslararası Disiplinlerarası Sempozyumun hazırlıkları sırasında oluştu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü’nün kuruluşunun 20. yılına denk gelen bu sempozyuma bir konu başlığı, tüm katılımcıların üzerine farklı yönlerden düşünce üretebileceği bir ortak tema belirlemeye çalışırken “Maske”de karar kıldık. Böylelikle, önümüzde engin bir araştırma alanı açıldığını fark ettik. Maske sadece tiyatro sanatının kökenlerinde, hatta temel kaynağında yer alan bir öğe değildi, edebiyattan plastik sanatlara, fotoğraftan sinemaya tüm sanatların ve felsefeden psikolojiye, antropolojiden sosyolojiye, sanat tarihinden arkeolojiye tüm sosyal bilimlerin tartıştığı, kavramlaştırdığı ya da kendi kavramlaştırmaları için yararlandığı, kendi varlığımızı anlamlandırmakta ve açıklamakta kullandığımız hayati bir varlığa sahipti. Sempozyum için yerli, yabancı pek çok araştırmacının sunumlarını gördükçe bu konudaki görüşümüz daha da kuvvetlendi. Sempozyumda tartışılanları ve ötesindekileri okuyucuyla bütünlüklü bir kitapta paylaşmak istedik. Bu kitabın içinde yer alan yazılar sempozyum bitiminden sonra elinizdeki çalışmada yer almak üzere birer makale olarak hazırlandılar. Kitabın hazırlanmasında sempozyumdaki program akışından
MASKE.indd 9
11.8.2014 06:49:51
10 l Maske Kitabı
farklı bir yol izlendi ve araştırmacıların makaleleri tematik ortaklıklarına göre sınıflandırılarak belirgin bölüm başlıkları içerisinde toplandılar. Böylelikle, kitaptaki beş bölümün her biri Maske olgusuna yönelik kendi içinde bütünlüklü kavramsal çerçeveler oluşturdular. Beş bölümden ilki olan “Maskenin Etimolojisi”nde yer alan Oğuz Arıcı’nın, Bedia Demiriş’in ve Beliz Güçbilmez’in makaleleri, “maske” ve “persona” sözcüklerine odaklanarak, sözcüklerin tarihten günümüze geçirdikleri evrimin yanı sıra, farklı açılardan maske ve hakikat, maske ve birey, maske ve yüz ilişkilerini sorunsallaştırdılar. “Oyuncu ve Maske” başlıklı ikinci bölümde Zühre İndirkaş ve Neslihan Ekmekçioğlu maskeyi doğrudan doğruya performanslarında kullanan Antik Yunan Tiyatrosu ve Commedia dell’Arte’deki oyuncu ve maske ilişkisinden bahsederken, Şirin Yılmaz Özkarslı ve Duygu Çelik Avrupa merkezli olmayan tiyatro formlarından Ortaoyunu ve Çin Pekin Operası’ndaki maskenin işlevini Commedia dell’Arte üzerinden tartıştılar, Kerem Karaboğa ise, modern oyunculuk yöntemlerinde maskenin yeniden keşfi ve oyuncunun yaratıcılığına katkısı üzerinde durdu. “Edebiyat ve Maske” başlıklı üçüncü bölümde, Burç İdem Dinçel, Samuel Beckett’in; Esin Ozansoy, Nikos Kazancakis’in; Aslıhan Haznedaroğlu, Necip Fazıl Kısakürek’in; Nilgün Firdinoğlu, Ahmet Muhip Dıranas’ın yapıtlarında maske olgusunu araştırdılar; Yavuz Pekman ise, Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarından günümüze tiyatro edebiyatımızın kimlik sorununu maske aracılığıyla irdeledi. Kitabın dördüncü bölümündeki makaleler mülteci sorunundan küreselleşme karşıtı protestolara, Almanya’ya göç olgusundan kültürlerarası tiyatroya maskenin sosyal alanda kültürel kimlik edinmek ya da sahte kimlikleri su yüzüne çıkarmak üzerine kullanımı üzerine eğildiler. Stephen Wilmer, Guillermo Gomez-Peña, Coco Fusco, Stephen Colbert, NSK ve Christoph Schlingensief gibi performans sanatçılarının çalışmaları, Stefan Donath ise, Guy Fawkes maskesinin protesto eylemlerindeki kullanımı üzerinden “direniş estetiği”ni ve maskenin maskeleneni açığa çıkarmaktaki rolünü sorguladılar. Melanie Dreyer-Lude, Tammy Ryan’ın Lindsay’in İstiridyesi ve Zeynep Kaçar’ın Köprüden Önce Son Çıkış oyunlarının Amerika
MASKE.indd 10
11.8.2014 06:49:52
Sunuş l 11
ve Türkiye’de bir arada sergilenmesine dayalı bir proje aracılığıyla kültürlerarası tiyatro çalışmalarının önyargıları kırmakta ve kültürel maskeleri kaldırmaktaki işlevini tartıştı. Hasibe Kalkan Kocabay ve Erol İpekli’nin yazıları ise, Ballhaus Naunynstrasse tarafından sahneye konan Delikanlı ve Tiyatro Anadolu tarafından sahnelenen Beliz Güçbilmez’in Doyçland oyunları üzerinden kimlik maskelerinin hem gizleyen hem de açığa çıkaran yapısının göç olgusundaki yansımaları üzerinde durdular. Kitabın son bölümünde, feminist kuramın zengin kaynaklarından yola çıkarak erkek egemen söylemin ürettiği cinsiyetçi önyargıların kırılmasında ya da maskelenenin açığa çıkarılmasında etkili olabilecek teatral stratejilere değinen yazılara yer verildi. İnci Bilgin Tekin, siyah kadın oyun yazarları Adrienne Kennedy ve Ntozake Shange’nin metinlerinde geleneksel siyah halk ozanı maskesini feminist bağlamda ters yüz ederek, yeniden yazmak suretiyle bu maskenin “beyaz ve erkek” konumunu istikrarsızlaştırmaları olgusunu tartıştı. Arpine Mızıkyan ise, başka bir kadın yazarın, Caryl Churchill’in Bulutların Üzerinde oyunu üzerinden, ataerkil ve baskıcı bir toplumsal düzende kadın ve erkeklerin cinselliklerini ve toplumsal cinsiyetlerini maskeler ardında saklamaları sorunsalını irdeledi. Özlem Belkıs, Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Kadın Erkekleşince oyunu vasıtasıyla Türkiye’de modernleşme ve Batılılaşma stratejisinin ardında yatan kadına yönelik muhafazakar tutumu açığa çıkarıp tartışmaya açtı. Fakiye Özsoysal ise, feminist hareketin tiyatroya yaklaşımını çeşitli boyutlarıyla incelediği makalesinde İstanbul’da yerleşik feminist tiyatro topluluklarının ataerkil söylemin maskesini düşürmek ve feminist bir bakış oluşturmak hedefiyle ürettiği oyunlar ve deneyimleri üzerine eleştirel bir değerlendirme gerçekleştirdi. Kitap içinde toplanan makalelerin sınıflandırıldığı bu beş bölümün hemen öncesinde Dikmen Gürün’ün Maske Sempozyumunun açılışında yaptığı konuşmayı genişleterek hazırladığı metin yer alıyor. Bu metnin hem Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü’nün hem de Haldun Taner Tiyatro Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin tarihçesine ışık tutmakta okuyucuya yardımcı olacağını düşünüyoruz. Kitabın sonundaysa, sempozyuma ana konuşmacı olarak katılan Heiner Goebbels’in metnine yer verdik. Goebbels’in kendi tiyatrosu-
MASKE.indd 11
11.8.2014 06:49:52
12 l Maske Kitabı
nu maske kavramı aracılığıyla irdelediği bu konuşmanın çağımızın önemli tiyatro insanlarından birinin çalışmalarına merak uyandıracağını umuyoruz. Son olarak, Goebbels’in konuşması da dahil yabancı katılımcıların ve kimi yerli akademisyenlerimizin makaleleri bu kitap için İngilizce'den Türkçe'ye çevrildiklerinden, ilgilenen okurların karşılaştırma yapabilmelerine imkan sağlayabilmek maksadıyla kitabın ek bölümünde makalelerin orjinallerini de yayınladık. Maskeyle çıktığımız düşünsel yolculuğumuzun sizlere de keyif verebilmesi ve yeni araştırmalara yol açıcı olabilmesi dileğiyle…
MASKE.indd 12
11.8.2014 06:49:52
DÜNDEN BUGÜNE YOLCULUK… Dİkmen Gürün
2012, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tiyatro Eleştir menliği ve Dramaturji Bölümü’nün kuruluşunun 20. yılı. Kadim İstanbul Üniversitemizin ve de Edebiyat Fakültemizin en genç bölümlerinden biri olan Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü, 1992 yılında, Prof. Dr. Zehra İpşiroğlu’nun girişimi ile Yüksek Lisans programı olarak faaliyete başladı. İpşiroğlu’nun bu çalışmalarında dönemin Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Nurhan Atasoy ve Alman Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanı Prof. Dr. Şara Sayın’ın değerli katkıları yadsınamaz. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölüm Başkanı olan Zehra İpşiroğlu aynı yıl benim de ekibe katılmamı istedi. Memnuniyetle kabul ettim ve bir süre ara verdiğim akademik çalışmalarıma böylelikle geri dönmüş oldum. Lisans programı 1994 – 1995 öğretim yılında açıldı. Bizim için iyi bir başlangıçtı çünkü Özel Yetenek Sınavı ile öğrenci alıyorduk. Tiyatroyu seven, tiyatro kuramının anlam ve önemini kavrayan, yabancı dil bilen ve hepsinden önemlisi bu bölümü bilerek seçen öğrenci-
MASKE.indd 13
11.8.2014 06:49:52
14 l Maske Kitabı
ler… Prof. Dr. Şara Sayın, Prof. Dr. Zehra İpşiroğlu, Prof. Dr. Cevat Çapan, Prof. Dr. Osman Senemoğlu, Prof. Dr. Nilüfer Kuruyazıcı, Prof. Dr. Hasan Anamur, Prof. Dr. Fatma Erkman, Prof. Dr. Nazan Aksoy ve Dr. Füsun Akatlı verdikleri derslerle öğrencileri her anlamda zenginleştiriyorlardı. Bölümün amacı ülkemizde tiyatro sanatının düşünsel, kuramsal ve yazınsal alanda gelişmesini sağlamak, bu doğrultuda tiyatro araştırmacısı, dramaturg ve tiyatro eleştirmeni yetiştirmek olarak belirlenmişti. Öğrencilerde eleştirel düşünme yetisinin oluşması ve geliştirilmesi, farklı disiplinleri buluşturan çalışmalara yer verilmesi ve de kültürlerarası değişimleri destekleyen araştırmalar yapılması Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü’nün önde gelen hedefleriydi. 1998 yılında Prof. Dr. Zehra İpşiroğlu Köln Üniversitesi’nden gelen bir teklifi değerlendirerek Almanya’ya gitme kararı aldı. Onun ayrılmasıyla Bölüm Başkanlığı görevini ben devraldım. Bu arada şunu da belirtmeliyim ki 1993 yılı itibariyle İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali Direktörü olarak çalışmaya başlamıştım. Aslında birbirini tamamlayan bu iki görevi birlikte yürütmem, yıllar içinde, karşılıklı olarak, Edebiyat Fakültesi Dekanları Prof. Dr. Süha E. Göney, Prof. Dr. M. Taner Tarhan, Prof. Dr. Korkut Tuna ve de İKSV Yönetim Kurulu Başkanı Şakir Eczacıbaşı tarafından olumlu karşılandı. Bu nedenle, Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü ile İstanbul Tiyatro Festivali arasında öğrencileri her anlamda ve alanda besleyecek köprüler kuruldu. Böyle bir işbirliği öğrenciler için sonsuz fırsatlar yaratan bir oluşumdu. Yıllar içinde, dünya çapında tiyatro sanatçılarıyla çalışma fırsatı bulan gençler görgü ve bilgilerini artırmanın ötesinde yurtdışında staj olanakları elde ettiler. Vizyonları genişledi ve gelişti. Bugüne kadar pek çok akademisyen Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü’nde ders vererek bizlere güç kattı. Prof. Dr. Şeyda Özil, Prof. Dr. Nilüfer Kuruyazıcı, Dr. Hasan Kuruyazıcı, Prof. Dr. Zühre İndirkaş, Prof. Dr. Uşun Tükel, Prof. Dr. Bedia Demiriş, Prof. Dr. Nedret Öztokat, Prof. Dr. Zeynep Sayın, Prof. Dr. Özden Sözalan, Prof. Dr. Murat Seçkin, Asuman Kafaoğlu Büke, Doç. Dr. Esin Gören, Prof. Dr. Arzu Kunt gibi isimlerin yanı sıra Prof. Zeliha Berksoy, Prof. Erika Fisher Lichte, Prof. Bernt Zucher, Prof. Christel Weiler, Hans
MASKE.indd 14
11.8.2014 06:49:52
Dünden Bugüne Yolculuk l 15
Thies Lehmann, Marcello Gallucci gibi yerli ve yabancı akademisyenlerin düzenledikleri seminerlerin ötesinde Memet Baydur, Genco Erkal, Esen Çamurdan, Şahika Tekand, Özen Yula, Ferhan Şensoy, Naz Erayda, Mahir Günşiray, Emre Koyuncuoğlu, Atila Alpöge gibi sanatçı, araştırmacı ve yazarların öğrencilerle buluşmaları verimli sonuçlar doğurdu. Ayrıca, Kerem Karaboğa, Fakiye Özsoysal, Yavuz Pekman, Hasibe Kalkan gibi genç akademisyenler yurtdışında yaratılan staj olanaklarıyla Almanya, İngiltere, Japonya ve Rusya’ya gittiler. Akademik ve sanatsal buluşmaların yaşandığı ortamlarda Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü’nün başarılı temsilcileri oldular. Berlin Freie Üniversitesi, Atina Üniversitesi, L’Aquila Akademisi ile yapılan anlaşmalar (Erasmus) öğrenci değişim mekanizmasını güçlendirirken gençlere yeni açılımlar da sağlamakta. Örneğin Atina Üniversitesi ile yapılan anlaşma bağlamında dört yıldır yüksek lisans ve doktora öğrencileri (en fazla üç kişi olarak) Atina & Epidaurus Festivali’nde verilen ve on gün süren Uluslararası Antik Yunan Tiyatrosu seminerlerine katılmakta ve bu bağlamda yaptıkları sunumlarla yurtdışında Türk tiyatrosunu da tanıtmaktadırlar. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü bir taraftan böylesi olumlu açılımlar yaşarken, diğer taraftan, eğitim sistemimizin genel zaaflarından biri olarak nitelendireceğim bir sistem değişikliğiyle, 2000 yılında öğrenci alımında Merkezi Yerleştirme Sistemine bağlandı. “Neden?” Bu sorunun cevabı hiçbir zaman verilmedi. Kanımca, bu yanlış karar Haldun Taner ustamızın yıllar önce üzerinde ısrarla durduğu bir gerçekle, tiyatronun bir ilim dalı olduğu gerçeğiyle, gerekli sinerjiyi kuramamış olan YÖK’ün pek de üzerinde düşünmeden almış olduğu bir karardı. Bu uygulama elbette ki öğrenci düzeyinde düşüşlere neden oldu ve de Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü bu anlamda sorunlu bir döneme girdi. Yapılan yanlıştan dönülmesi ve öğrenci düzeyinin yukarı çekilmesi için yoğun çaba harcadık. Bu uğraş verilirken, 2008 yılı Haziran ayında yaş haddinden emekli oldum. On yıl, büyük bir özveriyle ve çok severek taşıdığım Bölüm Başkanlığı bayrağını 1993’te ilk Yüksek Lisans öğrencilerimden biri olan Doç. Dr. Kerem Karaboğa’ya devrettim. Doç. Dr. Fakiye
MASKE.indd 15
11.8.2014 06:49:52
16 l Maske Kitabı
Özsoysal ve Doç. Dr. Yavuz Pekman ve de Doç. Dr. Hasibe Kalkan’la yollarımız yine 1993 yılında kesişmişti. Bu arada, Doç. Dr. Nihal Kuyumcu, Yrd. Doç. Dr. Oğuz Arıcı, Yrd. Doç. Dr. Ata Ünal, Yrd. Doç. Dr. Burcu Yasemin Şeyben, Yrd. Doç Dr. Özlem Hemiş, Yrd. Doç. Dr. Evren Barın Eğrik ve de Araştırma Görevlisi Nilgün Firidinoğlu bölümden yetişen ve burada ders veren isimler. Ne güzel ki, Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü 20092010 eğitim öğretim yılından itibaren yeniden Özel Yetenek Sınavı’yla öğrenci almaya başladı. Ayrıca, artık Bölüm bünyesinde iki Anabilim Dalı yer alıyor: “Tiyatro Eleştirisi ve Teorisi” ve de “Dramaturji ve Dramatik Yazarlık Sanatı.” İ.Ü. Haldun Taner Tiyatro Uygulama ve Araştırma Merkezi Bugün, Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü’nün kuruluşunun 20. yılında önemli bir çalışmamızdan; İ.Ü. Haldun Taner Tiyatro Uygulama ve Araştırma Merkezi’nden söz etmek istiyorum. Haldun Taner Araştırma Merkezi çalışmalarını Kerem Karaboğa, Yavuz Pekman, Fakiye Özsoysal ve Nilgün Firidinoğlu’nun yanı sıra sayın Demet Taner, Şara Sayın, Ülkü Azrak ve Edebiyat Fakültesi Dekanı Korkut Tuna’nın katılımlarıyla 2008 yılında başlattık. Herkesin ortak inancı böyle bir araştırma merkezinin verilmekte olan bilimsel eğitimin malzemesini zenginleştireceği doğrultusundaydı. Ve de beklentimiz, umudumuz İ.Ü. Haldun Taner Tiyatro Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin ismen değil, cismen de var olmasıydı. İ.Ü. Haldun Taner Araştırma Merkezi yasal olarak 2010 yılında ismen faaliyete başladı. Bir mekana bile sahip değildi. Bir anlamda, Araştırma Merkezi’ne dair tüm sorumlulukları Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü’nün yüklenmesi gerekiyordu ki bu da fiziki olarak imkansızdı. Bugün de aynı çelişik durum söz konusu. O nedenle de Merkez gerekli açılımı sağlayamıyor… 2010 yılında, İstanbul Avrupa Kültür Başkenti (AKB) Ajansı’nda Sahne ve Gösteri Sanatları Yönetmeni olarak görev yaptığım sırada, proje sorumluluğunu üstlendiğim önemli bir araştırma kitabını Bölüm’ün işbirliğiyle çıkardık. İstanbul’un dünden bugüne tiyatro haritasını inceleyen Geleceğe Perde Açan Gelenek adlı üç ciltlik ki-
MASKE.indd 16
11.8.2014 06:49:52
Dünden Bugüne Yolculuk l 17
tabın yazarları; Doç. Dr. Kerem Karaboğa, Doç. Dr.Yavuz Pekman ve Doç. Dr. Fakiye Özsoysal ile Yeditepe Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Metin Balay. Bu değerli araştırma kitabını, 2010’da, sembolik olarak, bu yönde bir ilk adım olarak, İ.Ü. Haldun Taner Araştırma Merkezi’ne ithaf ettik. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü’nün 20. yılını bugün başlattığımız ve de üç gün sürecek olan MASKE Sempozyumu ile kutlarken, bu etkinliğin İ.Ü. Haldun Taner Tiyatro Uygulama ve Araştırma Merkezi ve Performans Araştırmaları Derneği işbirliği ile düzenlendiğini belirtmek isterim. MASKE (Uluslararası Disiplinlerarası Tiyatro Buluşması) ile, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi’nde bir Tiyatro Kürsüsü kurulması için çalışan Haldun Taner hocamıza bir kez daha saygılarımızı sunuyor ve onun “İlim Dalı Olarak Tiyatro” ve de “İstanbul Edebiyat Fakültesinde Tiyatrobilim” başlıklı iki yazısından bölümleri birbirleri içine kaydırarak dikkatlerinize sunuyorum: 1954 Ekiminde Münih’te bulunduğum sıralarda Münih Üniversitesi’nin Tiyatro Bilim Kürsüsü’ndeki bazı dersleri dinleyici olarak izleme fırsatım olmuştu. O tarihte tiyatro bilimcilerinin duayeni sayılan Prof. Kutcher “Goethe zamanında Weimer Hof Tiyatrosu” konulu bir ders vermekteydi. Ayrıca, Prof. Botscher “Alman Tiyatrosu Tarihi”; Prof. Hederer, “Uzak Doğu Tiyatrosu”; Prof. Braun “Eleştiri” ve Prof. Braig “Dram Tekniği” okutuyordu. İçeriklerinden de anlaşılacağı gibi, tiyatro konularına yaklaşımları münhasıran teorikti. Böyle sağlam bir formasyonla desteklenen bir eğitimin büyük oyuncular, yazarlar, rejisörler yetiştirmesi şansı ise ayrıca öbürlerinden çok daha büyüktür. Tutalım ki, bu enstitüler iyi yazar, iyi rejisör, iyi oyuncu yetiştirmediler. Hiç değilse tiyatronun ne olduğunu, ne olmadığını bilen, değer hükümleri sağlam esaslara dayanan, kültürlü ve anlayışlı bir seyirci kitlesi yetiştirseler yetmez mi? İstanbul’a dönünce Sanat Tarihi asistanı olarak bağlı bulunduğum İstanbul Edebiyat Fakültesi’ne Münih Tiyatro Bölümü’nün programı, çalışma tarzı üzerine ayrıntılı bilgi verdikten sonra, o yıllarda altın devrini yaşayan tiyatro dünyamıza bilinçli tiyatronun pusulasını oluşturacak, tiyatro bilimciler ve bilinçli tiyatrocular yetiştirecek bir tiyatro enstitüsünün ku-
MASKE.indd 17
11.8.2014 06:49:52
18 l Maske Kitabı
rulması gerektiğini belirtiyordum. Fakülte yönetim kurulunda bu önerimi destekleyecek beş öğretim üyesi bulmuştum: Prof. Macit Gökberk, Prof. Gerhardt Fricke, Prof. Ahmet Hamdi Tanpınar, Prof. Mehmet Kaplan, Prof. Fahir İz. Beş imzalı ilk öneri, henüz bu fikre hiç hazırlıklı olmayan Profesörler Kurulunda itibar görmedi. Hatta dış dünyada olup bitenden habersiz bazı hocalar, “burası konservatuar mı?” gibi yüzeysel itirazlar da yükselttiler. Yurdumuzda böyle bir tiyatro enstitüsünün kurulması zamanı geldi geçiyor.
Tohumlarını 1950’li yıllarda Haldun Taner hocamızın ektiği, ilk fidanı 1992 yılında Zehra İpşiroğlu’nun diktiği ve de izleyen yıllarda bizlerin hep birlikte yemyeşil bir seraya dönüştürdüğümüz Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü genç yöneticileriyle giderek daha da güçlenerek sürdürecektir yaşamını.
MASKE.indd 18
11.8.2014 06:49:52
Kemankeş Mahallesi Mumhane Caddesi No: 39/39 Karaköy 34425 Beyoğlu - İstanbul +90 212 244 48 87 info@habituskitap.com www.habituskitap.com
MASKE.indd 368
11.8.2014 06:50:12