Landschapsbeheer Groningen seizoensmagazine #1 december 2016

#1

Nieuwsbrief april 2016

Foto: Marianne Dobbe

Samen houden we het landschap mooi!

Landschapsbeheer versterkt ‘Lijnen in het landschap’ Prijsvraag beste idee buurtboomgaard

2 3

Werkgroep Kerkuil Op stap: Soldatendyck Provincie maakt belofte over landschap waar

4 5

6

Landschapsbeheer versterkt ‘Lijnen in het landschap’ Wegbeplantingen, maren en dijken geven het landschap structuur en maken het leesbaar. De kwaliteit van deze cultuurhistorisch waardevolle ‘lijnen in het landschap’ laat echter op veel plaatsen te wensen over. Landschapsbeheer Groningen geeft ze daarom via het leefbaarheidsprogramma ‘Dorpsvisies en landschap’ een kwaliteitsimpuls.

Voor de uitwerking van de plannen voor de maren en dijken in het aardbevingsgebied, werkt Landschapsbeheer samen met Waterschap Noorderzijlvest, voor de wegbeplanting met de Stichting Bomenwacht Groningen. Ook gemeenten en de provincie worden, als eigenaren en beheerders van de ‘lijnen in het landschap’ nauw bij de invulling betrokken.

landschappelijke waarde verloren. Ze meanderen nog wel door het landschap, maar met hun steile, beschoeide oevers zijn ze veel van hun oorspronkelijke bewoners en charme kwijtgeraakt.

Door - waar dat in het landschap past - bomen en struiken langs de wegen te versterken en natuurlijke oevers langs de maren te herstellen, wordt de historie van het landschap weer zichtbaar en de ecologische waarde versterkt. Kleine zoogdieren krijgen hun natuurlijke habitat terug. En dat is niet alleen van belang voor de flora en fauna, het maakt het landschap ook veel aantrekkelijker om in te wonen, werken en recreëren.

Vogelrijke oevers Met ‘Lijnen in het landschap’ werken al deze partners samen aan het versterken van de samenhang in en de kernkwaliteiten van het landschap. Dat is nodig omdat grote delen van deze lijnen zijn verdwenen of in slechte staat verkeren.

Ziekten als de essentaksterfte hebben gaten geslagen in de wegbeplantingen. Maren hebben met verlies van een aantal van hun historische functies vaak ook deels hun natuur- en

Lente in aantocht Met de lente in aantocht is het voor Landschapsbeheer Groningen aanpoten in de uitvoering. Zeker dit jaar. Door de vele regen in de afgelopen maanden was het gewoon te nat om te kunnen aanplanten. We hopen nu dat de temperaturen niet te snel omhoog vliegen zodat we het geplande nieuwe groen nog tijdig de grond in kunnen zetten. En laat dan de lente maar komen.

Wij warmen ons in ieder geval al op. De zeisbrigade haart de zeisen en ook de kerkterreinvrijwilligers staan in de startblokken. Dit jaar bestaat ons samenwerkingsproject met Stichting Oude Groninger Kerken 15 jaar. Dat vieren we in september met een symposium waarop we alle opgebouwde expertise delen met geïnteresseerden. Daarmee verzilveren we ook de Gouden Terebinth die we begin dit jaar voor ‘Kerken in het Groen’ ontvingen.

Verder gaan we samen met bewoners, eigenaren en landschapsarchitect Wim Boetze aan de slag met een schets voor het Waddenfondsproject ‘Een eindeloze Horizon, herstel van Oldamtster weidsheid’ en maken we een start met de diverse projecten waarvoor we in januari groen licht kregen van de provincie Groningen. Dit zijn vrijwel allemaal projecten waarin we met meerdere partijen samenwerken in het landelijk gebied. Bijzonder is dat we naast herstel ook

2

gezamenlijk gaan werken aan beheer. Een serieus begin van de uitvoering van het convenant Landschap.

Tot slot wijs ik alle bewoners van het aardbevingsgebied nog graag even op de mogelijkheid om plannen in te dienen voor het deelproject wierde- en lintdorpen uit het programma Dorpsvisies en landschap. Meer informatie hierover op onze website en we zien de goede ideeën graag komen.

Jacqueline de Milliano, directeur Landschapsbeheer Groningen

Landschapsbeheer beloont beste idee buurtboomgaard Om het project Groene knopen, Rode draden feestelijk af te sluiten, schrijven Landschapsbeheer Groningen, Friesland en Drenthe een prijsvraag uit voor het origineelste, mooiste of verrassendste idee voor een buurtboomgaard. De winnaars gaan na de slotmanifestatie op 1 oktober naar huis met 500 euro voor de uitvoering van hun plan.

Een buurtboomgaard is een paradijsje voor mens en dier.

Het is een prachtige ontmoetingsplek voor buurtbewoners, die uitnodigt om samen activiteiten te ondernemen. Denk aan een buurtbarbecue onder het bladerdak in de zomer, een gezamenlijke oogstdag in het najaar of het opzetten van een snoeiploeg voor het onderhoudswerk in de winter.

Veel dieren vinden er voedsel of een plek om te rusten of te broeden.

Prijsvraag ‘Onze boomgaard is goud waard!’

Heeft jullie buurt of dorp een geweldig plan voor uitbreiding van een boomgaard of een prachtig idee voor de realisatie van een nieuwe groene knoop of rode draad? Aarzel dan niet, zet het plan op papier en doe mee aan onze prijsvraag ‘Onze boomgaard is goud waard!’ en wie weet winnen jullie een mooi startbedrag voor de uitvoering. Alle plannen worden beoordeeld door een deskundige jury onder leiding van professor evolutionaire ecologie Louise Vet van de Wageningen Universiteit. Kijk snel op onze website voor de spelregels!

Maatwerk voor groei Agrarische bedrijven mogen in Groningen alleen uitbreiden buiten het bouwblok als ze een erfinrichtingsplan opstellen en uitvoeren; de maatwerkmethode. Dit zorgt ervoor dat de nieuwbouw landschappelijk goed wordt ingepast en dat de kwaliteit van het landschap wordt behouden.

Samen met de stichting Libau, adviesorganisatie voor ruimtelijke kwaliteit, helpt Landschapsbeheer Groningen agrariërs om de maatwerkmethode te doorlopen en aan de voorwaarden van gemeenten en provincie te voldoen. In zes stappen voert onze maatwerkmethode hen van goed en haalbaar plan tot uitvoering.

Stappenplan Onze maatwerkmethode biedt een aantal voordelen. Zoals de naam al aangeeft, leidt het stappenplan altijd tot een op maat gesneden erfinrichtingsplan, dat uitgaat van de functionele wensen van de eigenaar en tegelijk bijdraagt aan de ruimtelijke kwaliteit. Daarbij profiteren agrariërs van de ruime ervaring die Libau heeft met welstandstrajecten en

de grote deskundigheid die Landschapsbeheer heeft opgebouwd in het opzetten, uitvoeren en beheren van erfinrichtingsplannen.

Deskundig en snel Met onze maatwerkmethode kunnen erfinrichtingsplannen in de meeste gevallen binnen één maand worden gemaakt.

Door het stroomlijnen van alle procedures op het gebied van planologie, archeologie en, indien van toepassing, monumenten, komt ook de vergunningverlening over het algemeen snel rond. De methode zorgt dus voor een snel proces met een korte doorlooptijd. En doordat alle stappen in één pakket worden aangeboden, zit er voor de boeren zelf ook relatief weinig regelwerk aan.

Landschapsbeheer krijgt Anbi-status Sinds begin dit jaar heeft Landschapsbeheer de ANBI-status. Dat wil zeggen dat donaties aan onze stichting aftrekbaar zijn van de belasting. Om voor deze status in aanmerking te komen, moet een organisatie op haar website duidelijke informatie geven over haar beleid en bestuursstructuur. Deze informatie vindt u op onze website onder ‘over ons’. Hier vindt u ook meer informatie over hoe u Landschapsbeheer fiscaal aantrekkelijk kunt ondersteunen.

3

Werkgroep Kerkuil zet zich in voor behoud van een prachtige uil Toen de Werkgroep Kerkuil in 1967 werd opgericht, waren er twee tot vier broedparen in Groningen. Het aantal vrijwilligers nam toe van een handjevol tot ruim dertig in de jaren ’90. Het aantal broedgevallen steeg mee. Vorig jaar telde de werkgroep een absoluut record: 251 paar.

e Eijk ndré A s ’ o t Fo

ar

En ondertussen...

Er gebeuren nog veel meer dingen, omdat we niet alles uitgebreid in de nieuwsbrief kunnen plaatsen, volgt hieronder een aantal korte berichtjes. Voor meer informatie over deze onderwerpen kunt u kijken op onze website. Wilt u op de hoogte blijven? Like dan ook onze Facebookpagina!

Op 2 februari kwam wethouder Rien Honnef van Leek een handje helpen bij het project Herstel singels in het Zuidelijk Westerkwartier. Samen met ‘onze’ Rinus Hagenauw was hij actief op Landgoed Nienoord. RTV Noord maakte opnamen.

De kerkuil is sterk afhankelijk van zijn prooi. Het liefst eet hij muizen, en dan vooral de veldmuis.

De soort kent arme- en piek jaren. In piekjaren kan de kerkuil wel drie legsels produceren. Een piek ontstaat vooral als de veldmuis zich op de klei vestigt. Daar wordt dan massaal gebroed. Op de zandgronden profiteert de kerkuil ook van andere soorten en schommelt het aantal minder sterk.

De Nationale Boomfeestdag bestaat al bijna een eeuw! Elke derde woensdag van maart gaan leerlingen naar buiten om jonge bomen aan te planten. In Groningen deden dit jaar zeven scholen mee aan dit landschapsfeest: in Appingedam, Rodeschool, Pekela, Beerta, Warffum en Haren. Landelijk waren 115.000 kinderen actief.

De kerkuil broedt graag in gebouwen. De werkgroep helpt ze hierbij door nestkasten te plaatsen in boerenschuren. Die worden echter steeds vaker gebruikt als opslagplaats van caravans, old-timers of antieke meubelen. Daardoor staan deze broedlocaties onder druk.

Ook het gebruik van muizengif bedreigt de kerkuil.

Dit wordt niet afgebroken in het lichaam van de uil en na tien vergiftigde prooien legt ook hij het loodje. Voorlichting en het bieden van alternatieven is daarom een andere belangrijke taak van de werkgroep. Daarvoor kan de werkgroep versterking gebruiken! Dankbaar werk, volgens lid van het eerste uur André Eijkenaar. “Het behouden van deze prachtige uil voor Groningen moet breed gedragen worden!”

na

Landschapsbeheer en Stichting Oude Groninger Kerken winnen Gouden Terebinth! De prijs is uitgereikt door Terebinth, vereniging voor funeraire cultuur tijdens haar nieuwjaarsbijeenkomst. De prijs is aan ons uitgereikt voor onze pioniersrol in het in stand houden van grafmonumenten en begraafplaatsen.

Afscheid en welkom In februari nam Annette van Velde afscheid als bestuurslid van Landschapsbeheer Groningen. Van Velde was vanaf december 2011 lid van ons bestuur, waarin ze vanuit haar kennis van de agrarische sector een waardevolle bijdrage heeft geleverd aan onze organisatie. Haar plaats is overgenomen door Alma den Hartog, eveneens actief als bestuurder van LTO-Noord in Groningen. De agrarische sector blijft daarmee goed vertegenwoordigd in ons bestuur.

4

Alma den Hartog

13

Op Stap:

Soldatendyck Bourtange, 6 km

Het Bourtangerveen was een natuurlijke grens tussen Groningen en Ost-Friesland, alleen begaanbaar via tangen of zandruggen. Bij onmin met de buren waren de routes door het veen goed af te sluiten. Dat heeft de bisschop van Münster, Bommen Berend, geweten. Oude veldnamen als Munsterse Kampen doen nog aan zijn belegering denken.

Het stervormige verdedigingswerk Bourtange is op zich al een kunstwerk. Schoonheid en functionaliteit gingen ook op militair gebied goed samen. Anderhalve eeuw geleden verloor de vesting haar functie. Dankzij de reconstructie (vanaf 1971) kunnen we nu genieten van een bijzonder landschap met veel historische elementen.

De galg aan de Nieuwwerksweg herinnert aan een andere kijk op schuld en boete. Oost-Groningen kent nog een aantal oude galgenveldjes of –bulten, omgeven met verhalen over hekserij, marteling en terechtstelling. Vaak zijn aan deze locaties bijzondere (spook)verhalen verbonden.

In tijden van gevaar lag Bourtange als een eiland in ondiep water. Deze ‘natte horizon’ wordt nu weer hersteld. Stichting Het Groninger Landschap beheert dit gebied en organiseert er excursies. Langs het Soldatendijkje groeien zeldzame planten als gagel, Zwolse anjer, verfbrem en muizenoor.

Deze route is een van de 34 routes op de nieuwe website van Wandelen in Westerwolde in samenwerking met Marketing Groningen. Een verwijzing vindt u op de, eveneens nieuwe website van de stichting: www.stichtingwandeleninwesterwolde.nl.

Foto’s: westerwolde.groningen.nl

5

Provincie maakt belofte over landschap waar

Landschapsbeheer gaat van start met pilot gebiedsgericht beheer Bij zijn aantreden vorig jaar, beloofde het college van Gedeputeerde Staten dat het Groninger cultuurlandschap meer aandacht zou krijgen. Die belofte loste het begin dit jaar in met de toezegging van 2 miljoen euro subsidie voor tien projecten die gezichtsbepalend zijn voor het landschap. Voor ons betekent dit dat we met zeven projecten kunnen werken aan de kwaliteit van het landschap.

Een kwart van de subsidie gaat naar de ondersteuning van het programma ‘Dorpsvisies en landschap’ voor versterking van de leefbaarheid in het aardbevingsgebied. Daarnaast krijgen drie van onze succesvolle langlopende projecten dankzij de subsidie de komende jaren een vervolg. Naast Kerken in het Groen zijn dit de boerenervenprojecten waarmee we de karakteristieke slingertuinen voor het Groninger landschap behouden en monumentale erven helpen herstellen.

Groene Parels In Haren en het zuidelijke deel van de stad Groningen zijn we inmiddels begonnen met een eerste inventarisatie voor een nieuw project: ‘Groene Parels van het Noorden’. Hiermee willen we de landgoederen en buitenhuizen die kenmerkend zijn voor het karakter van dit gebied hun glans teruggeven.

‘Groene Parels’ borduurt voort op het succesvolle project ‘De Drentse Driehoek, binnenkomer met allure’ van Natuurmonumenten.

De landgoederen aan de zuidzijde van de stad Groningen herinneren aan de welvaart van weleer. Die geschiedenis willen we weer zichtbaar en herkenbaar maken door beeldbepalende elementen te herstellen. Met hun bosgebieden, lanen, landerijen en tuinen zijn de landgoederen en buitenhuizen belangrijke dragers van de identiteit van het gebied.

Ze vormen een groene gordel langs de Hondsrug. Door het Groninger deel van deze gordel te verbinden met het Drentse en te zorgen voor recreatieve faciliteiten, routes en groene verbindingen tussen het landelijk gebied en de stad, wordt het gebied als geheel bijzonder aantrekkelijk

6

voor recreanten en toeristen. In dit project werken we samen met de betrokken gemeenten, bewoners en vrijwilligers, met de eigenaren van de landgoederen en voor het recreatieven deel met Marketing Groningen en Geopark de Hondsrug.

Landschapsbeheer In hetzelfde gebied gaan we aan de slag met een pilot voor een gezamenlijke, gebiedsgericht aanpak voor het beheer van het landschap. Hiermee geven we uitvoering aan het landschapsconvenant. Onder de noemer ‘Gebiedsaanpak Landschap Gorecht’ gaan we samen met de Agrarische Natuurvereniging Stad en Ommeland, de gemeente Haren, Staatsbosbeheer en het Groninger Landschap op zoek naar de beste manier om dit bijzondere kleinschalige landschap met zijn houtwallen en hagen duurzaam te onderhouden. De brede aanpak sluit aan op aanbevelingen van de werkgroep van de Regio Groningen Assen, die het beheer heeft verkend.

Naast het behoud van het landschap is het doel ook een duurzame samenwerking tot stand te brengen die nu en in de toekomst uitvoering kan geven aan een ‘Actieplan Landschap’ waarmee de kernkwaliteiten van het gebied worden veiliggesteld. Burgerbetrokkenheid speelt hierin een belangrijke rol. Ook willen we in deze pilot ervaring opdoen met het inzetten van een workpool van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Met de honorering van de subsidieaanvraag voor deze pilot laat de provincie zien dat de uitvoering van het Landschapsconvenant haar ernst is. Wij pakken die handschoen graag op.

ng

evi g m o w Jou

NLDoet Op 11 en 12 maart was het weer NLDoet, de dag waarop in heel Nederland duizenden vrijwilligers klussen doen. Via Landschapsbeheer Groningen is op verschillende locaties gewerkt. Zo zijn er wilgen geknot in Haren en vogelkastjes gemaakt én opgehangen in Leermens.

Dank aan alle vrijwilligers die op 11 en 12 maart voor de groene leefomgeving in touw zijn geweest!

Agenda Wad een workshop za

16 apr za

21 mei wo vr/za/zo

02 apr 3-5 juni zo

12 juni

Er wordt een kweldertocht uitgezet die start vanuit Noordpolderzijl.

De groep gaat onder begeleiding van een historicus en bodemdeskundige boringen verrichten. De tocht is geconcentreerd rondom de historische figuur abt Emo van Huizinge (1175-1237). Tijd: 14.00 - 17.00u.

Kosten: E10,00 per persoon. Opgeven: info@erfgoedpartners.nl

Maaicursus en hooifeest in Tuinwijck Tuinwijck (Helperzoom 8, Groningen) viert de Lente tijdens Fete de la Nature met een maai en hooifeest. Ervaren zeisers geven een cursus voor leden van de vereniging en kinderen mogen meehelpen het gras te verzamelen. Ook is er de jaarlijkse stekjesmarkt. Tijd: 10.00- 15.00u.

Festival OVERdeVLOED voor Waddenfietspad Met een groots opgezet singer-songwriterfestival wordt op 4 juni de opening van het fietspad van ‘Kiek over Diek’ gevierd. Een festival over maar liefst 90 km Groningse dijk. Van Lauwersoog naar Nieuw Statenzijl. Langs het net nieuw aangelegde fietspad van 90 kilometer.

Meer informatie: www.festivaloverdevloed.nl

Meeden tussen Veen en Klei Mooie tocht aan de rand van de Veenkoloniën langs Meeden via Westerlee terug naar Beneden Veensloot. Hier zie je de Oldamster boerderijen en het landschap van de vervening. Lengte: 18 km. Duur: ± 3 uur.

Start: 13.30u, Parkeerplaats Duurkenakker aan N33 Meeden.

www.veenkoloniengids.nl

Wil je ook een groene activiteit onder de aandacht brengen? Laat het ons weten. We plaatsen hem graag in de groene agenda op onze website.

Recordaantal vrijwilligersuren Afgelopen weken zijn we druk bezig geweest met het verzamelen van gegevens voor ons jaaroverzicht. Daarvoor hebben we ook weer al het vrijwilligerswerk in kaart gebracht.

We kwamen dit jaar op een recordaantal vrijwilligersuren

voor het landschap: 19.985! Het onderstreept onze stelling dat het landschap niet zonder vrijwilligers kan! Weten waar is gewerkt en wat het resultaat was van al die noeste arbeid? Je vindt het jaaroverzicht op onze website.

7

Like onze facebookpagina en blijf altijd op de hoogte!

Als eerste onze nieuwtjes weten, mee doen aan leuke wedstrijden en leuke, mooie foto’s bekijken. Maar ook uw mening aan ons laten weten of uw foto’s met ons delen :)

Afgesloten

Boerderijen langs de Waddenkust Op 31 maart vindt de officiële afsluiting plaats van het project Boerderijen langs de Waddenkust.

Dankzij de bijdragen van het Waddenfonds, de provincie Groningen en de waddengemeenten hebben LTO Noord, Libau en Landschapsbeheer sinds 2010 op 24 boerderijen en/of erven deelprojecten kunnen realiseren. Doel van het project was een rijk palet aan voor het Groninger waddenlandschap kenmerkende boerderijen te behouden en te ontwikkelen. Zo zijn er onder meer vijf nieuwe, eigentijdse stallen gerealiseerd die passen in dit landschap.

Colofon

Redactie

Uitgegeven door:

Fotografie: Lanschapsbeheer Groningen, tenzij anders vermeld.

Nieuwsbrief 24e jaargang nummer 1/2016 ISSN 1388-0861 Landschapsbeheer Groningen Roderwolderdijk 60, 9744 TH Groningen tel.: (050) 534 51 99 www.landschapsbeheergroningen.nl

Riek Guikema Schrijfburo Andre Eijkenaar

Eindredactie: Ine Bielevelt en Joke Schaapman Vormgeving: www.hehallohoi.com

Ontvangt u de nieuwsbrief voortaan liever digitaal? Mail dan uw gegevens naar info@landschapsbeheergroningen.nl.