Landschapsbeheer Groningen seizoensmagazine #3 september 2015

#3

Nieuwsbrief sept. 2015

Foto: AndrĂŠ Eijkenaar

Samen houden we het landschap mooi!

Boomgaard is een klein natuurgebiedje

2 Bijen-praktijkdag voor vrijwilligers 3

Mien toentje Op stap: Fruit- en druivenroute Klimploeg

Jouw omgeving

4 5 6 7

Boomgaard is een klein natuurgebiedje Een goed onderhouden hoogstamboomgaard is een feest voor mens en dier. Het is een klein natuurgebiedje waarin je de seizoenswisselingen met alle zintuigen beleeft: de overdadige bloesem in het voorjaar en de heerlijke oogst in de zomer of herfst.

Ook insecten en vogels houden van fruitbomen. Ze bieden volop voedsel en schuilplaatsen om te rusten en te broeden.

Wist u bijvoorbeeld dat de steenuil graag in de holten van een fruitboom broedt. Goed onderhoud van de bomen is ook voor hen van belang. Wilt u zeker weten dat uw hoogstamfruitbomen in topconditie zijn, dan kunt u lid worden van onze vruchtbomenwacht. Die controleert de conditie van uw bomen en geeft onderhoudsadvies.

Het onderhoud zelf zit niet in het abonnement van de vruchtbomenwacht. U kunt ook een beroep doen op de vruchtbomenwacht. Dan komt een aantal vrijwilligers onder leiding van een professionele voorman bij u snoeien tegen een bijdrage in de kosten.

Heeft u zelf plezier in het onderhoud? Volg dan de snoeicursus van Landschapsbeheer. En mocht u de smaak te pakken krijgen, dan bent u natuurlijk ook van harte welkom als vrijwilliger bij de vruchtbomenbrigade.

Meer weten? Kijk op www.landschapsbeheergroningen.nl onder biodiversiteit.

Waarom snoeien?

“De eerste zes tot tien jaar hebben vruchtbomen vormsnoei nodig. Dan krijgen ze een sterk gestel (kroon), waarmee ze vele honderden kilo’s vruchten kunnen dragen. De oudere vruchtbomen snoei je om de kroon open te houden. Hoe meer zon in de boom schijnt en wind door een boom kan waaien, hoe minder ziektegevoelig een boom is. Bovendien zorgt de zon dat alle vruchten goed afrijpen en een blos krijgen.” Menso Martens, voorman vruchtbomenwacht De vruchtbomenwacht werkt in de hele provincie. Dankzij de steun van de Nationale Postcodeloterij profiteren de ruim tweehonderd leden van professioneel advies over hun fruitbomen. U kunt al lid worden als u twee of drie hoogstamfruitbomen heeft.

Herfsttij Met de herfst komt ook het einde van het jaar in zicht. Voor onze organisatie is dit de tijd van het afronden van een aantal projecten, maar ook van het ontwikkelen en opstellen van nieuwe plannen en initiatieven. Er is bij ons dan ook geen sprake van een herfsttij.

Het mooie van een aantal van de nieuwe ontwikkelingen en initiatieven is dat ze goed illustreren dat de samenwerking in de gebieden echt vorm krijgt. Daarmee wordt invulling gegeven aan het Landschapsconvenant dat we dit voorjaar tekenden. Het gaat nog niet zo voortvarend als wij dit het liefst zouden zien, maar er komt wel degelijk iets op gang.

Een goed voorbeeld hiervan is het project ‘Een eindeloze horizon, herstel van Oldamtster weidsheid, waarvoor wij vlak na de zomervakantie een aanvraag hebben ingediend bij het Waddenfonds. Met dit project beogen we samen met collega-organisaties, de gemeenten Delfzijl en het Oldambt en bewoners de identiteit van het gebied weer beter beleefbaar te maken. Wij hopen dat het een stimulerende aanzet is voor verdere samenwerking in het Oldambt om de kwaliteit van het landschap te versterken.

2

Dat geldt ook voor de activiteiten die we, voortvloeiend uit de Dialoogtafel kunnen gaan initiëren in het aardbevingsgebied. Samen met bewoners kunnen we hier aan de slag met en in het landschap om de kwaliteit van de leefomgeving te verbeteren. Ook hierbij kan een stevige basis voor samenwerking in de regio worden gelegd.

Daarnaast breekt in de herfst ook de drukte in het uitvoeringswerk weer aan. De Natuurwerkdag op de eerste zaterdag van november geeft daarvoor een mooi startschot. Vorig jaar deden er in Groningen een recordaantal van 770 vrijwilligers mee, waaraan het prachtige herfstweer ongetwijfeld heeft bijgedragen. We hopen dat de weergoden ons weer goedgezind zijn, zodat we dit jaar op 7 november minimaal het record van 2014 kunnen evenaren.

Jacqueline de Milliano, directeur Landschapsbeheer Groningen

Project molenbiotoop krijgt vervolg in Slochteren Molens zijn afhankelijk van hun omgeving.

Vangen ze geen wind, dan kunnen ze niet werken. In Zuurdijk heeft Landschapsbeheer de omgeving van de molen zo heringericht dat deze weer goed in de wind staat. Dit project krijgt nu een vervolg. Tot eind 2016 gaan we op zes locaties aan de slag. We beginnen in Harkstede.

De Stel’s Meulen in Harkstede dateert van 1851. In de jaren 60 van de vorige eeuw raakte hij in verval. Maar sinds de molen in 1982 door de Slochter Molenstichting helemaal werd gerestaureerd, draaien de wieken van meer dan twintig meter lang weer bijna als vanouds. Vrijwillige molenaars stellen hem regelmatig in bedrijf. Dit is goed voor het onderhoud van de molen. Om hem weer optimaal te laten functioneren, gaat Landschapsbeheer de biotoop van de molen opknappen samen met de bewoners en in samenwerking met het Groninger Molenhuis en de Molenstichting Middenen Oost-Groningen.

Dorpswerk De eerste voorlichtingsavond is inmiddels gehouden en het (her)inrichtingsplan ligt op de tekentafel. Dit najaar worden de windvangers aangepakt, maar van ‘kaalslag’ zal zeker geen sprake zijn, verzekert projectleider Geert Schoemakers. Een aantal populieren wordt geknot en naaldbomen en zieke kastanjes maken plaats voor nieuw, streekeigen en lager groen. Landschapsbeheer neemt het kap- en knotwerk voor haar rekening, de bewoners voeren de rest van het plan onder deskundige begeleiding uit.

Na Harkstede volgen nog vijf molens. Te beginnen met de molenbiotoop van drie poldermolens langs de Groene Dijk in Slochteren. Alle molens zijn eigendom van onze projectpartner de Molenstichting Midden- en Oost-Groningen, waarin de Slochter Molenstichting is opgegaan.

Groningen zoemt ook tijdens bijen-praktijkdag voor vrijwilligers Hoe maai je zo dat de wilde bij ervan kan profiteren? En wat kun je verder doen om de bij een beetje te helpen?

Op dinsdag 22 september organiseren Landschapsbeheer Groningen, de Milieufederatie en Natuurmonumenten een ‘bijen-praktijkdag’ voor alle groene vrijwilligers die geïnteresseerd zijn in (het behoud van) de wilde bij.

Bijen zijn onmisbaar voor mens en natuur. Ze zorgen voor bestuiving van veel wilde planten en geteelde gewassen.

Zonder bij geen nieuwe vruchten en groenten. Maar het gaat slecht met de wilde bij in Nederland. Naast gebrek aan voedsel (nectar uit bloemen) en nestgelegenheid, heeft hij last van het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Met de campagne ‘Groningen zoemt’ vragen wij aandacht voor de bij in Groningen.

Op het programma van de ‘bijen-praktijkdag’ staan onder meer een lezing door bijendeskundige Anne Jan Loonstra en

een demonstratie bijvriendelijk maaien met de zeis. Ecoloog Leo Stockmann legt uit waarom zeisen goed is voor de bij.

Aan het eind van de middag krijgen deelnemers het boek ‘Wilde bijen-beheer, een handreiking voor bij-vriendelijk beheer van onze natuurlijke omgeving’ van Diliane Welink en Anne Jan Loonstra.

De ‘bijen-praktijkdag’ wordt gehouden op boerderij Rietland in recreatiegebied Kardinge en begint om 12.30 uur.

Wilt u de middag bijwonen?

Meld u dan aan via info@landschapsbeheergroningen.nl.

De bijen-praktijkdag wordt mogelijk gemaakt door de provincie Groningen en de Nationale Postcodeloterij. Foto: Albert-Erik de Winter.

3

Mien toentje Dorpslandbouw, buurderijen, de eetbare stad. Onder verschillende namen wordt in Groningen, in de stad en in veel dorpen, gewerkt in en aan moestuinen en boomgaarden, zoals in de tuinen van Vereniging Tuinrecreatie Veendam. Dit moestuinencomplex is de startlocatie voor de Natuurwerkdag 2015 op 7 november.

En ondertussen...

Er gebeuren nog veel meer dingen, omdat we niet alles uitgebreid in de nieuwsbrief kunnen plaatsen, volgt hieronder een aantal korte berichtjes. Voor meer informatie over deze onderwerpen kunt u kijken op onze website. Wilt u op de hoogte blijven? Like dan ook onze Facebookpagina!

Struweelbrigade actief! Onder leiding van Leo Stockmann heeft de struweelbrigade begin juli vele struweeltjes in Oost- en Noord-Groningen gered van verstikking door onkruiden. Klaar om allerlei akkervogels in onze provincie te verwelkomen.

Een paar jaar geleden was het complex verwaarloosd. Hessel Nieboer, tegenwoordig voorzitter van de vereniging en al ruim vijftien jaar eigenaar van een moestuin, besloot het complex nieuw leven in te blazen. Hij begon met de website. Daarna volgde het tuincomplex zelf.

Marktbrigade in actie Tijdens het Oogstfeest in Stedum was er veel belangstelling bij onze kraam.

Karel Nanninga van onze marktbrigade zegt dat het een mooi oogstfeest was met veel bezoekers die bij onze kraam langskwamen en vragen stelden over onze activiteiten.

Met veel vrijwilligers en de hulp van een aantal bedrijven en de gemeente Veendam werd het achterstallige onderhoud weggewerkt. Onder meer tijdens de Natuurwerkdag. Vorige jaar werd er op de eerste zaterdag in november met maar liefst 115 man gewerkt in Veendam.

Nieboer is trots op wat er is bereikt. Het complex begint nu weer een verrijking te worden van het recreatiegebied Borgerswold waarvan het deel uit maakt. Hij geniet van de enthousiaste reacties van het groeiende aantal bezoekers, maar vooral van de kinderen die hij in een speciale kindertuin de beginselen van het moestuinieren bijbrengt. “Het is fantastisch om te zien hoe ze, eerst aarzelend en soms bang voor de insecten steeds meer zelf willen doen.”

Stigas Gezond en Vitaal prijs 1 september vonden er filmopnames plaats bij ons op kantoor, omdat wij genomineerd zijn voor de Stigas Gezond en Vitaal prijs. Een prijs voor bedrijven die bewust werken aan de vitaliteit en inzetbaarheid van hun medewerkers. De jury gebruikt een film om drie winnaars te selecteren.

Wierden MiddagHumsterland weer top Na twee jaar van voorbereiden en uitvoeren, konden op zaterdag 19 september de herstelde wierden van Saaksum en Ezinge officieel worden geopend door de wethouders van Zuidhorn en Winsum. Natuurlijk werd voor het opleveringsfeestje direct gebruik gemaakt van het tot dorpspodium getransformeerde haventje van Ezinge, dat een echte ‘toplocatie’ is geworden.

4

Ezinge

Saaksum

Fruit- en druivenroute Groningen

Fruit- en Druivenroute Groningen

Wo

± Meters 200

loo l ds

Fietsroute

!6

Woldsloot

0

startpunt

S !

bankje

infopunt

Druivenkas

100

parkeerplaats

Rij vruchtbomen

! " i 5 !

d zan

_ ^

!5

Boomgaard

!

n

tlaa

78

g

we

Legenda

oes

n vee

N

Start en einde fietsroute fietsroute

t

rf we

Legenda

Helmster Ommetje

11

Op Stap:

an

la den del

!. !. !. !.

!. !.

õ ô ó

õ ô ó

aat De Fruit- en druivenroute is ca. 11,5 kmkerlang kstr H

aa

rt

g

Vrijwilligers De druivenkas in Zuidwolde kan mede blijven bestaan door de hulp van vrijwilligers. Wilt u ook helpen? Nieuwe vrijwilligers zijn welkom. Meer informatie kunt u opvragen bij Ine Bielevelt (i.bielevelt@landschapsbeheergroningen.nl). pro

!c

De route begint bij stadsboerderij de Wiershoeck in Beijum. Dit is een van de eerste stadslandbouwprojecten van Nederland. De Wiershoeck heeft onder meer een prachtige bloemen- en tuinkruidentuin en een boomgaard met oude fruitrassen.

sv

we

!1

De Fruit- en druivenroute Groningen doet zijn naam eer aan.

0 0,1750,35 0,7 1,05 1,4 1,75 drie openbare boomgaarden en Hij voert langs maar liefst Kilometer langs de oudste druivenkas van Groningen. Een tocht van 11,5 kilometer door lekker landschap.

n aa

ale

laan

ci vin

olda men

!. !. !. !.

7 !

Hellum

õ ô ó

!. !. !. !.

hoofdweg

Langs het Boterdiep in Zuidwolde ligt de druivenkas van de familie Lanting, een cultuurhistorisch monument. In 1910 liet de vader van Aldert Lanting (de huidige eigenaar) de kas bouwen. Een bijzondere opdracht voor die tijd, want druiven waren een exclusief product en werden in het Noorden nog niet geteeld. De druiven groeien nog altijd aan de stammen die toen zijn geplant. Het zijn Frankentalers, een zeer smaakvol ras.

n

laa

ren

ulie pop

Aan de rand van het ‘bevrijdingsbos’ staan perenbomen die in het voorjaar prachtig bloeien. Helaas dragen ze geen vrucht. In het voorjaar van 2015 zijn hier negen vruchtbomen en drie walnotenbomen aangeplant, waarvan vrij mag worden geplukt. Dat mag ook in het Plukbos bij de Kardinger berg, waar ook veel bessenstruiken staan.

5

“Je mag geen moment verslappen”

Klimploeg snoeit waar geen hoogwerker kan komen Zelfs als je geen hoogtevrees hebt, slaat de schrik wel even toe wanneer je voor het eerst de top van een boom “bij je weg ziet gaan”, vertelt Marcel Knol, vaste kracht van de klimploeg van Landschapsbeheer Groningen. Waar hoogwerkers niet kunnen komen en takken niet vrij kunnen vallen, komen de klimmers in actie als er een boom gesnoeid of gekapt moet worden. “Je leven hangt letterlijk aan een lijntje. Je moet op je materiaal kunnen vertrouwen. Daar neem ik dus ook geen enkel risico mee.”

Toen Marcel Knol zo’n acht jaar geleden met het klimwerk begon, bestond de klimploeg uit drie vaste medewerkers. Tegenwoordig wordt er per klus een team van twee of drie man samengesteld. Alle leden hebben klimcursus I, II en III, maar belangrijker dan hun klimvaardigheden, is volgens Knol hun kennis van bomen en boomverzorging. Het is zwaar werk, dus je moet zuinig omgaan met je energie, legt hij uit. “Ik neem de tijd om heel goed te kijken wat er moet gebeuren en wat mogelijk is. Je wilt vanuit één hoofdverankering zo veel mogelijk van een boom kunnen pakken.

Daarvoor moet je de boom ‘begrijpen’.”

Marcel klimt altijd met twee lijnen en het liefst met een handzaag, al kan dat niet met alle boomsoorten. De kleine motorkettingzaag die hij aan zijn gordel kan bevestigen, wil bij het klimmen nog wel eens in de weg zitten. De vlijmscherpe handzaag biedt hem meer bewegingsvrijheid, bijvoorbeeld om naar een tak te springen. Bovendien zaagt het, zeker wanneer dat op de grens van het bereik moet gebeuren, lichter met de hand dan met een machine.

Het liefst zou Marcel dagelijks klimmen, om zowel conditie als vaardigheden op peil te houden. Maar daarvoor is er niet voldoende vraag naar het specialisme. Daarbij is het werk seizoensgebonden. Het komt echter wel eens voor dat hij drie weken lang elke dag letterlijk in de bomen aan het werk is.

Hij weet precies hoe een houtsoort reageert op een zaagtechniek. Zo kan hij een tak zo zagen dat die een gewenste kant op ‘schiet’ in plaats van recht naar beneden valt. Ook weet hij precies hoe je takken en toppen moeten leiden om ze geen schade aan te laten richten, of – als dat niet kan – hoe de schade zo veel mogelijk kan worden beperkt. Een keer heeft Marcel een boom geweigerd, omdat die zo zeer was aangetast dat klimmen niet meer verantwoord was.

Hoewel de medewerkers van de klimploeg alleen een boom ingaan, is hun werk volgens Marcel wel echt teamwork.

“Het werkt heel prettig als je een goede grondman hebt, die meedenkt en die ziet wat er kan, wat het hout doet en waar het gevaar schuilt. Klimmen is fysiek zwaar, maar ook mentaal.

Je moet voortdurende honderd procent geconcentreerd zijn.

Je mag geen moment verslappen. Een keer, ik klom nog maar net, ben ik net te lang doorgegaan. Jelco van Beek, mijn grondman wees me erop dat mijn lijn nog vastzat aan de top die ik uit de boom wilde halen. Het is goed om de grens van je concentratievermogen een keer te hebben ervaren, maar nog beter dat ik zo’n goede grondman had.”

6

ng

vi e g m o Jouw

Groen en Doen vouchers

De openstelling is over de zomer getild, maar nu lijkt het echt te gebeuren: de Groen en Doen-vouchers komen eraan. Hét moment om je in te schrijven voor een leuke en leerzame landschapscursus. En je kunt bij ons alle kanten op. In ons nieuwe cursusaanbod hebben we niet alleen onderhoudscursussen, zoals de populaire cursus fruitbomen snoeien, maar bijvoorbeeld ook een cursus Weidevogelbescherming en Eetbaar landschap.

Je vindt het aanbod onder ‘actieve burgers’ op www.landschapsbeheergroningen.nl.

Agenda do

24 sept wo vr-za

02 25 apr 26 sept za

24 okt za

7 nov

Friese zeiskampioenschappen, Flaeijelfeest Tijdens het Flaeijelfeest (24 t/m 26 september) in Nieuwehorne worden zeiskampioenschappen gehouden. De wedstrijd start om 13.00u.

Er zullen deze dagen nog vele andere leuke activiteien plaats vinden, kijk hier voor op de website www.flaeijel.frl.

Boren naar kolken Wat vertellen de kolken van Hongerige Wolf over de geschiedenis van het gebied? Was de kolk een onderdeel van de gracht om de schans?

Om achter deze en meer vragen te komen, gaan we op 25 en 26 september vanaf 9.30u met de grondboor op zoek naar sporen van oude kolken. Geef je op via: a.verbers@landschapsbeheergroningen.nl.

Nacht van de Nacht Tijdens deze nacht doven honderden bedrijven en gemeenten de verlichting van gebouwen. In heel Nederland worden evenementen in het donker georganiseerd, zoals wandelingen, vaartochten, lezingen of bijv. een bomenconcert. Meer informatie: www.nachtvandenacht.nl.

Natuurwerkdag Jong en oud kan op deze dag werken aan het behoud en herstel van natuur en landschap dichtbij huis! Help je mee met deze opknapbeurt van het landschap? Kijk voor de locaties op www.natuurwerkdag.nl.

Wil je ook een groene activiteit onder de aandacht brengen? Laat het ons weten. We plaatsen hem graag in de groene agenda op onze website.

Toe aan een fysieke uitdaging?

Vorig jaar hebben we een nieuwe loot aan ons brigades toegevoegd: de knotbrigade. De eerste leden zijn erg enthousiast. Vandaar dat we het team graag willen uitbreiden en mogelijk zelfs een tweede team samenstellen. Daarvoor zijn we op zoek naar mensen die het leuk vinden om lekker actief buiten bezig te zijn. Knotten is niet het lichtste werk. Je gaat letterlijk de boom in om de knotbomen van hun knotten

of loten te ontdoen. Maar als je niet terugschrikt voor een fysieke uitdaging, dan kun je met de knotbrigade wél aan de slag op de mooiste locaties in de provincie.

Interesse? Neem dan contact op met Adri Rosenboom (a.rosenboom@landschapsbeheergroningen.nl of 050 534 51 99).

Like onze facebookpagina en blijf altijd op de hoogte!

Als eerste onze nieuwtjes weten, mee doen aan leuke wedstrijden en leuke, mooie foto’s bekijken. Maar ook uw mening aan ons laten weten of uw foto’s met ons delen :)

Daarom Landschapsbeheer:

“Het Routebureau doet belangrijk werk” “Het Routebureau Groningen is belangrijk voor de professionalisering van routegebonden recreatie in Groningen. Het Routebureau doet belangrijk werk. Het zorgt voor afstemming en coördinatie, waardoor een goede promotie van de routes mogelijk is. Nu gaat de aandacht nog vooral uit naar fiets- en wandelroutes. Ik vind het belangrijk dat straks ook varen en andere vormen van routegebonden recreatie opgepakt worden. Op die manier groeit het Routebureau Groningen uit tot hét centrale punt voor routegebonden recreatie. Ik ben blij dat vrijwel alle gemeenten in Groningen meedoen met het Routebureau.”

Fleur Gräper-Van Koolwijk, gedeputeerde provincie Groningen

Colofon

Redactie

Uitgegeven door:

Fotografie: Lanschapsbeheer Groningen, tenzij anders vermeld.

Nieuwsbrief 23e jaargang nummer 3/2015 ISSN 1388-0861 Landschapsbeheer Groningen Roderwolderdijk 60, 9744 TH Groningen tel.: (050) 534 51 99 www.landschapsbeheergroningen.nl

Riek Guikema Schrijfburo Andre Eijkenaar

Eindredactie: Ine Bielevelt en Joke Schaapman Vormgeving: www.hehallohoi.com

Ontvangt u de nieuwsbrief voortaan liever digitaal? Mail dan uw gegevens naar info@landschapsbeheergroningen.nl.