LAIBACH KUNST RECAPITULATION 2009 by Jakub Stępień

The Occupied Europe Tour, plakat, 1983 / The Occupied Europe Tour, poster, 1983

Ausstellung Laibach Kunst Rekapitulacja 2009

Cztery urządzenia eksponowane na podestach są wała natychmiastowe reperkusje. Szok, jaki wywo- niż protest. Obcy był im typowy dla wschodniej podstawowym instrumentarium Laibach w okresie łał, miał swoje daleko idące konsekwencje. Ogolone Europy lat osiemdziesiątych dysydentyzm. Wepierwotnych, antytonalnych, bruitystycznych ekspe- głowy, militarne uniformy, retoryka Laibach wywołały dług nich, istniejący ustrój był odporny na oporymentów. Preparowane dźwięki magnetofonu szpu- oburzenie i konfuzję większości widzów. Odpowiedzią zycję, która stanowiła jego immanentną część. lowego, gramofonu, radia i megafonu stanowiły zrąb były natychmiastowe kroki władz. Niesławny zespół Zabiegiem Laibach było swoiście pojęte „nadówczesnego brzmienia Laibach. trafił na listę proskrypcyjną. Oficjalnie zabroniono utożsamienie się” z systemem. Zatopienie się

jest pierwszym w Polsce, a także w tej części

używania nazwy „Laibach” oraz zakazano publicznych w jego strukturach, w jego niezawoalowanym,

Europy, tak wielkim pokazem sztuki grupy La- Apologija Laibach

występów na terenie całej Jugosławii. Wykorzystanie bezlitosnym, najbardziej pierwotnym i okrutnym

ibach. Ekspozycja prezentuje fundamentalne Dokładnie odtworzona grupa Czterech Jeźdźców słowa „Laibach” naruszyło wieloletnie tabu, związane wymiarze. Laibach zwrócił się ku niewymiarowej dzieła Laibach Kunst, których motywy posłuży- Apokalipsy – obrazu Wernera Peinera, prominentne- właśnie z niemieckojęzyczną nazwą Lublany, używa- sferze, gdzie hitleryzm, faszyzm i komunizm stały jako budulec dla większości kreacji multidy- go artysty III Rzeszy – odnosi się do albumu, któ- ną od 1144 roku przede wszystkim przez Austriaków ją się jedną, totalną, demagogiczną, antyludzką scyplinarnego ruchu Neue Slowenische Kunst. ry Laibach poświęcił wielkiej czwórce z Liverpool. i Niemców. W czasach okupacji, w latach czterdzie- maszynerią. Laibach są współzałożycielami organizacji, zbu- Eksploatacja zestawienia czwórek: Laibach versus stych ubiegłego wieku, nazwa Laibach powróciła jako W eksploatacji aberracyjnego wymiaru historii dowali pierwociny dla estetycznych strategii The Beatles versus prorocy zagłady służy jako cele- element germanizacyjnej polityki hitlerowskich na- i aktualności bojowa sztuka Laibach, aby zoi wątków charakteryzujących całą twórczość bracja dekompozycji pierwotnego albumu Let It Be. jeźdźców. NSK w latach osiemdziesiątych. Organizacje W sali znajduje się także wizerunek Thomaža Host-

stać zauważoną, musiała być surowa i musiała przekraczać granice. Jej techniki były zarówno intuicyjne, jak i systematyczne; brutalnie ata-

wchodzące w skład NSK wytworzyły w Słowenii nika oraz słowa jego poematu Apologija Laibach. Złota (polska) sala. Aurum de stercore platformę dla twórczości i ideologii, znajdującej Współzałożyciel Laibach popełnił samobójstwo W 1983 roku Laibach rozpoczął swoją pierwszą mię- kowała, ale prowadziła też gry z odbiorcą. Nie

się w aktywnym dialogu/polemiką z obowią- w 1982 roku, wieszając się w kozlecu – drewnianym dzynarodową trasę Occupied Europe Tour. Trasa objęła unikała wewnętrznych sprzeczności i gwałciła zującym wówczas w Jugosławii, i całym bloku koźle do suszenia słomy – charakterystycznym sym- kilkanaście miast po obu stronach Żelaznej Kurtyny. konceptualistyczny dogmat, zakazujący bezpowschodnim, światopoglądem, jak i jego realną bolu wsi słoweńskiej. Budując swój własny mit „Ojca W drodze do Polski, służba graniczna Czechosłowacji średniości wyrazu i ekspresji. praktyką. Na początku Laibach zaistniał jako Założyciela”, Laibach dotyka kluczowej dla współcze- odmówiła grupie pozwolenia na tranzyt, motywując Taktykę Laibach można wiązać z opisaną przez rosyjgrupa artystyczna wykorzystująca różne media snej pop kultury kwestii permanentnej produkcji po- brak zgody wyglądem muzyków. Przedstawiciele am- skich formalistów ideą ostranenia. Nie do pominięcia wizualne i poruszająca się przede wszystkim zorowanych mitów. basady jugosłowiańskiej wystosowali oficjalne prote- jest fakt, że zabieg wywodzi się z prądu noszącego w obszarze plastyki. U zarania, Laibach sytu- Do celowej petryfikacji legend nawiązuje również sty przeciwko polskim występom zabronionej grupy. nazwę, która posłużyła za uniwersalne słowo potęował swoją aktywność w kanałach niezależnego Czerwona Sala. Inspirowana przez specyfikę Czer- Laibach wystąpił jednak we Wrocławiu, Toruniu, Kra- pienia modernizmu przez teoretyków sztuki socjaliobiegu, działającego w stopniowo liberalizują- wonych Dzielnic w rodzinnym mieście grupy. Laibach kowie i Warszawie. Podczas konferencji prasowej stycznej. Większość systemów totalitarnych wyraża cym się państwie realnego socjalizmu. W ów- powstał w Trbovlje – w niewielkim górniczym mieście w Warszawie, ktoś z obecnych gości, z przyjazną miną się poprzez neoklasycystyczną architekturę, malarczesnych warunkach, paradoksalnie, muzykom – znaku słoweńskiego przemysłu ciężkiego, kopalń, podał członkom grupy opakowany w gazetę Trybuna stwo rodzajowe, a w rozrywce preferuje sentymentałatwiej było zorganizować wystawę grafik/dru- hut i forsownej industrializacji okresu stalinizmu. Ludu, jeszcze ciepły, fekalny podarunek. Anonimowy lizm, lekkie komedie i melodramaty. Laibach reproduków z dźwiękowym podkładem w półlegalnej Kolebka Laibach to aktywne w XX-wiecznym ruchu gest polskiego odbiorcy pozostaje jednym z wielu kował prawdziwą, demoniczną twarz systemu, jego galerii w prywatnym mieszkaniu niż publiczny robotniczym miasto, do dziś żyje swoją rewolucyjna przykładów radykalnych reakcji, jakie napotykała estetyki i... jednoczył się z nią. Atakował i epatował koncert. Wczesnym projektom plastycznym La- mitologią. Trbovlje oddane jest tutaj w formie drze- kreacja Laibach. Otrzymany prezent szerzej obrazu- kombinacją socrealistycznej agitacyjnej propagandy ibach towarzyszyła muzyka industrialna, hałas worytowych industrialnych wedut. Anonimowe grafi- je problematyczne uwarunkowania recepcji Laibach i hitlerowskiej „neoklasycznej” figuracji. Zaakcenoraz projekcje video. W ich kręgu zainteresowań ki (widoki Rdeči Revirji – Czerwonych Dzielnic) zostały w Polsce lat osiemdziesiątych. Stylizowana na propa- tował brak podziału między sztuką a polityką. Głosił znalazł się niemiecki ekspresjonizm; wnikliwa wystawione po raz pierwszy na ekspozycjach Laibach gandową nowomowę frazeologia nie wzbudzała sym- systematyczny, przemysłowy wysiłek artysty, inteneksploracja sztuki XX wieku – zainteresowa- Kunst w 1981 i 1982 roku w Lublanie i Belgradzie. Nie patii, a gdy Laibach w Warszawie publicznie określili sywną agitację i repetytywność muzyki disco, której nia nurtami modernistycznymi: futuryzmem, posiadają osobowego autora, są jedną z wielu eg- się jako komuniści, wzbudzili zupełną niechęć i odrzu- charakter był, według nich, czystym odbiciem rytmu konstruktywizmem, suprematyzmem, która zemplifikacji taktyki zawłaszczania [appropriation] cenie. Laibach byli radykałami którzy trafili do układu totalitarnego porządku. prowadziła wprost do śladów po Nazi Kunst obrazów, wizerunków, podobizn. Motywy przechwyty- nie dopuszczającego ironii; odpowiedzi innej niż po- Laibach wciąż trwa w aktywnym dialogu z otaczająi socrealizmie. Skrajnie naładowana ideologią wane ulegają proliferacji w zupełnie przebudowanym parcie i bierny lub aktywny opór, tertium non datur. cą rzeczywistością. Ich strategie uległy modulacji, twórczość grupy Laibach wywoływała i nadal wymiarze. wywołuje kontrowersje. Artyści naruszali wszel-

W systemie bipolarnych opozycji subwersywna opcja jednak intensywność postawy pozostała równie silLaibach była odbierana opacznie lub wcale nie trafia- na. Triumfujący konsumpcjonizm, postępująca de-

kie możliwe tabu, zmieniając raz na zawsze obli- Multiple cze sztuki zza dawnej Żelaznej Kurtyny.

ła do odbiorcy. W hiperzideologizowanej kulturze na waluacja wszelkich znaczeń i kodów, stanowią pole Elementarna dla wizerunku grupy oraz miejsca ich zdecydowany nihilizm decydowali się nieliczni. Skon- zarówno inspiracji, jak i analizy czy penetracji. Wbrew

pochodzenia jest figura Metalec. Robotnik z kilofem fundowani widzowie pozostawali zazwyczaj milczący. powszechnym opiniom Laibach nigdy nie ubierali się Ausstellung Laibach Kunst – Rekapitulacja 2009 w ręku, dzierżący także koło zębate – obiekty fety- Scena punk, która stanowiła gros ówczesnej publicz- w niemieckie mundury. Po raz pierwszy użyli nazi obejmuje oryginalne prace, jak również ich aktu- szyzacji pracy i przemysłu ciężkiego w propagandzie ności koncertów Laibach w Polsce, była zasadniczo uniformów dopiero w 2003 roku. Fotogram umieszalne transpozycje. Źródła dużej ich części datują realnego socjalizmu, powstał w pierwszej wersji antypaństwowa i antysocjalistyczna. Polscy punks czony w sali Monumentalna Retroawangarda jest się na początek lat osiemdziesiątych. Oryginały w 1980 roku. Zestawiony z nim modelowy kicz w po- mieli nawet problem z zaakceptowaniem, pozujące- dokumentem akcji Einkauf, kiedy członkowie Laibach, istniały bądź jako łatwo niszczące się kseroko- staci jelenia zawiera równie jasną symbolikę – skon- go na socjalistów, zespołu The Clash. Prowokacja, w pełnych uniformach SS i Wehrmachtu, udali się do pie, kolaże lub ulotne druki, których część uległa trapunktowany z multiplikacją syntetycznego wize- implozywny sabotaż oraz inne strategie stosowane centrum handlowego City Park w Lublanie. Shopping zniszczeniu lub zaginęła w trakcie burzliwych lo- runku robotnika rozbija partykularne składowe, pro- w taktyce Laibach nie zostały zrozumiane. Laibach Laibach odbywa się w warunkach euforycznej konsów Laibach. W wielu wypadkach współczesne dukując zupełnie osobny fakt znaczeniowy. Repetycje byli aroganckimi dadaistami, bez eksplikacji i bez sumpcji, ostatecznej instalacji importowanego, amerepliki są jedynym sposobem prezentacji. Wy- obrazów i dźwięków stanowią rudymentarną jakość pardonu wkraczającymi ze swoim ekscesem w ponu- rykańskiego stylu życia oraz zachodniej dominacji stawa została podzielona na odrębne sale, ob- w metodologii Laibach. Figura stachanowca ożywia ry, straumatyzowany kraj, wkrótce po uchyleniu sta- obyczajowej i kulturalnej. Systemy Układu Warszawrazujące wielość języków jakimi Laibach posłu- pamięć bohaterów współzawodnictwa i totalitarnej nu wojennego. Na domiar złego w swojej niejasnej, skiego, jak i dawna Jugosławia, bazowały na przeżył się w czasie swojej blisko trzydziestoletniej dyscypliny pracy. Demonstrując zarówno surową siłę, „militarystycznej” twórczości Laibach przywołał ge- mocy i utopijnej koncepcji polityczno-ideologicznej. historii. jak i optymistyczną wiarę w świetlaną przyszłość, nerała Jaruzelskiego. Traktował go jako jedną z figur Nowy globalny porządek konsumeryzmu ustanowił Instrumentality Of The State Machine

uosabia alienację w systemie totalitarnym i odczło- strachu i terroru, jako europejską wersję dyktatora jeszcze silniejszą, bezwarunkową i wszechobecną wieczającą przemoc masowej produkcji. Laibach uży- Augusto Pinocheta. W zacytowaniu jego frazy o poko- merkantylną dyscyplinę, z nieustannie mutującą się

Hasło Wszechmoc Machiny Państwowej jest eg- wał alienujących, opresywnych obrazów, dźwięków, ju i stabilizacji brakowało cienia krytyki czy jakiego- pop kulturą, pozbawiającą argumentów i siły wszelzemplifikacją oficjalnego języka Laibach – quasi no- fraz w celu demaskowania i rekapitulacji, niewolnej kolwiek potępienia. Żadnej wywrotowości. Jaruzelski kich oponentów. Mającym nadzieję na wolność spowomowy, która charakteryzowała prawie wszystkie od nich, współczesnej rzeczywistości. Wystawione został potraktowany w twórczości Laibach jak żywy łeczeństwom indukowano nowy paradygmat „intedeklaracje grupy. Stosujący od samego początku w sali Restauracja obrazy każą poddawać w wątpli- obiekt ideologicznego ready-made. ligentnego totalitaryzmu”, dającego podległym mu taktykę szoku oraz świadomą dezorientację, członko- wość istnienie pierwotnych wersji. Stanowią wariację

jednostkom poczucie swobody.

wie grupy Laibach byli mistrzami wojny informacyjnej na temat zamierzchłych oryginałów, ich dalekie odbi- Jaruzelski i propagandy. Kontrolowana manipulacja ideologią cie w „pop fowistycznej” manierze. Repliki oryginal- Generał Jaruzelski

Użycie motywów naładowanych historycznym pięt-

stawiała Laibach w zupełnej opozycji do ruchu dysy- nych prac prowokują pytanie o skalę wartości kopii ogłosił 31 sierpnia denckiego. Strategia grupy zakładała, że wszechmoc- i oryginałów. Recykling wątków jawi się jak remik- dniem pracy

wodowało skrajne reakcje. W całej historii grupy

ny system jest uodporniony na wszelki opór, a istnie- sy lub covery utworów innych wykonawców. Prace

i pokoju.

nie są przypadkiem hitlerowcami? Laibach dotykają

nie wywrotowych grup jest wpisane w jego istotę. zawierają jedynie echa znajomych motywów Meta- Laibach zaproponował osobliwie pojętą identyfikację lowca, Siewcy, Jelenia…, pojawiających się do dziś

Podkreśla:

ostatecznego tabu, jako jedynego, które w erze kom-

WŁADZA

pletnej inflacji sensów wszelkiej symboliki, stanowi

z machiną państwową. Nigdy nie opowiedział się pro w coraz to nowych mutacjach w dziełach Laibach.

JEST MOŻE NIESYMPATYCZNĄ,

jeszcze szczególne, „zakazane” terytorium. Laibach,

nem, lokowanie ich we współczesności, zawsze popermanentnie pojawia się pytanie: czy Laibach i NSK

czy kontra wobec otaczającego go porządku. Pisane

ALE JEDYNĄ NIEŚMIERTELNĄ DROGĄ

jako metodę wobec zastanego dziedzictwa, obiera

językiem partyjnych rad plenarnych oficjalne dekla- XY Unsolved [Nierozstrzygnięty, nierozwiązany]

POKOJU

selekcję. Przewartościowanie i celowe wypaczanie

I STABILIZACJI.

znaczeń, odkrywanie niewidocznych komunikatów

racje pełne były peanów ku czci mas i metafizycznie W 1983 Laibach udzielił swojego pierwszego w hi- pojętej idei wszechmocy systemu. Podczas gdy bun- storii telewizyjnego wywiadu, pamiętny materiał zo-

jest wymogiem naszych czasów. Misją jest pene-

townicy usiłowali kwestionować alienację jednostki baczyła wówczas cała Jugosławia. Projekcja ukazuje Unikalny status Laibach powodował, że zespół tracja relacji sztuki i ideologii. Laibach analizował w systemie, Laibach żądał więcej opresji. Pozorował członków grupy Laibach w specjalnie zaaranżowanym dystansował się od słoweńskiego, jak i jugo- systemy terroru, koncentrując się na ich wymiarze bezgraniczną afirmację machiny, totalną aprobatę studiu telewizyjnym, odpowiadających na manipula- słowiańskiego ruchu sprzeciwu politycznego. estetycznym. Grupa korzystała z Nazi Kunst, jak państwa jako nad-tworu. Manifestował statolatrię tywne pytania specjalnie przygotowanego redaktora. Grupa nie zamykała się przed półoficjalnym i z antyhitlerowskich fotomontaży Johna Hearti anonimowe zrośnięcie się z ustrojem. Ogólnokrajowa emisja programu TV Tednik sprowoko- obiegiem, działała, używając metod odmiennych fielda. Sztuka nazistowska dostarczała nie tylko

estetycznych inspiracji, była polemicznie łączona z elementami pop, rustykalnymi oraz z biegle opanowanymi

językami

awangardy

moderni-

zmu. Utylizacja wątków nazistowskiej i germańskiej ikonosfery współkreowała surowy wizerunek grupy i jej ideologii. Zastosowanie znajdowała tu

Ausstellung Laibach Kunst Recapitulation 2009

substancjonalna dla Laibach strategia dekontek-

Ausstellung Laibach Kunst – Rekapitulacja 2009

stualizacji – wypaczania i demaskowania ukry-

is the first extensive presentation of Laibach

tych

niektórych

artwork in Poland and this part of Europe. The

wątków doprowadzała ich znaczenia do absurdu

exhibition presents the fundamental works

i tylko powierzchowna recepcja mogła sugerować, że

of Laibach Kunst, whose motifs were used as

Laibach uosabia składowe swojej sztuki.

the basics for most of the creations of the

sensów.

Uparta

eksploatacja

Slowenische Kunst. Laibach as co-founders

Rewolucja wciąż trwa, pod tym hasłem widz może

of the project, built the foundations and the

zapoznać się po raz pierwszy z repliką kompozycji

first-fruits for the aesthetic strategies and the

scenicznej Laibach z ich okresu Sturm und Drang.

threads characteristic for the whole NSK pro-

Częścią układu są historyczne filmy, które stanowi-

duction in the 80’s. The organisations gathered

ły część poruszających, niezapomnianych koncer-

in NSK created in Slovenia a platform for crea-

tów grupy w latach osiemdziesiątych. Konstrukcja

tion and ideology in a state of controversy with

zawiera poroża jeleni, flagi oraz wszystkie elementy

the worldview and its practise in the whole of

totalnego spektaklu. Jest reprezentacją sformalizo-

Yugoslavia and the Eastern Block. Laibach was

wanych i statycznych elementów Gesamtunstwerk

at first a group of mainly visual artists using

Laibach, którego publiczne wystąpienia wymagały

different visual media. At the beginning Laibach

u widza maksymalnej atencji i oddania. Wszystkie

channelled its activity through the independent

składniki zajmują swoje szczególne miejsce w ide-

scene which functioned in the gradually liberal-

ologicznym kosmosie zespołu Laibach, pozostały

ising state of self-management. The early visual

zamrożone na lata, lecz ich znaczenie wciąż ulega

Laibach projects were accompanied by indus-

modyfikacji i ewoluuje.

trial music, noise and multi-media shows. Laibach were interested in German Expressionism,

Obiekty Ausstellung Laibach Kunst – Rekapitu-

profound exploration of the 20th century art,

lacja 2009 są zestawiane wbrew chronologicz-

sampling modern movements such as futurism,

nym porządkom. Laibach poddał w wątpliwość

constructivism, suprematism, leading straight

i ostatecznie dobił sens pojęć takich jak re-

to the traces of Nazi Kunst and social realism.

gres i postęp. Wystawa konsekwentnie rozwija

Laibach’s ideology-loaden art evoked controver-

i przekształca archaiczne wątki Laibach Kunst.

sies, and still does. The artists trespassed all

Strategia budowania nowych znaczeń transfor-

imaginable taboos, by which they changed the

macji w aktywnym dialogu ze zmieniającym się

face of the art from behind the Iron Curtain.

kontekstem jest charakterystyczna dla praktyki, metody Laibach. Na ścianach Muzeum Sztuki

Ausstellung Laibach Kunst – Recapitulation 2009

w Łodzi zawisły historyczne manifesty, deklara-

contains original works and their contemporary

cje grupy, obok nich widnieją aktualne prace. Za-

reinterpretations. The sources of those in the

bytki mieszają się z bieżącymi realizacjami, zy-

majority come from the 80’s. The originals were

skują nowy kontekst i deformują swój pierwot-

either paintings, linocut graphics, easily dam-

ny wymiar. Symbole, które niegdyś uchodziły za

ageable Xerox copies, collages or flyers. Dur-

wykroczenie, niejasną perwersję, okazują się ze

ing the stormy history of Laibach a large part

wszech miar uzasadnione. Każdy dzień tworzą-

of these works was destroyed or lost. In many

cej się historii transformuje znaczenia tych ar-

cases the contemporary reinterpretations are

tefaktów. Stanowią zarówno dokumentację wal-

the only way to present them. The exhibition

ki polaryzujących się przeciwieństw, przemocy

is divided into different sections where the di-

i napięć, które wywarły piętno na ostatnich

verse visual languages used by the group during

dekadach w centralnej i południowej Europie,

their nearly 30-year-long activity, are displayed.

Ausstellung Laibach Kunst PM Zagrzeb, plakat, 1983 / Ausstellung Laibach Kunst PM Zagreb, poster, 1983

multidisciplinary art movement called Neue Revolution still continues

puls. Dzisiejsze oblicze grupy Laibach kształtuje

Instrumentality Of The State Machine

również ich własna przeszłość i blisko trzydzie-

The slogan Instrumentality Of The State Machine ex-

stoletni dorobek fenomenu, który wytworzył

emplifies the official Laibach language – provoking

odrębny, audiowizualny konstrukt. Ich, niekiedy

parallels to the Orwellian ‘Newspeak’ - which branded

marginalizowana, twórczość ulega wciąż rady-

the groups declarations right from the start. From

kalnym woltom i nieustannej ewolucji. Tempora

the beginning the groups’ members used shock

mutantur i Laibach zmienia się wraz z nimi. Każ-

tactics and conscious disorientation in profession-

da kolejna realizacja przynosi nową próbę sił

ally mastering the information war and propaganda.

i odporności dla odbiorców. Mimo kontrowersji

Controlled manipulation of ideology placed Laibach

i skandali, przez lata udało się im wykroczyć poza

in total opposition to the dissident movement. The

wymiar ograniczeń sceny muzycznej czy tzw. art

group’s strategy assumed that the omnipotent sys-

world. Wybory estetyczne Laibach wciąż budzą

tem is immune to all resistance. The existence of

niepokój, a spory wokół nie mają końca. Nie-

subversive groups is imminent for its nature. Laibach

ustające wyzwanie przekracza jednak wymiar

proposed a peculiarly understated identification

zwykłej prowokacji. Sprowadzanie wszystkiego

with machinery. The extension of that method was

w Laibach do fascynacji czy penetracji dwu-

disinformation. The group never took a stance for

dziestowiecznych totalitaryzmów jest naduży-

or against the ruling order. They wrote official dec-

ciem. Zespół odmawiał wszelkich kategoryzacji

larations full of puns, celebrating mass-gathering

i zdradzał daleko szersze pole działania. Laibach

and the metaphysically comprehended idea of the

tkwi zawsze na swojej pozycji demaskującego

omnipotence of the system, with the language of

obserwatora. Natura współczesności zmusza

party meeting protocols. While the opposition tried

do wniosku, że nigdy nie zabraknie im inspiracji.

to question the alienation of the individual within the system, Laibach called for more oppression. They pretended to affirm the machine limitlessly in totally accepting the state as the “Über-System”. Laibach manifested the idealised state through their depersonalised immersion into the systemic strategy. The four devices presented on the platforms are the basic instruments in the period of primary, anti-total,

Wiktor Skok

bruitist experiments. The artificial sounds from the

Taniec Śmierci, 1980, linoryt / Death Dance, 1980, linocut

jak wciąż poruszający, żywy i prowokujący im-

tape recorder, gramophone, radio and a megaphone ian rhetoric caused outrage and confusion among form. Laibach turned to one non-dimensional some of the motifs puts their original meaning ad were the framework for Laibachs later sonic expres- most of the viewers. Veteran organisations and eld- sphere where hitlerism, fascism, communism absurdum and only superficial perception could assion. erly partisans demanded that the group should be become one total, demagogical anti-human ma- sume that Laibach truly identify with the ideological Apologija Laibach banned from public appearance. The government’s chinery. piecemeal components of their performance. A reinterpretation of the group The Four Riders of answer was immediate. The infamous group was put In exploiting the atrocities of the past and the Revolution still continues – is where the viewer can Apocalypse from a painting by Werner Peiner – a on a black list. The name Laibach was prohibited and present, the militant art of Laibach had to stay for the first time see the replica of a stage set from prominent artist of The Third Reich- refers to the the group was stopped from giving performances rough, transgressing the borders of norm. Its the time of Laibachs Sturm und Drang period. Parts album devoted to the great four of Liverpool. The ex- all over Yugoslavia. The use of the word Laibach was techniques were both intuitive and systematic; of the environment are films from the unforgettable ploitation of the fours: Laibach versus The Beatles a long lasting taboo, as it was the official name of they attacked brutally and at the same time moving concerts of the early 80’s. The construction versus the prophets of the disaster, is to be seen as Ljubljana since 1144, used mainly by Germans and tricked the audience. They never avoided inner contains deer antlers, flags and all other elements of celebration of the decomposition of the initial piece Austrians during WW2. Tshe name re-appeared as an contradiction and violated the conceptualist the Laibach total spectacle. It is a representation of Let It Be. In the room we also see the picture of element of germanisation politics of the Nazi occu- dogma which prohibited direct expression. the formalized, static elements of Laibach as GesaThomaž Hostnik and the words of his poem Apologija pant. Laibach tactics can be interconnected with the idea mtkunstwerk, whose public performance demanded Laibach. The co-founder of Laibach committed sui-

of the Russian formalists ostranenie (defamiliariza- maximum attention from the audience. All the ele-

cide in 1982, hanging himself in a typical Slovenian Złota (polska) sala. Golden Room.

tion). Important here is the fact that the notion of ments take their particular place in the ideological

barn kozlec. Building their own myth of the Father Aurum de stercore

formalism was misused as a universal accusation Laibach universe, they were deep frozen for years, Founder Laibach touches upon the question of the In 1983 Laibach started their first international Oc- for any art-form not in line with the state dogma of but their meaning continues to modify and evolve. permanent production of constructed myths which cupied Europe Tour. The tour included several cities social realism. is a key problem for contemporary pop culture.

on both sides of the Iron Curtain. On the way to Po- Many totalitarian systems express themselves The works presented in Ausstellung Laibach The Red Room refers to the purposeful petrification land the Czechoslovakian border control denied tran- through neo-classicist architecture, domestic por- Kunst – Rekapitulacja 2009 are not following of legends. Red Districts are views of the Rdeči Re- sit through to Poland due to their outfits. The repre- traiture, sentimentalism, light comedy and melodra- a chronological order. Laibach questioned and virji working class districts in Laibachs home town. sentatives of the Yugoslavian Embassy issued offi- ma. Laibach reproduced the true demonic face of the finally mutilated the notions of regress and Laibach was born in Trbovlje – a little mining town cial protests against the performance of the banned system, its aesthetics and seemingly unified with it. progress. The exhibition consistently develops – a symbol of Slovenian industry, mining, steel works group. Laibach nevertheless performed in Wrocław, Both attacking and shocking through the combina- and reshapes the archaic threads of Laibach and the devastating industrialization of the Sta- Toruń, Kraków and Warsaw. During a press confer- tion of the socialist agitating propaganda and Nazi Kunst. The strategy of building new meanings lin period. The birthplace of Laibach is a workers ence in Warsaw one of the guests smilingly handed “neo-classicist” figuration, Laibach emphasized and transformations in an act of dialogue with town active in the labour movement of the twenti- them a faecal gift wrapped in the Communist Party the lack of division between art and politics. They the changing context is characteristic of the eth century which still lives within its revolutionary official newspaper Trybuna Ludu, still warm. This preached the systematic, industrial effort of the art- Laibach method. On the walls of the Muzeum mythology. Trbovlje is shown in industrial woodcut anonymous gesture of the Polish viewer is one of ist, intense agitation and the repetitiveness of disco Sztuki we find historic manifestos side by side panoramas. Anonymous drawings were first shown the radical reactions that Laibachs’ performance music, which according to Laibach, bears the purest with present works. The old pieces blend with at the exhibitions of Laibach Kunst in 1981 and 1982 caused. That gift shows a wider perspective of the reflection of the totalitarian order. the current reintrepretations, thus producing in Ljubljana and Belgrad. They don’t have a personal- circumstances of the reception of Laibach in the a new context through deformation of their ized authorship, they are one of the many examples 80’s. Their first appearance in Poland was problem- Monumental Retrogarde primary dimension. The choice of symbols that of the tactics of appropriation of pictures, images, atic. The stylised Newspeak phraseology was not Laibach stays in an active dialog with the surround- was once considered offensive, unclear perverlikenesses. The motifs intercepted are proliferated well received by Poles, and when Laibach described ing reality. Their strategies were modified, but their sion turns out to be fully justified. Every event in a reconstructions. Multiple

themselves as communists, all they got was loath intensity stays the same. The triumph of consumer- of historic progress transforms the meaning of and disgust. Laibach were radicals entering a sys- ism, the progressing devaluation of meanings and these artefacts. They reflect the struggle betem which could not bear irony; no other answer codes become a field of inspiration and analysis or tween the polarising oppositions, the violence

The elementary for the group’s image and their place than support or resistance (active or passive), ter- penetration. Laibach never wore German uniforms and the tensions that branded the last few of origin is the figure Metalec. A labourer with a pick- tium non datur. as the public wrongly assumed. They used Nazi uni- decades in Central and Southern Europe, like a axe holding a cog-wheel – the fetishes of the labour In this system of bipolar oppositions Laibachs sub- forms for the first time in 2003. The Photogram living, moving and still provocative impulse. Toand the heavy industry in the propaganda of social versive stance was misunderstood or did not reach in the Monumental Retrograde hall is a document day’s Laibach is shaped by their own past and realism - created in its initial version in 1980. The the audience. In this hyper-ideologized culture there from the action Einkauf when the Laibach members nearly thirty years of performing as a phenomdeer figure contains equally clear symbols. It cre- were only few who ventured resolute nihilism. The dressed in SS and Wehrmacht uniforms for a shop- enon which created a unique audio-visual conates a counterpart within the synthetic multiplied confused audience stayed silent. The punk audience ping trip in the City Park mall in Ljubljana. Shopping struct. Their often disregarded oeuvre still un„environment” of the Metalworker linocuts. This pro- who formed the majority of Laibachs audience in Po- Laibach is a euphoric act, the ultimate installation of dergoes radical vaults and constant evolution. duces a short-circuit in interpretation. Reiteration land was principally anti-state anti-socialist. Punks in the imported American life style and Western cultur- Tempora mutantur, and so does Laibach. Every of images and sounds is the rudimentary quality of Poland even had problems accepting the Clash who al domination. The Warsaw Pact and the Ex-Yugosla- new release is a new challenge producing conLaibach methodology. The worker figure refreshes proclaimed themselves socialists. The provocation, vian systems were based on violence and a utopian troversy within the audience. Despite the scanthe memory of the heroes of competitive plan fulfil- the implosive sabotage and other strategies used political-ideological concept. The new global order dals over the years they succeeded in surpassment and the totalitarian labour discipline. Demon- by Laibach were not understood in Poland. Laibach of consumerism introduced a yet stronger, uncon- ing the limitations of the musical scene as well strating both the rough force and optimistic faith in were arrogant Dadaists who acted with no excuses, ditional, omnipotent and omnipresent discipline of as the so called art world. Laibachs’ aesthetic the bright future it personifies the alienation in the no explanations, who inserted their excesses into mercantilism, with its constantly mutating pop cul- choices still cause anxiety, and the disputes totalitarian system and alienating violence of mass the traumatised society soon after the Martial Law ture depriving its opponents of all power and argu- are never-ending. The perpetual challenge goes production. Laibach used alienation, oppressive im- was called off. Not only that, but also the unclear ref- ment. The nations hoping for freedom were induced beyond the dimension of sheer provocation. ages, sounds, phrases in order to unveil and reca- erence to General Jaruzelski was provocative. They with a new paradigm of intelligent totalitarianism, Reducing everything in Laibach to fascination pitulate the contemporary reality in turning its own treated him as one of the figures of terror and fear, which gives the suppressed individuals a illusion of or penetration of the twentieth century totalistrategies against it. The process of disintegrating as a European version of the dictator Augusto Pinoc- freedom. tarianisms is inaccurate. The group refused any over-identification disclosed the nature of repres- het. But in the quotation on peace and stabilisation The use of motifs loaded with historical burden and categorization. and defined their own field of sion, accentuated and revealed its elements to set there was no trace of criticism or condemnation. their placement into present contexts always caused artistic activity. Laibach always remains in its itself free from its influence. Jaruzelski was used as a living object, an ideological extreme reactions. In the whole group’s history the position of the performing observer. The nature The pictures presented in the hall Restoration ready-made. one recurring question stays whether Laibach and of our present-day culture makes us assume render their originals obscure. They are a variation

NSK are not by any chance Nazis. Laibach trespass that they will never run out of inspiration.

on the theme of the immemorial original versions. Jaruzelsky

the ultimate taboo, which in the era of total mix-up

They are a distant reflection. The reinterpretations General Jaruzelsky proclaimed

and inflation of symbols is still a particular and for-

of the original works evoke the question of the value August 31 as a Day of Work and Peace

bidden territory. Laibach chooses selection as their

of the original and the copy. The recycling of motifs He emphasizes: “The Authority

method. The revaluation and the purposeful defor-

turns out to look like re-mixes or cover versions of Might be unsympathetic

mation of senses, the decoding of hidden messages

other artists works. Their works contain mere ech- But it is the only immortal way of peace

is the requirement of our times. The groups mis-

oes of the well-known motifs of the Metalworker, the And stabilisation”

sion is the penetration of the relationship between

Sower, the Deer, etc. which up until now still reappear in new mutations in Laibach’s pieces.

art and ideology. Laibach analysed terror systems The unique status of Laibach brought about focusing on their aesthetic dimension. The group their distance from both Slovenian and Yugo- used both Nazi Kunst and the anti-Nazi photomon-

XY Unsolved

slavian political opposition. The group was not tages by John Heartfield. The Nazi art was not only an In 1983 Laibach were interviewed in television for closed towards semi-official circles. Laibach aesthetic inspiration, its elements were polemically the first time. The material was seen by all viewers in operated with methods other than simplistic interwoven with pop, folklore and the languages of Slovenia. The show presents the members of Laibach protest, avoiding the typical Yugoslavian dissi- avant-garde and modernism: items of art history of in a specially arranged and lit TV studio answering dentism of the 80’s. According to them the ex- which they have perfect knowledge. The utilisation manipulative questions by a well prepared journal- isting system was immune to opposition as it of the threads of Nazi and German iconography coist. The national broadcast of the show TV Tednik was its immanent part. Laibachs strategy was created the rough image of the group and its ideoloprovoked instant repercussions. The shock that was their over-identification with the system. The gy. Substantial for Laibachs strategy was decontexcaused by it had far-reaching consequences. The immersion into its structures took place in its tualization, distortion of meanings and the revealing shaved heads, the military uniforms, their totalitar- uncovered, merciless, most primeval and cruel of hidden meanings. The stubborn exploitation of

Wiktor Skok

Metalowiec, 1980, drzeworyt / The Metal Worker, 1980, woodcut

OŚWIADCZENIA

STATEMENTS

I. SZTUKA I TOTALITARYZM NIE WYKLUCZAJĄ SIĘ NAWZAJEM. REŻIMY TOTALITARNE OBALAJĄ ILUZJĘ REWOLUCYJNEJ WOLNOŚCI ARTYSTYCZNEJ JEDNOSTKI.

I. ART AND TOTALITARIANISM ARE NOT MUTUALLY EXCLUSIVE. TOTALITARIAN REGIMES ABOLISH THE ILLUSION OF REVOLUTIONARY INDIVIDUAL ARTISTIC FREEDOM.

LAIBACH KUNST STANOWI ZASADĘ ŚWIADOMEGO ODRZUCENIA OSOBISTYCH PREFERENCJI, OSĄDÓW, PRZEKONAŃ [...]; WOLNĄ DEPERSONALIZACJĘ, DOBROWOLNĄ AKCEPTACJĘ ROLI IDEOLOGII, DEMASKACJĘ I REKAPITULACJĘ SZTUKI REŻIMU... II. TEN, KTO MA WŁADZĘ MATERIALNĄ, MA WŁADZĘ DUCHOWĄ, I KAŻDA SZTUKA PODLEGA MANIPULACJI ZE STRONY POLITYKI, Z WYJĄTKIEM SZTUKI, KTÓRA UŻYWA JĘZYKA TEJŻE MANIPULACJI. III. ODRZUCAMY INDYWIDUALNOŚĆ JAKO ABSURD PRZY OCENIE DZIEŁA SZTUKI. NALEŻY CAŁKOWICIE ODDAĆ SIĘ DZIEŁU SZTUKI I BADAĆ JE WYCHODZĄC WYŁĄCZNIE Z PRAW, Z KTÓRYCH POWSTAŁO. IV. OŚWIADCZAMY, ŻE KOPIE NIGDY NIE ISTNIAŁY I ZALECAMY MALOWANIE Z OBRAZÓW NAMALOWANYCH DAWNIEJ. TWIERDZIMY, ŻE SZTUKI NIE MOŻNA OCENIAĆ Z PERSPEKTYWY CZASU. UZNAJEMY UŻYTECZNOŚĆ WSZYSTKICH STYLÓW DLA WYRAZU NASZEJ SZTUKI, TAK DAWNYCH, JAK OBECNYCH.

LAIBACH KUNST IS THE PRINCIPLE OF CONSCIOUS REJECTION OF PERSONAL TASTES, JUDGMENTS, CONVICTIONS (...); FREE DEPERSONALIZATION, VOLUNTARY ACCEPTANCE OF THE ROLE OF IDEOLOGY, DEMASKING AND RECAPITULATION OF THE REGIME ART… II. HE, WHO HAS MATERIAL POWER, HAS SPIRITUAL POWER, AND ALL ART IS SUBJECT TO POLITICAL MANIPULATION, EXCEPT FOR THAT WHICH SPEAKS THE LANGUAGE OF THIS SAME MANIPULATION. III. WE REJECT INDIVIDUALITY AS ABSURD IN JUDGING A WORK OF ART. IT IS NECESSARY TO DEVOTE ONESELF TO THE ARTISTIC WORK ITSELF AND TO STUDY IT PROCEEDING ONLY FROM THE LAWS FROM WHICH IT IS CONSTRUCTED. IV. WE PROCLAIM THAT COPIES HAVE NEVER EXISTED AND WE RECOMMEND PAINTING FROM PICTURES PAINTED BEFORE OUR TIMES. WE CLAIM THAT ART CANNOT BE JUDGED FROM THE VIEWPOINT OF TIME. WE ACKNOWLEDGE THE USEFULNESS OF ALL STYLES FOR THE EXPRESSION OF OUR ART, THOSE OF THE PAST AS WELL AS THE PRESENT.

Śmierć ideologii 2, 1980, sitodruk / The Death of Ideology 2, 1982, silkscreen

MONUMENTALNA RETROAWANGARDA*

MONUMENTAL RETRO-AVANTGARDE*

LAIBACH KUNST oznacza koniec epoki ruchu, poszukiwań, koniec stylistycznych i estetycznych innowacji, i stanowi:

LAIBACH KUNST signifies the end of an era of movement, searching, the end of stylistic and aesthetic inventions, and is:

- dojrzalszą, bardziej krytyczną ocenę sztuki - wybór, który odkryje historię na nowo i przywróci władzę instytucjom i konwencjom - przeróbkę historii na skuteczną metodę przemocy/ucisku nowych praktyk artystycznych - zastosowanie siły do momentu całkowitej kontroli nad wartościami - depersonalizację autorów - auto-reprodukcję - konsekwencję dyktatu ideologii (Gleichschaltung) - bezpieczeństwo dla rynku estetyki (Warenasthetik)

- a more mature, critical evaluation of art, - a choice which will rediscover history, return power to institutions and conventions, - a remodelling of history as a successful method of violence/oppression of new artistic practices, - the application of force to the point of complete control over values, - the depersonalisation of authors, - self-reproduction, - the consequence of ideological dictate (Gleichschaltung), - security for the aesthetic market (Warenasthetik);

LAIBACH KUNST jest strażnikiem trwałych wartości. LAIBACH KUNST conserves lasting values.

*Z zaproszenia na wystawę

*From the Monumental retro-avantgarde

Monumentalna retroawangarda

- AUSSTELLUNG LAIBACH KUNST

– AUSSTELLUNG LAIBACH KUNST,

exhibition invitation,

Galeria ŠKUC,

Galerija ŠKUC,

Lublana, 21 IV 1983

Ljubljana, April 21, 1983

Separacja, 1964–1980, drzeworyt / Separacija / Separation, 1964–1980, woodcut

Huta szkła Hrastnik, 1964–1980, drzeworyt / Glass factory Hrastnik, 1964–1980, woodcut

Fabryka cementu Trbovlje, 1964–1980, drzeworyt / Cement factory Trbovlje, 1964–1980, woodcut

APOLOGIA LAIBACH Odkąd, synowie prawdy, jesteście braćmi nocy? Co dłonie wasze barwi krwią czerwoną ? Eksplozja w nocy to kwiat rozpaczy, niczego nim nie można usprawiedliwić. Nie da się roztrzaskać ołtarza, ołtarza kłamstwa, mnożącego formy. Bezgrzeszny obraz, światła bezbolesne, jedyne schroniska strasznych nocy. Dzieci ducha i bracia mocy, której obietnica nigdy się nie spełni. Jesteśmy w tym świecie czarnymi duchami, opiewamy obraz szalony goryczy. Wyjaśnienie to bicz i ty krwawisz; Po raz setny rozbijcie lustro świata, - wasz trud daremny. Przekroczyliśmy noc: nasz dług został spłacony i nasze jest światło. Tomaž Hostnik, 1982

APOLOGIJA LAIBACH Since when, sons of truth, are you the brothers of night What colours your hands with the redness of blood The explosion in the night is the flower of woe, Nothing can be justified by it. The altar cannot be destroyed, The altar of lies that multiplies forms. The immaculate image, the painless lights, The only harbours of the terrible night. We are children of the spirit and the brothers of strength, Whose promises are unfulfilled. We are the black phantoms of this world, We sing the mad image of woe. The explanation is the whip and you bleed: Break the mirror of the world for the hundredth time, All your efforts are in vain. We have overcome the night: Our debt has been paid And the light is ours. Tomaž Hostnik, 1982

Muzeum Sztuki Więckowskiego 36, Łódź www.msl.org.pl Dyrektor / Director Jarosław Suchan Kuratorzy / Curators Wiktor Skok Krzysztof Lach Współpraca kuratorska / Curatorial cooperation Naomi Hennig Koordynacja / Coordination Grzegorz Klimczyk Współpraca / Cooperation Monika Wesołowska Andrzej Miastkowski Korekta wersji polskiej / Proofreading of Polish version Magdalena Świątczak Korekta wersji angielskiej / Proofreading of English version Naomi Hennig Tłumaczenie / Translation Anna Nowicka Joanna Kruczkowska Projekt graficzny i skład / Design and typesetting Jakub Stępień / HAKOBO.ART.PL Druk / Print Media Lab, ul. Tuwima 20, Łódź © Muzeum Sztuki and Authors, 2009 ISBN 978-83-87937-66-9

OTWARCIE / OPENING WTOREK / TUESDAY / 26 MAJA 2009 / 26 TH MAY G. 18.00 / 6 P.M. AFTER OPENING G. 20.00 / 8.00 P.M. BLITZ (KONRAD GRAJNER / JUDE) (LIVE ACT) + DJ’S: NO.107 WIKTOR SKOK (JUDE) + VJ JUSTYNA ZET KONCERT / CONCERT LAIBACHKUNSTDERFUGE ŚRODA / WEDNESDAY / 27 MAJA / 27 TH MAY G.19.00 / 7.00 P.M. FILHARMONIA ŁÓDZKA IM. ARTURA RUBINSTEINA, UL. Narutowicza 20/22 ARTUR RUBINSTEIN LODZ’ PHILHARMONIC, 20/22 NARUTOWICZA ST. WYKŁADY I PROJEKCJE / LECTURES & SCREENINGS: WTOREK / TUESDAY / 16 CZERWCA / 16TH JUNE G. 18.00 / 6.00 P.M. JACEK STANISZEWSKI - KŁOPOTY Z TOTALITARYZMEM. KILKA UWAG O (KONTR)REWOLUCJI I IRONII PROBLEMS WITH TOTALITARISM. SOME NOTES ON COUNTER(REVOLUTION) AND IRONY + DIVIDED STATES OF AMERICA, SAŠO PODGORŠEK 2004 ŚRODA / WEDNESDAY / 17 CZERWCA / 17TH JUNE G. 18.00 / 6.00 P.M. MACIEJ OŻÓG – LAIBACH A KULTURA REMIKSU / LAIBACH AND THE REMIX CULTURE + A FILM FROM SLOVENIA, DANIEL LANDIN, PETER VEZJAK 1993 WTOREK / TUESDAY / 23 CZERWCA / 23 TH JUNE G.18.00 / 6.00 P.M. ALEXEI MONROE - LAIBACH KUNST AND THE ART OF TOTAL NON-ALIGNMENT WYKŁAD POŁĄCZONY Z PREMIERĄ KATALOGU WYSTAWY AUSSTELLUNG LAIBACH KUNST – REKAPITULACJA 2009 LECTURE ACCOMPANYING THE RELEASE OF THE AUSSTELLUNG LAIBACH KUNST – RECAPITULATION 2009 CATALOGUE + DJ’S: CODEXEUROPA WIKTOR SKOK OPROWADZANIA KURATORSKIE / CURATORS GUIDED TOURS TERMINY WKRÓTCE / T.B.A