*
Patrick Boussignac: 1956’da Fransa’da doğdu. Le Monde, Libération ve Le Courrier International gibi çeşitli dergi ve
*
PERDE 1: GENÇLİK
Tuvana Gülcan (Çevirmen): 1975 İstanbul doğumlu. Hukuk okudu. Saarbrücken, Berlin ve İstanbul’da yaşıyor.
gazetelerde karikatürleri ve politik çizimleri yayımlandı. Çalışmaları dünyanın çeşitli yerlerinde birçok koleksiyonda yer aldı. Michaël Thoss (-)
<< Büyük Kartaca üç savaş yaptı. İlkinden
sonra hâlâ kuvvetliydi, ikincisinden sonra hâlâ oturulabilir vaziyetteydi. Üçüncüsünden sonra izlerini aramak boşunaydı.
>>
Eylül 1951
t h c e r aber B an unu h y a B oğum yük e v d y a n ı B lların ekten buüyarlar oğu vermtluluk d mu
tho r e B
l
n e g u dE
18 yaşında, lisede ilk kez savaş karşıtlığını dile getirir. Bir
ödevinde, Horace'ın "şerefli ve hoştur ülke için ölmek" şeklindeki mısrası üzerine şöyle yazar:
Ölmek her zaman can yakar, ister yatakta, ister savaş alanında. Ancak kuş beyinliler, hayatlarını can-ı gönülden vermekle övünürler, nitekim ölüm yaklaştığında ilk kaçanlar da onlardır. . B ir kağıt fabrikasında
çalışan babası FRIEDRICH BRECHT
Öğrenciyken, notumu yükseltmenin en iyi yolunun, öğretmenin kırmızı mürekkepli kalemle yapmış olduğu düzeltmeleri silmek değil, hatalı olmayan yerlere tıpkı onun gibi kırmızı mürekkepli kalemle
BREZİNG doğumlu annesi SOPHIE BRECHT.
düzeltmeler ekleyip, onu mahçup etmek ve böylece bana verdiği notu gözden geçirmeye zorlamak olduğunu keşfetmiştim.”
Okuldaki propagandaya karşı bu başkaldırısı Brecht'in neredeyse okuldan atılmasına neden olacaktır. 8
9
O dönemde Brecht sahaların müdavimidir.
B recht'in satenler giyinen parlak seyircilere karşı hissettiği horgörü
bilinmektedir. Burjuva tiyatrosu Brecht'e göre yavan bir eğlenceliktir. Brecht boksa hayrandır.
"Seyircilerin iştahlarını kabartalım, kavgacılıklarını ve muhakemelerini körükleyelim. ."
“Umutlarımızı spor seyircileri yüklenmiştir: bütün sosyal sınıflardan yerlerine yüklü miktarlarda para ödeyen ve ödedikleri paranın karşılığını alan 15.000 kişi... Tiyatrolarımıza gelen seyircilerin yozlaşmasının nedeni, ne seyircilerin ne de tiyatroların tiyatroda neler olması gerektiği konusunda bir fikirlerinin olması. Spor sarayındaysa, insanlar biletlerini aldıkları anda neler olacağını tam olarak biliyorlar: İdmanlı adamlar sanki keyiften yapıyorlarmış izlenimini vererek özel yeteneklerini gözler önüne sermektedirler... Tiyatronun neden kendi sporunu yapamayacağını anlamak mümkün değil...”
"Refleksleri kalmayanlar dışarı!" Biyografisini yazdığı boksör SAMSON-KORNER'le arkadaşlık kurar.
Şahane bir adamsın sen. Boks stilin sert ve çevik. . Sana oyuncularımı yollayacağım!. . 52
53
ÜÇ KURUŞLUK OPERA Ö
rneğin, NEHER'in dekorları perspektifsizdir.
U
zun zamandır, Brecht, tiyatrosuna bağımsız bir öğe olarak müziği dahil etmeyi düşünmektedir. Atonal müziğin takipçisi KURT WEILL ve onun ortağı ELISABETH HAUPTMANN'la birlikte John Gay'in 1728'de yazdığı "Dilenciler Operası"nı uyarlar.
Bert bu operayı sahnelemeyi nasıl kabul edersin? Daha ne çevrilmiş. .
ne de müziği bestelenmiş?
"Sahnelemeye destek olmayan her dekor, ona köstek olur."”
Sahne mimarı
Aslında birkaç oyuncu da eksik! Ama bunların hepsi birer ayrıntı!
Şehir Orman
62
Ev
Brecht ve Weill, Villon’un ve Kipling’in birkaç baladını bestelerler.
63
B recht'in orijinal metne kattığı nikah sahnesi tören için şaşaalı bir salona dönüştürülen bir ahırda geçer. Polisin en üst şefi Brown davetlidir.
"Burada polis olarak bulunmuyorum, Mac."
“Bir şirket hissesinin yanında bir maymuncuk nedir ki? Bir bankanın kurulmasının yanında bir bankanın soyulması nedir ki? Bir adamı maaşlı çalıştırmanın yanında onu öldürmek nedir ki?”
"Mesleki menfaatlerimiz taban tabana zıt olsa da, arkadaşlığımız bütün sınamalardan başarıyla geçti."
Oyunun sonundaki ahlak her türlü beklentiyi alt eder: Kraliçenin bir habercisi Mackie’nin af ve soylulaştırılma kararını getirir.
İtiraf edin, haberciler hep zamanında gelseler hayat çok daha kolay olurdu. İşin aslı adalet, serserileri çok sık harcasaydı eğer, bütün itibarını kaybederdi. Peachum, kızının gidişini ticareti için onarılamaz bir kayıp olarak gördüğü için, damadını polise şikayet eder. Kaçak olmasına rağmen Mackie genelevlere gitme âdetini bırakamamıştır. Gözde fahişesi Jenny, Mackie’ye ihanet eder ve Mackie darağacına yollanır. 66
67
E
pik tiyatro seyirciyi örnek durumlarla karşı karşıya getirir. Seyirci edilgen olarak tüketmeyi bir kenara bırakır ve sahnede gösterilen davranışların yanında ya da karşısında yer alma kararını vermek zorunda kalır. Böylelikle üretici konuma geçer. Epik tiyatro, dünyayı yorumlamanın yanında onu değiştirmek de ister.
S
onuçta ortaya çıkan: DRAMATİK TİYATRO SEYİRCİSİ Evet, onu ben de yaşadım. . Ben de öyleyim Bu çok doğal bir şey Her zaman olacak bir şey
İşte asıl sanat bu, her şey kendiliğinden anlaşılıyor
Artık vestiyerde şapkalarıyla birlikte gündelik davranışlarını bırakan ve sanatı bir uyuşturucuymuşçasına tüketen seyircilere yer yok!
Ağlayanla birlikte ağlayıp, gülenle birlikte gülüyorum
ÖNCE 76
EPİK SEYİRCİ Böyle bir şeyi asla hayal edemezdim! Kimsenin böyle davranmaya hakkı yoktur.. İşte alışılmamış bir şey Bunun hemen sona ermesi gerek İşte sanat dediğin böyle olur, hiçbir şey kendiliğinden anlaşılmıyor
Ağlayanla gülüp, gülenle ağlıyorum.
SONRA 77
İ
şte.. Yeniden Chicago'dayız. . Şehrin semalarında acı bir kriz, kazanç ve yozlaşma telaşı süzülmektedir.
A ma rturo kr li v Ui karniz ge e ahl (Nam İkt ıb ri aki -ı çevidara ahar kçekilm iflas diğer irir: yüks arte ekt halin Hitl söz elişi line edir dedi er) cük için ke . Ui rler ve ler H ndin , C . Ek çe ve itler i ka hica ono tesi silah 'le a bul go'd mik lar. ynı ett aki r düm irme e l diğ a dahi ğı ı enl lidir. am uzluğ yunca eri N ( ls rin o halk h o g y u sboro g)bir rele ler sini Hind denbur ali çev çevreel eşme Hin nca m lir. Bu ın tek nun olu line ge iktidar için o lar. ha şısında tırmak rarlanır kar şrulaş n ya me stijinde pre Artur kabul eo Ui kendini y önünde ttirmek için asal ardılı ol başarır. yerlerde s Hindsboro arak benzer Ve birden ürünür. Ucuugh gören, i adam, rak bire bu Al ucuna itibarlı b iplerinde Capone ir iş ada n bile mına dö saygı nüşür. Brecht 'büyük tarihi kişilikler'in yüceltilmesiyle ilgili olarak uğraşmayı komediyle sürdürür:
ARTURO Uİ’nin ÖNLENEBİLİR YÜKSELİŞİ 146
Brecht’e göre, Nazizm, demokrasinin karşıtı değildir, kriz zamanında yozlaşmasıdır. 147
ER
K
ÜN M O
iyi komünist amentüsünü söyler.
İ
B ir sonraki oyunla, Brecht
NL Ü G
Sosyalizmi demokratik bir şekilde kurabileceklerine inanan Komüncüler başarısızlığa uğrarlar. Düşmanla işbirliği yaparak kendilerini katledecek burjuvazinin özgürlüklerini ve malvarlıklarını korumuşlardır. Komün’ün başarısızlığını canlandırarak, Brecht sosyalizmin kurulabilmesi için geçici olarak bireysel hakların askıya alınması sonucuna varır.
Kısacası, bu proletarya diktatörlüğü için ateşten bir gömlektir.
Bu talepler partinin bile kabul edebileceğinden daha sosyalisttir. Nazi diktatörlüğünden bu kadar az bir zaman sonra, bu fikrin halkta büyük bir ters tepkiye neden olacağından korkulur.
174
Tiyatro için Küçük Organon’u da (1948’de yazılmıştır) aynı şekilde hararetli tartışmalara neden olur. Brecht, bu kitapta Francis Bacon’ın (1561-1626) bilimsel ampirizmine gönderme yaparak tiyatrosunun deneysel ve tutkulu niteliğinin altını çizer. Öğrenme eyleminin yeniden zevk alma eylemi haline geldiği yeni bir zaman hayal etmektedir. “Tiyatronun eğlence, ama mutlak eğlencenin kendisinden başka bir dayanağa ihtiyacı yoktur. Tiyatronun sağlayabileceği zayıf (basit) ve güçlü (karmaşık) sevinçler vardır. Büyük dramatik eserlerde karşımıza çıkan bu sonuncular yoğunlaşmalarına, örneğin cinsel eylem aşkta nasıl ulaşıyorsa öyle ulaşırlar; daha dallı budaklıdırlar, ortayolu bulmakta daha beceriklidirler, daha çelişkilidirler ve sonuçlar yönünden daha zengindirler... ... Tiyatro seyircisini şaşırtmalıdır, ve bu, tanıdık olandan uzaklaşma tekniğinin yardımıyla olur. Teknik tiyatronun, yeniden üretimlerinde, diyalektik materyalizmden yararlanmasına izin verir... Diyalektik materyalizme göre, her şey ancak dönüşerek, yani kendi kendisiyle zıtlaşarak var olabilir. Bu, insanların toplumsal yaşamlarının kendine has niteliğinin ifade edildiği davranışları, kanaatleri ve duyguları için de geçerlidir.” Bu önemli manifestodan itibaren Brecht sık sık diyalektik tiyatrosundan söz edecektir.
Yalnız çelişkilerle dolu olan kişi kanlı canlıdır.
175