Chu de 7

...

~

GIAI PRAM MU A TRU 200 1 v~

my h o c

NOI DUNG:

CHiJ DE

2

v€ my hoc

mAN VAN TICH 4 net dep CM ddu NGUYEN DUC TUNG 20 di gii/a diJi cdm nhdnh chiem boo x, R NGUYEN QUYNH 21 thdm my, sang tao va tl! do NAM DAO 37 khodng choi vai NGuYEN TRUNG DUNG 65 noi chuy~n vai ngltiJi da chlt CO NGU 73 truyin ciia lu'in NAM DAO 83 item thiim tluim HOANG XUAN sON 84 ma tM. bdng di HA NGUYEN DU 86 d¥ ngon mua dOng. hf,l nguyen DANG PHUNG QUAN 90 nhtlng t6n tai cua pM binh. x '" NGUYEN TRUNG HOI 107 Mu chi pheo HAl PHUONG 118 sa mac phat tiet sir MAC 121 da'u mii MIKEL DUFRENNE 123 bdn thi ctia Mi tuang my hoc NGuYEN DUC TUNG 133 tho, tir mqt goc nhin HAN SONG TIJ(jNG 136 den ben diJi NGUYEN viNH LONG 142 my hoc hi~n dai: vai tro va nghi vdn BAO THANH THIEN 158 nlu thi nO DUC PHO 162 diJi toi . x , NGUYEN HOANG TRANH 164 dem g(Ji CAO HANH KItN 166 kY xa HoANG NGQC-TUAN 172 vdn ill hinh' thac va nqi dung NGuYEN MINH TRJih 200 my hoc va SI! tMm thac ng~ phdm PHAM YO HELGA & NGuYEN TRUNG HOI 214 thud dy murnau (3)

u

Tranh bla Chu Chi Nhu'<;Je, Mua Thu d Quebec, 2001, acrylie on formica, 30"x 24".

Ban quyc!n eua cac tac gia va ehU D€, 2001.

c h ti d2 7/1

CHU DE ?

v~

'"

my h9C

My hoc 13. van de quan trong hang dau cua nghe thuat, phirong Tay da co tir xira, tir thoi c6 Hy 4P vm Homer, Parmenides, Democritus...; qua Plato, Aristotle, den thoi Trung dai vm Thanh Augustine, Thanh Thomas Aquinas... ; tir Shaftesbury den Hume, tir Hogarth den Alison, tir Kant (chu nghia ly nnmg DUc) den Schopenhauer va Nietzsche (chu nghia lang man); cho den ngay nay vei Croce, Santayana, Dewey, rbi chu nghia Mac-Lenin, Hien tU<.>'llg luan va Hien sinh..., da tri1 thanh mot b() mon khong the thieu trong sinh hoat van hoc nghe thuat, khong the thieu trong clnrong trlnh giao due i1 cac dai hoc hau trang bi cho sinh vien mot s6 kinh nghiem M co the tl! minh tlnnmg thtrc va nhan dinh cac cong trlnh nghe thuat, Ngoai ra, con co ra1 nhieu tac phsrn ly luan, cac tap chi chuyen mon ve My hoc cua cac triet gia, cac nha my hoc danh tieng, Rieng i1 Vi~t Nam, ngoai mot tac pharo cua giao sir Vii Khieu (khoang tnroc sau nam 1975) i1 trong nuoc va nhtmg bai luan van van hoc cua Nguyen Hung Qu6c (X Chu ~.5), Hoang Ng<.>c-Tuan, BUi Vinh Phuc... i1 hili ngoai thinh thoang co de c~p den (nhimg rar it), chua co cong trlnh bien khao nao dang ke. Chu ~ 1a:y chii de W My H9C voi chu dich dap d6i phan nao khoang tr6ng nay. Tuy nhien, vm met van de rong Ian nhu My Hoc, va d6i voi d()c gia Vi~t Nam gan nlnr hoan toan mrri me, s6 trang cua giai pharo lai ra:t han dinh, cho nen, cling nlnr s6 W Ph~ Biab, CD chac chan se phai tnr lai van de nay trong urong lai.

Vm s6 My Hoc dau tiea, CD xin gici thieu vm quy ban doc than kinh nhimg bai viet, hoac co tinh each lich sit, trlnh bay khai

c b ti d e 7/2

quat sl! hlnh thanh va vai too cua My HQc trong van nghe, hoac c6 tfnh each ly luan, giai minh van de ciia cac rae gh\ Tran Van Tich, Nguyen Quynh, D~g Phimg Quan, Mikel Dufrenne, Nguyen IXrc Timg, Nguyen Vtnh Long, Hoang NgQc-Tuan, Nguyen Minh Triet.; M6i bai viei cua ho Ia mot ngon du6c tilt din thie't de soi sang con ducmg van nghe Vi~t Nam dang leo tat va mil mo hien nay.

Trong phfuI sang tac nhu thucmg le, c6 Th<1 ciia Nguyen DUc Tung, Nam Dao, Hoang Xnan Son, Ha Nguyen 00, H8.i Plnrong, Sir M~c, DUc Phd, Nguyen Hoang Tranh. Tuy CD it dang tho, nhung nhihIg ngtWi yeu tho da nhm ~ tho tren CD mang met sac thai rieng va hay. ve Truyen: IcY nay c6 sl! g6p m~ ciia Nam Dao, Nguyen Trung DUng, Cd Ngu, Han Song 'I'1r<mg, &0 Thanh Thien, Cao Hanh Kien, Pham Vii Helga, Nguyen Trung H6i... M6i nguoi mQt phong each, va W ca dang n6 1l!C lam mOi van clnrong.

Giai Pharo Mila Dong 2000, mang chu de: ' '11JUi D;p Php Nfl". H~ cu6i nhan bai : 30.11.01.

Giai Pharo Mila Xuan 2002, chu d~ se Ia : ' 'Dpc Tfnb va lJ(Jng Tfnb Luy~n Aitrong Van Cblf(J1Jg".

Trong Cbli Dt: - Gisi Phim Mila H.a 2001 vila qua, do met S<1 s6t Icy thU4.t dang trach, bac tranh bia da bi treo ng1l<!c! Vi toa soan xa, Portland (Oregon) rna nha in thl Los Angeles (California), nen khi nh~ d1l<!c bao thl Sl! da roi.; Cbli Dt: thanh th~t ta 16i vOi nil' nghe si Shirley Mutschler va toan the ban doc than men!

Ngoai ra, CDciing xin thanh th~t khai bao: Vi khong chu tnrong loai van chuong d~ chang, cho nen s6 dQc gia cua Cbil Dt: tilt giOi han. De c6 the tiep tuc con ducmg da chon ciia mlnh, ke til horn nay, trir nhihIg s6 ~c biet, CD khong dam choi bla 4 man nila. Mong ban dQC khoan hong va tie'p tuc iing hQ! Chtic quy ban cimg bao quyen luon an vui va hanh phuc!

a

a

child~7/3

~

-

,

TRAN VAN TIeR net d e p che d d u

B yp de

g~n vdi hoan Mo. Nhtrng hien nrong hoan hao trong

thien nhien, trong xli hQi, trong hoat dQng cua con ngu'<Ji nhflt la trong IInh vue nghe thu~t thu'<Jng du'<;1c xem la dep. Dep gay thii vui than phuc hoac do dang th~ tao hlnh, hoac do cao thuong dao dire, hoac do uu dhg tri thtrc. Dep de khac vdi cao ca : cai cao ca mang de'n nhirng cam xtic th~m my khien dien dllO tam h6n qua y niem vo t~n, no tao slf ngu'i'tng mQ, niern tlf hao va n6i han hoan. Duyen dang cung khac dep de : co duyen ham y thanh nha rna blnh di, vita di~m I~ vita quyen nl.

Luon luon co slf tuong quan gitra Iy tu'C1ng th~m my vdi cac Iy tu'C1ng xli hQi, chinh tri, dao duc. VI the' cai dep Iy tu'C1ng co th~ chua dung nhtrng y nghia khac nhau, mang nang dffu ffn ciia truyen thdng dan tQc, t~p quan phong tuc, ciia thien kien chinh tri hoac dinh kien ton giao. D6i vdi nha nho kh~c nghiet, Thtiy Ki€u co dep v€ phong tu' nhan dang nhung khong dep v€ dao Iy my tuc, Tartuffe xffu nhln tit khia canh luan thunng nhung dep nhln tit goc dQ my hoc. Polyeucte dep ca tren phuong dien luan Iy Iftn tren phimng dien th~m my.

Trong thuc te', cai dep Iy tu'C1ng co th~ Ia cai dep thuc nhung lai cling co th~ khong dep, tham chi dang ghe tC1m. Ly tu'C1ng cong san v€ cai tao xli hQi d€ xufft cho dam sai nha, cho Iii

c h tl dl 7/4

mon d5 ciia no mQt loat 19 tu(}ng th'm my tuong ung vdi su my hoa cac hien tuong dong khung trong khuon kh5 tr~t tlf do no thie't l~p nham kich dQng tinh th~n hhn thu, nr duy cudng tin, dh oc hieu chien, 9 tlnic hUy diet, tam trang vi cluing. Chien dich bai Hoa dua de'n hang chuc van nan ki~u nhtrng nam sau 75 (} Viet Nam, cac cuoc dien binh nrdc du6c giuong c<'J (} BAc Han, nhtrng bu5i "bi~u tlnh tlf dQng ciia nhan dan chong de' qu6c My" (} Cuba v.v ..tao net dep man r<;1 cua nhii'ng clni tnrong thii tinh hay nhtrng kich dQng mu quang. Do Ia cai dep d~m mau ciia cac dong tho van hO hao tuyet diet d5ng bao cua T6 Htru, Xuan Dieu, Che Lan Vien v.v.. Do Ia cai dep tang toe cua nhtrng n6t nhac l<'Ji ca Trinh Cong Son keu goi n6i vong tay ldn ngay milt mrdc, ÂŁ>0 la cai dep ciia ca tinh nhan v~t Pavel Corsaghin trong Kak zakaljalas stal (Va thep dli du<;1c toi) rna Andre Gide xem Ia thac loan benh hoan. Cho nen neu co cai dep b~n bl cua g6c cay ban dao trong vli<'Jn Tay Vuong M~u thl cling co cai dep rna qui cua cay passiflore moe len tft mau ciia CMa. Bdi cai dep trong nghe thu~t la bi~u hien t~p trung cua cai dep trong cuoc s6ng. Va cling nhu trong cuoc s6ng, cai dep chan chinh trong nghe thu~t luon luon gl{n li~n vdi cai th~t, cai t6t. Tilt nhien slf giln bo nay se mang nhii'ng ty l~ khac nhau tuy theo th<'Ji dai, phong each va trmh dQ ciia nghe si.

Rieng trong van hoc cai dep con doi hOi cai dung. Van chinmg v6n Iii linh vlfC chuyen biet cua kh<i nang vii tiii nang th~ hien vii sang tao cai dep nhung cac tac pha'm van chunng chi dep - tuc Iii c6 gia tri van chuong - khi chting th~ hien chan thuc d<'Ji s6ng trong moi bi~u hien th'm my thong qua lang kinh cua 19 tmrng nhan dl;lO, khi no th~ hi~n du<;1c st! phong pM v~ tinh thAn cua ca nhan sang tac dudi mQt hinh thuc hoiin thi~n b~c th~ y. Quan ni~m nhu the' till c6 th~ noi Ia sai sot trong van chuong la tri~u chung b~nh thi~u nang tha'm my, cho du do la sai sot trong cach bi~u thl hinh thuc ho~c Iii

chu al 7/5

sai sot trong each ti0p tim n()i dung tete phftlll van )H)C. Bai Yang nhac cua DO Plni tllltung dlt(jC xem la mOt trong

sa

nhung bai tho dfiu tay cua thi sl. Da s6 cac tai lieu van h9C cho ding bai thd dtt(jc lam sau khi DO Phu d0n Lac Duong thi tie'n sl nam 735 va khong d~u. Sau do, trong narn nam, nha tho ngao du cac mien T~, Trieu, thuoc cac tlnh Ha Nam, Ha Bl{c va Son Dong ngay nay.

Vi la mot trong nhtrng sang tac sdm sua ciia D6 Phil nen bai tho dtt<;Jc cac tai lieu v~ tho Dtt<'Jng clui y nhieu, nhdt la lien tho tlll1ba nrc hai cau nam va sau :

~~

-m. ;}." ;J~~.'~t71VY ~ If:- 1-:f-. j it1tjt# 4f Ft- ~ *'~ ~ II! if1.tt'

.t

5j;. ~~ AJt ~,!!f....,}:.~"1'S EI 11 {~,~ ..I,t -l~J..J·J'

Yong nhac Dai tong phu nhu ha, Ii LJ thanh vi lilu.

Tao hoa chung than tu, Am duang cat han hiiu.

Dang hung sinh tling van, Quylt xl nhdp qui diiu, HQi duang lang tuy~t dinh, Nhdt lam chang san tiiu.

Trong mii Niii Dai Tong trong nhu the' nao?

Do la mau xanh giita T~ L6.

Tao hoa due nen ve dep thfin ky, Ben b~c ben nam chia ra t6i sang.

May ldp ldp toa ra long rQng md, Chim trd v~ bay vao tfim m~t dam d~m.

R6i day ta se len dlnh cao tit, D~ ngdm trong nhtrng mii khac nho be.

Chil' thti' hai cau sau ~~ co hai each viet: thit tren muc dttm

«n a as r r

«

hoac muc trai thit phai. v~ each phien thitt va phien am thl cac tai li~u ding khong giong nhau. Khang Hi : tai ngh~ thilt, tai ngh~ thilt tinh am fl, OOu' v~y phai doc thea am Han Vi~t la t~ hoac fl. Han ngil dai ttl diln : tqt tri thilt, tai ngM thilt, IOOu' v~y lai phai doc la ti ho~c t~; Dao Duy AOO phien am la xl, Thi~u Chiru phien am la ti, Hiu Han Giang phien am Hl xl, Nguyen Kim Than phien am IA xl, Trin Trong San phien am IA ti; Duong thi tuyln, thuang, Trung qudc c6 di~n van hoc dQc ban tung thu', Nhan dan van hoc xu~t ban xli, B~c KiOO, 1978, trang 220, clni la "am ta ", Toi tarn thea da so'.

Nhuong To'ng dich tho; Trong nui Dai (Thai san) Nui Dt;li nhu the nao?

Xanh tram cd tt, LJ! Hai man, sang, tUi edt!

MQt trai khi thieng tu!

Sat nguc, may dun tap...

Nhay mdt chim vt t6...

Sl len dlnh thq.t cao, MQt nhin muon nui nhol Khuong Hl1u Dung dich tho: Trang nui Dong Nhac Thai son trong thl nao? tt, LJ xanh litn gidi.

Trai ddt dan xinh tuai, Am duong chia sam tUi. LOng un vai lap may, Mdt hut theo chim nui.

Un chop dlnh rna trong, U te muon nai duai.

Tr~n Trong San dich tho; Trang nui Dai tong nui dy ra sao? c h ii dt 7/7

Trdi dai T€ L6 mQt mau xanh xanh.

Ve than, tao h6a due thanh: Bdc nam, sang to'i rann ranh chia hai.

MiJ long, lap lap dang may; Mdt dam nhin b6ng chim bay tra vi.

R6i day len dlnn cao kia, Cui xem moi nui coi b€ nho nhoi.

Ban dich cua Khu'dng Hiru Dung (Tho D6 Phil. Nha xua't ban Van hoc, Ha NQi, 1982, trang 49) chti thich cau tlni' nam : "Y n6i nhln may trung diep rna long tha'y rQng rai".

Hai cau nam va sau 1a hai cau bi hi~m kh6 hi~u : Dang hung sinh t1ing van, Quylt xl nhdp qui dilu.

Tnrc dich tirng chu mQt thl se Ia hai ca'u tnic chif nghia vo nghia: Phdng nguc sinh thg may, Xe ml{t vao v~ chim.

Vi vh phh dich nghia thanh van xuoi d tren phai dao ngucc 16i b6 tri hai cau tho nham di~n ta ph!n nao y tho.

Cac tac gia Trung Hoa c6 xu hudng chii thich cau sau, cau thu sau, chi tiet hon : 1) Duong thi tam bach thu dich gidi, Truong Qu6c Vinh tnr, Tan Hoa thu C\lC phat hanh, Bl1c Kinh, 1988, trang 14 : "Quylt : li~t khai. Gia If chi t(in luang truang dai. xs. chi nhdn khuong. Nhdp qui dilu : qui dilu nhdp sao" (Quylt : md toac. Bay chi md rong he"t sue ldn, xe : chi vanh ml1t. Nhdp qui dilu : chim quay v~ t6).

2) Danh gia gidm thudng. Duong thi dai quan, Tieu Dich Phi va ctv., Thuong Hai tir thu xua't ban xli, 1986, trang 419-420 : "Lunng cu thi td tl vong. Kiln san trung van khi tling xu/it bdt cung, co' tam hung di~c vi chi dang dang; nhdn truang thi gian muc bat chuyln tinh dia vong trudc, co' cam dao nhiin khuong hiiu tu quyet li~t. c h ti d€ 7/8

3) Qui dilu : thi ddu lam hoan sao dich dilu, khd tri thi di bac mQ, thi nhdn hoan tai vong. Btit ngon nhi du, IcY trung udn tang truac thi nhdn d5i t6 quoc giang san dich nhiet ai:" (Hai cau ta each nhin tinh te'o Tha'y may rnii tirng l<lp dun len khong ngdt, nen qua tim trong 16ng nguc dat dao; do mAt dam dltm nhin mQt th()i gian dai khong chuyen dQng nen cam tha'y vanh ml{t gidng nhu xe rach. Qui dilu chi chim lao vao rirng quay v~ t6, nhu the' bie't la hie chang vang, nha tho con nhin theo.

Khong noi rna rD, tuu trung eha't chua long yeu nu'<le tha thie't ella nha tho.)

4) Duong thi tuyln (tldd) : "Quytt", li~t khai. "xt (am tu)", nhdn khuong. "Quyit xi", hinh dung cue tuc truong dai nhdn tinh. "Nhdp", thu nhdp nhdn ly, khan dao. " [Quyit : mCt toac, (doc la ttt) .vanh mdt. Quyit xi: mo ta con mat mCt ldn he't suc. Nhap : thu vao t~m ml{t nhin

xs.

kY.] 5) Duang thi tam bach thT1 chu sa, Ngo Thien Liet, Chu NgM hi~u diem, An Huy Nhan dan xua't bin xa, 1983, trang 5 : "Quyit : khai dd. Xi, muc khuong dd," (Quyit la mCt. xia vanh ml{t.)

6) Duong thi tam bach thil, Tac gill Pho Luoc, Dai tu'<;1ng thir cue, Dai Loan, Trung Hoa dan qu6c ngii th~p nha't nien, trang 26 : "Quyit xi: tnamg khai nhdn khuong," (MCt rQng vanh mdt).

Khai niem quyet xt du'<;1c mQt so' tac gia khac sf! dung : Tir Ma Tuong Nhu' d<Ji Han trong Ta Hu phu : "Cung btit hu phat, trung ttit quytt xt ", Tao Thuc d()i Tam qu6c trong Manh. dong thien : "Truong muc quytt xi", Du Qu6c Hi~n d()i Minh trong Qudn trung thi: "Quyit xt th~ di~t thii " v.v..

Sau day a cung each hieu clla cac tac gia Tay phuong : P.Carre va Z.Bianu(l) trong La montagne vide: Le coeur s'anime en exhalant les nuages, c h ti dl 7/9

L' oeil s'ecarquille aux oiseaux de retour.

Georgette Jeager trong L'anthologie de trois cents poemes de fa dynastie des Tang: des nuages s'elevent de ses vastesflancs je suis des yeux au loin les oiseaux qui rentrent au nid.

Cheng Winfun va Hervet Collet trong Tu Fu, une mouette entre del et terre: de ma poitrine elargie naissent les couches de nuages dans mes yeux tendus traversent les oiseaux qui s' en retournent Francois Cheng trong L'ecriture poetique chinoise : Gorge fremissante : ou naissent les nuages epais; Regards tendus : ou penetre l'oiseau de retour.

Paul Jacob trong Vacances du pouvoir : Le coeur au sein des nuages s' anime; Entrent dans l' oeilles oiseaux de retour.

Wu Juntao trong Tu Fu - A New Translation: The rolls of clouds would lave my bosom on high, The home-coming birds would lure my staring eye.

Rewy Ally trong Tu Fu Selected Poems : Clouds rising In tiers ever refreshing it; not easy To follow the birds as they fly Back up its heights; Witter Bynner trong The Jade Mountain: I bare my breast toward opening clouds, I strain my sight after birds flying home.

Soame Jenyns trong A Further Selection from the Three Hundred Poems of the T' ang Dynasty : Your piled up clouds purge my feelings, My straining eye can (scarcely) follow your birds into their nests.

Stephen Owen trong The Great Age of Chinese Poetry, The chit dâ&#x201A;Ź 7/10

High T'ang: Sweeping past breast growing layered cloud, Eye pupils split, moving in with homing birds.

William Hung trong Tu Fu China's Greatest Poet: The growing layers ofclouds might scour one's bosom of wordly thoughts,' To follow those returning birds would strain my eyes.

Erwin von Zach trong Tu Fu's Gedichte : Voll Spannung beobachte ich das Hervortreten der Wolken aus dem Berge, mit weit geo1fnetem Auge verfolge ich den Vogel, der zum Berge zurrucckkehrt.

Tren

nguyen H\c, tho nghiem kh'c vdi chinh mlnh khi dung ngll', do do, co th~ ph~n nao t6i nghla, nhung t6i nghla d day la Mu qua tinh sue tich, tinh ÂŤn tang; t6i nghia khong co nghla la leo let, lu m<'J, mo M. Qua qua trmh cam thu nghe thuat, ng11'<'Ji xem nhln tha:'y tnrc tiEp bang m't mQt tac phÂŤm hQi hoa, mQt cong trtnh kien tnic, mQt btic t11'~ng dieu kh'c; ng11'<'Ji nghe cam nhsn tnrc tiEp bang tai nhtrng am thanh clla mQt nhac kluic giao h11'dng. Hlnh nrong am nhac, hQi hoa, kiEn tnic, dieu khiic d11'~c ng11'<'Ji nghe, ng11'<'Ji xem tiEp thu mQt each sinh 19 va cam thu mQt each tnrc tiep qua cac giac quan. Nhung van hoc lai doi hOi dQc gia pMi v~n dung 9 tlnrc, suy nghi, nr duy, t11'dng tu~ng, tri tu~ d~ tai hien con ng11'<'Ji va cUQC s6ng do nha tho nha van mo ta bhng ngon ngtr, Tac ph'm hQi hoa, kiEn tnic, dieu khiic t6n tai mQt each khach quan, dQc l~p d6i vdi ng11'<'Ji th11'dng thrrc d11'di hinh tht1'c IA nhUng v~t th~ co kha nang tnrc tiEp khoi dh cac rung dQng th'm my; tac ph'm van hoc d11'~c xay dung bang ngon ngtr, ngon ngll' a:'y du~c ghi gill' qua van tu, mQt dai duong tit vung, ca mQt kho tang dung ngil va (j day, dang ch<'1 d~i s\1' tai tao tich cue va manh me ciia ng11'<'1i doc, Hmh nrong van hoc chiu n3i thiet thoi la khong tac dQng d11'~c thhg vao d6i t11'~ng th11'dng thuc cho nen nghe si ngon tit phai

ca

childe7111

day cong tim mot thii' ngon ngii' thuc su hoan thien, co kha nang khoi goi manh me tri tu'dng nrong cua dQc gia, co tac dung xay dung thanh cong nhtrng lien tu'C1ng my hoc di;lc thu, Ban v~ cai dep, khong co Iinh vlfc nao thuan l<;fi va phong phu cho bang van hoc, Cho nen thi ca tran ngap hlnh thai chuyen nghia : so sanh, ffn du, ngoa du, hoan du, phung du, dinh ngir, uy~n ngii', tu'<;fng tntng, nhan each hoa v.v ... NhCJ nhtrng hlnh thai chuyen nghia nay, ngon ngii' van hoc cang them uy~n chuyen, bien hoa cue IcY linh hoat, mang tinh tao hlnh va bi~u cam cao. Nhung trong sang tac van hoc, cac hlnh thai chuyen nghia khong nhtrng chi dam nh~n chtrc nang tai hien sinh dQng nhitng hien nrong ciia dCJi s6ng, bi~u hien sau s~c va tran d~y xtic cam nhtrng rung dQng cua tam han; rna con bQc IQ d~m net ca tinh sang tao, phong each nghe thu~t cua nha van, nha tho, Tuy nhien thi ca khong v~n dung cac hlnh thai chuyen nghia nhu nhtrng v~t th~ trang srrc cho tu' tu'dng; thi ca khong clni tnrong mang ve IQng l~y lai cho van tlf qua nhtrng hlnh nrong hao nhoang vi lam nhu the' chi dat hieu nang thap ghep nhtrng bong hoa tu tit khien lam loang tu'duy. Thi ca hudng v~ mQt hinh thai "sieu tu' tu'dng", nhu kim cu'dng la sieu cacbon. Dh vay, chau ngoc thi ca lai khong phai la nude ml\t ke't tinh, rna la y tho ngung dong. LCJi tho lAm khi la nhii'ng ICJi th~n clni.

Mat khac, y tho khong nhieu thl it la h~u qua Slf th~ hQi chii quan ciia ngu'CJi thffm tho, cua ngu'CJi ban v~ tho. Khong ai doc mQt bai tho rna chi co nhln vao cau chit, hlnh thtrc. Nhii'ng tam han dang di~u thong qua su' phan tich va tie'p thu d6i vdi bai tho, cau tho d~ ly giai dung y cua tac gia, nham rut ra du'<;fC nhii'ng ke't lu~n hy vQng la tu'dng d6i chlnh xac. Trong chii' Han, chii' Phap co cac khai ni~m thuytt thi gid, esprit critique nh~m chi cac d6i tu'<;fng thu'dng ngo~n nay. Thu'dng thuc thd la theo d6i va phan ttch cac btfdc di cua cau chuy~n, cua tlnh tie't, cua cam xuc, cua tam slf trong thd, nhiim danh gia tai d~n chuy~n tUc nang llfc l~p y, ban l1nh ca'u tu, suc m~nh di~n dC;lt cua tac

chudt7/12

gia. Cho nen gidi nghien cU'u van hoc ngay nay dung chii'mouvement d€ thay the' chii' plan khi n6i v~ mQt bai van, mQt doan tho, mQt texte.

Doc hai cau tho £)~ Phii theo van pham phG thong, theo ca'u tnic quen thuoc cM til'-dQng tir-uic til', thl tha'y la chting kh6 c6 y nghla : Dang hung sinh tdng van L6ng nguc - phdng - sinh -ldp - may Quylt xl nhgp qui dilu Kh6e mat - rach - vao - chim - v~ £)~ PM dli'ng nhin Thai son til' xa, theo d~u d~ bai tho, Nha tho ngu Y gl khi mo ta rAng 16ng nguc cua mlnh sinh ra may con kh6e ml1t ciia mlnh thl di vao chim v~ t61 Nhi~u ngu'<'Ji da thu lu~n doan va giai thich. Cach hi€u don gian nha't Ia cho rhng thi phap v~n dung 1O'i dao trang : cau tho tru'dc se du'<;1c hi€u Ia may dun hang hang ldp ldp teen mii va canh tri d6 khien 16ng nguc £)~ PM cang ph6ng VI han hoan. £)6 la each hi€u ciia ba tac gia Vi~t nam va mQt sO' dich gia sang Anh, Phap, £)li'c ngii' chhg han Wu Juntao, Witter Bynner, Soame Jenyns, Stephen Owen, William Hung, Erwin von Zach. Ly Thien trong Ly chu Chieu minh van tuyln con ghi nh~n rhng tnrdc £)~ PM, Truong Hoanh da su dung khai niern dang hung trong bai Nam d6 phu : Due thuy dang IcY hung (song Due phdng 16ng nguc). Lai c6 tac gia hi€u rhng than th€ thi si ('j chan mii nhung tam tu'('jng nha tho thl vu'<;1t mit, do d6, may mii bao quanh nha tho khien long rQng m('j (Vuong Tlf Thich trong Db t1e). Ciru Trieu Ngao trong Db thi tuang cha cling hi€u g~n tu'cfng tlf : bai tho du'<;1c vie't theo bO'n giai doan tu duy. Lien tho dh phac hoa ngon mii nhin til' xa, lien thli' hai mo ta the' mii, lien thli' ba ghi khac canh tri chi tie't va lien thli' tu'trlnh bay tam trang cung hoai bao. Sau cau tho d~u tr~n thu~t hi~n thuc, hai cau tho cu6i mieu ta tu'('jng tu'<;1ng. MQt sO' tac gia con cM tnrong rhng £)~ PM khong nhin v€ ngon mii rna nhin til ngQn

ehud€7/13

mii : hoac nha tho dang d mQt dinh mii tha'p va nhln len dinh mii cao, hoac nha tho da leo len dinh cao nha't va dung nhin xuong (Hua Vinh Chuong, Thuylt f)(J thi VQng nhac; Hung Tri Ky, D6'i "Thuylt f)(J thi VQng nhactnhdt van dicb nhdt diEm y kiln; Truong Hien Cit, Man dam f)(J thi VQng nhac chu giai).

Tuy nhien l~p lu~n nay thieu tinh thuyet phuc vi vong nhac khong th~ co nghla nhln tit mii Thai.

Co tac gia phan tich dQc dao hon : ho cho rling vi tu tho trong cac lien mer, hai d€u chi Thai son nen lien thu ba cling chi ngon mii chu khong phai chl nha tho: chinh nrii Thai phong nguc san sinh ra may vdi mu, con nhtrng khoe m~t md toac la cac hang dQng tren sU<Jn mii, noi chim quay v€ t5 (Paul Kroll, Verses from on High: The Ascent of T'ai shan). Va hi~u nhu v~y thl tranh du<;1c thu thu~t dao nguoc cti phap, khoi lam vao tlnh trang nghich 19 trong l~p lu~n.(2) Tuy nhien gidi nghien CUll bmh phim rling Kroll di theo thuyet nhan hlnh (anthropomorphism) qua xa. Francois Cheng (tldd) cho rA.ng vi hai cau tho khong co dai tit nhan xung nen ta co th~ tlf hoi khong bie't "ngirc phdng" va "mat tnrng" la cila thi nhan hay cua dinh mii nhan each hoa; va thuc ra thl nha tho chU 9 mu6n khach dang cao hoa mlnh cung mii Thai d~ nhln canh tri mii non tit nQi tam.(3)

Nrii v6n thieng. Ntii ke't TriJi vdi Da't. Ntii n6i Tr<Ji vdi Ngu<Ji. Dinh mii, may mii la g6c gac ngudn song ngon su6i tao nen mach s6ng, la tni sd ciia tMn thanh, linh h6n, tien tli'. Con ngu<Ji th<J phung mii, nha vua len mii te' cao, in sl vao mii lanh tr~n, phirong si tim v€ vdi Dao trong mii. Thai son dung d~u ngii nhac, la mii thanh. d day hoang de' lam l~ phong, l~ thien; noi day Kh5ng tli'titng di;lt chan; no ki~m soat slf s6ng cai che't, no la ch6n cac vong 1£d v€. Huy€n thol;li phong phli v€ Thai son co th~ la 19 do khie'n D~ Phu tlf hoi v€ ban cha't cua nlii khi md d~u bai tho.

Nhu'ng dung hai chu quylt xe: nha tho Idn d<Ji DU<Jng con co

chudJ7/14

~n y khac :

leY

thac tam tlnh hong thi. ill Ma Tu'dng Nhir dung quylt xl khi mo ta canh san bJ{n : Cung bilt hu phat; Trang tilt quylt xl, Dl)ng hung dat dich, Tuy?t binh tam h? (Cung khong b~n b~y; Nh~m dich xuyen rach m~t, Tning nguc su6t nach, C~t dat cu6ng tim). Btn 1u'<;1t minh va vdi khai niern quylt xl, qua d6 nhdc dtn san b~n cung ten, B~ PhO dung mQt hlnh tu'<;1ng ~n du kha quen thuQc v~i cac thi sinh thi hong. Thi ca Ia tranh da"u. Ntu d~ dat thl hoa r6ng, ntu thi tru'<;1t thl ...di ngay.(4 ) Thi tnrot la ca mQt triJi nrong lai sup d6, than tht k~ nhu bO di, ke si ngao ngan tuyet vong khong cung, E>6 Ia tho g~n vdi dCfi cua nhtrng Manh Giao, Ly H~. B6 Ia Lac d?, Ia Tai ha d?, la Lac d? dong nam hanh, la Ao ndo; nhii'ng d~u d~ thi ca n6i tieng cua Manh Giao. Con Ly H~ thl bi ca"mca thi titn si chi vi mQt th6' tabou dinh dang dtn ten than phu! B~c biet, khi hong thi, nha nho cam tha"y mlnh nhu met canh chim bi b~n roi hie dang bay.( 5) Trh Ngang trong Lac d? tdy hoan bi?t NgT,4y ta Um : Chuyln bsng phuong bilt dinh, Lac va tTl kinh huyâ&#x201A;Źn (Ngon co b6ng n6i tr6i khong phuong hu'~ng, Canh chim roi khiep s<;1 day cung cang). Ban than B~ Phu cling d~ c~p de'n hlnh anh va hinh tu'<;1ng nay khi nh~c lai leY hong thi nam 747 trong bai Phung tdng Vi Td thua truang nhi th~p nhi VtJn : Chtl thuang khodnh kiln trung, Thuc nhien due du than, Thanh minh khuoc thuy sf, T1Jng ddng vo tung ldn. (Vut du'<;1c vua vCfi trieu, Chdc du'<;1c phen bay nhay, Nhung giii'a troi xanh chim danh rii canh, Ca l~n d~n khong ch~ giuong vay). V~n dung hinh tu'<;1ng quylt xe: rdch mdt, B~ PhO tlf ve chan dung nhir mot ke bi b~n rdi, bi sat h~i. Hoai bao tan nat, tu'dng lai s\lP d6, tri~n vQng tieu tan.

La mQt thanh men mm l~n l~n d~u tien titp xuc v~i thlfc tt thi ca phli phang, tam tr~ng nha thd ra"t ph6'c t~p. Thi si da til'ng mu6n buong xuoi, khong pha"n da"u nii'a. B6 Ia ly do t~i sao B~ Phu t~p trung y thd va t6' thd vao nhii'ng canh chim v~ t6, nhii'ng canh chim da til'ng xua"t hi~n theo thi hUng Bao Ti~m :

m

chtl dâ&#x201A;Ź 7115

C(t nha trong xii hQi, Nhung khong co ngua xe.

Hoi Him sao dlt<;1c the'?

Long xa cuoc s6ng xo b6.

Hai eric dltm gi~u dong, Th(y nui Nam tnrdc ml{t.

Kill mii hie nao cling dep, Ban chim cling bay v~ td.

Trong canh (y co di~u chan tMt, Muon phan tich rna khong nenliJi. Bay la nhtrng dong tho dlt<;1c phd bien va dlt<;1c ngimng mQ nh(t cua vien quan lenh Banh Trach vdi cau chuyen nam da'u gao. Dao Uyen Minh nhln mii, mat tr<1i dang li;ln, chim hang dan quay v~. Canh thanh blnh va long nhan tan. Trong doan tho, mii v~n dung d trung tam btrc hoa, Ngoai ra, nrii Nam khien lien tltdng de'n cau tho Kinh Thi ra't quen thuoc nhu Nam san chi tho, Dao Uyen Minh ham y mong d ยง'n d~ cAu s6ng Iau qua hai hinh nrong chim vi va thay nui.

Trong Yong nhac cling v~n la mii. Nhung cam xiic, tam tu B6 Phii khac hh Dao Ti~m. MQt nglt<1i d tudi trung men, tlf nguyen chfip nhan than phan ยง'n sl va t(t nhien, siin sang vui s6ng canh s6ng do. MQt nglt<1i la thanh men mdi 16n, dii dl{ng cay vi dlt<1ng d<1i tnrdc mi;lt htt dlt<1ng, chi mong tim 16i thoat va chi muon xoa dau thuong. Cling mot hlnh anh qui dilu, v6n cling la hlnh anh than thuong ciia Dao Ti~m. Nhung B6 PhU muon di xa hon Dao Tiern, khong chi ham y rut lui va trd v~, rna con thac ngu tam trang bi b~n rot, Trong Qui khu lai tit, Dao Ti~m bao dilu quyen phi nhi tri hoan (chim bay moi thi bitt dlt<1ng v~). B6 Phii chi mdi giom dt canh lao vao hoan IQ dil bi ten b~n g~y canh!

Neu tho la d~ ngon chi. thl nhilng bai tho thud thanh thieu

Ktt lu tai nhdn cdnh.

Nhi vo xa md huyen.

Van qudn hit nang nhi?

Tam viln dia tai thien.

Thai cue dong ly ha, Du nhien kien Nam san.

San khi nhdt tich giai, Phi dilu tuong dil hoan.

Thil trung hiiu chan y, Due bi~n di vong ngon.

chit di 7/16

nien ciia 86 pM d€u noi len cai chi ciia mQt nho si tre hang hai nhap the', tin tltdng d tai sue mlnh, IcY vong nhieu vao nrong lai. Trong loat tho Trang du do, nha"t la d nhtrng cau ke't, nha tho thlt<1ng huang tdi cai c~n phai co, phai dat, se co, se dat va bdi v~y nhtrng thi ph~m nay hang chua dlfng it nhieu phong vi lang man hoanh trang. Cai chi d day, d~u mang phong each tnru tlt<;1ng, dh d~m tinh cha"t trO' tlnh, v~n la san ph~m cua tri tu~, ciia cam xtic noi mot con nglt<1i mu6n s6ng va ham s6ng.

Trong bai Hoa LIng ch~ng han, khdi di tir met buc tranh sinh dQng ve con chim ung tren ta"m lua trl{ng, nha tho Iia the' gidi chim muong hudng suy nghi vao cuoc d<Ji. Tir the' ciia chim du kieu hung dilng manh nhung cilng chi la chim ung ve, nha"t la lai b] day to buoc chan vao cQt sl{t. Ch6 dung chan chinh cua chim ung phai la ch6n tr~n ti€n, d nhftng bu6i san bAn ac li~t va ta"t thdng : Ha duong kich pham dilu, Mao huyit sai bina vu (Bao gi<1 danh tan Iii chim hen, Mau long phoi giua d6ng CO).(6) Ly tltdng 86 pM kY thac vao hlnh tlt<;1ng chim ung cilng Ia ly tltdng tac gia gli'i gam vao hlnh tlt<;1ng con ngua chien d mQt bai tho vinh v~t khac, mo ta con ngua H6 xu Dai uy~n. Vai khi the' cua chim ung ciia ngua chien do, 86 Phii nhln Thai son, Nhung nhln Thai son sau khi lac d~.

Khac vdi Ly Bach, 86 Phii la nglt<Ji ham hd xong vao thi cli', hy vong thong qua hoan IQ d~ lam quan. 86 Phii de'n Lac duong Ia nham muc dich a"y. Nhung nha tho, d~u tirng dqc thu phd vq.n quyln, ha but nhu hflu thdn (doc sach vd muon quyen, ha but nhu co tMn)(7), v~n Cll bi Chu khao Ly Lam Phu danh hong, la"y cd la thien h~ dii thai binh tren tram nam, nhung ke si co nang llfc dii dlt<;1C trQng d\lng, ndi thon dii khong con nglt<Ji hi€n nua!

R6i ra £)6 PM se tim cach tie'n than khac. Lam thd, lam van t~ng nhUng nglt<Ji co the' IlfC d~ mong dlt<;1c hQ tie'n cli'. Lam ba bai pM d~ trinh len vua. Thy vua tan thltdng, ra l~nh ghi ten vao vi~n t~p hi€n d~ nghien CUll phan b6 quan chuc nhu'ng r6i chud~7/17

v§.n ch~ng du'1c gl. Mai de'n nam 755, hai muoi nam sau VQng nhac, khi bie'n loan An Su x~y ra, khi mQt diia con D6 Phu dii che't doi, trieu dlnh mdi ban an cho nha tho mot chtrc quan quan ly kho Vl1 khi ham bat ph~m!

D6 Phu md dh bai tho v€ Thai son bAng mQt cau hoi. Cau tra loi khong don gian, Thai son la duang va am, la hanh tang va xudt xit, la s6ng va cher, Thai son la mii ciia Duc Phu tu, va d mot khia canh nao do, cling la mii ciia Dao Uyen Minh. Chinh net dep hung vI nhung che dffu do ciia Thai son, vdi mQt qua klnt dai huyen thoai va truyen thuyet, dii quyen ril me hoac D6 PhU. Hoi mii Dai tong nhu the' nao, la d~ rna tni loi D6 Phii ra lam sao. Tam tu phrrc tap d6i canh h6n hop nen nay hung tho, til tho, Ytho.

B6n cau dffu ta ve hung vI cua Thai son, b6n cau sau th~ hien tam trang r6i boi ciia nguoi dii thi tnrct nhung con trang chi se thi nita. Ciing co th~ cho rang b6n lien tho dua lai b6n each nhln nui Thai khac nhau : nhln mau xanh ciia Thai son tren n€n troi chung T€ lJj, nhln Thai son nhu mQt m~t elit th~ng dung chan doi bh troi thanh hai manh am duong, nhln tir dudi len va nhln tir tren xuong, nhln tir di~m dung va nhln tir toan canh. Cach nhln nao ciing lanh manh song cai nhln d lien ke't la khang kien nhft. d lien ke't con co ca ngang tang ciia anh mat, co ca viYng chai ciia the'dung, co sire manh cua quyet tam, co tffm cao cua udc vong, Ca bai tuyet khong co met chit cao, mQt chii' dai song hai d(lc di~m do ciia Thai son v§.n hien ro m6n mot, v§.n hi~n lQ minh bach qua t6ng th~ cac m6i quan M do net btit nha tho kh~c hO~.(8) D6 PM dung chii' co ~n y, co ham nghIa. Nhii'ng hlnh tU'1ng dQc dao do nha tho khoi gci khong khien choi m~t. Nhii'ng khlii ni~m d(lc thu do nha tho v~n d\lng khong gay kho chiu. Thi nhan kh6 cong d\lng ngii' tffm tu d~ kY thac tffc noi tam kham.

Nha tho thanh cong VI moi gQi du'1c nguoi dQc tai t~o thi ph~m.

ca

chii di 7/18

ca

Ban v~ cai dep ciia tho, L\lC Co d<'Ji T~n trong Van phu cho rhng tho la d~ bay to tinh cam nen phai vitt mot each di~m l~ va v~n lu~t ding phai hoa my, nghia Ia l<'Ji tho phai dep de trau chudt (thi duyen tinh nhi y my.); con Ly Ch~t d<Ji Minh trong DQc lu~t phu thuylt thi nhi1c di nhdc lai di~u phai coi tll nhien la dep (df tTl nhien chi vi my). Tren thuc tt, cac chu truong nhu v~y doi hOi hinh ttt<Jng thi ca phai ro rang, cu th~, truyen cam; ben canh nQi dung ngon chi kinh di~n, nay ra tir tinh tinh, bi1t ngudn tir tll nhien (phat vu tinh tinh, do h6 tTl nhien, Ly Ch~t).

N~u Thai son c6 net dep tMn tl1, net dep th~n IcY thi VQng nhac c6 net dep tin tu, net dep che d~u. it nh~t thi cling (J lien thl1 ba. An tl1 Ia chii' ciia Luu Hiep trong Van tam dieu long.

Bonn, 01.06.2001 Bai vie't ghi d~y du chi tie't tlnr tich hoc tham khao khi c~n thie't, con ngoai ra chi ghi ten ho tac gill va d'n d~ lac pMm. (2) one avoids the daring inversion of normal syntax and the logical incongruities necessitated by the approved interpretation.

(3) a cause de l' absence du pronom personnel, on se demande si "poitrine dilatee" et "yeux tendus" sont ceux du poete ou de la montagne personnifiee. En realite, Ie poete cherche justement a suggerer que le grimpeur "fait corps" avec la montagne et vit la vision de la montagne de l'interieur.

(4) Ttl Xirong : Ngay mai ta hong ta di ngay, (5) Stephen Owen: "A failed examination candidate was often referred to as someone struck by an arrow or a schot-pellet." (The Poetry of the Early T'ang.New Haven. Yale University Press. 1977. p.164).

(6) Nlnrong T6ng dich tho : Bao gia danh bon chim hen, Mau long tung rae giila mi~n d6ng hoang. m Phung t(ing Vi Td thua truang nhi t~p nhi vt;in.

(8) Chii' dai d can dh bai tho khong phdi lit chii' dai co nghia to, ldn; no Iii chii' dai vie't vdi b9 san.

(1)

chit

dt

7119

A

,

NGUY EN

,

Due TUNG

di gi ii a d oi

cam m o t n b s n h c b i e m b a o

Anh de'n trai da't nay ra't muon Khi da c6 em r6i Va nhirng VI sao

Dam may trang di qua £)~u ng~ng cao mit b6ng vao diem hen Sdm mra giO anh tdi Nhung em da bay di dirdi

tr~n

rmra rao

Anh dm chla khoa trong tay Nhung em khong phai la canh ci'ta Anh danh bfry em Ma bAt dUQc thdi gian Giira em ngay hom trudc Va anh ngay hom sau MQt bh tr<'Ji d~y sao Trong chiec yay cao Cue mot mlnh de'm tu<3i Gi6 ngan ngay nao dQng Anh mot mmh dung dQi tnrdc san Bi ghet bo nhu con chim khong chiu hot,

chude7/20

'X

....

NGUYEN QUYNH t h d m my, sang t a o va tt! do

x

~,

,

A

A

A. Cal NGVON CVA TAC PHAM NGHe

'"

THU~T.

Trong chuyen lu~n "Ban V~ C5i Nguon ella Tac Ph~m Nghe Thuat", Martin Heidegger, m9t trong vai tri€t gia 15i lac OO[t ella th€ IcY 20 da OO~n dinh rang: "Nghe thu~t la e5i ngudn ella nghe si va tac ph~m".

Cau n6i ella Heidegger am chi "tnfong hop chung chung" hay con goi la "ph6 quat".

Trong lu~n 19, m~OO d~ ph6 quat co dang nhu sau: "T[t S la P". dtt<je bi~u ttt<jng th€ nay: (x) (Sx :> Px). tuong dttdng vdi van n6i: "trong t[t ea tnfong hop ella x, n€u x la S, ill x cling la P." Neu x la NgM thuat, ill Nghe thu~t Ia Da Vinci va tac ph~m ella ong. N€u x la NgM thu~t, ill Nghe thu~t la Picasso va tac ph~m ella ong. Do d6 suy ra, "neu x la Nghe thu~t thl Nghe thuat la con ngttoi va cong viec ella con ngttoi," van van va van van. Nhir v~y, Heidegger dung la mQt OOa th~m my hien dai. Cling trong 9 nghla [y, eau n6i ella Heidegger eho th[y C5i ngudn Ia m()t cai gl cu th~ va rieng nr, vi n6 chi vao trang huong va kinh nghiem Nghe thu~t ca nhan. Vi du, ta e6 kinh nghiem ki~u Da Vinci, ki~u Picasso. Nghe thu~t la m9t kinh nghiem rieng nr, clnr khong phai Ia Ban th~ tuyet d6i d~ chting ta tr!m tu m~e tttl1ng. Thl ra, Heidegger la tri€t gia

ca

ch

d di 7/21

uyen bac ve van hoa Hi I<;1p, nhung cling la nglt<'Ji chong I<;1i trie't 19 Hi lap.

Su thuc diu noi co tinh ph6 quat cua Heidegger dn phai dlf~1c kiem clurng cho dung bang Phuong phap Ph6 quat co Gidi han, bdi VI gia tri cua mot phat bieu ph6 quat phai luon luon khong thay d6i du cho the' gian ben ngoai d6i thay. De kiem chtrng nay hop 19, cac nha lu~n 19 dil de nghi phuong phap "urong duong hop Ie co dieu kien hh hoi," vdi mot vai dieu kien nhu sau: da'u :: goi la "nrong duong", k9 hie "c" nho d~t tren b6n cham goi la "dieu kien". Vie't chung nhu the' nay :\ vi du trong each di~n ta (x) Px :': (pa . Pb).

Menh de vie't theo dang (x) Px :": (Pa . Pb) co nghia Ia diu noi " Ba't ky Nghe thuat nao (x) cling co C6i ngudn (P) tuong duong vdi diu noi NgM thuat a co C6i nguon (P) va Nghe thuat b co C6i ngudn (P). (j day, Nghe thuat a am chi Da Vinci va Nghe thuat b am chi Picasso deu co C6i nguon, khong co mffu sAc ben ngoai nao thay d6i du'<;1c.

Nhung Luan 19 Predicate chi la mQt the cao hon ciia Luan 19 Duy niern, chua dll kha nang mieu ta chieu sau phrrc t<;1P ciia va'n de, vi du theo cac nha Ca'p tie'n d dffu the' ky hai muoi thl muc dich ciia Nghe thuat va Giao due phai gitip m6i ca nhan phat trien tlf do trong each di~n ta tinh cam va tu duy ciia mlnh. Song Ie, tren thuc te', tac phยง'm clla cac sinh vien va hoc sinh thoi a'y lai chiu anh hu'dng nang ne Clla hai tru'<'Jng phai: Bieu hien co Hinh the va Nghe thu~t Deco. Dieu nay khien cluing ta lien tu'dng de'n su phan tich ciia nhom 19 thuytt gia Frankfurt ve anh hmrng cua co ca'u chinh tri, kinh te' va Icy nghe tren m6i ca nhan.

Bdi the', cau noi ciia Heidegger co ve nhu mQt hoai vong am thffm trong tiern thrrc hon la met khat vong co 9 chi ro rang. Cau noi a'y nhu'mQt dlf an de chUng ta c6 cong theo dU6i, va cung Ia mQt thit tMch de cho chung 1a danh gia kha nang sang 1<;10 va 1lf do clla chinh mlnh.

chu d~ 7/22

B. sANG T~O LA MOT cAr NHlN

TRd L~r?

Ne'u chiing ta khong th~ cmJng lai anh hlt~ng cua nhilng co du kinh te' va chinh tri - trong qua kha cling nhir trong hien tai - thl tac ph'm nghe thu~t ciia chting ta chi la san ph'm "ham ba Ihng", va dinh menh ciia chring ta khong thoat ra khoi nhttng y thrrc h~. Nhu v~t clning ta co tl1 do khong? Chung ta chi co tl1 do c6p chep hay sao?

Ban toi, mQt kie'n true sir, co khl{c mot bai tho nhan d~ "Kiln true" tren cita chinh ciia nha mlnh. Bai tho cho thi'y ri't nhieu di~m lien quan tdi m6i ban khoan cua toi trong chuyen lu~n nay.

Theo Anh sang len hang cQt dang, Un di~n vang tu tudng cung tranh.

"Theo Anh sang" am chi mQt hanh dQng cham clni hltdng v~ mQt d6i tlt<;1ng. B6i tlt<;1ng i'y chinh la hang cQt. Nhu v~y cai nha cua ban toi hoa theo ki~u each c6 di~n, m~c du khong neu ra ki~u each c6 di~n nao, Nhung cai b6ng b'y trong cau tho cua ban toi tl1 no chi'p nh~n anh hltl1ng cua kie'n tnic Hi-La. Neu ki~u each Tan C6 di~n mo h6 trong hai cau tho d~u, thl hai chtr "Dien vang" co kha nang x6a bO h6 nghi. cai nha cua ban toi la ki~u each cung dinh trong d6 co nhtrng ti'm tranh hien hUll khong c~n phai co mat cua nglt<'1i xem, b~i VI m6i ti'm tranh 13. la hlnh anh ciia nglt<'1i nghe sl, Thuc v~y, m6i ta'm tranh mo ta st;f Vltdn Len ciia nglt<'1i nghe si. Vuon len dau?

Vtfdn len Ban th~. Do d6, m6i ta'm tranh la mQt suy tlt~ng va d6ng th<'1i cling moi goi nglt<'1i xem di vao suy tlt~ng cung vdi tranh, d~ tao thanh mQtkinh nghiem "cung nhau". Nhu the' ta'm tranh mdi t~ thanh hoan Mo. Bai tho "Kiln true" cua ban toi con co nhtrng cau nhu sau: Bao the' leY tai bai sang tao, Dua ddy vi tua gidc chiem bao.

c h ii di 7/23

Hien ra duai ang may cao, MQt toa kiln true ra vao ngdn nga.

Sang tao phai "toi b<Ji" thl mdi co tinh dung manh. Cho nen, dong tho tren xac nhan r~ng sang tao la mQt lich sll' lien tuc o~y bao oQng. Sang tao l~t 06 n~n tang c6 truyen, khong chfp nhsn uy quyen hien tai, o~ thiep l~p nhirng n~n tang mdi, hoac chftng ch n~n tang nao Sang tao khong th~ oe'n vdi clning ta, neu chung ta khong co nhimg gia'c mong v~ sang tao. Sang tao nhu song dai duong ao at 06 v~ nhu gifc mong, Nghe thuat oe'n vdi chiing ta CJ mQt ilk ba't ngc, khien chung ta phai "ngffn ngo'', Ltic "ngffn ngo" a'y la mQt kinh nghiern thffm my "la lung", hay "la hodc" trong 16i di~n ta ciia Heidegger. Cai thffm my lam ta "ngffn ngo" chinh cling Ia cai thffm my "ngflt ngay m<J ao" trong dong suy tu ciia Nietzsche v~ Y Chi Sang Tao.i

ca.

c. TV DO vA NO Le:

su THO THACH CUA SUC MANH

SANG TAO. Neu sang tao co tinh bao oQng, thi suc manh ciia no co th~ giiip ta phan biet the' nao la TV DO va the' nao la NO Le. Cluing ta all chien thdng ke thu nhc y chi s6ng con, nlnmg chting ta vh bi anh hltCJng van hoa ke thu. Chung ta quy I\lY xin ke thu gitip 0<J kinh te', tri tue, nghe thuat va khoa hoc, Nhu vay, ttl do rna cluing ta co chi la mot thu Tu do U"y thac.

Khong phai la Con nglt<Ji Tu do, VI cluing ta thieu Tinh thdn Minh tric't Thuc ttin.

Nhtrng thi du sau day co th~ lam chting ta 00 mat: Hoa Phu dung co mdu gl? Ngmfi ta bao no mh Trfing hay mau Kong, khong phai VI nglt<Ji ta tha'y, rna VI no oe'n tir tho Bach Cu Di (Tn.rimg H.iln Ca) o<Ji Dlt<Jng, nhir sau: Phu dung nhu dien, lilu nhu mi.

c h il dl 7/24

N~u PM dung c6 nhieu m!u (sang trang, chieu do - Alfred

Pepelot, Les plantes medicinales du Cambodge, du Laos et du Vietnam), va neu n6 c6 m!u do, thl n6 chinh la "Dam but" (Hibicus mutabilis L.) ching bao gi<'J dli<;1c yeu chuong trong tlidng tli<;1ng thi ca cua ngli<'Ji Vi~t.

Neu day chi la va'n d~ miu sitc, c6 Ie chung ta khong dang ngai, Song Ie, va'n d~ thuoc v~ y niem ciia cai dep, cai dep cua phu niY lien quan d~n sang tao. Duong Qui Phi la ngli<'Ji dep ciia J:)li<'Jng Minh Hoang, c6 mQt nhan sitc gie't nguni, qua thi ca, da trd thanh khuon thirdc th§'m my. Bdi th~ Y niem HOA pm) DUNG da tro thanh bi~u thi cho khuon mat giai nhan (Tit , R Hal), va LA LIEU cling trd thanh bieu thi cho net may cua giai nhan. Hon mQt ngan nam qua, nhtrng thu a'y da trd thanh khuon vang thli~c ngoc trong ti~m tlnic suy tu cua ngli<'Ji Viet.

C6 Ie Hoa PM Dung xua"t hien I!n d!u trong van chinmg Vi~t Nam vaokhoang gitta th~ IcY mli<'Ji tam, tuc 1740, trong Chinh Phu Ngdm Khuc bAng Han van cua B~ng Trin Con. Ban dich Nom ciia Hoang Xuan Han nhu sau: Nay hoa dao cung gio dong dii qua, M(Jgia tren song, lai co Phu dung nil.

Theo Hoang Xuan Han thl Phu dung Ia loai cay be, la c6 nam manh, hoa to, canh l~n nhu sen, thli<'Jng c6 miu h6ng.

GiiYa thu nd. Tlnmng moe thanh bui d b<'J mrdc, Ban phong dich cua Phan Huy fch da trd thanh ba"t hu nhir sau: Nay dao dii quytngi6 dong, Phu dung lai rii ben song ba-xoa.

C6 Ie Huynh Sanh Thong cling chua bao gi<'J tha"y hoa Phu dung, cho nen trong ban Anh ngiY cua ong, ong da d6i Phu dung ra hoa H6ng( nhung chti la hibiscus flowers). Bdi the', ne'u ta nhai ban van ciia Phan Huy fch, ta se doc nhu sau: ~

Nay diJolJji quyeiJ gio dOng Hoe h(Jng lJji rii ben sOng ba xoÂŤ ch

udt

7125

Hoa H6ng? Ban c6 chilc ding hoa h6ng Hi loai hoa ra't quen thuoc CJ Vi~t Nam khong? C6 Ie chung ta thudng tha'y hoa h6ng trong hlnh chup hoac hlnh ve, h~u he't oe'n til' Tay phuong. K~ til' khi c6 giao hru van hoa vdi phuong Tay, chting ta oU<;1c bie't hoa h6ng qua hlnh aOO, til' 06 trong long ngu<Ji Vi~t chting ta thffm my hoa h6ng xuft hien. Khi yeu nhau, chting ta tang nhau mQt b6 hoa h6ng cho oi~u OOu Tay! Nhung ai CJ Viet Nam c6 kha nang mua hoa h6ng tang nhau? Phai Ia giai ca'p trung Iuu, rna chua chilc moi ngu<Ji trong giai ca'p a'y c6 kha nang mua mQt b6 h6ng.

Thffm my hoa H6ng, trong dai chting cling OOu trong ton giao CJ van h6a Tay phuong oli OU<;1c ngu(Ji Vi~t Nam tin thea gh OOu mu quang oe'n oQ c6 th~ tm nen nguy hi~m. Cau chuyen sau oay la mQt VI du: MQt nii' giao clnrc ra o~ tai Iu~n van "Em hay ta mQt bong hoa H6ng". Khi chfim bai co giao tha'y c6 mQt bai o~ gia'y trang, vdi hang chtr OOu sau: Thua Co, Kin co tha thlt cho em Vl em khong thi lam duac bai ludn nay. Tit truac tai nay, em chua bao gia thdy mQt bong hoa h6ng, ngay cd nhiing nguai chung quanh em cling khong ai bitt no di co thi giup em. Em danh chiu liinh diim "Khong" vtJ-y.

Kinh thu.

Luc a'y co giao mdi chot hi~u ding llii CJ co VI co cu tUCJng ding CJ Vi~t Nam ai cling tha'y hoa h6ng! 2 Trong Truyen KMu, Nguyen Du c6 mQt cau OOu sau: VUiJn h6ng chl dam ngdn rao chim xanh.

Nhieu sinh vien va oQc gia Truyen Ki~u thmrng cho r~ng "h6ng" trong cau tho tren la "hoa H6ng". Tren tlnrc te', khi c6 vlt<Jn hoa h6ng chung ta mdi bie't khong c6 loai chim nao de'n pha hoa h6ng Trude cai th<Ji hoa h6ng oe'n Viet Nam, chii' "H6ng" chi dung o~ chi cay H6ng, ngu<Ji AOO My goi H6ng Ia loai cay cho

ca.

chiJ

ae 7/26

qua dep de ngdm nhin, chu ho khong an. Cay H6ng ding moe (j San Antonio. Qua H6ng ngot va thorn, m~u do thdm, H6ng ra qua tir thang tam de'n he't thang mlt<'Ji mQt. La H6ng do vao mua thu, va khi qua H6ng bilt d~u chin chi co met 10~i chim mAu xanh, to ga'p doi con chim se, tlnmng tdi an. Bdi v~y nglt<'Ji ta phai hai mang vao trong nhad~ cho no chin tir tiro Trlt~c kia (j Bilc Vi~t Nam, qua H6ng thlt<'Jng dlt<JC bay trong dip Te't Trung Thu. Truyen KMu cua Nguyen Du vie't vao khoang dh the' Icy mlt<'Ji chin, trlt~c khi nglt<'Ji Phap chiem Bong Duong, va hi~n nhien tnrdc ca khi hoa Mng xam nh~p vao van hoa Viet. The' till cau tho: Vuan H6ng chl dam ngan rao chim xanh, phai hi~u la vtt<'Jn cay h6ng chrr khong phai vtt<'Jn hoa h6ng.

Ne'u chung ta thuc slf yeu men tlf do, till cluing ta phai yeu sang tao. hay la ta dlt<Jc tlf do d~ cop chep nhtrng gl nglt<'Ji khac dli lam ra? N~i bu6n khong phai vi chung ta thua nglt<'Ji trong khoa hQC va leY thu~t. Ta thua nglt<'Ji trong lanh Vlfc trie't hoc, nhan van, nghe thu~t va van hoc, Thdi xua chang ta hoc 16i lam tho ciia nglt<'Ji TAu, ngay nay chting ta hoc each vie't ti~u thuye't - truyen ngl\n, truyen dai - va thoai kich ciia nglt<'Ji Tay phuong, HQc cai gl ta khong bie't luon luon la mot di~u thu vi.

Nhung sau khi dli hoc r6i ta cAn phai sang tao, d~ tra on cho nglt<'Ji nhtrng gl ta dli hlt(jng thu.

Co hai loai no 1~. Bi bl\t lam no l~ va tlnh nguyen lam no l~. tnrong hcp thu hai la mQt tnrong hop dang sc, gi6ng nhu hien tuong ung thu, b(ji vi no sinh ra bao kiep lam no 1~. MQt nglt<'Ji bi bl\t lam no l~ se y tlnrc ra chuyen chii nhan boc lQt minh (theo d~n chtrng ciia Hegel). Nhung ke no l~ tlnh nguyen gidng nhu nhtrng con bo hanh phric tren d6ng co xanh. Bdi vi ho khong bao gi<'J nhln ra ban ngli cua minh, cling nhir khong bao gi<'J nhln rO gia tri ciia tlf do.

ÂŤu o ae r/z :

,

,....

A,

O. lllNH HAl V A THE TINH. Th~m my Y1;l vao cai dep ciia hlnh hai chU y~u nham vao dltiJng net, hlnh th~, khong gian, mh sl{c, cha't tinh va b6 C\lC.

Cac nha My hoc theo phai nay cho ding nhtrng ye'u to' k~ tren tl! chiing c6 9 nghia va khong cAn minh giai. Theo Ie a'y, nghe thu~t c6 tinh dQc l~p, hay con goi la nghe thu~t Y1;l nghe thuat., Tuy nhien, nghi cho cung cai gl chuyen h6a gitra dltiJng net va mAu sl{c, vi du s\f chuenhoa tii' A d~n B, la cai cluing ta khong tha'y dlt<;Jc nhung lai la ye'u to' quyet dinh ciia tranh. Cai chiing ta khong tha'y dlt<;Jc a'y vlt<;Jt ra ngoai moi 19 thuyet v~ nghe thu~t , VI cai khong tha'y a'y gay ra cia b6ng "lang dang nhu g~n nhir xa" khien chting ta khi ngam nhin mQt tac ph~m cu suy nghi mong lung. Cai cMp chen lang dang a'y dua chting ta ra khoi hlnh hai cua tac ph~m va d~y chung ta v~ th~ tinh ciia tac ph~m, mot th~ gian khong c6 din co.

Neu Hume s6ng ?1 thiJi dai chung ta Ong se thach cluing ta tnmg ra cai goi la hi~u biet nam trong dong chuyen h6a tii' A de'n B, va ong se thiJ d tnrdc n6 luc vd v~n cua chting ta di tim mQt thuc tai vu vo. Nhung Hume kh6 c6 th~ nao phan khang 16i nhln ciia Kant, khi Kant cho rang cai goi la chuyen h6a dang kich thich cam quan ciia clning ta chinh la mQt kinh nghiern th~m my, rieng nr va thu thllng.

Nguyen Du c6 Him dieu tai, MQt trong nhttng tai a'y la thu~t sit dung am thanh d~ gay ra khong gian, va tii'd6 gay ra phong canh thci gian. Hume va Kant c6 th~ tam dllc vdi Nguyen Ou.Trong Truyen KMu c6 met cau tho nhu sau: Dc1u tuang Quyen nhdt, cudi trai Nhan thua.

MQt tieng dQng c6 th~ dan trai khllp khong gian va sinh ra mot hlnhanh khong gian. Hai giai dieu d6i nhau gi;ip g(j d~ sinh ra mQt thu khong gian tam 19. Khi hai giai di~u t;;lo ra mQt hoa Mi, thl ta't c6 d6i thay; nhiJ d6 chUng ta nghi~m ra mQt thu chuy~n h6a clla hai giai di~u, va cling nhiJ d6 cai "anh cMp

chu

de

7/28

chon" cua kinh nghiem th~m my ra diJi, cho nen ta cll' suy nghl mong lung.

Thti kie'n thtrc th~m my rna Hume doi cho b~ng du'Qc chi co m~t trong nh~n tlnrc khoa hoc, Song Ie nhan thtrc v~ cam quan ciia Home co th~ nghich vdi suy to' cua ong, bl1i VI kinh nghiem th~m my khong phai la mQt thll' kinh nghiem tri thitc.

Kinh nghiem th~m my Ia cUQc d<Ji tr~m mac v~ chinh cUQc d<Ji. Thoi thu'<Jng, h~ tai nghe thl mlit phai nhln. Co nhln r6i mdi co nMn thtrc, Nhan thtic khong luen chi dua ken nhtrng gl mlit tM'y tai nghe, no dira ken cam quan cua clning tao Sau khi nhan thrrc, ta chiem nghiem Icy cang r6i phac hoa no ra. Neu vh, cai goi la "phong canh tam nr" trong cau tho ken ciia Nguyen Du mieu ta am thanh va khong gian lai trl1 thanh met thll' th<Ji gian trong tam kham ella nang Ki~u. Thll' th<Ji gian tam 19 ~y la bi~u thi cua tlnh yeu, khi no co m~t thl nhil'ng gl cu th~ d~u tan di he't. Ne'u thie'u thll' th<Ji gian tam 19 ~y, thl con ngu'<Ji chi Ia cai xac vo h6n rna thci.

"Ddu tuang Quyen nÂĽt" va "cudi trai Nhan thua giong nhu hai di~m A, B hoa lai vdi nhau d~ chuy~n thanh mQt khong giantam 19. Day khong phai la mQt thll' khong gian suy 19 ho~c kinh nghiem, No la mQt thll' khong gian uyen nguyen do doi hOi tll'c th<Ji cua cam quan. Kinh nghiem th~m my phai la the' gidi uyen nguyen, VI kinh nghiem do "chua mQt l~n trao

giri".

Khi Thuyet H6 Nghi va Lang Man va cham nhau, chting n~y sinh mQt s\l'd6i thay v~ 9 thrrc. S\l'd6i thay nay dua ken n~n tang cua nhtrng v~n d~ sinh ra tir moi tr11<Jng lich sli' va van hoa. N~n tang d6i thay nay la mQt C(1 ~u hil'u tlnh nghich

19,

VI no la t~p thanh cua qui tlic va vo qui tlic. Nhung no lai co 19 sinh t6n trong th<Ji gian va khong gian rieng tu cua no (Foucault, 1972. Jayder, 1985).

c b ii

d~

7/29

V~y thl, st! chuyen hoa nghiern ra tir A tdi B g~i cho chung ta v~ nhtrng co du ciia va'n d~ rna chinh nghe nhan cling nhu quh chung khong tha'y du~c. HQ chi tha'y du~c khi no xay ra y nhu trong dCJii s6ng chinh tri, kinh tt, van hoa va xli hQi, khi co bien chuyâ&#x201A;Źn xay ra, qu~n clning mdi ha mieng than: "CU tu<'1ng b<'1. Hong me no rGi! Ntu tht, st! chuyen hoa Ida vi nhir dCJi song va dinh menh ciia m<)t nguCJi. Kinh nghiem th~m my nhu tht khong con Ia m<)t cong trlnh doi phong, vi no dtn tir trong tam kham cua m6i nguCJi. Khi toi dung han tir "phong canh tam tu" toi mudn noi tdi hai hlnh thai: "hlnh thai ciia tam If' va "hlnh thai duy nghiem ciia y thtrc" giup cluing ta nhln ra than pMn con nguCJi. Vi la "phong canh tam tu" cho nen no co tinh chu quan, va du~m mh "tiâ&#x201A;Źu thuyet".

Cai goi la "phong canh tam tu" I~n d~u dtn vdi toi khi con be, qua bai hat Trd Vi, m<'1 d~u bang hai chtr: vi day... cua Chau Ky. Thti "phong canh tam tu" a'y cang tr<'1 nen phong phii khi toi nghe Giao Huang Khuc so' 5 (Concerto No. 5 hay 'Emperor') ciia Beethoven. Dl nhien Inc a'y toi dli quen ma't Chan Ky. Thrr "phong canh tam tu" a'y lai d<)t ng<)t d5i thay du d<)i khoang ma'y chuc nam sau khi toi kham pha ra hai Giao Huang Khac sf)' 1 va so' 4 (Concerto No. 1 & No.4) cua Beethoven, cung soan cho duong c~m. St! d5i thay ba't ngCJ a'y toi tarn goi Ia "nhtrng cd ca'u ciia va'n d~".

Thanh khiic Largo trong Giao HU(Jng Khac s6 1 ciia Beethoven dua toi tr<'1 lai bai hat Trd vi ciia Chau Ky, khien toi th<'1 phao noi tuc: " DG t~ th~t, boc I<)t Beethoven!" B<'1i vi trong mfy chuc nam hlnh hai va tam tri ciia toi dli chuyen hoa qua bitt bao "phong canh tam tu" dinh phan, rna toi khong h~ bitt tdi nhtrng cd du va lien h~ do mOi trUCJng van hoa va lich sU' gay ra.

B~ tai toi goi Ia "than phan con nguCJi" trong Giao Huang Khuc so' 5 cua Beethoven, gGm nhieu "quang canh tam nr"

chti

de

7/30

trinh bay mQt tam trang U bu6n vA chi cao hung vi. Mai sau nay tOi mdi tim ra manh m6i cua cai goi Ia "than ph~n con nguiJi" da siJ siJ trong hai Giao Hudng Khuc s6 1 va s64. M6i ta'u khtic nay ni non cho cai Iu~t nrong khilc l1 diJi: Vui/Budn; Thanh cong/Nhuc nha; Yeu thuong/Hon gi~n. Cai goi la "than phan con nguiJi" a'y chinh la tac ph~m suy di~n ciia toi. N6 da keo dai va trC1 thanh khuon thu~c trong khong gian va thiJi gian.

Mac d~u bi qui dinh bl1i khong gian va thiJi gian, cai goi la d~ tai kia, trong b6ng "lilng thii'ng gin xa", da hien ra nhu lA mQt chuyen h6a giila hai ill~m A va B, ro rang trong hinh hai, nhung md h6 trong th~ tinh. Ne"u diJi s6ng cua con ngliiJi la bao tap, thi cai phong phti cua cUQc diJi sdm muon ciing se lQ ra d~u cho "phong trin de"n ca sdn khe".

Cai dep ba't chct clning ta tha'y c6 th~ la tie"ng n6i cua met dll'a tre len mQt tu6i, chua bie"t ngon ngil qui pham, vi du khi dll'a tre a'y n6i: Ca tich, ca tich ta ..." va ne"u ~t dll'a tre hdn hl1 vui tUdi, thi ta doan dll'a tre a'y hanh phuc, Ni~m vui ba't chot a'y, l1 noi ta, va l1 ndi dll'a tre - du iJ hai dang khdc nhau - la met nitm vui thim my. V~ di~m nay Hume hoan toan d6ng y ( trong Of the Standard of Taste) v~i chung tao Nhung khi tieng n6i ciia dll'a tre len hai, benh hoan, khong thu6c thang, trong thiJi bu6i chien tranh thi sao? Vi du, dll'a tre a'y nam nham ml\t n6i d~u d~u, khi to khi nho: "Ach gia day!"

Trong khi a'y, me dll'a tre cui xu6ng hoi: "Con mu6n me gilt con cai gl?" M~ con n<;1 gl con khong?" Tie"ng " Ach gia day" Cll' ye"u d~n r6i di vao yen Iij.ng, khien ta c6 th~ cam tha'y mQt cuoc diJi ngiln ngui mdi qua ill. Chung ta thit hoi: "th~m my gl da'y?" Co phdi thdm my {[y fa n6i dau thÂŁtclng eua con ngl/oi?

Nhu'ng thll' th~m my a'y dau c6 trong long dll'a tre. cau "~ch gia day!" chua chAc da phai Ia mQt c\lm til' c6 y nghia.

Bie"t dau cai gQi la cau n6i a'y ching qua chi la slf. co thAt clla xac than trong nhilng phUt giay ha'p h6i cua cUQc diJi. Du

la gl chang ntra, n6 bi~u thi cho ngudn sGng dang bi cuGn di.

Cau hOi cua ngtt<Ji me cling khong phai la cau n6i v~ th§m my. N6 la cau n6i trong tuyet vong, va hoan toan vo nghia..

Nhun vdi cluing ta, ba't chot chtrng kien mQt trang hudng trong cuoc d<Ji nhir the', cluing ta xiic dQng va trinh bay trang huGng a'y, qua hlnh thai cua nghe thuat, chhg han Guemica cua Picasso, d~ noi len n6i dau thuang ctia con nguai. Th§m my a'y la long nhdn dao; Su th~ hien cua tai nang nghe thuat cho ta tha'y quang canh dinh menh cua con ngtt<Ji, va khien toi cu suy nghl mong lung v~ Giao huang Khac S65 soan cho dtt<:1ng c~m ciia Beethoven.

Dinh menh nay cling tha'y cO qua tu tttl1ng cua Nguyen Du: LQt tai nghe suc/[ nam cung 3 Tilng nao la chdng ndo nung xon xao!

Toi d~c biet d~ Y de'n doan klnic thu nhflt, Trong khi am thanh hung trang dang reo vui, thi tieng duong c~m l1 phh cuGi "du6i theo " nhu phe phan. Ph3.i chang cai hung trang reo vui Ida chhg qua chi la Ao TIJdNG? R6i thanh khiic thrr hai nhay vot ngay sang thanh khtic cuGi cung, khong ngung nghi, mang hy vong va yeu thirong mdi, ura h6 nhu Beethoven muon bao ta rang d<Ji c6 cai dep rieng nr ciia n6, sa gl mQt thtr Na Pha Luan. Dung y nhu l<Ji ong n6i: "Du Httl1ng Khiic nay tang cho mot ngtt<Ji co thai la mQt vl nhan",» Promethus la ai? D6 chhg qua Ia mQt §n du cho cUQc "chuyen h6a" gifta cai Ly tttl1ng ciia Nghe thu~t va cai tai van nghe ciia con ngttl'Ji. D~ dira cai tai a'y de'n con ngtmi.rometbus lanh du hai thrr "qua cam" va "dau thuong". Promethus bi tnrng phat d~ trl1 thanh Ba't ttt.

Am nhac ciia Beethoven la mot slf chuyen h6a gitta Ly tttl1ng Dau thirong va Than phan Con ngttl'Ji. D~ rung dQng long ngtrci tnrdc Ly tttl1ng Dau thuong, Beethoven cling lanh du hai thu "qua cam"va "dan thu<1IJ.g". Ong dii bi mat thinh quan nhung l~i tra thanh mQt Thien tai bat hU.

chi)

de

7/32

C1.1'dp can sang tao ciia Beethoven giita ban ngay, Chau Ky thirc stl dii dem nhieu ni~m vui v~ cho dan tQc. Co Ie cai cong "Luong Son Bac" 5.y nen Chau Ky khong bi "bay dAu". MQt phh ntra co thci la ong dii trot sinh ra la con ng1.1'<'Ji no I~ giii'a bao ng1.1'<'Ji no I~, do lich sit va van hoa tac thanh. The'thi, Chau Ky mai mai la con ng1.1'<'Ji bAt chudc dieu tai Otto Weininger ttl tit chi vi, tuy Ia mQt thien tai Do thai nhung ong vh khong thci giiip dan Do thai rakhoi ve't hll.n no I~. Nhii'ng ng1.1'<'Ji khong 1.1'a Do thai khen hanh dQng ciia Weininger la mQt hanh dQng bie't di~u.

Khong! Chung ta khong thci nhir Weininger. hanh dQng ciia Weininger qua tuyet v<'Ji trong y tlnrc, nhung phan Ie sinh t5n.

Thu thim my "tuyet v<'Ji" khien chting ta di vao tuyet vong.

Chi vi Ie sinh t5n, cluing ta phai tie'n len. Chung ta tie'n len vi trong Ie sinh t5n co y chi ttl do, cho ta va cho ng1.1'<'Ji khac, chtr khong phai cho cuoc d<'Ji ngdn ngui cua mlH ng1.1'<'Ji. Nh1.1' v~y, qua kinh nghiem thim my, cluing ta bie't chan gia Cl d<'Ji, va chan gia (J ngay trong long clla m~i ng1.1'<'Ji, trong d6 co chnng tao Cling qua kinh nghiern thim my, cluing ta lam sang to t1.1' t1.1'Clng binh d!ng cua Buber. NghIa la, mu6n co binh d!ng tuc th<'Ji, chting ta phai hoat dQng ngang nhau. Ng5i xem thien ha bay tro r5i chung ta bl1t chudc tuc la chung ta ch5.p nh~n lam NO chu khong hiciu the' nao Ia BINH BANG.

Le,

E. NGON NGU vA sANG T~O. Heidegger vi ban thci sieu hinh cua ngon ngii' la cai nha ciia Hilu thci, Mi vi ngon ngii' co m~t ngay tir hie chting ta sinh ra. Nhung Mu he't d6i vdi chting ta, 16i troy tAm v~ T6ng thci cua ngon ngii' thea kiciu Heidegger th~t la kh6 hiciu.

Cluing ta th1.1'<'Jng kinh nghiem rll.ng ngon ngii' la mQt thu hoat dQng co tinh -ung dung, c6 tinh sit, va luen luon co tinh

chiJ

de

7/33

d6i thay dci tuy thoi. Neu the', chiing ta nen cam tha'y h! nhien neu dn phai thay d6i ma'y tu trong van hoc c6, mi~n la cai y ciia ngu'C1i xu'a vh con. C6 ngtr thuoc ve khong gian va thC1i gian xa llic xa lo, cho nen chting khong chi xa la vdi tam tlnh ciia cluing ta, d6ng thC1i chung cling khong co mat trong ngon ngtr hien dai, VI Ychi d6i thay bao ham mQt Dam me s6ng dQng, co y nghla va sang tao, m~c dii Y chi d6i thay mdi chi la bu'dc nho trong dong bien chtrng sinh hoa ciia xa hQi rna thoi, cho nen toi xin ke't lu~n bai vie't horn nay bang each doc lai Chinn Phu Ngdm Khuc, Thli so sanh slf khac bi~t ciia ngon ngii' trong ban dich cli ciia Phan Huy fch (the'IcY 18) va trong cac ban hieu dinh (the' IcY 20):

TIIE KY 18: Nhin ngung, hi rung canh tram Nhin ngung, gio thc3i ao bao Bui con h&n mong dttl;1c giln Bui co mQt ta'm long cMng d6't L~ khi mai toe pha suong cling ngung

TIIE KY 20: Sut sui, la rung canh tram Sl,lt sui, gio thc3i ao bao Duy con h&n mong dttl;1c gilD Duy co mQt ta'm long cMng d6't Sa khi mai toe pha sttdng cling bu6n

Trong khi chinh ban bang Han van cua D~ng Tr~n Con co tdi 477 cau, thl ban phong dich sang chii' Nom ciia Phan Huy fch chi co 408 cau, dung nhu loi Phan Huy fch da noi: "Lfy vh va lu~t, lam sao di~n he't tinh tuy cua mach van. nen theo tung thien, tung chirong rna tim am thanh cho em ai, Trong khi thong tM, ta phien dich thanh khiic mdi.

Chung ta chi tie'c ding, mQt tac pha'm tuyet vC1i ve ngon ngft, tlnh y rung dQng long ngu'C1i ca ma'y tram nam nhu Chinn Phu Ngdm Khuc v~n con ve't h~n no l~. Thli doc hai cau sau: Tai so Tan, Hode, v~n tuyen, Ten ghi gac Khoi, tuang truyen dai Lan. II

c b ii

d~

7/34

Cong nghiep clla T~n, Hoic to ldn ra sao rna la'n ap ca Ly Thu<Jng K.i~t va Tr~n Hung Dl.\o? Ly Thu<Jng K.i~t pha T6ng, blnh Chiem. Trh Hung Dao ba l~n dai pha quan Nguyen, trong khi a'y ca nu<1c Tau dang bi ngu<Ji Nguyen cai tri. LI.\ th~t! Tai sao khong th~ vie't: Tai so Trdn, Ly v~n toan, Ten ghi sa sach, tuang truyâ&#x201A;Źn ngan nam.

C6 ngu<Ji se bao nghe khong hay. Khong hay CJ ch~ nao? (j ch~ 'an d5 Tau quen r5i hay sao?

Th6i quen dli c6 th6 d6 h5 thl kh6 g<J. Tnmng h<;Jp ciia nha tho Quach Ta'n la rnQt vi du cho ve't hhn no 1~. Quach Ta'n CJ Trung Viet, phong canh dep nhir th~ rna "dern thu nghe qul.\ keu" ong chi tha'y: Trai bin Phong xuÂŤ suong thdp thodng Thu song Xich Bich nguy~t ma mango C6 phai d6i vdi ong chi c6 van h6a Trung Qu6c rna thoi?

Nhung khi Quach Ta'n d~ cho khoanh khic sang tao bung n6 tir tam nr, thl cam l1ng va y thirc ciia ong v~ khong gian va am thanh ra't tuyet v<Ji: Tieng dQi chan may con vong maio BCJi the', sang tao c6 th~ bit d~u vdi nhii'ng n~ l11c tuy nho nhoi nhung dQc dao, chAng han nhu cha'n chinh rnQt ban van cho hoan h3.0 hoac nghe thu~t sa dung ngon tiro d ca'p cao hon, sang tao cho ta tha'y y tlnic ciia con ngu<Ji, va sl1c manh d~p tan cac anh hUCJng ngoai lai. Di~u nay khong c6 nghla ta gay chia re h~n thu, rna la rnQt y thric v~ tinh th~n blnh d~ng trong th~ gidi dai d5ng.

Sang tao la mot hanh vi t1l trong, la Y chi hung vi, la s1l khai sinh. BCJi th~ ta c6 th~ n6i "Sang tao la rnQt hanh vi Dao dl1c."

Sang tao, khong chi Ia vuu v~t ciia nghe thu~t, rna c6 th~ Ia bat IcY hoat d<>ng nao cua con uguoi, sang tao c6 quyen nang

chii

de

7/35

cho ta tha'y c6i ngudn Hi eon nguai va cong nghiep ella eon nguai. Sang tao troy tAm ffn s6 va lam cho chung n~ hoa cuoc d<'Ji, nhu Derrida mong moi. Sang tao cho ta tha'y dau la Tu do va dau Ia No I~. Va cu6i cung sang tao giiip ta tha~ng thtrc nghe thu~t m()t each thong minh va dAy tnrc giac.

University of Texas at EI Paso.

Chii thich: iDer Will zur Macht nen dich la Chi Hung Vi bdi trong tac pMm nay Nietzsche khong chi ban de'n quyen luc ma v~ t3't ca nhffng suc manh khac, trong do co y chi sang tao nghe thuat. Chinh vi di~m nay ma Heidegger da vie't mQt bQ OO'n cu6n v~ y chi sang tao trong lu~n trie't Der Will zur Macht ciia Nietzsche. Khoang 30 nam v~ tnt<'c d' Sai Gon co ngu'CJi dich la Y chi v~ Quy~n ['!C. Dich nhir v~y ttic la khong hi~u nr nrdng ciia Nietzsche.

2. Dua tren mQt bai vie't trudc 1975.Toi quen ten tac gia va tac pMm. 3. Am nhac Vi~t Nam va Trung Hoa dira tren Ngii cung, tuc Iil Cung, Thmmg, Gi6c, Chiiy va Vii. Trong Truyen suÂŤ Nguy~n Du to ra r3't sanh v~ am nhac, qua hai cau tho sau: So van day Vu, day Vdn, Bon day to nhO theo van Cung Thuang, 4. Sir suy di~n ciia toi v~ Giao Huang khac s5 5 'Emperor' ciia Beethoven dua tren tie'ng dan du'dng dm ciia Anton Dikov vdi sl! di~u khi~n ciia nhac tnrdng Emil Tabakov. Cam U'ng ciia toi se khac di neu toi nghe tieng dan ciia Vladimir Horowitz va du'<'i Sl! lnrdng dh ciia Fritz Reiner, di!-c biet d' nlnrng plnit cu6i cung ciia thanh khnc Allegro.

c h u di 7/36

NAM DAG kb d g h i o

n

c

a

v

a

i

Gtti Phan-huynh

Tie"ng banh xe tren phi dao va tieng gio u u th6i ngiroc khien hanh khach xon xao. Co chieu diUvien hang khong lai noi, giong keo dai het nhir phat tit mQt cai may, nhung chang mQt ai nghe.

Md btic thir vie"t tay, toi ludt milt doc doan cu6i « ... se don ong d phi tnmng. Toi hy vong ong de"n va cong viec co th~ hoan tlrt trong vong thoi gian han dinh ...» N6i duoi nhau, hanh khach vQi vii vao noi thu h6i hanh IY. Khi toi diy chiec xe Ian ra ngoai, toi nghe tieng phong thanh goi ten de"n qu~y American Air Line. (j d6, mQt ngu<Ji dan ong dung cho. 6ng ta chdc ngu<Ji Samoa th6 dan d day, ria mep den nhanh tren da m~t sam den, bung phuc phich tron xoe trong chiec ao se-mi 16nnh6n du mau. Nhu v~y ba ta khong ra don. Ngu<Ji dan ong Ie phep de"n nnrc cung kinh. Nhu v~y khong phai la chong ba tao 6ng ta xach va-li cho toi ra bO vao thung mot chiec Limousine d<;1i san. 6ng md ctta dAngsau cho toi vao r6i len phia tnrdc ngdi canh tai xe". Nhu v~y, ong lam congo Xe tha banh Ian di khong mQt tieng dQng. Lat sau, xe vao mQtphi tnrong nho. Nghe toi hoi, ong dap gon: .. Sir, phai Ia'y true thang bay them bon Himplnit nita ".

Chung toi xu6ng tnrc thang r6i lai len xe. Tir hic do Wi mdi nhln ra. Nang choi chang trong yilt. Nhitng hang dira xanh chao nghieng trong gio chay ngtrcc chieu xe ill. Bi~n dAng xa trang bac loa sang. Xe len trien d6c, chay them khoang hai cay so'men d6i thl tdi met trang trai, Ba'm nut md clta HI dQng, tai xe" nhe rang

«s e a s rrs

»

cirol r6i tha xe van con dirong rai soi trang, tieng lao xao nlnr reo chao. Mot anh b6i, qudn trang, ao trang chay de'n md cd'a xe cho toi r6i hai tay xach hai chiec valy di tnrdc, mieng vui ve moi toi di theo. Dua toi van can hQ n~m phia trai biet thu, c6 phong ngjl va phong khach, tr6 ra m(>t g6c vu'Cfn xanh mat, anh ta cliCfi cliCfi " ...Lady bdo ong nghi cho khoe. " Toi hoi " ...bao giCf toi g~p ba ily 'l " Lac dfru, anh b6i cliCfi mlm di ra. Toi nhln quanh. B(> sa-long, bang rna y. Chie'c giuong don, cling rna y. Ttl treo quan ao, r6i ban lam viec, tnr mat klnh, cling la may nhay nhay bong. Md cd'a, toi ra khoanh vu'Cfn. Giii'a hai g6c cay, met chiec vong dii c(>t san, khong phai la loai to ban nhu vong Nam My rna la loai vong lam bang nhii'ng soi giay du, mot loai vong nho cho mot ngiroi, giay du la til' nhii'ng cai du dii md, hrom l~t lai co Ie la til' m(>t tran chien dii ke't thuc d mot neo xa xoi, Tdi ngd mlnh xu6ng dong dna, Nang trong viit ra i tren nhii'ng churn cay xanh mudt nhutrang men rong len van v~t.

Hai thang tnrdc, toi doc trong muc rao v~t m(>t tCf bao " ...dn lien lac vdi mot nha van giup hoan thanh mot h6i ky. Ngoai chi phi di chuyen, hrong b6ng se thoa thuan... ". Tdi tra ICfi, nguong ngung d6i " ...vdi di€u kien la thci gian khong qua sau tudn "mac dfru sau d6 r6i thi toi chang bie't toi se lam gl. Bite thtrhdi am, kern ve may bay va mot thang luong, lai den them hang chit " ...neu sau tuh chua xong dliQc thl ong c6 thti hoan tilt sau, d noi nao cling duoc, vdi so hrong ong qui dinh ". DQc thir, toi lang lang. C6 ai trli cong cho toi chuyen vie't lach bao giCf. Va chii, ba clni n6i cho ro, khOng h€ ky keo bdt m(>t them hai. Toi phai thanh tMt, di€u d6 khie'n toi do xilu h6, va chi Slf te' nbi d6 cua ba cling du lam cho toi d6c het suc mlnh lam cai c6ng vit%c chii' nghia ra ti€n lfrn dfru trong dCfi. Nam xtfp, toi xua du6i cdn cling qu~n cua ca thti xac lh tam h6n bhg tlidng tliQng. Toi blnh dung ra ha, dtfp kitiu dtfp u u§n mang chilt dinh mt%nh tren kh6e mih dfru moi, l(>ng l~y phU hoa va kieu sa hoi" ...anh dii bao giCf yeu ai den che't chlia T'm chii

de 7/38

nhien cau hoi la mQt thach thitc, va toi se la ke di chinh phuc, Nhu Thanh Cat Tu Han, qu!t ngua khong yen cuong tru bi cuoc vie!n chinh bAng tinh nhยงm. Toi mang theo mlnh mQt boc chii',m6i con chtt Ia mQt phep la, va nAm cal bi m4t nhao trQn nhtrng con chii' d~ tao ra nhttng cu6'n kinh tlnh yeu vdi s1tc manh tai sinh ca dia c~u. N6 bAt ~u nhir the' nay" V11C san ghe ron nh!t cila cuoc song la ... ? ". La gt ? Toi dinh vie't la khong tlnh yeu, nhung tha'y nham de! sc. Hay la y tlntc s11 bi thdm b!t khd khang cila cuoc song khong tlnh yeu ? Tai sao lai y tlnrc, 00 phal Ytlnrc xac dinh cuoc s6'ng dau. Cai ph~n vo tmrc h!p <Un hon nhieu. Va lai, ba't khd khang c6 ngh1a la tuyet vong, va the'thl con gl mra d~ n6i d~ viet, Cudn kinh co le phdi bAt ~u bAng mQt khAng dinh lac quan.

ChAng han, "toi yeu, la toi t6n hii'u ". Hoac " yeu la t6n htru " cho gon va sAc. Toi <Uu khong hAn tin nhirng khoan khoai hon.

D1 nhien vdi s11 khoan nhirong cho chlnh mlnh nlnr khi gidi cu6'i cung ciia ke hi tuyet vong san lung. Khoan khoai, phdi n6i tMt, cling phdn nao nhc thang hrong gtti tnrdc. C6 n6, Wi di sam d6 bQ, thua lai cap kinh gong Yang, quang cap kfnh nhua vao SQt rae nhir quang ill qua klnl. Va toi len dliCJng, ham hd mac ~u chAng bie't tnroc m~ t la gt, Toi chi t11 nhti, Vli<;1t bien con dli<;1c thl, tnrong phu h~, xa chi. C6 phai bi~n ca vdi con thuyen mong manh hai 16'c va g~n sau muci nhan mang c6 dung mQt tram lit nude dau 't J:)ay c6 phai la Kahoolawe, mot trong s6' nhii'ng hon dao trai ra giua bi~n xanh bie'c nhln tir trlfc thAng? Sau khi dap xu6'ng, mQt chie'c Lincoln da cM toi. Ba mlidi pMt sau, toi d trong cAn phong nay. Va bay giCJ, ngi"J ngang, toi t11 hOi, toi dang lam gl ? J:)<;1i d6.

The' nao ba ta cling se de'n. Toi vQi vii vao nba rti'a m*t, danh rang va chlli t6c l~i. Toi xe'p va-li vao mQt g6c, loi d~ tren ban vie't dam ba cu6'n sach, y bao vdi ba it nh!t, phai, it nh!t la toi bao dam mQt phยงm lli<;1ng vAn hQc t6'i thi~u se 00. Ngay ca 0 th~ mQt h6i ky, khOng phai chi k~ chuy~n dQc theo ~c thCJi gian thAng tAP nga YtMng vdi nhii'ng s11 ki~n cai de'n trttdc cai de'n sau c1t lam nhli th~ tir cai nQ de ra cai kia trong mQt chu6i c!p s6'.

Vao ng6i tntdc ban vie't, toitie'p wc chCJ. Nhln di~n tho~i d~t chud~

7/39

mot g6c, toi d<;1i n6 reo.

Bu6i tnra qua di. vh khong mot ai. Nhln len vach, toi ngdm nghia mQt biic tranh chiem de'n g~n mia biic nrong trong phong.

Ngl1CJi dan ba trong tranh dQi khan Yang, ngdi chong chan chitngfi nhln mot ngimi dan ong ban than loa the, n~m nham milt. Nhu ngil, hay da chet? Khac nhau, chi la hoi thd lh dQ phap phdng ciia nguc. Nhung tranh tren khong gian hai chieu khong cho tha'y hoi tM lh dQ phap phong. Tdi danh doan, cho mlnh yen tam, rang ngl1CJi dan ong dang ngd. Nhung tai sao milt ngl1CJi dan ba lai virong va't hoi hirong mia thdn linh, lllia rna quai.Va nhln kY, chiec khan yang xoa xuong vai vdi chi tie't titng sci lua det the nhu dang lay dQng. The'tm toi c6 the nham. Le nao ngiroi dan ong da che't. Toi dim tha'y lanh gay. Toi khong muon song chung vdi ngiroi chet, Toi t~p trung bim nhln vao nguc ngiro] dan ong. Lat sau, n6 phap phdng. C6 ngh1a la Mn ta dang ngd. Hoac c6 che't, chilcda songlai.

Khoang bay giCJ chieu, anh b6i de'n l~ phep mCJi toi di dung btta, Ba ta chac chan d da'y d<;1i. chilc c6 ca ong chang. Va con cai ho, khong chirng. Toi budc theo anh b6i qua mot hanh lang di len phong an, thap thorn nhimg im lang khong hOi. Biet thu nay hai t~ng, rong thenh thang, phia sau la ch6 nuoi ngua c6 de'n dan.

Mat trci bu6i chieu do 6i roi xuong ml)t bien nhu trai chin rung xuong cQi. Mat da't lo hrng chdm strong, keo ngang t~m milt nhttng dam may lung linh hilt ve chan troi mot vom menh mang mau tia pha nhitng anh tim sang mo ao. Anh b6i md cli'a cho toi vao. Ban an dai, ca chuc ngl1CJi an cling c6 cM. f)~u ban, chi c6 rna, ly nrou va muong cho mQt ngl1CJi. Toi ngac nhien ng6i xuong.

Btta d6, Wi chi mot mlnh. Rl1<;1u do la nrou Phap thuong hang vung Bordeaux. Va m6n an do mQt tay be'p ngl1CJi Au na'u. Toi hOi. Anh b6i l~i cl1CJi mim " ...toi khong bie't. Lady dl)n de'n giCJ tm mCJi ong di an ". "Lady dau ? ". Anh ta lilc d~u. Toi tha'y mlnh nhl1 mQt dua tre bi bo rdi. Cai cam giac l~c long toi bie't tit khi toi len bay tU6i, tit nba que len Rai Phong r6i ld ngd the' nao toi l~c ma't mt; d ch<;1 silt. L~n nay, toi khong s<;1 nhltng l~i tha'y

ca

chu dtJ 7/40

nli. Toi an nhanh r6i v~ can hQ danh cho mlnh. Khoang each hie d6 chi la ve't mrt, giira nha van va nhan vljt.

Ngay thu hai, co thu ky cila ba ta di~n thoai xin 16i la ba con met, Ngay thri ba, cling vljy.

Ve't mtt d§u toac mieng to d§n. Toi s<;J n6 se keo toi hut vao mt)t day sau, va toi bao co thu ky, toi v~ L.A, se trd lai khi ba chii da khoe hh. Co ta dap, co phai hoi phep. Ba'y gUt, toi mdi ro rhg d dao nay phai dung tnrc thang ciia ba mdi bay v~ Honolulu dl1<;Jc. Bt)t nhien, toi chot co cai cam giac la tu giam long, thu cam giac ngl1CJi song tren nhttng hon dao biet lljp vdi da't li~n kha quen thuoc. Co thu ky lai nhe nhang, sao ong khong lam viec ciia ong, nghl ngoi va nha't la di dao quanh hon dao nay. Chu vi n6 chi dt) bon rmroi cay so', va neu ong thich, co xe dap cho dng dap.

Khong lam gl rna nhan luong khien tdi b6n chdn, 'fir mac cam ky sinh de'n s11 ly lorn chai da la mt)t quang dl1CJng vira di ta vira nr bien minh bhg nhtrng biem luljn lam nhdm v€ nhan sinh. Tdi quen ma't cuon kinh tlnh yeu bih dllu bAng mot cau, gon va sac, yeu la t6n htru. Nhung nhu moi di~u, trir Thmrng Be'va s11 chet, clning Mu de'n cai gidi han sau d6 chung d§u thai thanh di~u khac. Tlnh yeu, chhg han, co th€ thanh s11 cam thu, uc che, cl10ng doa t. Va t~ nha't, s11 dung dung. Tham chi, s11 khong ca cai khong gl he't. (j dung trang thai d6, ba ta xua't hien. Bira t6i hom do, ban an bay bien cho hai ngutti. Toi lam ra dang ba't c§n, ngdi xuong tnmc thl ba ta hien ra. Va xin n6i, chAng phai toi la nha van se vie't v~ ba rna toi d6i b~n, n6i ngay la ba ta, ngl1CJi dan ba nuoi toi an khong ng6i r6i mt)t tu§n nay, la mt)t ngl1CJi dan ba nhan sil:c.

Chaoong.

Thl1a ba...

Ong khoe, mQi s11 nhl1 y ong ?

Con ba ?

Toi khoe.

chude7/41

Nam tudn ntra, toi phai di. Bao giCl ta b~t d~u ?

Ngay bay giCl. Ta b~t d~u r6i. Ong dung di !

T6i dm nia len r6i bo xuong ban. Ba ta an, tay ki€u each nang ly moi, Toi uong. Nude m~ t toi cay se. Niem nii nhuc khien cd toi se lai : T~p h6i kyo Ba cho d€ toi con doc, Tap h6i ky nao ?

Thira ba, toi nrdng cong viec ciia toi la bien t~p h6i ky ctia ba d€ sau in lai., nhir mot tac phim van hoc cho cong cluing.

A, ra ong nghl the'. Ctlng c6 th€. Ong dung di ... Tci c6 ghi chep so sai, neu goi la h6i ky thl hoi qua. Con bien t~p la d€ gitip toi s~p xep mot thu tr~t t\1' cho toi. Chuyen in, toi qua chua nghl tdi, Khong nghl thl dung hon. BCli m6i mQt ngimi c6 gl dang d€ k€?

Toi gi~t minh, cui d~u nghl ngoi. Ba ta nhln toi, anh m~t tinh quai thach tlnrc i.

Tinh yeu, chAng han...

Toi chua h~ bie't d6 la gl.

Ong nha dau ?

Ong nao ?

Toi ba dCli chong. CuCli nhat, ba ta tiep - ong nghi d~ Illy ai la yeu nguCli d6 a ? Ong biet gl v~ tlnh yeu ?

Ong n6i di - ba nhln thAng vao mar Wi, giong cham bien - Wi xin nghe...

Toi strong sung. Tit hie ffy, s\1' kh6 chin ua de'n nhu mrdc mua 10. co' nhech mieng cuCli tum, toi im lang giu the thii. Anh b6i r6n ren r6t nrou, r6i lui vao g6c phong, dung khoanh tay.

Ve't

mrt d~u tien md toac ra thanh mot khoang each diy toi xa

nhan v~t ciia toi de'n dQ toi cam thffy bfft hrc, hc%t nhu l~n ~u ill c b ti d e 7/42

nha th6 vao ngay mung hai Te't, sau kill <ta de'm du nam nnroi d6ng n xl, ti€n thCJi Cong Hoa mien Nam thll' nh(t h6i chua m(t gia. Co gal lang choi nhm Wi thao lui la ...Te't nh(t dung lam toi xui nghen! ThUdng hai, cO hoi, llin dciu rui ? R6i keo qulin toi xu6ng. B6 nam di thoai mal, toi 10. Co ta rrra xa bong cho toi, rdi cui xu6ng up mat vao, lat sau ngirng len, lai la ...sao ky vllY, cha nQi. Khong, khong the thu dQng nlnr vay. Toi thlim nhil, phai bung ra, pha va cai ngQt ngat giii'a toi va ba. Ngudc nhln ba dang ngdm toi nhu mot con m6i, Wi thach do' : Thua ba, c6 Ie cong viec ba giao toi khong lam du<;1c...

Sao ky v~Y, nha van.

VI cai khoang each (y, giii'a nhan v~t va toi.

Ba ta b~ t cucJi, di~u cot : Cll' thoai mai, d€ toi 10.

Nhung ba ta vh ng6i C1 dciu ban, khong cui xu6ng rna ngjrng len, giong chien thdng : Chuyen d6 c6 chi la. Giao tie'p llin dciu ai chAng the'. 6ng cll'tO.' ttr, khong c6 gl phai vQi vii ca.

Sau bua t6i, bii ta dua cho toi dm v€ mQt t~p gi(y, khoang tram tCJ, xep theo thtr tu ngay thang, Toi bO eli dem ra doc, ghi chep lai nhttng kien, nlnmg tuyet nhien khong tim ra chiit gila nQi tam ba, nhan v~t ciia toi, MUCJng tU<;1ng lai bu6i tie'p xuc vita qua, toi chi c6 cai cam giac xu6ng VVC d6i mat vao vach da hi §n, tro troi, lanh leo. Va tho cirng tlnr nham thach kieu ky slin sang cilia nhon dam toac vao budc b(t c§n ciia nhii'ng ban chan tcln trui da thit con nguCJi. Tci dic$n thoai. Co thu ky hen se goi lai. E>e'n tnra, co riu rft, Lady hen bii'a t6i. R6i co bao, toi ten la Jacintha. Han hanh. Vang, han hanh. Tnra tlnr bay, toi ranh. Lai co mQt chiec xe dap cho ong, Dl d~o nhe. E>ao d~p l~m, nh(t la vao hoang hOn, luc m~t trCJi l~n. Vang. Toi thlim nhli, cling la dip toi hOi Jacinthad€tlmhi€unhanvlltcuatoi.

Jacintha c6 Ie x(p xi ba muefi. Co ta sinh de C1 Mo, g6c Phi Iu~t

Sv

chu d~ 7/43

Tan, me mQt dua be gai chac nam tudi thinh thoang thap thoang trong khu VltCJn canh chudng ngua. Ben dao lam viec til' thud ong clni con song, co gh nhu khong co mot ai la than thich, lau lau mdi dira con di Honolulu d mot val ngay r6i lai v€. Co mac ao pull, quan zin Levi, toe d t ngan, dang hao hao chut nam tinh, cu'CJi khoe ham rang trang muot. BC;lP xe dan len tnroc, co dan, sau khtic nay xuong dO'c My, you d'n than nhe. CMi ngu'CJi tren chiec xe cuoc, toi thii' bop phanh cho yen tam, r6i tha cho lao xuong.

Den khi he't da, chung toi ngirng lai d mom mii. Phia dirdi da tang n~m chdng len nhau, nho ra bi€n hung nhttng con song trang xoa Mt yang len hang ngan giot mroc la'p lanh mat troi.

Jacintha k€, mra hon dao thuoc ba ta, da't dung d€ trdng tra xanh xuat kh§u sang Nhat, Ba nam trCJi k€ til' ngay ong chil rna't, Lady danh vai mh da't trdng 10C;li Ian chin du'<;1c nong, Xua di hoc v€ thuc vat, Lady nay vh tlnrong xuyen mua 10C;li bao chi chuyen d€, ca'y va ghep diroc mot va i 10C;li Ian mdi, nhimg khong bang long vi vh la 10C;li Ian Mt. Lady quyet bang moi each ca'y phong lan, tao dQ §m nhan tao trong phong thi nghiem, nhirng hinh nhu chua di de'n dau. M6i l§n v€ L.A vdi Lady, Jacintha than, y rang la chi chd v€ hoa ph§m thi nghiern va sach bao. Toi do hOi " ...sach thuc v~t khong thoi a ? ". Khong, Jacintha dap, du 10C;li. Tie'ng Anh, tieng Viet va doi khi tieng PMp. Chep mieng, Lady chi co cai tlni vui do va hoa Ian. The' con cai Lady dau ? Jacintha tron mat, lam gl co. Lady con tre, giau co the', tim mQt ngu'CJi dan ong b§u ban d~ ot, toi ban. Jacintha nhln thang vao mat Wi ••...ong co phai la ngu'CJi do khong? ". Cai nhln xoay thoc vao khien toi phat ngirong, vQi yang dap, khong. Toi noi v€ cong viec toi phai lam. Jacintha vui ve, miit long lanh nhln ra xa, reo len" ...hoa ra you la writer, my God! " TC;li sao co keu len my God. Ay, bdi day la l§n d§u toi g~p. Bay giCJ ngu'CJi ta la chuyen vien du 10C;li, chu writer, hiem liim. Con ai chiu lam cai chuy~n it ti€n do, Jacintha nhin toi thu'dng hC;li. Toi bUQt rni~ng nhu'than " Never mind! " Nhln nhung d<;1t song trilng xoa dudi nhau vao bCJ, toi bang qUd tie'p : (j dao chi co nu'dc va trCJi...

chude7/44

...va n6i co quanh, gia rna khong c6 Tina thl chac chin chhg n6i !

Tina?

Con gai tol, you chua tha'y n6 a ?

Toi khe g~t, hoi: The' anh a'y...

Jacintha lac d~u khong dap, chay de'n mot g€nh da cho vo nho khoi bo. Khi toi de'n g~n, nang chi tay ra bi~n, milt 6ng anh : E><;1i mua nude xuong, toi dua ra xem dao san M ngoai kia ...

Bao giCl ?

E>Q hai thang mta.

Toi mim cu'Cli, n6i la Inc d6 toi v€ Mt li€n r6i. Tron milt nhln Wi, Jacintha giong luyen tiec "That's too bad ! ".

Kru nilng tilt, chting toi diit xe len doc. Tit dinh nhln xuong, mat trCli lit lit chlm d~n vao dai dirong nhuom do le mQt mau mau, loang loang hilt anh chieu thoi th6p vao menh mango Nhln d6ng h6, toi giuc. Jacintha con luyen tie'c, nlnmg khuc khich " ...wonderful ! ". Co ta than mat " you cu gifi'xe dap d~ dung. L~n sau, Wi se dira di noi khac tren cai thien du'Clng nay". Khi chia tay, Jacintha lai cu'Cli. Nhln cap mong thon cirng trenyen xe va doi chan dal co chong xuong da't, toi th~m nlni, ngu'Cli dan ba nay con no toi mQt cau tnllCli. Bu6i t6i, toi doc lai s6 tay co ghi san mQt s6di€u toi muon trao d6i vdi ba ta, nhan v~t va cling la chil toi. Khi anh b6i dua toi vao, ba dii d<;1i san d phong an. Toi nghieng ngu'CIi chao, d<;1i ba chi tay mel d~ ng6i xuong. Ba nghiem nghi hoi xem toi c6 bang long vdi cuoc song d day khong, va nhdc c~n gl thl cu hoi Jacintha. Cudi bita, ba M c~p de'n cong viec, Un nay, toi cam tha'y ba c6 doi clnit bon chon , tay man me thla ca phe, milt nhln len thoang 10 lilng: 6ng dii doc he't.

Vang...

Toi im l~ng. Phai d~ nhan v~t toi n6i. Va xem xine, hlnh nhucac chlidtJ7/45

vi hac SI tam th<1n d~u giii' vi: mat than nhien. Toi dn rang kien nhiin doi. Lat sau, ba hoi : Ong thdy the' nao ?

Toi ghi diroc mot s6 su kien hay. Chang han nhu cac ong nha, cu d diroc My nam vdi ba , la., mat. Dl nhien ly do thl khac, nhung cai chu ky do lai het nhau ...

Ba ta cuoi nhat, ngdt : Nhii'ng su kien the thdm cho mot nguci dan ba nhu the' rna ong bao hay ...

Toi chot da, vQi yang cuop Wi : Toi xin 16i neu noi dung cham de'n n6i rieng nr ctia ba , Toi noi hay, la cai hay trong bien t~p h6i ky ciia ba nhu mot cong viec van chuong. Cai hay nam trong tham kich ...

Ba ta gio tay, lanh lung: Ong a, khong co tharn kich nao hay ca. Nguai doc tham kich cam th!y toan bQ cai tham kich do thl khong thay " hay" dau...

HQ co the dau don, u!t uc nhu nhan v~t. Van chirong bien khach the thanh chii the. Neu con th!y hay, nguoi doc viin dong vai khach quan, dung ngoai van ban de phan xet, de tlnrdng ngoan.

H!t mat len, giong co thoang khinh bac, ba tie'p - Chang Ie toi mang cuoc doi toi len gi!y de nguoi doi thirdng ngoan sao, thua ong ?

Tlni that, toi choang yang khong bie't tra Wi ba ra sao. Toi!p ung noi mot cau vo nghia de'n khong nhd n6i. Ba nghe, khong dap, chi tay moi Wi an. Nhung do lit mot mon trang mieng c6 nu6t cling khong troi. Sau do, ba dira toi len phong khach. Anh b6i ra rot Cognac va dua mot hQp xl-ga. Ba ta chla ra moi Wi, tl,l' tay l!y mQt dieu, danh diem cham. c6 khong nhln ba de gi!u di sl,l' ngac nhien, toi dua mdt len urong. Xung quanh, co Ie co de'n met chuc birc tranh kh6 Ion. viin mot ngirci dan ba, khi dung, hie ngdi, du nr the'.viin them mot nguai dan ong, luc nao cling nam, mlit nham, cling du nr the', nhirng nhu ngu hay nhu dii che't da y? Tl,l'a the doan du<;1c cam nghI cua toi, ba th6t len, giQng co cMt g<1n glii : HQa Sl nay s6ng mi'a am mi'a duong. Ben c~nh sl,l' s6ng, la cai

chu

de 7/46

ehe't ella tlnh v~t. Con ngltCJi, neu nlnr tlnh v~t, thl se ba't diet.

Con slf song kia, ong nhln xem, c6 cai gidi han rna quai d ngay kh6e mil: t con nguol., Ba nhln toi, anh mat ehirng thien cam hon, nhe nhang: Tdi cam tranh ciia ong hoa si nay, v~ Sai Gon toi lung mua Mi. Di nhien la trir nhii'ng birc ve cai ghe, cai den, lo rmrc ki€u hoc tro tnrong My Thuat Gia Dinh. NguCJi dan ba trong nhii'ng birc tranh kia 13 vcj ong ta, hien s6ng d Cali. Con ong ta, ong d lai chinh la bdi mra cai the' gidi ehe't kia khong e6 dUcje d ben nay d€ ong ta ve.

Nhln toi th~t lau, ba budn ba : Toi thl d dau toi cling e6 cai mra the' gidi ehe't d k~ ben. Ong tiep e~n dUcje n6 thl cai viec bien ~p kia se thanh...

Thu he't can dam, toi n6i : Tlnra ba, t~p hdi ky ba trao la mQt ehu6i ngay thang va Slf kien. BQe, toi khong tha'y dltcje, hi€u dUcje con nguCJi ella ba. Vi the'toi khong bie't phai lam sao ngay ea d cai nnrc cam nhan t6i thi€u gitra nha van vdi nhan v~t, n6i chi de'n cai mra the' gidi ba vira n6i de'n. Con bien ~p la viec vie't lai cho mach lac, ngay ngan d€ ai doc cling hi€u thl ba chi cho toi ba bii'a nii'a, toi lam xong ngay. Con truyen dat ducjc gl, toi khong bie't. Vi chi c6 slf kien, thl chua c6 gl ca...Vi slf kien, n6i gon, chi la phirong tien tho, cha't xtic tac, cai m6c n6i giii'a nhii'ng khoen xich tao fa dCJi song ciia van ban...

Ba ngil:t ngang : Neu chi vie't lai mach lac, ong nghi toi dn de'n nha van a ?

MQt thanh nien hoc xong cd:nhan van clnrong, thong minh vira du, va hrong thien, 1a lam ducjc ngay.

The' thl., cong viec ciia toi la tir nhii'ng Slf kien d6 tao dung mot the' gidi, mot mra la coi che't U ?

Bi~u d6 dn. B€ mta kia la coi s6ng. Nhltng pMi thlfc slf la mQt nba van, mdi lam ducjc...

Ba ta nhin toi. vh mQt cMt dieu ccjt khinh khi, mQt cMt thudng h~i. Ph~n mInh, toi te die'ng, nd:a ng~c nhien, nd:a blfCbQi. Ng~c

chu

de 7/47

nhien, nhting thich thii VI b6ng dung nhan v~t day toi hanh van.

Buc boi, co Ie tv ai bi dung cham, Toi, nha van, lam sao thu dqng the' nay tnrdc nhan v~t dang thach thtrc de'n tan sv song con va Ie t6n sinh ciia ngoi but. Tdi lhg lang pha khoi thuoc, r6i cham riii nlnr d~t cai lang cudi ciia mot tr~n xl -phe danh de'n trang tay: Cong viec ba vira noi, la ti~u thuyet. Muon vie't ducc, till cai khoang each gifta nha van va nhan v~t khong con. Bay la mot cuoc phieu luu, va ke't cue, co th~ la hai, co th~ la bi, cho ca hai.

Le song ciia toi la vie't, cuoc phieu luu do ta't la dip may. Con d6i vdi ba, nhan vat, till tro nay nguy hi~m nhu lam xiec...

Ba ta mim ctioi : Song va lam xiec, nhu nhau. Co gl rna nguy hi~m hoi nha van.

Giong di~u cot, ba tiep - Con s~y chan nga tir day du nga xuong, do la di~u ta't nhien. Ai tren doi nay lai khong se r6i cfing nga mot hin nhi ?

Toi dung d~y. TV trong sau th~m, mot sv thiic giuc khong khien cudng dti<;1c ca't thanh tieng : Neu la nhan vat, ba phai chap nhan ch6 dung ciia toi. Ngiroc lai, Wi se tuan tM qui luat ciia nhttng con chu, khi till lam chd, hie lai Ia no l~ cho ba. TU nay, toi goi ba la Thu Huyen. Tai sao? Toi thich the'. Va cole ai ten Huyen mdt cfing sau va budn. Con Thu, VI tci yeu mua nay... Thu Huyen the'la ra't co ca tinh. Nhirng nang vfrn thieu...

Lin nay, ba ta ngjrng len, hoang h6t : Thie'u gl...

Luc do, toi hon len mol ba va goi, Thu Huyen, Thu Huyen ciia toi oi, Tlni that, toi khong hi~u dong co nao dhg sau hanh dong ciia mmh. Chhg Ie no de'n tir niern tuyet vong ciia nha van khi anh ta ba't Ivc trong vi~c san du6i M n<1m bift nhan v~t. Nha't la khi anh ta da nh~n gia cong bien t~p cho mqt cu6n h6i ky crn co tMng nam va nhung sV ki~n.

Khoang cach giua Thu Huy~n va toi thu ll;li d muc toi, tac gill,

chii

de

7/48

dinh doat, Neu xa, lam sao toi vie't dli<;1c. Nguoc lai, neu di qua mot cai hon d~ gh, g§n qua thl chinh toi cflng trd nen mot nhan v~t ti~u thuyet. Bi~u nay Wi cho la ca'm ky VI nhu v~y, ti~u thuyet h6a thanh mot loai tt1st1ciia chinh tac gia. v di st1nhe da, long tt1 ai, tinh vi ky, clurng cuong ao, benh tt1huyen VI s<;1 st1tMt va du moi t~t xa'u khac d ai ciing c6, loai tt1 su nay chi co th~ Ia nhfi'ng ban van di me mi ngliCJi doc. Nhung ti~u thuyet thl khong the' dli<;1c. 'IV than, n6 c6 ten la truyin kY, roman, novel, fiction, nghia la mot san ph§m thuan trl tu~ ciia nha van. KhAng dinh vdi ngttm doc nhu the' ngay tir d§u thi nha van dau c6 bip born me mi ai.

Anh ta chi ni re ngliCJi doc vao met cuoc choi. Choi till md sach ra, khong choi ga'p lai. Vdi st1 tt1 do d6, khong nguui doc nao chap nhan nhfi'ng nha van di lira d6i mlnh. B6i pho rtt gian di, ngirci doc chi dn ga'p sach lai va the'la xong.

Hom sau, toi tt1mlnh de'n phong thi nghiem ca'y Ian. Thu Huyen khoe "00. Ian da't, ca'y len mQt loai g6 muc lim r6i dung quat th6i nhu gio va hy vong, vdi tlnh cCJ, se g~t dli<;1c mot vu phong Ian. Huyen dii lam dli<;1c dam ba l§n, khong hi~u sao c6 Ian da'y rna khong lam cho ra hoa dli<;1c ". Toi mlm cliCJi, nhan tha'y Thu Huy~n khac hAn ba tao Nhirng d~u gl chang nfi'a, dirng quen mQt khoang each t6i thi~u gitta toi va nhan v~t, toi th§m nhii, r6i nhac nang cai cong viec ciia toi. Nang vui ve di€u cot "oo'~' em khong quen. Nha van mu6n gl em cling chieu dli<;1c " Tnra d6, Thu Huyen va toi an tren san thirong cua tea biet thu.

Nhln ra bi~n, nhfi'ng d<;1t s6ng xa xo nhau ch~y du6i tren m~t bi~n trang anh dlidng, tha'p thoang di~m nhfi'ng canh bu6m trling ~p Mnh trong gi6. Toi hoi " oo.v~ ICJi nguy~n cua ong nQi, Huy~n c6 them chi tie't gl khong ? " L~ng Ie giay lau, nang g(} c~p ldnh dam xu6ng, nhin xa vl1ng: dng nQi va ong ngo~i em la b~n tir thud thie'u thCJi. Hai ben hua ht;n lam thong gia vdi nhau khi mt; em mdi l<;>t long, nhling ba nQi nha't djnh khong chju, m~c d§u ching c6 ly do gl, ngoai c<ii

chlide7/49

chuyen so doi tu6i khong hop. De'n tu6i thanh nien, cha me em lai yeu nhau, va dilu chua cudi hoi, dii vung trom vdi nhau. M~ em mang thai de'n thang tlnr ba thl ba ngoai em sang n6i chuyen vdi ong ba nQi. Thdrn kich bitt d~u tu dty... ". Thu Huyen nghen lol, thd h6n hen, tay vdi ly nude u6ng mot hoi.

LlH sau, nang thil thi, .. ba nQi em nghe, Me d~u kh6e ngtt, keu troi nhu phat dien. Ong nQi em g~ng hoi, ba nQi vira kh6c vira n6i: .....anh em rna chting n6 lty nhau a ! ". Ong nQi lang ngtmi, ~p di l~p lai .. thdo nao !". Ba nQi em qUI dirdi chan ong, keu " ...4Y mlnh, tha 16i eho toi ! .. Ong nguyen .. Truyen doi cho cluing bay tuyet dong tuyet giong. Dan ong thl tuyet ttl r6i btt diic ky tii'.

Dan ba thl sat phu, eu lty thang nao Ia bay nam sau la thang do chet, nam l~n bay hrot cfing v~y ...". Ngay dem hom do, ong bO di len Thai Nguyen. Va i ngay sau, ba nQi treo e6. Cha em hie do ro he't moi chuyen, Chon ett eho ba xong, cha tlm ong ngoai bao .. ...de ra toi, nhung ong de ra dâ&#x201A;Ź rna r6i gie't con gie't cai ong ! ", Khong n6i them mot loi, cha di bien. Thang sau, nguai ta bao vot duoc xac cha chuong phlnh dat vao bo song Day. V~ ph~n me em, me chi bie't kh6c. Ong ngoai dong cii'a khong nhln mot ai. Ba ngoai 10em se la cai quai thai, ke't qua mot cUQC loan luau khong ai ngo de'n... ".

Ong ngoai chet VI xau h6. Ba ngoai, me va em di cu vao Nam. Nam em len sau till me di buoc mra. Dung khi em dUQc muoi ba thl dirong em khi khong keu nhtic d~u, de'n t6i nga v~t xu6ng dtt, dem vao cap cuu chi hai giO sau la chet, Ba ngoai thl thao, cai lUi nguyen kia, e6 phai n6 v~t nga dirong em khong ? M~ SQ. M~ di xem boi, r6i dQi bat huong h~u d6ng. Nam em muoi chin, trong tie'ng ken tie'ng nb!, m~ dao nguoi liie lu r6i chi vao m~t em thet "...truy~n doi eho chUng bay tuy~t dong tuy~t gi6ng... Dan ba tm sat phu, eu lty thiing nao la bay nam sau la thiing d6 che't, nam l~n bay lUQt cfing v~y". Ba ngo~i em rulen, tay xua, mi~ng l~y van. R6i ba kâ&#x201A;Ź eho em nghe, nude miit rong rong, om em keu "...con di la con di ! ".

Thu Huy~n g\le d~u xu6ng bung m~t, hai vai run giljt nhu caub

chu

de

7/50

chim non mac b~y gi~y len ye'u dt. Khong kim dircc long, toi d~ tay len vai 11m Huyeu, a'p ling ••... chuyen da qua, thoi dirng kh6c mra ! .. Nang mat nang len, toi diu dang lau nhiYng vet mmc mat tren rna tren moi, va toi bao, 11m Huyen oi, d~ anh k~ cho em nghe mot cau chuyen c6 tich. Cau chuyen ill nhien c6 ba tien va phep mdu x6a sach nhiYng kh6 ai. Nhung toi tin va khitng dinh, chuyen c6 tMt da'y, em a. Thu Huyen g~t nhe, nic d§u vao vong tay toi om tlm che chd.

SuO't ngay hom d6, kill v€ phong toi danh v~t vdi mQt so' cau hoi va 1m nguyen Thu Huyen vita k~. Vdi cai chu ky clt bay nam ba ta chon chong. Neu toi tin nhan v~t Thu Huyen cua toi, ke't lu~n rAng 1m nguyen la nguyen nhan thl se dua de'n cau hOi thlt nhl, lam the' nao cai tmrc tai ki~m nghiem dU<;fc m6i bay nam c6 th~ hlnh thanh tir mQt sire manh bi in phi v~t cha't. Nguoc lai, ba cai che't trong hai rmroi mO't nam cling c6 th~ la nguyen nhiin d~ 1m nguyen kia chi Ia each bien minh cho cai thuc tai xe'p ~t theo mot sll dien cudng benh hoan. Cach trli li'Ji nhiYng cau hoi se quyet dinh con dUCJng hanh van va tlnh each ciia ti~u thuyet, Tin Thu Huyen, toi se di vao mot col huyen tmrc huyen ao khong cln bien minh. Ng1t<;fc lai, toi buoc phai di y ti~u thuyet vao dong tam 19, c6 cai m6ng vita 9 tlnrc l~n vo tmrc nhao lrQn vao nhau d~ tra va'n mot hien thuc, Ngay lai ngay, toi ngo ngin ngdi tnrdc ban viet, d§u 6c lung bung. Khi toi chon Wi chi tin Thu Huyen va the se trung thanh vdi nhan v~t ciia toi thl chot c6 tieng go canh clta tr6 ra viron. Ba ta xua't hien, giong trang trong : Viec de'n dau, thua ong ?

Ngac nhien, toi khong hi~u VI sao trong than xac ba taThu Huy€n l~i thlnh llnh d6i thai dQ vdi nba van, xa cach nhu chua h€ c6 mQt bu6i trua va nhiYng giQt nudc mitt hOm nao. MCJi ba ng6i, toi dap mQt cach de d~t: Xong du<;fc do~n d§u, thua ba! Nhan ti~n, ba cho toi hOi them v€ l§n d§u ba la'y ong Trung liy hlii quan. Ba g~p ong nba trong hoan canh nao?

Trong hoan canh nao? Toi quen kill anh ta con la sinh vien sT chud~7/51

quan...

Ltic do, ba c6 ngh1 de'n loi nguyen kia khong?

C6 chao Chinh Wi bao anh ~y chon hili quan. Kh6 chethon dam bQ binh, nhay du, bier dQng...

Ong c6 bier cac Wi nguyen d6 khOng? Khong! Vdi toi, anh ~y s6ng la t6t nhat. Nhung neu che't, dung d<;1i dung bay nam. Che't sdrn han thl hay.Vi the' c6 ngh1a la Wi nguyen khong linh...

Mat danh lai, ba ta thd dai: Hoac la de dU<;lc mot daa con ...Cilng vay.

Toi ngap ngirng: Ong mat trong tnrong hop nao? Xin 16i ba, Wi khoi lai chuyen cti.

Ba ta nhin Wi, giong khinh bac: Khong sao! Che't dudi., Hai quan rna che't dudi, ong a! Che't dung bay nam sau khi l~y nhau, xe xich dau val ngay...

Bang len, ba ra de'n ngunng cira. Ngan ngir nam qua d~m, ba b6ng nho nhe : Cai dieu ghe ron khong phai la sl1 chet., Quay ve phia tol, b~y giO lai la Thu Huyen, mrdc mat chan hoa : ...ma la, Huyen VI s<;l rna khong bao giO dam yeu nguoi mlnh l~y. Thanh ra, cai chet ctia anh ~y chi lam Huyen nghiem ra Wi nguyen... Anh c6 bie't khong, ba doi chong r6i rna Huyen chua th~ yeu l~y mot nguai ...

N6i chua dut Ioi.Thu Huyen chao ngunl ngii v~t xu6ng. Toi vQi chay lai xoc nang len. Md t6c x5a tung ra buong xu6ng nen gach, mat nhdrn nghidn, nang viu l~y toi nhu viu cai phao trong tranh trong mot khong gian loang ra, nhe h~nh, chi chuc bay bien.

Thlnh lmh, Thu Huyen vung d~y chay ra ngoai nang. B6ng nang rna h6 thap thoang sau lum cay Cora hoa mau mao ga do b6c hra, d~ lai tieng chan lao xao tren con duong soi trang. Nhln theo, toi b6ng nhd cuon kinh ciia toi md dยงu bang mot cau sac va gon, " yeu la t6n hii'u ", va hi~u rang n6 r6ng tuech. Nhan v~t ciia toi, khong dam yeu VI so mot Wi nguyen, vยงn c6 do, chdi vdi song c h ir de 7/52

than phan mQt con ngll'i'1i be nho, b6 tay tnrdc nhil'ng oan nghiet nang khong h~ trach nhiem.

Trd vao, toi md t~p gia'y ba ta ghi slf. ki~n, cham chu doc lai, Bi'1i chdng thit hai, mQt ong bac sl. Va hy vong c6 con qua phuong each thu thai nhan tao. Nhung tnrng tU' cung bit ta co phan trng thai tinh trung, Ong bac sl thU' ba l~n, l~n cu6i dung di~n vi te' kich thich cho cai cuoc g~p geJ ky dieu tao thanh di'1i s6ng c6 co thanh blnh. VO plnrong. Ba ta ghi ..... da he't nam thd' sau, birdc vao nam thd' bay, toi khong con ngjl dll'<,1c. Hang dem, Wi vang vhg nghe tieng ngll'i'1i trong tai. Tdi kinh hoang, Nha toi bao, can benh na y hiem nlnrng khong phai la la vdi n~n khoa hoc hien dai, Toi khong tin. Vl di~u toi nghe la nhil'ng IC1i nguyen nam xua".

Sau d6, m6i ngay ba vie't chi dung mot dong c6 ba chil' â&#x20AC;˘â&#x20AC;˘ ciru Wi vdi ". Toi de'm dll'<,1c ba tram hai muol dong. Be'n dong ba tram hai rmroi m6t, ba vlin tli t .. Nha toi da qua di'1i. MQt ron dau tim. Bac sl lai che't vi benh...

Toi ga'p t~p gia'y, tal vang ving tieng keu .. ciru Wi vdi ". .. cnu toi vdl ..... N6i tlnrong cam mQt kie'p nhan sinh khie'n tdi l~ng ngll'i'1i di. Be'n cu6i tnra, toi goi di~n. Jacintha ~u gay n6i riu rit " A, writer. Khoe chti ! ". Toi ng~p ngirng nh<J cO bao cho Lady rang t6i nay toi khong len dung com chieu vdi ba. Jacintha hoi" Tai sao? ". Tdi dap " ...toi c~n suy nghi. Vdi lai, toi khong d6L. ". Jacintha mau man " ...the' thl t6i nay ra ph6 nhe ! .. va ching d<,1i toi phan d'ng, nang cup may, dti lai dir am mQt tieng khuc khich.

Tha'y toi dam darn, Jacintha cll'C1i .. Relax, writer! " Nang dua Wi ra khoi gia trang, lai xe dQc nhil'ng d6i tea, di de'n downtown thl tr<Ji vira t6L Chung toi vito mQt quan ~n Jacintha khoe la chi ban ~c san cua th6 dan Tonga da cll' ngl.l ~ Uy Di til' nhi~u di'1i.

Dan nh~c s6ng, l~i c6 vii cong mua nhil'ng di~u mua da c6 ca ngan n~m nay. Vii nil' m~c yay lam bhg sd dira, ~u ke't hoa, theo tie'ng dan ~ Uy Di u6n m~m nhll'canh dira trong gi6. C6le

chu

d~7/53

nao chinh day la hinh anh thien dang. MQt thien dang dii thuc s11 lac ma't thea budc thoi gian.

Khi tdi hOi Jacintha v~ ong chii chet chua d<1y met nam thl nang co ve budn buon. Ong la nguol g6c Nhat nlnrng dii de'n Hawai hai d<'1L Tnrdc khi Ia'y Lady, ong co mot d<'1i vfj ngu<'1i My tclng va hai dua con trai. Cach day mirol narn, hai ngu<'1i Iy di, Ong bO cong viec d da't lien, doc tien ra mua da't trong tra va co the noi Ia ong kha thanh cong, mot mat VI thi tnrong Nhat ong quen bie't, m~t khac, ong khong ngirng gia srrc cai bien va hoan thien san ph§m.

Chinh VI muon co co sd khoa hoc, ong dii thue chuyen vien va Lady, mQt ngu<'1i co dao tao, dii de'n lam each day tam nam. Ong ba con dirong xuan, yeu nhau khong phai la chuyen I~. Nhimg ong ao udc co them mot dua con, con gai. Dl nhien Ia ho hy vong, rdi lai tha't vong. Sau kill x§y thai hai I~n, ba bao, neu muon ong co the co con vdi ngu<'1i khac, mi€n Ia sau do thl d€ ba ki€m soat he't, k€ ea 10 eho dua be ong sinh ra. Jacintha lai eu<'1i "K€ ding l~! Chieu chong the', dung Ia number one!" Toi ngdt : Ong ta ehe't nhir the' nao ?

Jacintha nhan mat : Kinh 111m!

Nghe toi giuc, Jacintha thd dai : Ong clni ra't thlch the thao, nha't Ia mon tnrot nude. Ong d€ thuyen may eao t6e keo hrdt tren nude, rdi tung ngu<'1i len khong.

L~n do, khong hi€u the' nao kill da p xuong ong da p van dung mQt vung da san hO ngdm. Khong ai dam nhln xac ong eli !

Ai Iai thuyen?

Lady!

Lady goi eho canh sa t tu~n tra vi€n duyen. TIm xac thl d€ thoi, VI hai cai van tnrot nude n6i I~nh b~nh. HQ bao, hie do nude thuy trieu rut nen mdi xdy ra tai nan, Neu khong, chile ehhg viec gl...

Tai nan...

Jacintha nhin toi g~t dh. V~ phan toi, toi n6i da gao Trong t~p gia'y ba ta vie't, co nhtrng trang ba ti ml ta lai mQt khoang da ng~m chud~7/54

ba kham pha ra. Ba da nrng de'n d61~n xu6ng, xem nhiYng loai ca dll mau dll sAc, bAt nhttng con sao bi€n, c6 l~n quay phim dU<;1c mQt loai hai rna rtt hiem, Ma'y d~m li~n sau hom d6, phai n6i toi khong ngil dU<;1c.

E>~u oc

toi quay cudng nhttng cau hoi toi khong dam tni ICJi. ThCJi gian ke' tie'p, toi xin An met mlnh va rtt.it g~p ba ta ~u Thu Huyen vAncu am anh. Nay chieu chieu, Jacintha lai ghe, lAm khi chi noi .. hello ! .. rdi di. M5i l~n, nang d€ lai khi thl It trai cay, khi chai r11<;1u, khi dam ba tap chi nhu Times, nhu Newsweek. MQt bu<3i xe'mra, nang ni, ra bi€n nhe, Un nay c6 eli TIna. Cang hay, toi dn c6 cai gl da'y mat me nhumot dua tre h~u gidi toa nhiYng a'm trc cila cai the' tam giac, MQt goc la Thu Huyen, G6c ben kia, ba taoE>6i dien vdi ca hai la toi, nha van khong thuc slf chon n<3i nhan v4t ciia mlnh, C~m tay Tina, toi theo no chay lang xang du<3i theo nhirng con da trang chay tren cat bi€n trang phau. Mui mu6i va rong bi€n quen lai a'p II mQt khoanh khong gian xa each moi chuyen, co va khong co, dang va khong dang, d€ chi giiY lai nlnrng giAy phut th~n tien chAng may may gon mQt thoang dCJi ngoai kia vdi nhttng n5i kMc khoai nhan gian. Tina nh~t mQt cai vo xo hlnh tu va. Tdi bdo n6 ap tai vao rna nghe, tieng vong nr thud tao thien 14p dia YAng v~.

N6 g4t gu reo" Oh, oh yes... " Jacintha trCJ tdi. Da ram hdng nang, nang cui xu6ng nhln chnng toi, toe vuong nhirng hat cat 6ng anh, Tdi nhd cau toi hOi nhimg nang chua tni ICJi. Nhln ra khoi, nang chi bao, cha cila Tina da di, di rtt xa. Ba't ngo, nang quay lai : Nhung sao anh lai cu hoi chuyen cd d6 ? ...thl to mo !

Vdi mot nguCJi dan ba, chi to mo nhu the la mQt bang nhao...

Nhln Jacintha, toi chot tha'y slf ba't nhln vo y tlnrc ciia mlnh, Tci xin 15i. E>oi mAt thoang mQng nudc mAt, Jacintha quay di n6i nhO " never mind I" Tang ICJ, toi nga ng11CJi nAm xu6ng d€ m~c cho Tina treo l~n bt,mg, mi~ng khuc Wch k~u, nglfa, ch~y nao, nglfa !

Lat sau, Jacintha ng~n ngir:

chu

d~

7/55

Het contract vdi Lady, anh lam gl?

Tol tlnh thuc n6i vdi nang rang toi cling chua bie1.

Thl cu d lai dao it lau...Neu thich, cling c6 the tim ra cong viec.

Khong muon dap, toi lam ve h6n nhien : Con thci gian rna. Vung dung d~y, toi la - Tina, xu6ng tam nhe!

Cluing toi chay ao xu6ng nude r6i v~y Jacintha. Nang b1t dQng mot lat, v~y lai, nhung vh d tren be. Un do la l§n d§u toi cam thay met khoang each vdi nang. Nhirng no khac vdi nhUngkhoang each giua nha van va nhan v~ 1. No la khoang each gitta mQt ngltCfi dan ba d dao va mot nguCfi dan ong khong biet dCfi mlnh di v~ dau. Toi khong muon virot no, om Tina hon len rna, va cam on Jacintha dii cho toi mot ngay r1t dep. Toi biet nang thua nMY cam d€ hi€u la toi khong dam d1n len di qua mQt chang dUCfng.

Vao dQ trang non, dao b6ng thay ddi, b1t chot rmra, b1t chot nang. Khong khl chieu chien §'m due, Dem, strong nhu mo doi khi giai tren nlnrng ngon d6i tra nhln tu xa map mo dung d~y tua nhii'ng con voi trang lung lUngchuyen mlnh khi c6 gi6. (j dao, gi6 la ban dUCfng. Gio khong phirong hirdng, thlnh den r6i di, uu boc len, thoang lai bien ma'1. Brtc tranh nguC1i dan ba ao yang ngdi canh nguC1i dan ong chang hi€u dang ngji hay dii chet trd nen sinh dQng mot each huyen hoac, Toi geJ n6 xuong, ap mi:j.t tranh vao urong. Ngam cai dinh treo tranh tranh khong goi cho toi hlnh anh cai tai nan xay den cho mot ke tu cao tit chui ngii d~p mi:j.t vao nhtrng manh sa:c san hO moe ngdm dtrdi mat nude xanh 10 yen blnh.

Khoang chin gW t6i, trang nhm ngay tcim mdt nhln nrcanhcramo ra viron. Tinh CC1 tinh bite xa ciia man hoi mu strong bdc len tu bien khien trang lueJi liern to phlnh ra ran de con nguC1i b6ng trd tbanh be tf. Ai d6, dung nhln qua cua sd gid tay go nhe nh~. Toi ra. Thu Huy~n noi vQi, anh ma:t nua nhu van xin, n«a nhu trach m6e: chu

d~

7/56

Sao anh khong den? Anh bO roi nhan v~t cila anh ir ?

Anh cling tan ac, chAng kern gl nhttng con ngu'eJi co th~t khac.

MQt nha van khong th~ the'du'<je...

Anh khong noi gl a ! Ch6 dltng cila nha van la goc dQnhln vao moi cai tnroc milt d~ th(y urong lai, d dau do, tu'di sang hon.

Hoac it nh(t, dB di tam t6i. Anh khong co quyen tao em ra, r6i mta du'eJng bO roi em !

Nhung khong, toi nao co th(y gl ngoai nghi v(n v€ lien h~ gitta nhirng cai ehe't va leJi nguyen cay dQe. Thu Huyen do, va toi, toi bit lire khong tach du'<je nang ra khoi ba tao N6i tui h6 khien toi nghen leJi. Tdi khoc, Toi g~p ngtroi, mac eho mrdc milt u'dt nhoa muon van lnr cinh, n(e len tirng h6i r6i irng lfe nu6t n6i dau xu6ng.

Cho de'n khi ngjrng len, toi nghi mlnh d t~ng eu6i cung ciia dia nguc, Mai toe Thu Huyen cham vao moi vao milt toi, vu6t ve an ui her nhu ban tay me toi nam nao d~ len tran toi nong chay trong mot con benh hi~m ngheo, Toi chtii vao long nang, ~e eho so' phan dua d§y. M~e eho ban tay nang l~n vao cdi ra tirng cal cue. Mac he't, k~ ea van chuong, ti~u thuyet va khoang each e~n co giiYa nha van va nhan v~t. Cho de'n hie toi thanh con sau. N6 ehui vao khe da't §m ~m nlnmg (m ap, No ldn xu6ng th~t sau, d cai dQ con ngu'eJi qu~y mQt nhip vdi slf co thilt ciia vfi tru. T(t cd, phai, tit ea sang loa len, thanh muon mau muon siic. Va toi, an blnh, toi thiep di quen ngu'eJi dan ong nam, dang ngil hay dli eke't. Quen luon ngu'eJi dan ba ng6i nhln.

Sang tinh mo hom sau, toi tlnrc d4Y khi anh nilng dc1u tien r6n ren vao budng ngii, lung linh lay nhe ta'm mann cira ai d6 dli keo xu6ng. Toi han hoan vnng ngu'eJi. Ph,B the' clnr, BeJi s6ng di, hay d<ji, toi se ra chao. Tren ban lam vi~e, mQt manh gi(y ghim len ehie'e computer toi mang theo. "Thanks, my love. J ". ill nhien, toi lien tu'dng den J nhu' Jacintha. Khong, khong phcii the'. Khong th~ the'du'<je. Toi lao ra, nMm hu'dng phong th1 nghi~m thlfe v~t eilm d~u eh~y. Khong go eti'a, toi xong vao. Thu Huy€n reo:

ca

chud~7/57

A, anh! Lau qua, em e6 tin vui...

Thu Huyen chay ra, riu rit eu'cH r6i keo tay toi vao mQtg6e, tay chi len mot manh g6 m6e lo hrng tren nrong. Nang vui ve : Anh xem! Gio phong Ian d~u d3: nd hoa ...

Ngudc mat nhln, qua mot cai nu nroi ta:n mau yang co anh biec ella bi~n dang he md, PMp mau nhiem ella cuoc sinh soi d3: he't cai tinh co bi it'n. Bay gW, sl! tai sinh du'<je can do tinh toan vdi nhii'ng thao trinh dien toan va tri tue con ngu'<'1i. Tlnrong Be'ding e6 hie phai nlnrong mot budc. Nhung con cai budc sau ? Nha't la, cho m6i kiep nhan sinh, budc cu6i cung tnroc khi qua ngtrdng elia nr-sinh.

Nam nhe vai Thu Huyen, toi thanh th~t : Xin mung. Mirng cho em. Va mung eho ca gio phong Ian ea'y bang giong Ian da't... Nhung con dem qua ...

Thu Huyen chong choc nhln vao ma:t toi : Bern qua, em tlnrc suot d~ tim mot cai ten eho gio phong Ian nay.

N6i tha't vong khien toi chung hirng, ng6i phich xuong ghe', ngay ngu'<'1i ra. Thu Huyen di dom : Nha van, cac anh chi chuyen viec d~t ten eho an khach, Nao anh d~t eho em cai ten di...

Khong ng~n ngir, toi n6i mot mach : Thl d~t la Thu Huyen. N6 mang ten my n6, My ella tao v~t...

Thu Huyen ngirng len nhln, mat rung nmg: Gio phong Ian thay eho nhii'ng dli'a eon ...Xua, em mo u'de e6 ba dli'a, hai trai mot gai, Cu'<'1i buon ba, nang ha giong - nhung ong Troi khong eho, danh chiu !

Vdi tay ha glo phong Ian xuong, Thu Huyen diu dang xoay trd ngam nghia. Quen e6 toi dtmg ben, nang Iit'm bit'm: Con IOn len, my se de eho con dli'a em, Thu Huyen nhe. B6ng hoang h6t, nang quay v~ phia toi, giong tha't th~n - nhung tai sao lai goi con toi la Thu Huyen...thu huyen thu, ten bit ta ...oai oam sinh ra d<'1i... c h ti d~ 7/58

Lung tung, toi chua bie't phai d6i sli'the' nao thl nang het gi~t len: Oai oam...The' rna phai din rang chin a ? Thoi, cac ngirol di eli.

Bi he't, cho toi yen...

Toi nghi, dung la oai oam, My Ia mot ba my qua oai oam, My cila muon loai va d6ng thci ciia mon van kh5 ai. Cal thien dllCJng nam xua da mat.Thu Huyen di! Va con gl bay giCJ toi c6 th~ citu van dll<;fc cho ai? Ngay vdi Jacintha, toi se phai cu xli' the' nao?

Ch~ng Ie toi lCJ cai dem hom qua di nhumet dem c6 that, vdi mot ngllCJi dan ba b~ ng da bhg thit?

Mty ngay sau toi loay hoay vdi toi va Jacintha. Lam sao d~ nang hi~u cho r~ng dh muon toi ding chAng c6 th~ d lai lam cir dan

dao nay, toi, ke con nang n<;f vdi da't li~n. Toi loay hoay vm Thu Huyen, nhan v~t cila toi, tim mQt each lam ngllCJi cho nang, Itra Ia trong ti~u thuyet. Nhung lam sao nl)i kh5 dau mtt mat hom qua c6 th~ bien thanh ni~m hanh phtic ngay mai ? VO phuong. SIf h6a than do, c6 Ie chi Thuong Be'mm sAp ~t dll<;fC qua mot phep nhiem m~u ngllCJi tcln b6 tay khong c6. Nhtt la nha van. Vl hAn vie't , la hAn cling kh5 dau ma't mat nhu nhan v~t. La'y dau ra strc d~ th~m chi chi nghl tdi ngay maio N6i chi de'n lam sao hy vong du'<;fc gi !

Ba ta dich than goi di~n thoai, an dn mol toi dung com t6i ngay cu6i tu~n. MQt ke eli gia cong van clnrong khong c6 quyen gl d~ ch6i tit thu an hue ban pha t rtt c6 van h6a d6. Lai phong an. Hai ngu'CJi. Anh b6i r6t nrou r6i lui vao mQt g6c khoanh tay d<;fi. Ong bep nguoi Au Ian xan hoi han. Rtt high class. Rtt clean. Cho de'n khi ba ta hAng giong : Ong da vie't de'n dau ? 'nnra ba, de'n giai doan ong tlnr ba mong c6 mot dll'a con gai.

A, c6 the' that. La nha van, ong hi~u the' nao v~ cai nhu du t6n luu qua dong doi ?

Thu'a ba, khong c6 cai nhu c~u d6 c6 Ie nhan lo~i eta tuy~t chdng tir hang tram ngan nam r6i... Ba cling c6 cai nhu du d6, chud~7/59

vdi nlntng l§n tim each thu thai nhan tao...

Ba ta dQt nhien trirng mdt : Nhung vdi toi, khong phai d€ t6n htu !

Nghien rang, ba banh quai ham, gh : Toi chi cuong nganh di cho de'n t~n mep b<'J chong sl! hiiy diet nam mai phuc trong thu dinh menh kh~c nghiet. Khong chap nhan hay khoan ulnrong gl dUQc, toi se di de'n cling ...

Thua bit, d€ lam gl? De'n cling la de'n Wiu? Ba ta l~c d§u, anh mdt thirong hai : De'n cling la cham mat vao hu vo. Con d€ lam gl? Hu vo la cudi du<'Jng, lam gl cling the ma thOi! Toi chua bie't noi gl thl dQt nhien bit ha giong: Bay gio, co gl ong lien lac thhg vdi toi. Jacintha nghi vi~cr6i.

Ba khoa tay, ve tiec nuo] - tim diroc nguol tin cin, that la kho.

Sau btra to'i, Wi lily xe dap thang de'n nha Jacintha. Can nha nfim ngoai trang trai, trong khu pho' phan IOn ngiroi dia dao nay tni ngu, Cho de'n each day ba ngay, Jacintha khong h~ cho toi bie't y dinh gl. Khi tha'y toi dung tnrdc cira, nang keo toi vao, mieng bao drra con gai len l§u. Tol hoi, Jacintha nghen ngao : Lady du6i.

T~i sao?

Lady khong noi gi. Nhung b~t nQi nhat mot tudn la my con em phai roi dao.

Jacintha d lai r6i kiem cong viec khac, ai b~t dUQc. Tay chi len l§u, Jacintha khe khe lac : Con em, cha no la ong clni. Cho'ng vdi Lady, no se khong co dUQc gi mac d§u co ngoi cila cha no khong phai la nho. Lady lam gia'y bao dam m6i nam cho no mot so' ti~n cho de'n khi no hoc xong dai hoc... Di nhien.neu khong tuan l<'Ji ba thl thoi. Anh hi€u chua?

Toi gang : chride7/60

Nhimg tai sao bit ta du6i em ?

Jacintha milt do hoe, gu'{;1ng cu'iJi : Writer, anh ngu that. Lady ghen dty!

Bh thiin, toi ngdi xu6ng. Jacintha se len du'iJng v~ Honolulu hai ngay sau. Toi k~, hop d6ng ciia toi vdi bit ta la sau tuh. Nhuvay, hai tudn nii'a toi cflng se roi hon dao nay. B!t chot, toi lien nrdng de'n cai tai nan ciia ong clui, W{;1t mroc d~ r6i bay len cao va roi vao mang san hO moe ngdm du'di bi~n. N6i s{;1 d dciu 4p de'n.

Nhung lieu toi c6 v~ du'{;1c hay khong ? Tren hon dao nay, xu!t nhap Ia do ba, trir phi lien lac vol dam dan danh ca d mui phia bac. Toi bdo Jacintha, neu de'n ngay... khong th!y toi v~, thl nang tlm each thue thuyen may d6n toi d met bai bi~n rna nang da d~n toi de'n tllm. Jacintha khe khe g4t.

Khi toi v~ can hQ danh cho toi, nha van, thl Thu Huyen ng6i d{;1i, net mat thoang budn ba. Nang dii treo bnc tranh vao vi tri cu. Tay chi, nang hOi : Anh khong thich no a ?

Khong phai. Nhimg n6 hdp h6n khien anh khong t4p trung du'{;1c...

Tr~ moi, Thu Huyen phung phiu : Chit khong phai cai con be Jacintha no hdp h6n anh u'? Dirng n6i d6i, tQi nghiep cho em...

Nhln nang nrng nmg mroc milt, toi diu dang n6i nho: Khong, khong phai., Thu Huyen b!t ngiJ nhay x6 vao long toi, ngu'iJi nhun ra, hai tay viu vao vai toi het nmr l~n ~u nang viu vao toi, cal phao trong tranh trong mQt khong gian loang ra nhe h~nh. Nang mrc nd: Dirng M em, tQi nghiep...

Hai tay keo m~t toi xuong, nang hon tdi t!p r6i dAn nglb Wi xuong, he rang clln nhe moi toi, milt toi, cudng nhiet diy toi vao mQt vung menh mang chi con nhuc cam cdu dQ, va muon slf con lai d~u thira thai vo nghla. Chua bao giiJ toi c6 du'{;1c mQt cuoc an ai nhu the', ngu'iJi dan bit ao yang trong btrc tranh va ngu'CJi dan ong dang ngli hay da che't, lam chltng cho.

chu

d~

7/61

Dem nay, r6i de'n dem no, nhiin v~t Iii ciia tol, mac cho toi chiem doat than xac cho de'n khi kiet hfc. De'n mot luc, toi hi~u rang toi, nha van, khong th~ khong c6 nang. Nhii'ng bu6i sang nang ill hoay trong phong thi nghiem, diu dang bao d~ thoi gian cho toi vie't, thl toi hut hhg, di ra di vao, xoay trd khong lam the' nao ha biit xu6ng diroc. S\i be' tiic de'n tu da u? C6 Ie tu bit ta? VI bit ta chua la Thu Huyen? Va Thu Huyen lai khong tl}' tai, khong dQc l~p vdi ba? Con toi, toi trd thanh no l~ mQt cai bong cua ba ta.ke dii goi toi thi cong lam cai viec lao dQng van clnrong, bien t~p lai mot h6i ky triu nang cai 1<'Ji nguyen truyen kiep.

Thoi gian lu'dt di nhu mann van tnrot nude, va chi ba ngay nii'a la de'n han toi v~. (j hay v~? Nghl de'n ltic phai xa Thu Huyen, toi ua nude mat. Nang nay la mot phan xuong mau ciia toi, nlnrng con ba ta ben canh. Ba vh day, c6 th~ bat chot gie't Thu Huyen di nhu' giet mdt ke yeu du6i vo plnrong t1f v~' R6i ba lanh lung, giong lanh nhu bang da, l~p lai "tol se di cho de'n t~n mep b<'1 chong Sl}' My diet nam mai phuc trong thu dinh menh kMcnghi~t.

Kh6ng chap nhan hay khoan nhirong gl du'<;1c,t6i se di de'ncung.."

Om Thu Huyen trong long, tol lnra hen: Anh thu xep xong r6i v~ day.

Khong! Anh khong thirong em u' ?

Thircng chd, Khong co Thu Huyen, la khong c6 anh...Lam sao mQt nha van khong nhiin v~t ma vie't du'<;1c. Va khong vie't, la khong tdn tai, Anh d lai, muon vie't cu viet, Chang phai anh con cal du dinh vie't mot cu6n ti~u thuyet Itch sli'd6 sao? Anh tung bao, mat hai ba nam nhu choi, (j day, anh chhg phdi 10 gl ngoai chuy~n vie'tIach.

Sao anh l~i mu6n di ?

Em chu'a hi~u. VI bit ta, c6 Ie the'. Gia giii'a bit ta va em khong con mQtkhoang cach nao thl anh se d l~i vdi em de'n che't. Nhu'ng khong. Khoang cach d6 lam cho anh hoan toan bat ll}'c. D6ng chii' ngllla trong dh bi thu6c gay me, n~m yen, vo h6n... Anh c6 vie't du'<;1c dau !

N6i xong, toi l~nh tmit ngu'<'1i. Cau d l~i vdi em de'n che't nghe nhu'

chlid?7/62

cal h~ qua ciia 1<'Ji nguyen kia da am anh rna quai. TIm Huyen thl1 dai: Anh mu6n em thanh ba ta ?

Toi v<')i va: Khong. Nguoc lai.i.Clnlng ta khong thi s6ng m<')t eu<')c tmh tay ba mai dli'<;fe.

B~t khoc, Thu Huy~n om la'y <Xi toi ghl ri~t, mrc nl1muon ma't r6i va n6i tiep met thoi, 1<'Ji Ie lung bung khong each gl hiiu n6i.

Nang nt len r6i gi~t phang ao toi ra. Chung toi Wm mlnh vao an ai vdi ta't ea h6n xac cua nhtrng ke tuyet vong khong co dli'<;fe nhau trong eoi dCJi. Sau hom d6, nang tranh mat. Toi d~n phong thi nghiem, nhung chi co glo phong Ian co don, canh hoa nay co anh biec ciia biin.

Bern d~n, toi chap chon, tha'y ngli'CJi dan ba ao yang bli'&ra khoi bite tranh, nhung ngli'CJi dan ong v~n nAm, dang ngu hay da eh~t.

Lay Wi, ngli'CJi dan ba d6 goi ~y, bdo nay nha van, c6 nhtmg nguc tft em d~m nhung lua. Tren mat biin, t1! do nhirng song gi6. Toi chdm ngli'<'Ji ngdi len, dung hie ba ta lai vao lai bue tranh, nhln v~ phia tnroc, anh milt 16e len d6m sang me hoac nli'a co nli'a khong.

Toi nhd d~n cai hen vdi Jacintha. Va toi bi~t, tll' hai hom nay, ba ta sai m<')t dam ngli'CJi eanh gac trang trai.

Nhung tol, lieu toi co cal dinh nghiep chiu cal han My nam trong mot lCJi nguyen ? S6ng hanh philo My nam vdi Thu Huyen toi yeu r6i eh~t thl co sao. Tnrdc khi d~n d:lo nay, toi da eh~ng tirng nrdng nrong ba ta thach tmrc hoi "...anh da yeu ai d~n eh~t chua ? "a. Troi hdi, da d~n hie phai tr:i lCJi cau hoi d6. Cu6n kinh vdi cau dยงu, gon va sac, yeu la t6n hiJ'u, c6 thuc sl! vo ngh1'akhong ?

Cd sao ngli'<'Ji ta eu giln tlnh yeu vao sl! chet ? C6 Ie VI tlnh yeu bilt buoc pb8i tuy~t d6i nhli' sl! eh~t chAng? Toi len di trong dem den.

Nhli'V~y, toi vira tach tlnh yeu khoi sl!eh~t. Toidang s6ng.Nhli'ng toi hiiu s6ng , vdi m<')t nba vAn, la khong ngll'ng ddn dau troy lung chud~7/6J

ttl do. Do Hi di~u kien song con ella nhl1ng con chit.

Cuol cung, toi de'n du<;Jc bai bien. TU g6c dira, Jacintha goi khe " '" Writer, anh do a ? ". Toi budc la i. Nang om la'y toi hon tdi ta'p len mat. Lat sau, toi khoac phao va len chiec thuyen Zodiac keo bAng may. De tranh moi nii ro, chung toi cheo tay cho de'n khi xa bO mdi b~t den va n6 rnay.Tir dao v~ thuyen di mit ba tie'ng.

Jacintha nep vao Wi VI lanh.Cui xu6ng,toi tha'y hao hao 11m Huyen, dh chi mot phdn, trong thoang chnt phu duo Bien den ngom nhung khong song gio. Dirdi anh den, nhl1ng va t nude ong anh re ra vach tnrdc mtli thuyen mQt con dUCJng. DAng sau, cai khoang each gil1aba ta - con nguCJi co t114t - va 11m Huyen - nhan v~t ella toi - choi voi r6i chlm vao mat nude bao la tich lang.

05-2001.

chitd~7164

-

~

NGUYEN TRUNG DUNG n 6i c b u y e n v a i n g

tr a

i d5 c b e t

1

Xe efi nhung may con t6t. Chay rna khong b] nam dlt<'Jng, ong eho th~ la dlt<;Je. MQt tram ngay ciia ban, ong dlt<;Je tang ehu moi d~n dl! l~ gi6 cting tai nr gia. Mlt<'Ji nglt<'Ji ngdi (j cai ban tron la mlt<'Ji nglt<'Ji ban chi than eua ke qua c6. Ong la mQt trong s6 mlt<'Ji nglt<'Ji d6. Ban th<'J, ba nen nhang dli khong con do, Ilk d6 la hie ehu OOa ha mam ~ m<'Ji khach dung btra An tnra.Vunn cay qua eita kinh ra vao, 1t!U vdi m~y qua mAu huy~t du bam canh vong xu6ng. (j nu hoa cay chanh g6e san OOa, c6 met con chim than 000 nlnr hQt vai, bay dttng vm cai mo OOQn va dai e~m rmli vao tam hoa. CaOO ehim v6 nhung khong tha'y canh, Nhip v6 v6 qua mau cho nen hai cai canh la hai thanh kiem rmia vdi aOO sang loang loang. Loai ehim c6 ten My la Hummingbird. Hummingbird nghe hay hay va la. Thoi mdi qua xU' la, OO~n ill bO bao, ong lang thang teen OOUng con dlt<'Jng ph6 dai va v~ng, g~p ehim Hummingbird bay dttng, mo e~m vao dai hoa, ong ngac nhien tha'y ehim bay khong gi6ng nhirng loai ehim khac, Con b6i ca cung bay dttng teen ao h6. Quan sat m6i, OO~m chinh xac ca dang boi, hie d6 hai canh khep up, r~i chiJde7/65

nhu mQt miii ten b~n di, chim b6 xu6ng muc tieu dli chon.

Hummingbird khong b6 xu6ng nhung bay vut len cao nhu mQt vien dan khi mo dli rut khoi tam hoa, bi€n mat. "Anh Toai, sao lai ng6i chong mai dlia th€. Anh an di chu. An di", V(j Boi dung d d~u ban nheo m~t hoi. "Cai ong nay hie nao ciing d~ h6n b~t phu th~. Ong d dau, ng6i vdi ai, nghe chuyen cau tntdc cau sau thl y nhu ong ~y nh~p d6ng c6t r6i". Than vita n6i vita cU<Ji mot each hI nhien. Ong khong gi~n l<Ji n6i va cai cU<Ji cua ban. Bong diia r<Jn vui gitra ban be vdi nhau, tu xaa tU xira d€n nay n6 dli la th6i quen hay cai t~t r6i. Dfia v~n chong, ong nhln v(j Boi bao: "Ch6 quen bi€t, chi khoi c~n m<Ji moe, Cu tu tu, toi se an". "Vang. Anh an hI nhien cho. Dung c6 khach sao anh nhe". Than ng6i khong yen ch6, ngria ngay nhu dit quh c6 r~n. Bang each nay each khac, anh ta lai tim co hQi d~ lu6n lach van cau chuyen, Hoi: "Ltic nliy ong ng6i nhln ra khu w<Jn, v~y chd khu w<Jn ngoai d6 c6 gl rna ong nhln hoai v~y".

"Ch~ng c6 gl Chim Hummingbird bay dung d bui cay chanh, udc gl toi h6a than dU(jc lam loai chim d6." Than cU<Ji len ho h6: "Toi ng<J ong udc cai gl chu chi udc c6 th€ thoi tID dung la ong dien m~t r6i. Sao khong udc tning cai ve s6 dQc d~c cho n6 sudng cai than c6 phai thuc t€ hon khong. Ca may chuc trieu mQt I~n x6, neu rna tning tID ong tha h6 phii phe vung vito Mua cai nha tren mii d~ d, mua cai xe d<Ji mdi d~ di, mua du thu ong mu6n mua, dli qua. l.fdc cai udc d6 di r6i neu dU(jc, ong thi bo cho toi mU<Ji ngan do d~ toi in mQt cu6n truyen. MQt cuon truy~n d~y nhu mQt cu6n tv di~n vdi bla cung c6 gay, vdi chu ml,l Yang, udc th€ mdi nen udc ong l,l. Toi con bi€t c6 ngu<Ji chi thu nuoi ti'1 bao nhu nuoi chinh minh, c~n mQt s6 ti€n kha kha d~ yVc cho ti'1 bao cua ong s6ng, dli phai hup chao, an mi g6i d~ dua con tinh thh khong bi ch€t y~u, v~y rna cai udc nho nhoi cling udc chua dU(jc. May luc sau nay, toi th~y ong dd chung dien wen mat mat la tl,li lam sao v~y".

D~ cho bl,ln xi va dii chan, ong v~n chi ng6i cU<Ji ru6i. Nv cU<Ji

ca.

chu

de 7/66

khinh man teen doi moi tho mh ella ong no co rut nhu mQt bong nhai chua nl1 da san canh du'm th<Yi titt cua mua he oi n6ng, nong bac.

Bila ti~c man. Khach khtra dang d~y chao chu nha, Ngu'<Yi ra chot vAn la ong. d ngu'CJng eita, V(j Boi chan chan len titng hOi: "Ban n~y toi nghe anh noi anh c~n mQt cai xe co phai thong". "Vang", ong dap. "Vb sao anh thong l!y eai xe eua anh Boi bo ngoai vu'<Yn sau nha lai di mua lam gl eho them mQt mon ti~n". "Gill nlnr xe do chi bO thong chay, chi ban eho toi thl toi mua''. "Ban thl toi thong tinh ban. C~n, anh lay rna di. Ti~n bac eh~ ban be chd nen nh~e dtn". "Tdi thong thich nhan cai gl cho thong ca. V~y tra nita gia ti~n d~ moi viec du'(je phan minh dau do chi nhe", V(j Boi g~t d~u: "Anh mudn tht thl tht cilng du'(jc".

ca

2.

Tir diy v~ sau, ong di cai xe cua Boi da chay, Xe cO, may moe t6't, thong bi nam du'<Yng, ong eho tht Ia du'(je. Lam ea dem, xt chieu Ong mdi tdi hang. Nita khuya, ong lai tir hang v~ nha, "Freeway" 237 ong chay nhu An com bila, ritt r6i qua quen. B8 xudng true lQ r6i, ong nh~m hu'dng rna xi t6'e dQ. Bern t6'i, xe ong bam dit xe tntde, xe sau bam dit xe ong, dua nhau chay thuc mang, Sau rmroi nham miles, t6'e dQ "maximun" dinh tren du'<Yng eao t6'e, xe ong va cac xe khac buoc phai e~m d~u rna chay, Chay l1 "freeway", ntu chay khong quen, tim no d~p manh, m~t no chong, co khi long tay lai VI hoang, xe hie do gi6'ng nhu con bo tot hung ton, ba dau hue do. H6i mdi sang, thit xudng "freeway" di cho nhanh, ong thireng bi nhilng cu "~6'e" nhu tht, hai khiep r6i cilng quen.

Quen, ong nh~n ra di "freeway" vAn hon di du'<'Jng trong. Ba mau, thong bUQe phai ngirng l1 bang "Stop", d~ l1 nga tu d<;1i den xanh eho phep chay,

an

ÂŤs o as r/o r

MQt dern riJi hang, nhu tlnrong It; Ong vao "lane" d6 xu6ng 237.

Doan duiJng co khtic xe duoi n6i duoi, co klnic xe thua thdt, du it hay nhieu xe, kim d6ng h6 chi t6c dQ trong xe ong v~n la con s665 "miles" mQt gi<'J. Ong ng6i lai xe co hie tul1ng nhu mlnh dang ngdi trong mot cai hQp bie't chay, Tharn chi co ngu(Ji con dua bao, chui vao xe ng6i lai Ia chui vao ~ quan tai di dQng giira OOUng ngat ngheo hi€m nguy cua slf che't ch6c vo phtic xfIy de'n. Chi dn lac tay banh, chi c~n ngu quen trong k.hi lai, chi dn ml\t nham ml\t ml1 OO~n khong ra chudng ngai v~t, thl dm mQt cai, xe nat bay, nguiJi b~m r~p, h6n lla khoi xac OOaOO OOu chdp ml\l. Bern tren du<'Jng tll' hang v€ OOa, ong doi k.hi nghl ngoi nhieu di€u vd va'n, nhieu di€u dung ra ong khong nen da'y dna oc nao di xa OOu the' hcJn nita. Bern khuya khoat vdi doan du<'Jng dai, ghe' ben canh ong chi Ia mot cai ghe' tr6ng, mQt minh mmh trong xe, ong khong co ai noi chuyen d€ khoa Hip thdi gian, chinh VI the' ong da d6i thoai vdi mlnh, Hoi dap, tlf ong d~t ra cau hoi va cling tlf ong dap cau hOi ong hOi. MQt cai cham chdm khdi d~u cho cai vong tron thl tll' di€m xuat phat, duiJng vong ciia cai cham bl\t buoc phai quay v€ di€m khdi neu ta mu6n ve mQt cai vong tron. Tron tMt tron hay meo di nita, cai chflm do di tit dau cling se de'n tit do theo hlnh th€ ciia no. (j ong, bQ oc nao nam trong hQp SQ, khl1i dQng suy nghl thl dung ra suy nghi do dU<jc phat ra b~ng liJi noi noi vdi mQt nguiJi ngdi d6i dien da khong co ngu<'Ji d6i dien, cho nen di€u ong suy nghi da khong thoat khoi hQp vo nao, no nra OOu Vt; tinh con thiJi ph6ng khoi dia ch r6i bay vong quaOO bh k.hi quy€n. Ong ml\c chung a'n uc tlOO cam OOu Ioai sen co rut trong cai vo cung cua Ioai sen.

Bern nay thl khong. Nua duiJng xe nghie'n baOO tren "freeway", ong b6ng nghe ben q.OO ong co nguiJi len tie'ng hoi: "Bi lam rie't, c~u co bao giiJ tha"y nan khong". V~n OOu"ng ml\t rai duiJng xe nu6t, vh om cung tay lai bam "lane", v~n

chii

d~

7/68

nhfn chan "ga" cho city kim t6c dQ C1 vach 65 t6c dQ qui dinh, ong tra ICJi cau hOi cua ng11'CJi vira hOi ong: "Nan. Nan danh chiu vi khong con each nao khac". V~n ti€p ti€ng noi IQt van tai ong: "Bi yay ham, sao c~u khong pha vong yay rna ra. Hom C1 nha minh, minh nghe c~u bao c~u 11'dc hoa than thanh con Hummingbird. MQt con chim than hinh nho nhdn, bay dU'ng hut nhi hoa, con chim nhu th€ do khong bAng con chim h6ng hQc d11'<;1c. H6ng hQc bay cao va xa llim, 11'dc rna d11'<;1c thi ong C1 chin tAng may, sai canh ngan dam dai, s11'dng bAng thich". 6ng g~t gu dap: "Vdc thi 11'dc th€ thoi, chU' tir 11'dc d€n d11'<;1c chi la viin vong huy~n hoac, 6ng Trang Tli' nam mo tha'y minh hoa budm, tlnh d~y, b11'dm v~n la binrm, Trang Tli' v~n la Trang Tit. Vdc hay me chi la di~u ng11'CJi ta mong d11'<;1c th€, thuc t€ lai khong th€ bao giCJ. Ching qua cuoc dCJi minh dang s6ng no nan qua, minh co t11' tu'C1ng thoat di, minh hoang tu'C1ng di giai thoat cai b€ tlic th€ thoi rna c~u". V~n ti€ng noi cua ng11'CJi ng6i gh€ ben canh ong noi: "Cha'p nh~n dCJi s6ng phi 19 IA cha'p nh~n sO' pMn tAm th11'iYng minh dA sinh ra. Minh g11'<;1ng gao cha'p nh~n no nhi~u nam tru'dc day tha'y dA du r6i. Them ntra di lam gi vdi cuoc s6ng ba't ung ba't xung vo nghia nay. Boi qua song, boi moi tay chan du6i sU'c r6i, muon Wi ti€p d€n bCJ thi sU'c dA ki~t, buong cho chim than xac v~n hon la cO' rna boi. Minh hie s6ng gidng nhu ng11'CJi dU'ng gitla hai IAn dan. V<;1 con hitt hui, ng11'CJi tinh ngoanh mat quay di. Con thii chay tr6i ch€t tru'dc bon san thu c~m sung ru<;1t du6i, cQng them mQt b~y cho hung dtl sua inh oi bam chan, minh IA con nai cung d11'CJng chay, dung cli'a tli' la cli'a minh dtit d~u vao. Cli'a do ng11'CJi dCJi th11'oog ra't s<;1, nhung s<;1 cilng khong mQt ai tranh khoi dau c~u a. Tnrdc boac sau, con ng11'CJi ta d~u phai b11'dc qua cai cli'a do di nh~p van coi khac, di ril sach 0 u€ ndi th€ gian dQa dAy". Tai v~n nghe ti€ng ng11'CJi ng6i ben noi, mitt v~n nhin h11'dng mili xe chl.lY, yAng trang phia trudc sang vln sang, den pha cua xe cQ ken "freeway" nh11' dom dom bay, ong im l~ng b6ng bUQt mi~ng noi chiid~7/69

nhu la: "Chtt. Toi IQn du'<'Jng r6i". "Khong. C~u khong IQn du'<'Jng". "LQn rna. Toi chac chan la IQn". Thl cu chay chay tdi c6 sao dau. C~u nhat gan chua gl dii quynh". Ong ng6i om tay lai tha'y con du'<'Jng la va vang bllt dau so. Chay mai, cai vang va la d "freeway" chua mot Ian ong di cang xa cang hun htit.

Kim d6ng h6 bao hieu nhien lieu dii trut xu6ng vach ngang gan sat chif End. Be chay vdi s6 xang gan can, xe Ong b~t buoc phai tap van "lane" an toan ben l~ du'<'Jng nam doi. B<Ji tr<'Ji sang, d<Ji xe tuan canh xa IQ. doi xe cau cau v~. Vil'a dung hie ong nghf nhir the, dau may xe khung lai khong muon chay, Ong thira hieu 6ng d~n xang dii khong du xang m6i cho dQng co chay, htt xang thl xe phai ngirng v~n hanh. Bu de c~p sat van l~ long du'<'Jng, dung hie xe khot khet r6i im reo "Xui th~t.

H6i chieu neu dt5 day xang thl dau dtn n6i". C6 titng ngu'<'Ji ng6i ben ong a. "Cau b~n tam lam gl ba cai chuyen Ie te d6.

CU nam day d<Ji sang sang se tinh sau. Bay gi<'J mdi qua mra dem, b6n nam tieng nira mdi rang dong c~u a. Ta n6i titp cau chuyen dang bo dd du'<Jc chtr", "Ducc". Ong xuong mQt til' gQn Ion. "V~ hoa, hie nay c4u c6 ve du'<Jc btrc nao u'ng y khong".

"Minh buong CQ r6i. Chan dtn dQ khong con muon dung tay quet son nua". "Sao lai v~y". "Ching sao ca. CUQc s6ng n6 kho va d~c quanh nhu mQt thu nhua rmi dii queo lai. Con gl hung thii nua rna son phet n6 len khung vai b6 vua vo ich, vil'a tam phao b~y ba. Xu'dng tranh vdi tranh mlnh dii ve ching can giu lai lam gl. Xe htt xong nem bo thnng rae, mlnh chon each d6 de cham dlit met viec lam vo tich slf. C~u bitt khong, d<'Ji vdi nhieu kht5 dau tung qu~n, da't nu'dc nhi~u nhu'dng, dan tlnh d6i kht5, ap buc dQa day, d~ tai ldn nha't dii khong vitt ra ve du'<Jc thl hQa sT, nha van, hQ dang d dau, dung ch6 nao. N6i then cach n6i cua A. Solzhenitsyn: Van chu'dng rna khong phlti la hdi thd cua xii hQi du'dng th<'Ji,khong dam loan truy~n nhung dau thu'dng s<J hai cua xii hQi a'y, khong kip th<'Ji canh cao nhung nguy hiem dang de dQa xii hQi va d~o duc, thu van chiJd~

7/70

chirong nhu v~y khong dang goi ten Ia van chuong, n6 chi la cai rna ben ngoai. Tlni' van chuong iy danh mit long tin cua qu~n clning, va cac tac phim xuit bin dlt<;Jc dung lam giay lQn thay vi dlt<;Jc doc". MQt hOm tlnh 00 mlnh doc cau van d6 dang tren bao, mlnh gi~t mlnh dem l<Ji cua Solzhenitsyn ra sat lai mlnh, thiy ong ta n6i dung qua. Xe, v~t, buong CQ ve ciing chinh v~y xe, vat, buong", Tie'ng nglt<Ji ng6i ben canh ong b~ng thd dai: La chang ta lac loai dam btfy daa. Bi que huang rudng bd gidng noi khinh. Vii Hoang Chuong c6 cau tho vie't ra th<Ji ong iy s6ng. H6a ra nhitng ke lam tho vie't van, c~m CQ, thay d~u mang so' kie'p eu.a bon chan ill khong chdm dit.

Nhtlng ke Ilt<;Jn vong ngoai va rong choi ben l~ cuoc s6ng.

Nhtlng ke khong l<Ji nh~n cUQc d<Ji tlnrc te' cho nen cuoc d<Ji va con nglt<Ji thu ph~n da da ho yang khoi cai coi t~m tlurong hay chinh ho da di len tren cUQc d<Ji d~ tim each thoat, Minh, pha vo yay kh6n hie b6n b~ ta phi a, nhln dau ciing chi thiy h~n thu, mlnh da phai chon cho chinh mlnh mQt 16i thoat. Con ngltCJi sinh ra di vao bang cti'a vao, d!y la nh~p. Di ra bang cti'a ra, diy la xuit. Bfta d6, mlnh lai xe len mii. Niii c6 chua. Sam sim t6i, nhln xueng sltan d6c dang thiy nhttng ngon cay gill, nghe ben tai chim ch6c hu h6t, nghe kinh nh~t tung cua cac su sai am yang til' noi chanh di~n, nghe mo go chuong thinh nhip thira nhip mau, mlnh b~ng thiy mlnh nhu mQt hat bui. H6a kiep sinh ra la hat bui, sao minh khong trC1 v~ vdi hat bui d~ lin vao dit. Y nghl d6 khdi d~u bAng mQt di~m sang nho r6i ca the' ldn mai, cudi cung loa khl1p 6c nao mlnh. B~y giCJ, mlnh quyet dinh di tdi cai m6c phai tdi da thiy roo (j trong xe, 6ng thu6c ngu da c6 san, hdn mltCJi vien thu6c d6c ra ban tay r6i tQng vo mi~ng, u6ng xong, nAm nga nglt(Ji tren htng ghe', nAm d<;Ji giac ngu va md thiy b\li. Ndi cai ghe' c~u dang ng6i, cai ghe'd6 mlnh da ng6i va cho bu6ng ph5i ngltng h01,lt dQng. Bay gi<J, trCJi rn~i hie rn~i sang. R1,lng dong r6i, mlnh di day". Ong khong nghe canh ctta xe md va d6ng nhlt khi mQt ngltCJi xu6ng xe rnd

rna

chiide7/71

va d6ng cira. Bie't mlnh su6t dern ng6i n6i chuyen vdi rna, ong da khong s<;J rna con tiec h6n rna khong (j lai them nira. Rung da th~y dang d~p (j phia xa xa. R6i anh nling khdi d~u thlip len nhtrng tia lila do ilng, yang r6i loang sang me cay c6i bla nrng.

C6 con qua den hoang h6t khua canh bay tren canh d6ng cue trang. Nha ra tieng qua, qua.

3.

"Toi c6 th~ gitip Ong dli<;Jc chir". "Chac chlin r6i. Xe toi hu; Toi dang d<;Ji d~ dli<;Jc giup d<J. Ong hoac b~t cu ai qua nga nay". " May con d~ dli<;Jc. Kim bao nhien lieu bao da he't nhan xang, Toi bie't c6 tram deS xang each day khoang 5 miles. Nam miles xa qua vdi cai xe khong th~ chay dli<;Jc". "V~y bay giiY toi phai lam sao". "ang chi con each keu xe ciu tdi ciu". Ong ngli<'1i My cau r~m xoe ban tay ra blit tay Ong vira chia sf: bAng each llic dh.

Rung vdi cay rung keo nhau de'n sat chan mii. Bay tren ngon, ong th~y chim danh canh hron vong, Nhfrng cai canh m~u trang ciia long, dang rong, tha boi theo gi6. D6 Ia chim hai au. Xa dlidi dm mlit nhln, ong nh~n ra m~t bi~n. G~n nh~t noi xe ong narn u, trai ra hai ben con dli<'1ng la d6ng co c6i va co duoi chen. Khong mQt b6ng nha, khong mot b6ng xe qua, quanh day Ia vung d~t bi bo quen tu nhieu nam r6i. D<;Ji xe ciu de'n ciu, ngli<'1i My rau r~m htra se giup ong viec nay, CU dien thoai goi noi "tow" xe chilc da tdi, ngli<'1i lai chiec xe di keo xe che't d9C dli<'1ng da de'n ch6 xe ong nam, Ng6i (j budng lai ben canh ga tai xe', hoi dam ba cau chuyen cho c6 chuyen, r6i mllt nhiu lai, ong thiep di,

ca

chIJ d~ 7/72

~

CO NGU t r u y en c u « han

Han bu&: vao quan. Leo teo vai ga cao boi gia va doi a phil dung ve chieu nhuong nhin thoang ch6c r6i guc ngay dau vao nhilng ly n.rgu voi tnroc mat. G1;1c dllu vao di Yang. 0 d6 c6 John Wayne va Liz Taylor, vilng chai, y~u di~u, hien ngang, l<)ng lay, oai ve, thanh tao. 0 d6 c6 tu6i hai mum, n1;1 hen dlu va nguoi tmh muon thue, c6 ngirc day, eo gon, thit cang, da mum, moi tum, mat sang. M<)t di yang dep h<1D. hien tai. M<)t khing dinh dU<1c chin mum chin phan tram nhilng m~ ngllffi lc'1 dc'1 a day thua nh4J1. Trir han.

Han hOp met ngum bia Yang. Tay kia nang ly bia thu hai, xoay ve phia cllil s6. Mau nau ~ da nhu da phoi ram nang he.

Blonde & Brune. C6 nhilng Ilpl chon. C6 nhilng dam me cuong tin va phil nh4J1 thing thirng, trang ra trang, den ra den. 0 han la mor mau xam xam, xin xin, do sl! tr<)n quay khong deu ciia t~t ca cac mau sac tren th€ gian nay rna han bat g~p d\l<1C. Anh em goi han Ia thang ba phai, la ga tham lam. Han tl! th~y mmh de dai, reng lll<!Dg v6i cuec dm. Lffi xuong goi nao han ding th~y h~p dan, ngon ngen chan ly phfa sau, rimg Il!C nhiet huy€t dan bu&:.

Buc tranh nao han ciing vita mat. Dieu nhac nao nghe ciing em tai. va ngtWi dan ba nao, han ciing th~y dep, tit cai nhin dlu tien, tit cau n6i dlu tien, tit lao lnnmg cDlu tien, va Ian nao, han ciing khung dien len vi yeu, thu tmh dlu ngun ngut lira d6t rimg mila khO. chu

de

7/73

Han co khuon mat mot di~n vien dien anh, than hinh dai hrc si dien kinh, b<> oc ngum nghien CUll khoa hoc va tui tien ke vita tning 16 d<>c dac. Han co tudi tre cua ten sinh vien vita t6t nghiep dai hoc va s1;t khon ngoan cua ga chinh tri gia trai dm. Han co ta't ca, trir mot tlnr, qua klnr, Han den day khong phai de gop chuyen voi nhfing cao boi gia vira nga ngira va nhfing doa phil dung ve chien cho ra canh. Ciing khong phai chi de u6ng cung mot luc hai ly bia, cu m<>t ngum Yang, lai mot ngum nau. Han den ngoi van ch6 danh rieng, m6i t6i, de nhin, ngam, chiem nguOng. C6 gai dang manh, thing lung tnroc dan phfm dirong cam, d6i tay tran viron nlnr canh thien nga, c6 voi timg n6t nhac, H6m qua, c6 gai tM dong toe chay tran su6t khoang lung. T6i nay, ill btii gon, nhung chiec gay thon nhu mot c6 v~t mau nga img sang, vOi nhimg s¢ toe sot ong anh den con lam han dieu dUng hon gap boi. Han d€n day VI c6 gai, cho met ngay, dugc tMy mat co, Han nhin nhfing ngon tay co d"llu mong dugc cat diia can than.

Nhttng ngon tay nghe si, thuon dai, co van tron 6c, hinh nhu sinh ra chi de cam but, cam co, cam dan. Nhfing ngon tay, han nh6' mang mang, hinh nhu ciing co Ian keo co, lay dan van nhUng bong rna di d<>ng giil'a khoi bra mit mil. Co nhfing bong chay khuat, co nhUng bong nga chtii. Bon chting, ke thu, ho 13. ai, ho nghi gi, han chang can de tam hm y. Han chi biet duy nhfit mot dieu: ho mu6n gie't han, va de gianh quyen s6ng, han phai tia ho, Han s6ng qua giai doan fiy vOi mat nhin cua ngum loa, bi yay bua trr phia bang m<>t thrr strong mil cat dugc bang dao. Bu6'c ra khoi, han ~p tuc quen he't, trir cam giac ghe tay m6i Ian sa phai nong thep lanh.

Han mu6n nhm tMy khuon mat th~t cua co gai, Trong bong t6i loa nhoa noi goc phong d~t dan duong cam, c6 gai cham chi u6n tirng n6t nh~c, k€t tirng hgp am rbi nem tfit ca xu6ng dong su6i am thanh lUng la lum bi€ng. NhUng ban slow n6i tie'p nhau bat t~n, tr6i xu6i m<>t chi'eu v'e phla han, n<1i chiec ban d~t c6

chii

de

7/74

dinh chech met g6c bon muoi lam d() so vm s6ng lung co gai, Han lo mo nghi ve nhUng ngWi dan ba eta cung han s6ng m()t khoang thin gian nao d6 ciia phan din eta qua. C6 nguin den vm han vi ngoai hmh h~p dh. C6 nguin d~n vm han vi tieng tam lirng lAy, quyen cao cht1'c trong, CUng c6 ngWi chi don gian nham vao nii tien d'l\y ap va khoan gia tai kech su han thita huang dugc. Hlnh nhu chua c6 ai d~n vm han vi chfnh ban than han, vi tmh yeu cuong dien han eta danh rieng cho tirng nguin trong bon he. Cho nen, han v~ eli mm di tim, trong khi bao khuon dang giai nhan khong hie nao ngot mua lugn chung quanh, nlnr chi~e den Trung Hoa vm nhUng bong mau xoay tit.

Han bo hut thu6c eta lau va Mng dung dam ra di ling vm kh6i thu6c ~ Iii ngWi thich phi pheo. Han khong u6ng fUCJU, chi mOi t6i ngoi chan tr()n hai ly bia, de mOi sang mID: hai tieng dong h6 chay b() cho bung thon gon, nAy Cd hap. Han tl! hoi, trong din s6ng, khong bi~t da m~t bao nhieu thl gia cho nhUng cong viec vO b6, bu trir, dOi khi mau th~ ~ nhau. Hay chfnh han ttf mau thu~? y~u ca sac trang ~ sac den. Thfch eli bia yang ~ bia nau. va tMy ngWi dan ba nao cling dep, cling man rna, d~ thuong, d~ men. Khong, trir rieng met, ba ngoai cua han.

Han mu6n nhin th~y khuon m~t th~t, vi, khong bao gio co gai rin khoi chiec m~t na rna bac, loai thueng th~y trong nhUng ngay vii h()i hoa trang cua Venise. Chung quanh han, nhilng ga cao b6i gia gay sung va nhUng a phu dung ve chien phai huong di de roi khong biet bao nhieu m~ na, H~t lap nay d~n lap khac, chung rung xu6ng ben nay trien cfOi, trong khi phia ben kia, bon tre kha khao han hoan mOi ngay dap them mot mat n~ moo, vui surmg trong met vai tuong moo. Han khong biet mlnh da mang bao nhieu chiec m~t n~, mat na he, m~ na quy. C6 chiec trong su6t, dfnh sat vao m~t nhu m()t lap da thli hai, khOng sao rUt ra dugc.

C6 chi~c, lo~i ba mum xu, vita deo eta tu()t, dOi khi 13m han va nhilng nguin d6i di~n nga ngang, lUng tUng. C6 chi& chi dung cho giai do~, ho~c vm m()t d6i tugng nh~t dpm. C6 chiâ&#x201A;Źc, han chiJd~7/75

mang theo vao ca trong OOUng giac mo. M~t na, OOu lap lap ao giap, che chi1, bao boc tam hon han khiY khao tnroc moi hung hiem cua cuec dm. Han hai long voi OOUng lap mat na chong cMt san c6, nhung luon them khat du<!c b6c di OOUng m~t na cua ke d6i dien, OOu mot chien tich chiem du<!c trong cuec tranh chap khong khoan OOU<!Dg giii'a ngum va ngtroi, Han chi biâ&#x201A;Źt ml)t dieu duy OOat: co gai la chau rul)t goi chu quan bang chu, Sau gia trlnh di~n, co lui ve phong rieng, i1 tang tren, Di nhien, han khong the thu OO~t duoc gt noi ong chti. Con m6i Ian han nem di mot cau hOi goi rno, may ngirci chay ban lien d6ng xam lai nu cum va chuoi lang di noi khac. Ga cao boi gia bac t6c va a phil dung ve chieu mat m6c phan, hai khach hang leY ciru OOat cua quan ding khong giup gl du<!c hen cho han. Ho con ban chim dam vao di yang cua mmh ~ hien trong ly nrou voi tnroc mat, OOu OOUng ga cao boi gia t6c hoa ram va d6i a phil dung v~ chieu moi do nrot, mat den quang khac, Ho Cll mai ban biu vro cai the giro ao i1 the IcY tnr6'c nen khong con tam trf dau de quan tam cho hien tai, horn nay, trong khoanh khdc nay. Han mu6n gao, mu6n phun vao dam dong dimg dung OOUng cau hOi dang bong chay trong dau. Han mu6n, bang hai tay vii phu mum ng6n thuon nghe si, gi~t tung chiec mat na, rung lac cuong bao doi canh thien nga de lam yang b~t ra OOUng cau tra 1m, v6n err lam gan ruot han thap thorn, kien chich kim cham bay lau nay.

Nhimg khong, han van den quan, ngoi vao g6c ban rieng vro chiec mat na khoan hoa nhat, dimg dung nhat, lich thiep nhat.

D6i khi them mot b6 hoa long lAy va OOUng g6i qua 000 that no hong, D~t chang len nap dan dtrong earn, va ~t them nu cum hai rmroi tudi vao tam nhin cua doi mat lay den sau lap mat na bac, V~y rna, mum Ian OOu mot, horn sau tro lai, OOUng g6i qua 000 that no hong tri1 ve nam ngay ngan tren m~t ban rieng cua han, con b6 hoa ll)ng lAy l~i ngao ng~t toa hU<1llg trong chiâ&#x201A;Źc dl)c blnh d~t n<1i quly nrqu l6i cUa vao. Nap dan dU<1llg c'am van s~ch b6ng va c6 gai van lang dang vro OOUng ban slow bili ngili. Nhu kh6ng

chu

de 7/76

he co chuyen gr xay ra. Co chu, trir met Ian, duy nhat, Ian d'au tien, Ian cu6i ding.

Han doc lIP nhiing trang giay roo. CO gai dang bay nghieng vci Les feuilles mortes ciia Joseph Kosma, du ngoai kia, dem dii khuya nhung dtWng ph6 vAn con ham hap hoi nang he. ...NgtrOi dMJ bil bat dAu di nh~t li tit ssu sinh nh#t btfn muai tu6i. Nhu m(Jt cii duyeÂť, chieo li vang roi dling xuting nhiing ng()n n~n cam tren beab, chiy hlfC l~n. Mdj dlia be v6 tay reo cuoi. NgtrOi dan 6ng nh/u mily, cho lil di~ gl1. Con ngtrOi dMJ bil, dimg dung, xem dieu do ngffu nhi~n. Chom thu. TriJi nang d~p. BU6i ti~c sinh nh#t ngoiJi triJi. M(Jt cbieo li kh6, g~p lira, chiy. Co gl de vui? Co gl phiJi 10lang?

Nbtmg. dJi trong dem, hinh ;1nh cbiec 1i co nim lJP, nhiing v~l nsm Iosng d'lin r6i hU tosc fa cimg lira vil khoi khtft clf im 1dj ngtrOi dan bil. Ding 1e dim tro than dj phai roi ];l ta xuting m~t binh de ch6ng con ngtrOi dMJ bil xlim 1;pth6i, hOt, thi chling vut xOe fa nhtr m(Jt ban tay xanh ngit dAy sUe s6ng, dJi ua, dJi chiy, r6i l;p ph{lc sinh. l'Onglusn h6i cua cbiec 1i xoay ciJng 1uc cimg nhanh, gilfc rna cua ngtrOi dim bil chong m~t nga xlfp xuting m~t n~m n6ng hlhhlg ds thjt vil u6t tflJm m6 hoi.

TriJi J'l;lllg sing. NgtrOi dMJ bilriJibOgilfc rna ve cbiec 1i, bWc vilo dOi sting thlfC. Nhlhlg da kh6ng con lil dOisting thuiing nh#t cva m(Jt 1iingily thing y khu6n duc. BA.y gii'f1il ngily d1iu ti~n cua tU6i btin muoi mot, 111 bU6i sing d1iu tien ssu gilfc ma ciu cbiec 1i - phlfl!11g hoilng ph{lc sinh tit tro than. NgtrOi dan bl1 chf!l tim fa cong viec cho dOisting tC hjnh cua minh: di nh~t li.

Nhiing cbiec 1i d1iu tien dUtfC gom lJP tit vuiin nhil. La h6ng be nhinh riing cua., 1i cuc rich deu dq.n, li tre nham nhim, 1i mimosa 1iin tiin. Nhlhlg ngtrOidMJ bl1 thfch nh/ft nhiing1inho d;P. M6i l'lin gio 1Un, m(Jt lo~t li roi, de 1(J mling tuilng den bin.

NgtrOi diJn bil ch~y tu6n fa, nh~t Ny nh~t de, so sinh, 11f1l ch()n.

Den cu61mila thu, mling tuiing xanh];i d1iu h~ chicon lJP nhiing chu de 7/77

than rl bem ngoan ngoeo va vsi chum qua teo top, ubung nguifi dan ba dff co trong b(j suu t~p ctiÂŤ minh bon bsi muoi cbiec la abo dsi, voi m(jt gam msu tnii r(jng tit xanh d~ qua yang nsu cam d~n do bam. Nguifi dan ba din nhi1ng cbiec J;f dff dU(lc ep thiing tbom .1y vao mo: msab bis cling, l6ng kinh r6i treo noi phong kbdch. Nbu d~ lIf khiing dinh. Nbtr ti~ng coi bat dliu m(jt tro choi Ian. Nhi1ng mim thu ssu, nguifi dan ba di xa hou vuon nha, dem v~ abieu cbiec Ii ng(j nghlnh. La de nh~t 6'c6ng viea, Ii soi nh~t noi bis rirng. Nhi1ng cbiec Ii co long min tren phi~n, co gai nboa ndi noi gan, co d.1u v~l g~ nh.1m cua lolli ssu, co nhi1ng hlim hao ngoan ngoeo cua giong r~p. Nhi1ng chiec J;f kh6ng con chat song dU(lc nguifi dan ba cin th~ sifp x~jJ theo giong Iosi; ghi ten ho, ngay cba, noi qua difi. Chting d(jtnhien tr6'nea qusn trong, sang ca d~p de ssu Ian gi.1y bOng ktnb, nam ngay ngifn trong cuon album bia do gay mlj, yang, trong khi anh em cling Ilia. dff muc ri1a trong dat 1m ssu m.1y thang muÂŤ d6ng...

Nbieu miu thu niJa troi qua, nguifi dan ba dff co dip tr6' v~ nhi1ng noi chon kj niem, csm tren lay cbiec J;f bang do tfi thu6' me ssi di nh~t v~ dun Mp. C1y bang gia rti theo niim thang, nhtmg nguifi dan ba 1# th.1y tudi tba cua minh hi~n Fa tuai tifn, quin quanh dulfi goc. LO co, 6 iin qusa, r6ng rifn, dJinh dlia, nhay day. Nhi1ng J;f bang xanh xoe Fa nlur qUlj,t nan che nifng. Nhi1ng J;f bang do kh6 ne nd lop b6p trong Mp, khoi hiing cay hat hoi chay miii. La bang cat d6i lam tiea mus, Ii bang thii nho d~ ban qusn. V6 tu dff 6'1# vlfi nhi1ngla bang. Nguifi dan ba tiec auoi va chay nmfc mat.

Xuoi nam. ThO'.1u Ian dm l~n, toc m~m h(1Jl, io dlliguoc m(jc dl;lP xe d~n tnrimg. DOla thifi cua Ii me, liin tiin yang roi xuong bam dliy l~n t6c rtfi. DO la thifi cua tinh y~u hfJc tro, cua sach den, phan biing. Nhi1ng hang cd thp triim niim dan canh dlfa ltfi cho nhi1ngIlia. tinh nhan hai muoi tudi. Nhi~u th~'h~ dff di qua. l1} nguifi dan ba quay tIil1# li1ngthi1ngm(jt minh t~n con dUimgcli chu

d~

7/78

cui nh~t nhilng chdin Ii me thu6n deu roi vai. De nghe gtfi moi, lung dau. De thi'l dAi va chily nU'ltcmat.

La kbosi, Ii Ii bU6ng, Ii sOng dOi bU6i cbiea: dong, Ii thtft ntft, Ii chutfi, Ii diJa ngay tj nlJ.D, Ii ng6 dOng vimg bien phmmg nam nang din, Ii phong nlii dlJi phUdJJ.g bac lJjnh Iimg, dKu v~t nhilng cbiea Ii vffn con tuoi nguy~n ~n ct)t moe dinh dKu titng ph'l1n dOiphAng I~g cua ngufJi dMJ ba. v.i thOi gian diy mai nhilng bU'ltc chAn ngufJi dan ba tUi tnrUc, deu dqn vong quay nam-thang-ngay-giu-phdt-giAy. NgufJi dMJ ba, con r6i, ngufJi miy mt)ng du di thea mt)t hiking da dlltfC d.inh trea mt)t con duifng da dlltfC vl)ch Co hie d6ng hanh 1.1 chOng, d6i khi 1.1 con, hay hfJ hang, bsn be. Nhlblg rOi co ngufJi re sang Itfi khic, co k6 vU¢ qua m~t, co k6 bj bOroi ll)i sau Ilblg, de, sau mt)t thOi gian dAi 10m IOi bU'ltc, ngufJi dim ba gi#,t minh nging m~t, thKy minh tro troi gifJamt)t ritng 18hang lop xep chung quanh. Nhilng chiec Ii duifng nbu cOngmu6n mOi ngufJi dan b.1 vao nam chung vUi chUng sau llip giKy bOng kfnh trang nha de tri'1 thanh bAt tit, de ngufJi dOi sau bii II)Y, chiem nglli1ng. Nhlblg ngufJi dim ba thKy con duifng ph/a tnrUc con dAi, ben quyei djnh bU'ltc tUi, dii chimt)t minh.

Mt)t bom, ngufJi dAn ba nh#D dlltfC Ii tbtr kh6ng de ten va dja chi ngufJi giri. Ben trong chi co hai Ii th6ng nhfJn hoilt dfnh vao nhau. DAm xUOng ngon tay thKy dau. NgufJi dan ba nhu ll)i IIJ.n trao thAn trea dOi, each dAy mt)t nita dOi truce. Cii dJlu ben trong ben ngoAi thAn the vi nhilng v#,t nhfJn dAm xuy~n. Ti~ng canh Ii th6ng kh6 gay roo roo ben dllUi thAn thi. Miii nhva th6ng hang hac. Miii mO h6i nong nan. Miii m6i h6n man m~. Triing sao tren trOi va d6i mat ngufJi tinh roi tom vao vpt sAu kf 11c, dt)t ngt)t lrOi I~n cimg vUi nhinh Ii kh6. Mt)t nita dOi sau da tim dlltfC dKu v~t nhau. Nhlblg rOi delam gJ? NgufJi dan ba lIf tm lOi bang cich dan nhinh Ii th6ng v.1o trang giKy, ghi ngay qua dOi cua no: mt)t nita dOi tnr6t:, thOi thanh xuAn. 11J&l mt)t vAi miia thu. NgufJi dan ba kh6ng con suc nh~t Ii,

san,

san.

san,

chud~7/79

ben di mus. Nhilng cila tiem bin 1i kbo co them mo: khich hang trung tbsnh. Xusa h/;l thu dong, dil trOi mus triti nang, ngay trong tusn, ngay cum tulin hay ngay 11, nglfOi dan ba d~u si~ng nang xich gio di mot vong thiJnh phtf cbon 1ii kh6. Nhilng chiec 1i moi cua b~ suu t~p ngay ciJng 1/;1, cuig dep so vOi dim 1i qae mila thuit tn/tic. Nlumg nglfiti dan ba dlin dlin milt hting khOi. Nhilng chiec li mua tir cila hang dlfl/c khit trimg, sffy kh6 cin th~, dlfl/c ph~t m~t lap dliu bong chtfng tim muc, cluing l~ng 1ffy vagia tso.

Chling kh6ng co kf niem, va nhilt1a kh6ng co ngay qua diti. Con nglfiti dan ba 11;li clin bi~t v~ chi ti~t cua timg cbiec 1i, ghi 11;li de dinh dsu, de ah« thay cho b~ OC cim man ngay ciJng llfiti hO/;lt dong. Buoa buc, nglfOi dan ba quy~t dinb agung mas 1i kh6.

Dlia chiu ngol;li vita kip 16'11. Nglfiti dan b8 nb« no di nh~t 1i h~ minh. Dlia chiu dem v~ th~t ubieu hoa va nhilng chiec 1i tuoi mO'n . No thfeh voi tay hiii bos 1i mdi tren ciJnh bon 1.1 khom lung buoi tim nhilng tan tfeh cu. Nglfiti dan ba kh6ng hai long, nbtmg de cbieu chiu, ciing cbon dlfl}'C m~t chiec 1i dedin vao b(J suu t~p, vOi 10i ghi clui «ch~t non». Cho thay d6i. Nglfiti dan ba nghjv~y.

DiJnh phai quay v~ vOi nhilng cbiec li kh6 trong VlfOn nha. ~ cAy an trsi dii duoc troug them de1ffy bOngmit. C2y mimosa va cAy hong dii cMt. Nhilng bpi ctic, tnii 11;li, nhay khap aoi, bos nit moi xo xinh. l i nho dl;li voi nhilng sac msu biea d6i, tir1Au dii kh6ng con 1.1 moi b~ tsm cii« nglfiti dan ba niJa. Dlin ds, co them vai li tao, li anh dao nho nh6 vao nlim kbiem nhuiJng trong b(J suu t~p. Nhlf de' di~n vao cho trtfng, thay cho nhilng dffu ch/fm 1img cum cAu. BOng, nglfOi dan ba nay f d.inh dlftlg nhilng blic tranh hoiJnh tring bang li tre. Kie'u thuy m~c. Nglfiti dan ba v(Ji bac thang, siim soi cat tia, chai chum timg nhinh tre kh6, roi k~t chling thiJnh m(Jt blic tranh 16'11, treo giiJa nha. Me tranh nhlfm(Jt hom ni~m dlfOngthi, nhlf ti~ng coi ch/fm dtit cu~c choi 16'11.

Mila thu cum cilng, nglfOi dan ba diJnh trlJn thi giil ngoi Mn cila s6 d~in li bay. Nhilng ngay dliu, khi con stf l~n d~n hang chu d~ 7/80

triim thi nguili dan ba dimg 1;p vi troi till ~p xuong. Nhiing ngay ssu, s(f];f roi thlta. thtit dlln. Nguili dan ba chin min, I6i ~ suu t~p cua minh Fa ngim nghfa. lMng mi Fa mlinh gi/fy cii co ep mo: chiec ];f biuh tnii tim, nita do nita xsnh, cbiec ];f kf 1{l nhfft ma nguili dan ba thlfy dUf!C trong sutft cu()c dili minb. Them m()t dong chitphai ma ben C{lDh. Nguili dlJ.n ba cui sat, Itim nhtim doc. ÂŤ T,iing em, nguili t6i y~u quj va thii gh6tÂť.

N6t but cua nguili dan 6ng, dii ch~l tit Isu.

6:

N gum dan ba trong truyen ten

Diep, Con han, tac gia, chinh la

daa be ngay tho chi thich v6i hai hoa la nroi moo tren canh, Khi cu6n tron OOUng trang gi~y vao chiec no hong vua that lai, khi, b6ng m~t h~t tl,l tin, run rliy d~ n6 len nap dan dmmg dun b6ng vernis, han moo chqt nhan ra vi sao han lai bi hut ch~t vao cai quan fU<JU tam tlnrong nay, khong each gt rUt ra duo/c. C6 gai c6 mai t6c huyen 6ng a cua Diep, ngum. dan ba a chau duy OO~t trong gia dmh han, ngum dan ba lin mat, tharn ~g, a tho; hron lu trong IcY uc tudi tho mu mit cua han nlnr b6ng dang m()t ac tien bi phat m~t h~t ca quyen phep, Nlnmg linh nghiem cua boa ngai me hoac v~ con, va dang cuon cuon toa ra tit OOUng not nhac cham, tram kia.

Han h6t holing khi vua bWc chan vao quan, M()t ga dien t6c born xom dfiu su tit dl,lc dang lac hr OOu dong nhap trong dieu rock n' roll kfch d()ng trtroc dan phim trang. Chiec mat na ditng dung roi danh b()p xu6ng nap dan d11O'l1g cam. Han v()i va lao ngay ve chiec ban rieng, tay run rliy keo day thao g6c no hong g6i tron cuon gi~y. NhUng tu rOO bay tung, s6t lai duy OO~t trang cu6i cung, 0 dong ch6t, han th~y ban vong ra mot miii ten voo hang chii' vi~t tay bang chi manh: xin dimg s(fng nlur nguili dan 6ng trong truy~n. Den hie ~y, han moo bang hoang OO!).n tMy chiec mat na bac cua Venise dli d1t<!c d~t ngay ngan ben kh6i g~t tan thu6c la da den van trang luc nao ciing s~ch bOng cua han, ngay ngan tren m~t ban rieng. Cu6ng len trong quan OOu con

chu

de

7/81

chuot nho sap My long, han de roi eimg hie mot tram mat na, ke ea chiec trong suot nh~t, bam chat nhai nhu mot lap da thti hai; no tut)t nhanh nra doi bao tay ban bi nem vao thimg rae sau cuec giai pMu. Nhitng ga eao boi gia mat h~p hem va may a phu dung ve chieu tai ngheng ngang hinh nlnr khong phan biet dll<!e chiec dau born sir tir due va dong toe huyen ong a, gifra dieu slow lenh denh va nhitng lllQ'll song rock n' roll dap don cuong bao. Ho dimg dung nhln han hue ngiroi vao chiec dt)e bmh, nga sap tren san, gilla mroc va hoa va nhitng manh toang vo. Ho dimg dung nhin nhau. Khong, trong day mat mon moi vi nam thang, ho thily nhen len nrc ro nhitng tia mau nroi tran dllfJng khi dang dll<!e born d'a.y tit kh6i tim can eOi thoat eh6e thanh tan. Ho da du kien nhan, thita tit bi de theo doi tit d'a.u cuec tlnh, va gio day, vt)i han hoan eimg nhau vun quen nhitng lUi cau chtic t6t lanh giri ngllm con gai dang ngoi khuat trong goc t6i nh~t cua can quan tarn thueng. Ben hang bfrn that, co dang dua d6i mat nhung rmret ngam nhin ve t~t ta dai ro cua ke thuong dll<!e xem la lich thiep, lanh lung, sang ell nh~t dam. Khuon mat tre trung khong son phan cua co rang ngoi hanh phuc. T~t ea moi ngllm i:J day, k~ ea ban va toi, hin deu biâ&#x201A;Źt co gai dang yeu. Trir rieng mot, duy nh~t: h an.

J

,

CERGY04.1997 -PARISLADEFENSE07.2001

chu

de 7/82

NAM DAO d em t h am t h dm

Vach net mi cong

chieu nghieng nga Gi6 b~ng ch~p chung mua xa Giang giang tri'Ji hat mua sa Ta trd ve MQt mlnh ta Mot mmh...

mu lau dua gi6 dat Bern tham th!rn Bern gia MQt tieng rno tir dau yang v!ng V~ ta ...

V~ vdi ta V~ vdi ta

B~ r6i v~ vdi bao la

MQt mlnh

c h il dl 7/83

HoANG XUAN SdN ma t hd , bdng di

m a th6 t~ng D6

Thh thAOO gl cau tho mao con bo keo giflc mo th6 ta htdt can xe l~t gong nam d6c chuyen dCYi 001.1' trang da ai di d~ lai tieng c1.1'CYi trang dern trang h6n chien lily ngg't. say

_

Xir r~u quai non dii' dlin the' h~

mo mdi toanh dien bQ canh thuong lu6ng cui chao dem tan thi cui chao di~u samba cau tho vien lai

nhtrng hon bi.

c h d dâ&#x201A;Ź 7/84

Quyen

b d n g di

Bi\ng di mQt dao strong kh6i du'<'Jng OOu' cling tan vao thirc cudng nQ the' gian tieng th~m thl

con ml{t dep nu cu'<'Ji dang ve (y ve't chirdng diu dang oi, du'<'Jng OOu'! du'<'Jng OOu' chi con chtit hoi mira im mu trang sach thien thu nhoe 6

Bi\ng di mQt dao toi s6ng cung mlnh gai 6c d~y mii song nhirng sdm mai kim th<'Ji OO<;m l~u

bu6t xoay mo non nhtrng sdm mai bi\ng di ca phe 000 giot ru d<'Ji ti tach h6n phing nmat hang h6c bi\ng di mQt dao khong nghe mlnh x6c n6i chnt c~m long cling nguQi nhu dem.

1997-2001

c h tl de 7/85

HA

NGUYEN DU

du ng

on m u a

dong

l. md nhac d6ng dao mung mang non khtic xa churn sang choang nu ngay tho cudn hut tre gia tUdng thoi h'ta ben got chan nhd thud dung 6t lanh gay tram eli nghln truong chua lric a'm chay v~y bong gan nao nhech moi m~t tnrng ng6 mieng h6ng tMy!! em it va lay cling gU<Jm vu6t nanh ... de'n kilng ca chim tudng quen phtit chanh?

2. nu th~n t1.f do ... xoay m~t v~ tay ... nghe kh~p v(j de ao ao nude thoat!l t6c a dong r6i tung vanh I~ em yeu m~t t6i mai chieu? ta quy, mon song s~t? qu~n thao than nhu de'n phiit ph6ng sinh nay nao dau he't va cdn!! xua't huyet de'n can xam tu van chua tan canh ... da cao bay?!

c h tl de 7/86

3. dil sao du sao... ta on qua song OOd tirng song dua ~ng lai thdn thiu h6i ac doa nguc...

10 di chim non dl1CYng bay! x6t la cQi cay gia ke bang 15i bl1dc di trai hat luan h6i then Illm sllc hoa ngay n<1..!

4. va rieng em rieng em du ngon ta thim mat bong quy hie dCYi Ia mila dong nga am mila dong d6a h6ng h~t rQ Ie the cUC heo vo thl1CYng clnit rang em pha vom cay cu6i ngo mii dang u tlnh seJ bong di qua tho cU'u r5i tren tirng nhip d~p nhir thien sl1ti~p ngQ pluit giay ...

c

h ii 'dl 7/87

h a nguyen

khong khac chi mua g~t tha't thu xe keo xe chong g~mg ngo tr<'1i may, tieng b~y qua keu trong rang hoang hon, phan ngu'<'1i ching con dau rna s<;1 con bo hung, ell con ga mdc day thung cfing tron ml{t o VI bi cAt tie't, Iii mot an nhon phen mia cQt tre, gil hang xorn mu6n thAt c6 khi khong con xin du'<;1c chiit mu6i mlii chieu, cong rom cua loai bo tam su vdi gio lich sit nhan van nhan ngai, bia len con sui tam bot con thh la.n nhdm ha'p d~n lao no, di dong song chieu horn khong tha'y hoa tim luc btnh, chdc toe em thanh man keo cai Iuong dung luon cii cho cac tu6ng bi kich, thang ti con anh, con lim con chi, di hrom boc nylong ngam ong mat tr<'1i khach san b6n sao nu6t chirng rna dao chot ruet dam lao nhao, chii' IcY dudi ban dich oi chii' ky dudi ban dich

chu

de 7/88

van van va van van, nhilng tffm ban l~ hat bai nam ai va tieng go song Ian ciia lU dinh 6c, nhtrng phien da vcr soi nham kh6c rmrot trai mii thon da con dan ba,ngu'i'1i thirong phe'moi tay IAn xe dung ngam rae ru'l1i h6n mang dan ben, ban tay ngoac goi aOO eli chu eli vdi lanh IaOO tie'ng rao tie'ng coi, hirng h\fc nl1ng tru'a chay mcr ba gia ng6i mrdng bl1p ban dao, aOO xich 10 ngu kho du'<1i b6ng cay ben thang ban ve s6 nAm ngoeo, con gl nii'a con gl nii'a sao khong nghe thll' OOl(lC hung? cll' eo eo ben tai 16 1<) tnrdc mllt giong sang giau bang do, cd chi rna cll' un un d5 v~ ph6 OOu' nu'dc cMy xuong d6c, ~ chi rna ban thao ban d5 ngu'i'1i nhir mon hang e' ยง'm?voi h6t hoang la cO IUDn x6t da vdi b~y nai kh6c su6i thuong trang, em lilng doan ron mel cung lam phat de'n u'~c muon, sa mac sa mac kh6ng che' chuyen che' cat bong, Thuong de'dang xem tu6ng bi hAi kich nhan loai bu5i ha nguyen???

ca

h a n g u y e n du

c h ti

d~7/89

BANG PHUNG QUA.N n h ii n g t6n t a i c u a p h e b t n b q u y e n nang p h a n x et/my/nghe

My hoc la mQt tirlkhoa hoc - nhu sieu hlnh hoc de'n sau khi dii d~t va'n d~ v~ hfiu nhu the dii co nghe thuat, noi dung hen 13 dii co nhttng d6i vat, nghe pb~m. N6i nhu the' de khdi s1f. tim bieu van d~ khong b~n don gian: cb~ng han khi tim v~ nguyen ngit kboa my hoc trong tu thong dung cua trie't hoc phuong tay, bAt ngudn ttl' tieng by lap - aistetike i_de di de'n mQt nb~n thirc v~ cai dep (to kalon). Qua trinh bien chuyen ella my hoc c6 the nlnr mot khoa hoc biet l~p v~ cai dep hay nlnr mQt trie't hoc v~ my nghe (die Philosophie der schonen Kunste) nhu Hegel xac dinh, Song con mQt truyen thong? Hoac gia mot triet hoc nhu the' con thie't yeu vao mQt thoi dai "nghe thuat khong con dep/die nicht mehr schOnen Knnste" nhu Walter Benjamin dii chi ra? Cling nhu nlnrng khoa hoc khac, ngu'(1i ta c6 the d~t va'n d~ v~ cai che't cua nghe thuat? Nhung nghe thuat nao? Hay dung ra, phai d~t lai va'n de tu cau hoi: nghe thu~t la gl? C6 kha httu? C6 nghia la mQt dinh nghia co y nghia? Hay mang nhieu y nghIa? Hoac Hi mQt the thong nha't ?

Hay nhu mQt phtic the? Nhu mQt trie't hoc my nghe (theo Hegel) phai gia dinh the' nao la cong trinh nghe thuat? l)~t va'n d~ nhu Ingarden: mQt tac ph~m nghe thu~t v~ van chuong (literarische Kunstwerk) trong m6i quan M gitra htru the luan,

chit d

â&#x201A;Ź 7/90

lu~n

19

v~

19

luh van chunng? Hay trong chi~u hu'dng hien tu'<jng luan, khdi to' kinh nghiem my hoc nhu Mikel Dufrenne nhhm phan tich cong trlnh ngh~ thu~t, khi xac dinh d6i tu'<jng my hoc phai gia dinh tri giac my hoc? D6 c6 phai I~ srt phuc hdi 9 nghia cua quan nang aisthesis nguyen thuy khi di tim co sd ciia kinh nghiern drta tIen cam giac va tri giac nhu nhii'ng quan nang tien nghiem? C6 the de'n gjn chan 19 - hieu theo ngl1 nghia hy lap I~ yen IQ - hay hi~u theo hiiy tao lil adequatio, chan 19 phi chan oia chan 19? Lam the' nao n6i ke't gil1a hai nguyen 19 - mQt thuQc v~ quan nang", mQt thuQc v~ lac dQng, nhir nhii'ng q.p d6i I~p trf nhien1ngh~ thu~t, md phong/sang tao, Heidegger khi lu~n v~ Nietzsche da liy tit mQt "chuong" trong quy~n Ba cda bQ t chi tdi quyi~ niinglDer Will zur Macht ciia Nietzsche lam pMn dju bai giang 1936-37: Y chi tdi quysn nang nhir the ngh~ thu~t vdi chd diem tai sao mQt ly gidi vi hat nhdn cda y chi tdi quyin niing phdi khiJi ddu vdi nghf thudt. Nhfi'ng ngu'<Ji theo Nietzsche sau-Heidegger da g~n vin d~ nghe thu~t vdi "chan If'. Tai sao? Xay dung nguyen Iy cho vi~c danh gia mdi co lien h~ vdi ngh~ thu4t? D1!a vao mQt each ngon mang s6 797 phat bieu: "Hien tu'<jng 'nghe nhan' v~n d~ hieu nhit" - VI di~u d~ dActhu trong ban chit ctia n6 lil hfi'u the ciia mQt ngh~ nhan, Lam mQt ngh~ nhan la phdi dem lai mQt cai gl chua titng hien hfi'u, mQt each the' bieu hien quyen nang lam ~c tinh co ban cda moi hfi'u, mQt each the' cua d<Ji s6ng - "hlnh thai thin quen nhit cda Hitu". Khi phan gidi du'<jc nam di~n ngon v~ ngh~ thu~t ciia Nietzsche nlnr hlnh th~ trong sang thin thuec nhit Clla 9 chi tdi quyen nang, the hi~n noi ngM nhan, co sd clla IDQi hfi'u, phan v~n dQng clla chil nghia lnr YO, Heidegger chi ra mQt di~u la quan niem nghe thuat cua Nietzsche drta vao l<Ji Ie clla ngu'<Ji sang ~o, khong phai neli ngu'<Ji cam thlJ,. Quan diem my hQc I~ quan diem clla ngu'<Ji dan dng nhu' nhfi'ng l<Ji Ie sau diy:"My hQc cho de'n nay I~ my hQc clla dan ba, Mi VI chi c6 nhl1ng ngu'<Ji hu'dng thlJ, ch

udi

7/91

nghe thuat mdi quy dinh nhtrng kinh nghiem ciia ho v~ 'cai gl la dep'. Trong moi triet h9C cho de'n nay biet tich nghe nhan."

Vdi Nietzsche thea Heidegger chi co my h9C dan Ong, khong co my h9C dan ba. Cling nhu khoa nhan thrrc lu~nJlogike episteme, luan lylethike episteme /my h9c/aisthetike episteme la nhan thrrc v~ ung ciia con ngu'()i d5i vdi cam giac, cam quan cling nhu' chting du'<;1c xac dinh the' nao. Tuy tit my hoc mdi xuflt hien tit the' IcY 18, nhung each thai nghien cUu nghe thu~t va cai dep "cling xua nhu suy niem v~ nghe thuat va cai dep trong tu nnmg phuong tay." Vi the' cua my h9C du'<;1c xac dinh VI "suy niern trie't 19 v~ ban chfft ciia nghe thu~t va ca cai dep khiJi ddu nhu the my h9C." Di~u do co nghia la qua trlnh tu' duy dii co do tnroc khi d~t cho no mot cai tit, co the Ia tret v~ ngon nguon (trong truyen thong hien nrong luan) co the Ia mot ke' thira lich Tuy nhien chilc chan su' viec thich hop vdi 19 lu~n ciia Heidegger khi ong d~t vffn d~ v~ Nguon g5c ciia cong trlnh nghe thuat/Der Ursprung des Kunstwerkes - ong khong truy ciiu nguon g5c nghe thuat rna la nguon g5c cong trlnh nghe thuat, Tai sao?

Bai vie't nay khong nham nghien ciru quan niern my h9C ciia Heidegger, nhung truy ciru nhtrng di lu~n my h9C: d~t vffn d~ "sir vat" my hoc nhu "doi giay" cua Van Gogh, nghich 19 cua chii nghia tl,l' nhien/hien thuc giua nhtrng ngiroi mac-xit, nhtrng khai niern my hoc mac-xit hay My the my h9C nhu the phan my h9C co kha hii'u...

Tit nghe thuat - cling lai tret v~ nguon g5c hy lap - techne, Trong mot luan van khac cua Heidegger khi d~t Cau hoi lien hc$ de'n khoa ky thu~t/Die Frage nach der Technik, ong nh~n xet tit techne khong nhtrng chi nhtrng sinh hoat tay nghe rna chi ca nhttng b<) mon nghe thuat - techne lien M vdi poiesis, sang tao. Mat khac tit techne lien ke't vdi episteme trong 9 nghia rongraiciia tri thiic, VI techne Ia mot phuongthtrcciia aletheuein, khai 1<) nhirng gl khong xufft 1<) cling nhu' hi~n di~n tru'oc ta, nhu'

xa

sa.

chu

de

7/92

me}t ngu'Cli th~ lam OOa hay d6ng tau la dii yen m(} me}t cai gl chua xu(t Ie} khi thu ~P vi~n canh va v~t lieu trong chien htrdng bob thanh viec xay dung. Nhu vh khoa ky thuat Iii me}t phuong tlnrc yen md, Ky thu~t la qua moo lam vi~c di til cai kh<i xric v~t ch(t len cai sieu kh<i xuc, trong tit by lap technites khong phdi di chi me}t cong OOan ~m tlnmng, My hoc nhu me}t ly lu~n v~ ngh~ thu~t xu(t Ie} ngudn g6c sieu hlnh khi dem cai dep "trong chuyin de}ng kep ne}i de}ng va ngoai de}ng dii cung hie'n cho giac quan cua chung ta ngay tit hien thi ban eMu ddng thiYi con dira chnng ta vao Hitu thi..." Chuydn de}ng kep nay Heidegger chi tit hy lap ekphanestaton. Cai dep hien thi di cho Hitu co thi hien di~n thong qua no nhu vay phai tr(} nen btt sac trong sang, hiiu theo nghia transcendens (nhu vi du trong tho cua Ponge: nu'c.1c va ly nu'c.1c - ly di cho mrdc xu(t Ie}, tf(} nen trong sang va chinh no lai lam cho ly nu'c.1c t'1 trong sang).

Bai Tdng bi~t hank ciia Tham Tam vdi rod d~u: Dua nglf(}i ta khong dua qua song hâ&#x201A;Źt site trong sang VI toan cau blnh thanh ctia n6; phai dQe nhir the' nao?

Dtta ngttiJi ta

khOng dtta qua song (1)

hay:

Dtta ngttiJi ta khOng dtta qua

song (2) hay:

Dtta ngttiJi ta khong dtta qua sOng (3)

chu dd 7/93

co It ra sau each xuoi va sau each dao ngiroc trong du true cua diu tho vdi nhttng hmh anh va y nghia. Gilles Deleuze khi than tom trilt hoc cda Kant trong b6n dinh thirc sang tao dii nhan ra su khac biet cila tac ph~m Phe phan thu ba ciia Kant vdi hai bQ phe phan tnrdc bdi va'n d€ trong Kritik der Urteilskraft "la lam sao mdt vai hien nrong xac dinh cai Dep dern lai cho y nghla nQi tai ciia thoi gian mQt chien kich phu thuoc tlf l~p, dem lai cho tri tl!~ng mQt kha nang (pouvoir) phan tinh tlf do, va dern lai cho trt nang mQt quyen nang (puissance) kha niem vo bien."iiiTrudc khi M c~p va'n d€ nay, Deuleuze dh lC1i cua Rimbaud lam d~ tit la "di dat toi cai khong biei bAng each pha th€ moi giac quan...mQt pha th€ moi giac quan lau dai, vo bien va co M thong". Trang diu tho ciia Tham Tam, chu the va khach th€ (ngu'C1i1ta) bi pha th€ (ngiroi-ta) bien dang thanh la lfim.

D6i giay ella Van Gogh - d6i vdi m6i trie't gia hien dai, c6 mQt nha hoa SI d€ u'a thich; M. Foucault chon Rene Magritte, J. Derrida chon Valerio Adami, G. Deleuze chon Francis Bacon.

M. Heidegger chdc hin chon Van Gogh khi ong chi n6i de'n tranh cua Van Gogh trong lu~n van Nguon g6c cua cong trinn ngh~ thudt va ngay ca vi du trong giao trinh Dua VaG Sieu hinh hoc. Nhu da n6i d tren, Heidegger khong di tim ngudn g6c nghe thuat, nhimg truy ciru ngudn g6c cong trinh nghe thuat: "Moi cong trinh nghe thu~t d~u quen thuoc vdi moi nguai, Tit nhitng cong trinh kie'n tnic va dieu kh~c c6 the tha'y dung len d nhtmg noi cong cong, trong nlnrng nha thCl va trong moi noi d. Nhftng cong trinh nghe thuat ciia nhtrng th<'Ji dai cling nlnr nhtrng dan tQc khac biet nha't ding du'<;Jc ca't giu trong nhttng suu t~p va trien lam. Neu chnng ta coi nlnrng cong trinh trong hien trang nguyen ven va khong lam chung ta tha't vqng, ke't qua la nhung cong trinh tI! nhien hi~n di~n nhu nhung slf v~t. Buc tranh treo tren tu'Clng thi cling nhu' khiu sung hay chie'c n6n. MQthqa phim nhu clla Van Gogh trinh bay mQt doi giay nba nong du'<;Jc dem di du ijch tir cUQc trl€n lam nay qua

c h u d i 7/94

CUQC trien lam khac, Nhi1ng cOng trlnh ngM thuat dlt<;fc chd di bhng tau OOIt than la'y til' vung Ruhr va g6 til' Rirng Den (Schwarzwald). Trong Th€ chi€n thlt Nha't, nhi1ng Tho tung ca ciia Holderlin dlt<;fc g6i trong nhii'ng ba 16 ciia Iinh cung vdi dung CQ thong nong. Nhi1ng tit ca cda Beethoven cit trong kho hang OOa phat hanh nlnr khoai tay trong thung... MQi cong trtnh d~u mang d~c tinh slf v~t nay... cong moo nghe thu~t con HI mQt cai gl khac va Vli<jt len tren y€u t6 slf v~t. Cai gl khac trong cong trinh ca'u tao ra ban cha't ngh~ thu~t. ChJ{c hin cOng trlnh nghe thu~t la mQt slf v~t lam ra, nhung no n6i len mQt di~u gl khac hon chfnh slf v~tJallo agoreuei. ..Trong cOng trinh nghe thu~t cai gl khac dli<jC mang d€n cung vdi slf v~t lam ra.

Mang d€n cung d6, trong nr hy lap goi la sumfullein."

Theo Heidegger, trong ngdn ngi1 tri€t hoc ke ca "slf v~t-tlf­ tai" (nlnr Kant dung de chi toan be? th€ gidi va ngay ca tlnnrng d€) Ib slf v~t xua't hic$n cling d~u goi la slf v~t. Khi n6i d€n slf v~t , d€n cong trinh la pMi n6i d€n trang bi, d~c tinh cOng cu cua slf v~t. La'y thi du d6i giay nha nong OOIt bltc hoa n6i tieng clla Van Gogh (ngliCJi da ve nhieu I~n nhi1ng d6i giay nhu v~iV). Ai cling bitt giay c6 the lam bbg da hay bhng g6, c6t de che chan va my vao vic$c dung de di lam viec ngoai ddng hay de khieu vli rna hlnh thdc va v~t lic$u co the khac nhau, Nlnr v~t phKm tinh dung cu la d ch6 thuc dung, Nhung chinh thuc dung la g11 Heidegger hoi: "Khi rna clning ta chi tlidng tli<;fng mQt d6i giay n6i chung hay chl nhln vao d6i giay tr6ng trdn, khong dung OOIt teen btic tranh, chung ta se khong bao giCJ phat hic$n dli<;fc ban the dung CQ ciia dung CQ thuc slf la gr. Trong bltc hoa ciia Van Gogh, chUng ta cling khong the n6i d€n vi tri Clla d6i giay nay. Khong c6 gl chung quanh d6i giay nhA n6ng nay de xem n6 c6 the thuQC vao dau - chI mQt kh6ng gian khong xac dinh. Ngay d nhi1ng Idp da't tU' ddng ruQng hay 16i di bam vAo chung de it fa chltng to doi giay da dli<jc dung cling kh6ng c6. ChI mQt doi

chu di 7/95

giay nha nong, khong c6 gl hen. Tuy v~y ... tit khoang tr6ng den a ben trong dii seJn cua doi giay, budc di nhoc nhan cua nha uong 1<5 lQ. Trong ve nang n~ tho kech cua doi giay la sl! ngoan cu'eJng tich luy ciia birdc di cham rai ciia ba qua nhl1ng lu6ng cay trai dai ti{p va d<5ng bQ tren canh d<5ng gi6 chunng l<5ng IQng. Tren ldp da giay la sl! im u'dt va phl nhieu cua da't.

Dudi g6t giay hrdt qua sl! co quanh cua con du'eJng ruong khi bu6i chieu xu6ng. Trong doi giay rung len tie'ng goi th~m cua da't, tang phim yen tinh cua n6 mang lai nhtrng hat chin va sl! tl! khudc tit ciia n6 v~ canh dieu tan bO hoang cua canh d<5ng long gi6. Trang bi nay con tran ng~p niem xao xuyen khong tha than cung nhir ni~m tin chdc vao thuc phim, niem vui khong n6i len leJi lai c6 them nhu du chiu dl!ng, sl! run riy tnrdc hie Him bdn si{p de'n va rung mlnh tdi canh tii' vong de doa chung quanh. Trang bi nay thuoc v~ ddt va n6 du'<;1c che chd trong the' gidi cua ngtteJi phu nil nha nong ."

Nhtrng van M Heidegger d~t ra la: sl! v~t, cong trlnh nghe thuat hien dien trong mQt the' gidi, cong cu, thuc dung, Ta't cii nhtrng di~u nay c6 lien M vdi chan ly, V~y chan 1:9 trong nghe thuat the' nao? Derrida tim tha'y ngu'eJi d~t cau hOi a'y la mdt hoa si, Cezanne trong mot bit5u ngl1chinh Derrida se dung lam tieu d~ quyen sach ong vie't: Chan 1:9 noi hQi hoa. Va Derrida cung dii phat hien ra cai ri{c r6i trong "doi giay" ciia Van Gogh chung quanh cuoc trao d6i thu tit gitta Martin Heidegger va Meyer Schapiro, nha chuyen luan v~ Van Gogh. MQt ngtmi ngay tit 1935 luan v~ doi giay la thuoc v~ nha nong (ein Paar Bauernschuhe) nlnr nlnrng doan van d~n tren. MQt ngueJi ba mu'di ma'y narn sau phan hac l~p doan tren va cho doi giay thuQC v~ ngu'eJi a thanh thi, n6i chinh xac hdn d6 la doi giay cua chinh nghc% nhan ky ten Vincent (Van Gogh). Phan doan mang :9 nghia xet xii', c6 nghia tranh lu~n nhu' trttdc t\lIlg dlnh.

SI! khac bic%t gil1a hai ngu6n g6c 1y lich, vdi Heidegger la nha chtl d~7/96

nong, ngtt<Ji c~m r~ l1 mQt noi va vdi Schapiro la ngttCJi thanh thi, ngtt<Ji htu dan ma't g6c r~. Derrida bay to thai dQ: "Tdi thtt<Jng bi thuyet phuc v~ cai ta't ytu vii'ng chdc trong va'n d~ cua Heidegger, ngay eel neu n6 c6 lq,p lai l1 day, theo nghia t6t nha't hay xa'u nha't cila til' ngii', tritt hoc truyen th6ng v~ nghe thu~t...Nhttng m6i Ib toi xem doan van liy lirng n6i v~ "mQt btic tranh n6i tieng clla Van Gogh" nhu mQt thoi khoang suy s'!p tham thitt, nuc cttCJi va c6 trieu chrrng benh hoan, c6 y nghia."

Derrida dtt<Jng nhu Itt<Jng 111 khi ong vitt: Rao bttdc chan (precipitation du pas) c6 Ie la di~u ngttCJi ta khong thi tranh khi d6i dien vdisl1 thOi thuc ciia "birc tranh n6i titng" nay. E>tn khi hOi doi giay la gl khi khong lam vi~clkhong bttdc di? Ntu di chting sang mQt ben, giii' lai trong khoang th<Ji gian ngdn, dai hay vinh vi~n khong dung dtn nii'a? Chung c6 y nghia gi?

Chung dang gi? ...E>6 la Chll d~, dtt<;1C thong bao. N6 trl1 lai cham, Nhttng luon ludn qua nhanh - rao bttdclkhong vQi (pas de precipitation).

"Hdi phuc" nlnr mQt tieu d~ trong tac ph«m db teen ciia Derrida ham ngu tai l~p co sl1 cua cong trmh, ctlng nhir xay dung trang thai sl1 v~t trong nQi dung ciia n6. E>Qc Heidegger l~p co sl1 cho doi giay khi d~t n6 vao ban chan ngtt<Ji phu nO' nha nong lao tac teen canh ddng, con Schapiro cQt n6 vao chan Van Gogh. Trong quan diim ciia Heidegger, sl1 v~t con «n d!u dttdi co sl1 nh~n thitc ciia sT! v~t nhtt ngtfCJi hy lap goi la hypokeimenon. Trong hoa ph«m, doi giay l1 trong ffiQt khong gian khong xac dinh - nghia la khdng c6 co sl1. E>i hdi phuc co sl1, doi giay phai g~n vao da't, ntu khong mu6n n6i la cQt vao chan con ngtf<Ji g~n b6 cMt che vdi mclnh da't. Khi Heidegger mu6n di tim ban ch(t ella chb ly, cli chan ly vln luon bi VT{.c sau ngon ngii' che khu!t. Ngon ngii' va giay d~u tach r<Ji. Sl1 phan cach din dtn thitt l~p nhii'ng khai ni~m cho sl1 v~t tren cd sl1 clla san ph«m. E>6i nghich giii'a Schapiro va Heidegger

chu d2 7/97

v~ cling nhtrng giay tren tranh

la

d6i nghich giira thirc tai vt!c sau, khong phai giil'a tt! nhien va nghe thuat.

va

Chan ly trong nghe thuat co kha htru? D6i vdi Heidegger dirong nhu khong phai d noi da't nude, con ngiroi va nr nrdng, nhung trong v~n dQng ven rod m6i quan h~ giua sang tao, tu' duy va tai Mu. Trong tho Rene Char, Francis Ponge hay Paul Celan Sl! tach rCli cua chil ra khoi bQ ngon ngil nhu mQt thach d6, ch6i bO khai niern nghe thuat truy~n th6ng.

Herman Rapaport d6i chieu mot doan tho ngdn cila Celan: Was Geschah? Der Stein trat aus dem Berge.

Wer erwachte? Du und ich.

Sprache, Sprache. Mit-Stem. Neben-Erde, Armer. Offen. Heimatlich.

Wohin gings? Gen Unverklungen.

Mit dem Stein gings, mit uns zwein.

Herz und Herz. Zu schwer befunden.

Schwerer werden. Leichter sein.

SI! v~t gl xay de'n? Tang da bu'dc xu6ng mii.

Ai tlurc gidc? Ban va toi.

Ngon ngil', Ngon ngil'. Cung-tinh ni. Bendia cc1u.

Ngheo di. Mo rong, Que nha,

vÂŤ dau? v~ ch6n khong tan.

D6ng hanh vdi da tang, vdi doi tao Trai tim va trai tim. XU' cho nang, Trd thanh nang bon. Hay nhe bdt di, M6i phien khuc tho rod dc1u bang diu hoi, ke't cung b~ng nhtrng tt't, doan ngan d~y §n mat. Nhu mQt v~n tho Tan Da: CU'adQng Dftu non Du'Clng 16i cii

chl1 di 7/98