Slavs and Tatars Usta usta POL

1

2

Okładka: Slavs and Tatars, Qabaret, 2016 Wszystkie reprodukcje dzięki uprzejmości Slavs and Tatars i Galerii Raster, chyba że zaznaczono inaczej.

Wstęp

przekazywane były z ust do ust, a z nimi przenikał duch oporu.

Zawarte w tytule odniesienie do metody usta-usta odnosi się również do jego ożywiania.

Wystawa eksploatuje ducha oporu, odkrywa go i przetwarza. Tkwi on w tradycji, przepełnia religie, włada językami. Slavs and Tatars wywołują tego ducha swoimi artystycznymi działaniami, pozwalając mu powrócić do współczesnej kultury, po to by ją przemienić. Nadzieja na tego rodzaju przemianę określa wyjątkową pozycję grupy w obszarze sztuki współczesnej – wbrew dominującym trendom do jej globalizacji, proponują oni wejrzenie w przeszłość nie po to jednak, aby wracać do modernistycznego internacjonalizmu, ani tym bardziej by reaktywować historyczny nacjonalizm. Proponują raczej transnarodowy synkretyzm — wymianę, przekład, połączenie elementów różnych kultur, wzajemne udzielanie gościny.

Slavs and Tatars wzmacniają te strategie przekształcając je w artystyczną praktykę. Kreolizacja pozwala im łączyć elementy z różnych kultur i tradycji, przewrotność pozwala im podważać panujące klisze i stereotypy, humor uwalniać stłumione lub represjonowane treści.

Prowadzą również nieustającą grę i pracę z translacją, transkrypcją, transliteracją między językami i kulturami.

Wystawa Usta usta prezentuje wybór prac z pięciu cyklów rozwijanych w ciągu dziesięciu lat istnienia Slavs and Tatars: Regiony bytu (Régions d’Être), Władza podstawiania (The Faculty of Substitution), Przyjaźń narodów (Friendship of Nations), Porywając góry (Kidnapping Mountains), Polityka kiszenia (Pickle Politics). Przewrotność nakazała jednak tak poprzeplatać wątki (zamiast zestawiać cykle), żeby zapoczątkować proces tłumaczenia między samymi pracami, a tym samym zainicjować ich hybrydyzację, w której namnażają się znaczenia. Na wystawie zaprezentowanych jest sześć spleceń.

Slavs and Tatars działają na obszarze pomiędzy byłym Murem Berlińskim a Wielkim Murem Chińskim. Prowadzą uporczywe badania nad tożsamościami, wierzeniami, językami ludzi żyjących na arenie ścierania się imperiów (otomańskiego, rosyjskiego, perskiego) i imperialistycznych interesów (państw zachodnich) oraz ideologii (komunizm, polityczny islam, kapitalizm). W historiach kultur tego obszaru odnajdują siłę oporu, działającą nawet przy poddawaniu się przemożnym wpływom. Poddani mieli swoje strategie zachowania tożsamości, podmiotowości, nawet gdy ulegali podporządkowaniu. Tradycje

Jarosław Lubiak

3

Z ust do ust Wprowadzenie do wystawy stanowią trzy prace, w których kluczowa staje się idea przekazu z ust do ust. Hodża Nasreddin – antymodernista (2012) przedstawia legendarną postać sufickiego mędrca w formie bujaka.

Jest bohaterem opowieści, które krążyły już od czasów średniowiecza na Bałkanach i Bliskim Wschodzie.

Slavs and Tatars wykorzystują jedno z popularnych wyobrażeń, przedstawiające Mollę jadącego na ośle tyłem do kierunku jazdy.

Postać z ustnych tradycji staje się figurą relacji z przeszłością — nie osiągniemy postępu bez poznania tego, co za nami. Ożywianie oralnych tradycji jest jedną ze strategii grupy. Może to przybrać formę kreolizacji, jak w przypadku Pająków Solidarności (2010). W żmudnej i pełnej wytrwałości pracy koniecznej dla realizacji tych dekoracji artyści dostrzegają wzorzec działalności Solidarności w latach 80. Ludowe rzemiosło staje się modelem dla politycznej pracy. W Studium nr 5 uzyskuje to spektakularną formę odwróconej choinki — w hołdzie dla przewrotności społecznej. Kitab kebab (2013) — książki nadziane na rożen używany do przygotowania kofty lub kebabu — sugerują, że poznanie nie musi być wyłącznie procesem intelektualnym, lecz że podobnie jak jedzenie jest pochłanianiem treści, niespokojnym trawieniem i syceniem głodu.

Tytułowa idea staje się tu przewrotnie perwersyjna.

Hodża Nasreddin — antymodernista z cyklu Regiony bytu, 2012 włókno szklane, farba,lakier, stal, 157 x 165 x 88 cm

Kitab Kebab (Kapuściński-Orbeliani) z cyklu Regiony bytu, 2013 książki, rożen, 50 x 50 x 50 cm

4

Pająk Solidarności, Studium 5, z cyklu Przyjaźń narodów, 2011 choinka, świetlówki fluorescencyjne, wymiary zmienne

5

Pochwała synkretyzmu

na którym w języku arabskim, świętym języku islamu, napisane jest hasło: „Jezus, syn Marii, On jest miłością.” Jednocześnie, sugerując nieuchronność synkretyzmu, Slavs and Tatars przypominają, że dla bliskowschodnich chrześcijan to arabski jest językiem ojczystym.

Chyba najbardziej zaskakującą koncepcją ze wszystkich zaproponowanych przez Slavs and Tatars jest zestawienie rewolucji Solidarności z rewolucją irańską czy szerzej rozpoznanie pewnych zbieżności między irańską a polską kulturą. Obie przenika duch oporu przeciw hegemonicznym wpływom (łatwo przeradzający się we własną ambicję wywierania wpływów), w obu kluczową rolę odgrywa religia. Grupa ofiarowuje obu perski przekład wiersza Czesława Miłosza Który skrzywdziłeś, skłaniając je do udzielenia gościny. Jednocześnie praca Samizabt (2015) proponuje instrumentalizację poezji jako narzędzia walki politycznej.

Wypracowana w Polsce praktyka może być przydatna, zwłaszcza w sytuacji, gdy po zielonym ruchu 2009 roku wielu reformatorów w Iranie i krajach arabskich studiuje przejście od komunizmu do demokracji, jakie odbyło się w naszym kraju. Pająki Solidarności łączą tradycję polskiej ludowej dekoracji z perskim rzemiosłem. Tu znów artyści, widząc w wytrwałości koniecznej dla wykonania pająków wzorzec dla pracy wykonanej przez Solidarność dla osiągnięcia politycznego rozwiązania, proponują je jako studium przypadku dla Iranu.

Transkulturowy synkretyzm jest postulatem grupy, jego sugestia przybiera postać pracy Niech żyją synkretycy, w której z sformułowanym wprost pochwalnym wezwaniem zestawiona jest aluzyjna forma gałęzi drzewa morwowego. Połączenie gatunków morwy białej i czarnej oraz dekoracji wstążką odnosi się do złożonej formy islamu w Azji Centralnej. Integruje on wpływy hinduizmu i buddyzmu w politeistyczne wyznanie. W tym kontekście sztandar z hasłem „W imię Boga za naszą i waszą wolność”, na którym obok polskiej i rosyjskiej, pojawia się również perska wersja językowa może stanowić weksylium w walce o transkulturowy politeistyczny synkretyzm.

Godny przyjęcia dar dla Polski, czy szerzej Europy, proponuje Alfabet zamienny (2015) — dywan,

Samizabt, z cyklu Przyjaźń narodów, 2015 MDF, sklejka, aluminium, ikat bawełniany, dźwięk, 133 x 18 x 18 cm 6

W imię Boga, z cyklu Przyjaźń narodów, 2013 len, bawełna, farba, 112 x 108 cm

Hip to Be Square, z cyklu Przyjaźń narodów, 2010 płyta winylowa, sitodruk na obwolucie, marker, 30,5 cm x 30,5 cm 7

Alfabet zamienny, z cyklu Władza podstawiania, 2015 przędza wełniana, 190 x 500 cm

8

9

Pająk Solidarności, Studium 6, z cyklu Przyjaźń narodów, 2011 szklane bombki, wełna, stal, nić, aksamitna wstążka, frędzla, wycinana tasiemka, 80 x 40 x 40 cm Dzięki uprzejmości Jankilevitsch Collection/ Fundacja Zwierciadło

Pająk Solidarności, Studium 7, z cyklu Przyjaźń narodów, 2011 lustrzane bombki, drewaniane paciorki, stal, nić, 100 x 60 x 60 cm

10

Pająk Solidarności, Studium 8, z cyklu Przyjaźń narodów, 2011 wełna, nić kordonkowa, stal, koraliki plastikowe, 80 x 40 x 40 cm Dzięki uprzejmości Nigin Beck

Niech żyją synkretycy, z cyklu Włada podstawiania, 2012 stal, farba, ikat jedwabny, 320 x 150 x 100 cm 11

Polityka odczytywania

Slavs and Tatars znakiem (chodzi zarówno o fonem jak i grafem) oporu wobec prób ujednolicenia.

Punkt czy linia oporu może pojawiać się w rozmaitych miejscach, także w ciałach, w tym wypadku w głębi gardła.

Całej grupie prac patronuje efektowna i migotliwa lustrzana mozaika „Uwierz w Boga Ojca” (2009). Slavs and Tatars wykorzystują w niej tradycję irańskiej mozaiki lustrzanej (stanowiącej z kolei lokalne rozwinięcie przybyłej wraz z islamem abstrakcyjne zgeometryzowanej sztuki dekoracyjnej), aby wzywać do nieposłuszeństwa wobec monoteistycznych bogów zakazu.

Ciężar herezji łagodzi frywolność obiektu i to, że tekst jest widoczny tylko z pewnych punktów widzenia.

Irańska tradycja pisania inwokacji do rodziny proroka Mahometa na szybach samochodów w trakcie obchodów miesiąca muharram (święta upamiętniającego zamordowanie szyickiego bohatera i męczennika Husajna ibn Alego, prawnuka Mahometa) jest kreolizowana w Płaczącej szybie (2010) przez przepisanie jej w polski kontekst kulturowy. Slavs and Tatars wykonują stylizowany napis na tylnej szybie dużego fiata (jego odpowiednikiem był montowany w Iranie peykan). Częściowo transkrybują rubaszne wezwanie Khajda Khłopaki, w miejscu polskiego „h” i „ch” umieszając „kh”, używane do zapisu twardego gardłowego „h” występującego w euroazjatyckich językach (m. in. arabskim, tureckim, rosyjskim, ujgurskim). „Kh” jest dla

Polityka przewrotnego odczytywania tradycji pozwala kreolizować je przez wymianę i łączenie międzykulturowe oraz przeniesienie w pole sztuki współczesnej. Zmieszanie może dotyczyć też motywów z kultury popularnej połączonych z narodowymi motywami artystycznymi jak w Hip to be Square (2010), w poprzedniej sali czy Czarnoksiężnik z öz Türke (2014).

Wątek transliteracji i translacji kluczowy dla Slavs and Tatars podejmowany jest również w pracy AhhhhhhhhZEROWIE! (2009), odwołującej się do zerwania kulturowej ciągłości w Azerbejdżanie z powodu motywowanych politycznie zmian alfabetu z arabskiego na łaciński, cyrylicę i ponownie łaciński. Wątek ten pojawia się również w przywołaniu starocerkiewno-słowiańskiej ligatury Ѿ dla przyimka „ot” oznaczającego „od”. Przyimek jest istotny dla polityki odczytywania stosowanej przez grupę zwłaszcza, gdy staje się przedrostkiem modyfikującym znacznie czasowników (jak odkrywać, odwracać, odsyłać, oddawać). Praca Przyimki innych ludów (2013) jest szklano-stalową 12

rzeźbą, w której symbolika religijna liturgicznego obiektu, łączy się z fetyszystycznym znakiem analnych przyjemności.

Z kolei odmowa cielesnej przyjemności jest kluczowa dla historii przywoływanej przez lampy w kształcie ujgurskich melonów w pracy Aromatyczna konkubina (2012). Pyszne i wonne melony były przedmiotem handlu na jedwabnym szklaku, były też wysyłane przez Ujgurów jako trybut dla chińskich cesarzy. Na dwór cesarski została również porwana słynna ze swej urody i pociągającego zapachu ujgurska dziewczyna Khoja Iparhan znana jako Xian Fe. Nie poddała się żądzy cesarza, stając się dla Slavs and Tatars symbolem, przekształconym przez nich w artystyczną alegorię lampmelonów, dla oporu (duchowego i cielesnego) podtrzymywanego przez islamski lud poddawany opresji ze strony imperium rosyjskiego i chińskiego.

Polityka odczytywania może przyjąć też postać paronomazji pozwalającej zestawić na podstawie bliskości fonicznej tytułowe słowa pracy Dunjas, Donyas, Dinias (2012) zaczerpnięte z bałkańskich języków, dzięki czemu możliwa jest wizualna figura łącząca w sobie pigwę, świat i melon.

Film wideo Hamdami (2016) stanowić będzie szerszą wykładnię budowania przeszłości na podstawie tego, co było uzyskane lub utracone w przeszłości.

Przyimki innych ludów, z cyklu Władza podstawiania, 2013 ręcznie dmuchane szkło, stal, oświetlenie LED, 112 x 45 x 45 cm 13

Hamdami, 2016 wideo, 00:05:20

14

Uwierz w Boga Ojca, z cyklu Przyjaźń narodów, 2009 lustro, drewno, 150 x 100 cm

15

Płacząca szyba, z cyklu Przyjaźń narodów, 2012 tylna szyba samochodu, farba, oświetlenie LED, 120 x 45 x 10 cm Dzięki uprzejmości dr. Stephana Oehmena

Aromatyczna konkubina, z cyklu Władza podstawiania, 2012 ręcznie dmuchane szkło, oświetlenie, 18 x 27 cm każde, w pękach po 8

16

Dunjas, Donyas, Dinias (Pigwa, Świat, Melon), z cyklu Władza podstawiania, 2012 żywica epoksydowa, stal, 52 x 30 x 25 cm Dzięki uprzejmości Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie 17

Pouczenie suwerena

zapewne były czysto ekonomiczne, ale stała się ona niechcący niezwykłą formą udzielania gościny obcemu językowi w mowie ojczystej.

Metoda Gawriłowa zostaje przez Slavs and Tatars spotęgowana — fragmenty Kutadgu Bilig są wygłaszane jednocześnie w sześciu językach — po polsku, niemiecku, arabsku, gaelicku, hiszpańsku — tworząc transnarodową polifonię, skierowaną do suwerenów.

Przestrzennie i semantycznie Lektor (językowe zwierciadło) (2014) i Mistyczny protest (2011) stanowią centrum wystawy Usta usta — środek, wokół którego grawitują przemieszczone znaczenia, retoryczne efekty, akty odwracania.

Można powiedzieć, że cała wystawa służy pouczeniu współczesnego suwerena — jeśli chce uciec do przodu, musi umieć patrzeć wstecz.

Ironiczny kontrapunkt dla porad o dobrym rządzeniu stanowi instalacja Mistyczny protest — z anglojęzycznym tekstem głoszącym: „Najwyższą ma wagę, żebyśmy powtarzali swoje błędy, jako przypomnienie dla przyszłych pokoleń o głębi naszej głupoty.”

Aforyzm przybierający formę pochwały głupoty odczytany być może w tym kontekście jako przewrotne pouczenie dla nas samych jako suwerena.

Pouczenie odbywa się a jakże przez odwrócenie spojrzenia.

Slavs and Tatars sięgają po Kutadgu Bilig (Mądrość królewskiej chwały, a dosłownie: „wiedza uszczęśliwiająca”), jedenastowieczny tekst w języku ujgurskim należący do popularnego w krajach muzułmańskich, jak i w Europie gatunku zwierciadeł — traktatów dla władców, zawierających porady, jak sprawować pomyślne rządy. Zaprezentowane fragmenty zawierają aforyzmy dotyczące używania języka: sprawność w tej sztuce może przynieść korzyści, nadużywanie może przynieść sromotną porażkę. Sama forma instalacji zainspirowana jest metodą tłumaczenia filmów obcojęzycznych w socjalistycznej Polsce, Bułgarii i ZSSR. Tak zwana translacja Gawriłowa, polegała na nałożeniu głosu lektora na oryginalną ścieżkę dźwiękową, w taki sposób, że oba źródła były słyszalne równocześnie.

Przyczyny stosowania tej metody 18

Mistyczny protest, z cyklu Przyjaźń narodów, 2011 farba luminescencyjna na tkaninie muharram, lampy fluoroscencyjne, 240 x 620 x 15 cm Dzięki uprzejmości Kraupa-Tuskany Zeidler

Lektor (językowe zwierciadło), z cyklu Władza podstawiania,2014 wielokanałowa instalacja dźwiękowa, głośniki z pleksiglasu, 47 x 49 x 22 cm każdy 19

Odzyskane z transliteracji

erogenna dla zmysłowej pieszczoty, ale nie tylko. Samo mówienie lub słuchanie może być seksualnie pobudzające.

Slavs and Tatars swoją praktyką zdają się zaprzeczać często powtarzanej prawdzie czy też truizmowi zakładającemu, że w tłumaczeniu zawsze coś musi zostać stracone. Translacja jest według grupy związana z darem i gościnnością, jest twórczym procesem, w którym pojawia się raczej nadwyżka niż strata.

Erotyczne relacje eksploruje również cykl Listów miłosnych (2014), co można by przetłumaczyć bardziej patetycznie jako Litery miłości.

Osiem dywanów (z dziesięciu) prezentuje wizerunki powstałe w wyniku przetworzenia ilustracji Władimira Majakowskiego. Według Slavs and Tatars język może stać się organem nieokiełznanym w swojej lubieżności (Nr 2), który może prześliznąć się czy wręcz przelizać przez wszelkie bariery, które są na niego nakładane. A to tylko jedna z jego przebiegłych sztuczek, jakie ma do dyspozycji. To jednak miłość do liter, które stawiały opór reformom językowym podejmowanym przez euroazjatyckie imperia jest tu kluczowa. Ten zespół prac stanowi opowieść o tych właśnie zmaganiach.

O nieudanych próbach stworzenia liter dla głosek nieznanych cyrylicy w trakcie narzuconej przez bolszewików cyrylicyzacji języków Azji Centralnej, które wcześniej korzystały z alfabetu arabskiego (Nr 1). O tym jak cztery litery z języka perskiego, nieobecne w języku arabskim, stały się dla niektórych symbolem niezależnej i odrębnej tożsamości Iranu w świecie arabskim (Nr 3). O literach straconych z języka tureckiego podczas zarządzonej przez Mustafę Kemala Atatürka konwersji alfabetu arabskiego na łaciński.

O relacji między tłumaczeniem słowa „ooops!” na grekę „ωxxx!” (och!) z jego transkrypcją na

Z takim założeniem przyglądają się historii przymusowych zmian alfabetu, w których transliteracja często odbywała się kosztem elementów uznanych za marginalne. Postanawiają odzyskać to, co zostało utracone w przypadkach transliteracji lub wydobyć to, co miało zostać przez nią stłamszone.

W rosyjskiej polityce cyrylicyzacji polszczyzny prowadzonej w zaborze rosyjskim w XIX w. problematyczne okazały się dwie polskie litery „ą” i „ę”. Nosówki wcześniej zniknęły z innych języków słowiańskich. Rozwiązaniem okazały się litery z języka starocerkiewno-słowiańskiego Ѫѫ (wielki jus) i Ѧѧ (mały jus). Slavs and Tatars przekształcają je w meble przypominające ruchome konfesjonały. Akt spowiedzi dotyka przecież najgłębszej intymności i pracuje z libidalną funkcją mowy.

Jej narządy — usta, zęby, język, gardło, ale też uszy — strefa 20

tureckie „ööps!”, oznaczające pocałunek. A także o podjętej w Turcji w latach 1932-50 próbie zastąpienia arabskiego jako języka liturgicznego przez język turecki (Nr 6). O losie nosowych głosek w trakcie konwersji z arabskiego, cyrylicy i łacińskiego oraz o nieudanej próbie cyrylizacji polskich nosówek „ą”, „ę”, ale udanej latynizacji tureckiego, której efektem była utrata arabskiej litery „‫ — ”ڭ‬tylnojęzykowego „n” (Nr 7). Jak również o tym, że Związek Radziecki wkrótce po tym, jak narzucił swoim środkowoazjatyckim republikom latynizację alfabetu arabskiego, zdecydował się na ponowną konwersję tym razem na cyrylicę (Nr 9). I wreszcie o tym jak abchaska litera „Ҧ” stała się skrótowcem dla rosyjskiego słowa пиздец [pizdiec] (Nr 10). Wszystkie Listy miłosne opowiadają o pasji jaką wzbudzały litery.

Slavs and Tatars dali wyraz miłości do oporu języków przed imperialnym zawłaszczeniem. Ośrodkiem tego oporu bywały litery lub głoski nie poddające się konwersji na inny alfabet. Cyryl (2016) na rozwiniętym wachlarzu gromadzi świadectwa nieudanych prób latynizacji, cyrylizacji lub arabizacji opornych nosówek, spółgłosek szczelinowych, gardłowych dwugłosek.

Świdrująca przegroda, 2014 drewno lipowe, stal: 150 x 100 x 5 cm 21

Cyryl, z cyklu Władza podstawiania, 2016 skóra, wydruk UV, aluminum, drewno, Ø 132 cm x 15 cm Dzięki uprzejmości Three Star Books

Niesforne nosówki, z cyklu Władza podstawiania, 2014 fornir klonowy, płyta stolarska, kółka, tkanina, pianka, wymiary zmienne 22

Listy miłosne (Nr 1), z cyklu Władza podstawiania, 2013 przędza wełniana, 250 x 250 cm 23

Listy miłosne (od lewej: Nr 6, Nr 7, Nr 10, Nr 3), z cyklu Władza podstawiania, 2013 przędza wełniana, 250 x 250 cm 24

25

Listy miłosne (od lewej: Nr 2, Nr 5, Nr 9), z cyklu Władza podstawiania, 2013 przędza wełniana, 250 x 250 cm 26

27

Odwracanie

wrażenie, że busole oszalały i nie da się określić żadnego kierunku.

To jednak tylko wstęp do gry w kalambury z użyciem różnych języków i różnorakich podtekstów.

Jej rozwinięciem i spełnieniem jest Trans-striptiz dla Marcela (od 2009) składający się z piętnastu plastikowych wytłoczek: Pić czy nie pić, Święty Bucharski, Mniejszościom górskim (napis w języku gruzińskim „czwen sakartwelos gaumardżos” oznacza „niech żyje Gruzja”, przez zmianę litery „a” na „u” w słowie „sakartwelos”, tak by brzmiało „sakurtwelos” otrzymujemy hasło „niech żyje Kurdystan); Góry mądrości (zamiana litery w cyrylickim napisie „горе от ума [gore ot uma]” — „mądremu biada” litery „e” na „y” w słowie gore powoduje, że otrzymujemy tytułową frazę), Obczaj tę dupę („Obczaj tyłek monoglotki, ale żeń się z poliglotką” — transliteracja wymyślonego aforyzmu z alfabetu łacińskiego na perski i cyrylicę, w hołdzie dla języka azerskiego, który w XX wieku zmieniał swój alfabet trzykrotnie); ööps! (subskrypcja na turecki angielskiego „oops!”, jednocześnie oznaczająca pocałunek); ωχχχ! (tłumaczenie na greckie och [okh] angielskiego „oops”), Jęzzers język (pochwała głosek nosowych, charakterystycznych dla języka polskiego), OdByt (wprowadza do słowa odbyt staro-cerkiewnosłowiańską ligaturę „Ѿ” oznaczającą przyimek „od”, rozbijając jedność tego wyrazu); Dźhad (literówka łączy słowa dżihad i Warsaw), Made in Germany, Alfabet (inspirowany Poèmes industriels [„wierszami

Odwracanie jako mechanizm przewrotności przenika całą twórczość Slavs and Tatars.

W Triangulacjach (2011) najlepiej ujawnia się to, że poważna strategia łączy się przewrotnym efektem.

Każda z prac należących do tej grupy, przypomina kamienny słup przydrożny, wskazujący na bocznych ścianach dwa rozbieżne kierunki. Na pierwszy rzut oka można pomyśleć, że jest to wskazanie alternatywy wykluczającej np. albo Moskwa, albo Mekka. Tymczasem jest to jej całkowite zniesienie. Mniejsze napisy towarzyszące nazwom miast są negacją tej alternatywy w każdym z przypadków: Nie Moskwa, nie Mekka; Nie Juan Les Pins, nie Jerozolima; Nie Mediolan, nie Meszhed; Nie Berlin, nie Buchara; Nie Detroit, nie Damaszek. Prace te zainspirowane są próbą kulturowego i religijnego przeorienotwania islamskiej ludności Związku Radzieckiego. Hasłem tej próby było: „Do Moskwy, nie do Mekki.” Slavs and Tatar widzi w tym mechanizm triangulacji — rozpięcie między sprzecznymi i wykluczającymi się wpływami, z których każdy rościł sobie prawo do wyłączności: jeśli Moskwa to nie Mekka i na odwrót. W odpowiedzi Slavs and Tatars nie proponują odwrócenia kierunku w obrębie alternatywy. Odwracają ją samą w binegację: ani Moskwa, ani Mekka.

W przestrzeni, w której znajdują się Triangulacje, można odnieść 28

przemysłowymi”] Broodthaersa, łacinę oryginału zastąpiono arabskim, zachowując wykrzyknik), Niedziela (powtórzone tu dwukrotnie słowo „manumissio”, oznacza akt wyzwolenia niewolnika, regulowany ściśle przez prawo rzymskie; według Tanachu - hebrajskiej Biblii - niewolnicy mieli być oswobodzeni w 7 roku, opisywanym również jako okres Soboty lub Szabatu), Kwas ist dass, Ku Ku 4 Kumys.

Przewrotność odwracania kulminuje w pracy Krętacz nosowy, stanowiącej hołd dla głęboko nosowego „n” (fonetycznego „ŋ”) utraconego przez język turecki przy latynizacji alfabetu w 1928 roku.

Forma litery zostaje przekształcona w przestrzenny obiekt stanowiący oparcie dla widzów. Co było językowo-nosowym zakrętem, stało się elegancką podporą dla pleców.

Jednocześnie siłą swojej formy Krętacz nosowy nie tylko skupia wokół siebie kalambury prezentowane na wytłoczkach, ale jednocześnie zdaje się nadawać kierunek myśleniu całkowicie zdezorientowanemu przez Triangulacje. Kierować się powinniśmy ku głębi i przeszłości języków, być może bowiem zapisana jest tam nasza przyszłość (trajektorie rozwoju i wycofywania się imperiów), ale zdaje się też bić niewyczerpane źródło rozkoszy poznania i zabawy.

Triangulacja, z cyklu Władza podstawiania, 2011 beton, farba, 27 x 24 x 23 cm 29

Obczaj tę dupę, 2009 wytłaczany plastik, farba akrylowa, 64 x 91 cm

öööps, 2013 wytłaczany plastik, farba akrylowa, 64 x 91 cm

Święty bucharski, 2014 wytłaczany plastik, farba akrylowa, 64 x 91 cm

ωΧΧΧ, 2013 wytłaczany plastik, farba akrylowa, 64 x 91 cm

Góry mądrości, 2014 wytłaczany plastik, farba akrylowa, 64 x 91 cm

Pić czy nie pić, 2014 wytłaczany plastik, farba akrylowa, 64 x 91 cm 30

Mniejszościom górskim, 2014 wytłaczany plastik, farba akrylowa, 64 x 91 cm

Alfabet, 2015 wytłaczany plastik, farba akrylowa, 64 x 91 cm

OdByt, 2015 wytłaczany plastik, farba akrylowa, 64 x 91 cm

Made in Germany, 2015 wytłaczany plastik, farba akrylowa, 64 x 91 cm

Jęzzers jezyk, 2015 wytłaczany plastik, farba akrylowa, 64 x 91 cm

Dżihad, 2015 wytłaczany plastik, farba akrylowa, 64 x 91 cm 31

Niedziela, 2016 wytłaczany plastik, farba akrylowa, 64 x 91cm

Ku ku 4 Kumys, 2016 wytłaczany plastik, farba akrylowa, 64 x 91cm

Kwas ist das, 2016 wytłaczany plastik, farba akrylowa, 64 x 91cm 32

Krętacz nosowy, z cyklu Władza podstawiania, 2014 okleina, sztuczna skóra, MDF, pianka, farba, 100 × 235 × 235 cm

33

Kolofon Slavs and Tatars. Usta usta

Wykłady:

25.11.2016 – 19.02.2017

Slavs and Tatars

Projekt i koncepcja wystawy:

Realizacja wystawy:

Slavs and Tatars

Tomasz Mościcki (kierownik), Waldemar Brański, Adam Bubel, Maciej Dębek, Grzegorz Gajewski,

Kurator wystawy:

Wojciech Kędzior, Marek Morawiec,

Jarosław Lubiak

Bartosz Pawłowski, Artur Skrzypczak, Paweł Słowik

Manager Slavs and Tatars Studio:

Inwentaryzacja:

Anastasia Marukhina

Barbara Sokołowska, Karolina Zawadzka

Asystent artystów:

Konserwacja:

Stan de Natris

Karolina Nowicka

Koordynacja wystawy:

Podziękowania za wypożyczenie prac:

Michał Grzegorzek

Galeria Raster, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Fundacja Zwierciadło,

Teksty:

Dr. Stephan Oehmen, Three Star Books, Nigin Beck,

Jarosław Lubiak

Kraupa-Tuskany Zeidler, The Third Line

Projekty graficzne:

Podziękowania za pomoc w produkcji prac i wystawy:

Jakub Stępień/Hakobo

Olga Micińska, Sylwia Hryszko, Kamil Gałecki, Szymon Sławiec, Lakuza s.c, Studio Wektor,

Tłumaczenia:

Dawid Ryżak, Florian Auer, Titus Maderlechner,

Ewa Kanigowska-Gedroyc, Soren Gauger

Pelle Hinrichsen, Eliena Lebeau, Miron Galic, Mahan Moalemi, Hubert Kielan,

Korekta:

Aleksandra Knychalska, Joanna Manecka,

Jan Koźbiel, Grzegorz Borkowski

Andrzej Manecki, Anna Dąbrowa

Promocja i kontakty z mediami:

Centrum Sztuki Współczesnej

Justyna Gill-Maćkiewicz

Zamek Ujazdowski Dyrektor: Małgorzata Ludwisiak

Program edukacyjny:

Ul. Jazdów 2, 00-467 Warszawa

Iga Fijałkowska, Anna Kierkosz, Joanna Rentowska

www.csw.art.pl

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego / Exhibition organized with financial support from the Ministry of Culture and National Heritage

Patroni medialni / Media patrons:

34

Wydarzenia towarzyszące 26 listopada 2016 Oprowadzanie po wystawie przez artystów – godz. 15.00 Slavs and Tatars wykład performatywny: Tranny Tease – godz. 17.00 Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski (Sala Kolebkowa, budynek Laboratorium) 1 grudnia 2016 Oprowadzanie po wystawie: Jarosław Lubiak – godz. 18.00 8 grudnia 2016 Slavs and Tatars wykład performatywny: I Utter Other – godz. 18.00 Instytut Kultury Polskiej (Krakowskie Przedmieście 26/28) 18 lutego 2017 Slavs and Tatars wykład performatywny: Al-Isnad, or Chains We Can Believe In – godz. 17.00 Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski (Sala Kolebkowa, budynek Laboratorium)

35

36