Landschapsbeheer Groningen seizoensmagazine #4 december 2016

#4

Foto: AndrĂŠ Eijkenaar

Samen houden we het landschap mooi!

2 Molenbiotopen in oude glorie hersteld 3 Een Eindeloze Horizon, officieel van start 4 Mini-waddengebied midden in Pieterburen

5 Dorpstuin Den Andel 6 Braakballen en het belang van pluizen 6 Kongsi van de Eendenkooi 7 Op stap 8 Recept

Nieuwsbrief dec. 2016

Molenbiotopen in oude glorie hersteld De provincie Groningen telt zo’n 80 molens, stuk voor stuk deel van het erfgoed van de provincie.

Tot 1950 hadden de meeste molens nog een productiefunctie, maar inmiddels is die bijna helemaal verdwenen. De molens zijn er nu vooral nog voor educatie en recreatie.

Molenbiotopen, de gebieden rondom de molens, zijn de afgelopen decennia ingrijpend veranderd. Er is meer bebouwing en bomen rondom de molens zijn hoger geworden. Als gevolg daarvan worden molens langzaam onzichtbaar en vangen ze steeds minder wind. En juist die

van de molens. Samen met hen worden uitvoeringsplannen gemaakt om de molenbiotoop weer in oude glorie te herstellen. Het gaat daarbij om het vrijmaken van windpaden en het creëren of herstellen van zichtlijnen. We snoeien bomen of kappen die waar dat echt nodig is. Ook planten we nieuwe bomen en struiken aan. Dat gebeurt altijd in samenspraak met omwonenden en eigenaren van terreinen. Zij hebben immers een direct belang omdat de bomen vaak op hun grond staan. Als zij niet willen dat er gekapt wordt, dan gebeurt dat ook niet en wordt naar andere oplossingen gezocht. Als een molenbiotoop hersteld is, kan de molen weer draaien op de wind en kunnen alle omwonenden genieten van het uitzicht op de vaak fraaie bouwwerken.

windvang is onmisbaar. Als er geen wind is, kan de molen niet draaien en zullen de, vaak oude, mechanismen roesten of verrotten. De molen wordt dan onbruikbaar en dit stukje historie dreigt daarmee uit het landschap verdwijnen.

Landschapsbeheer Groningen werkt samen met molenaars, Erfgoedpartners Groningen en gemeenten aan het herstel van verschillende molenbiotopen in Harkstede, Slochteren, Kolham en Noordbroek. De ideeën die de samenwerkingspartners hebben, worden besproken met de omwonenden

Samenwerken doe je niet alleen We kijken terug op een jaar waarin we veel nieuwe projecten hebben opgestart.

Meerjarige projecten waarin we samen werken met bewonersgroepen, gemeenten en collega organisaties.

Voorbeelden zijn: Lijnen in het landschap, Een Eindeloze Horizon en de Gebiedsaanpak landschap Gorecht. In 2017 komen deze projecten goed op stoom en starten de uitvoerende werkzaamheden in het veld. Een paar uitwerkingen van het project Dorpsvisies en Landschap vindt u nu al terug in deze nieuwsbrief.

In 2016 hebben we ons vrijwilligerswerk onder de loep genomen en onze ambities voor de komende jaren bepaald.

De vrijwilligersgroepen, zoals de zeis-, vruchtboom-, knot- en struweel-brigades willen we versterken en uitbreiden.

Lokale vrijwilligers, betrokken bij natuur en landschap in de eigen woonomgeving, willen we faciliteren en ondersteunen met de aanpak van het ‘streekbeheer’.

2

Met gemeenten maken we afspraken hoe we deze vrijwilligers goed kunnen faciliteren. In Haren zijn we al begonnen met het streekbeheer en we zijn met meerdere gemeenten over dit onderwerp in gesprek.

Meedoen? Nieuwe vrijwilligers zijn van harte welkom.

Op 1 december presenteerden de gemeenten en de provincie de digitale kwaliteitsgids (www. Kwaliteitsgidsgroningen. nl). Een bron van kennis en inspiratie voor iedereen die aan de slag gaat in het landschap. Hier zijn we blij mee. Ook onze informatie en projecten zullen we toevoegen aan deze site.

We hopen dat meer organisaties dat ook doen.

Onze wens voor 2017 is dat we de samenwerking voor het mooie landschap in onze provincie kunnen uitbreiden. We spelen in deze samenwerking graag een belangrijke rol, maar hebben andere organisaties daarbij nodig. Samenwerken doe je nu eenmaal niet alleen.

Fijne feestdagen en een mooi 2017.

Jacqueline de Milliano, directeur Landschapsbeheer Groningen

Werkzoekenden herstellen houtsingels Het Zuidelijk Westerkwartier is een van de laatst bewaard gebleven kleinschalige gebieden van Nederland met een prachtig coulissenlandschap. Dit gebied wordt gekenmerkt door houtsingels.

Landschapsbeheer Groningen, verenigd onder de Gebiedscoöperatie Westerkwartier, werkt samen met de gemeenten in het Westerkwartier en de provincie om de zo kenmerkende houtsingelstructuur te behouden en te herstellen.

Zo werken we op dit moment in de gemeente Marum aan het herstel van 4400 meter houtsingels. In Grootegast is het herstel van 7000 meter houtsingels nagenoeg afgerond.

Werkervaring en re-integratie De mogelijkheid om in de zogeheten ‘behoud- en herstelgebieden’ van de gemeente Marum achterstallig onderhouden houtsingels op te laten knappen, bestaat al langer. Bijzonder bij dit project is de inzet van werkzoekenden die onder begeleiding van Landschapsbeheer Groningen werkervaring opdoen en cursussen volgen. Ze worden opgeleid in het gebruik van de bosmaaier en de motorkettingzaag. Deze combinatie van werkervaring en opleiding helpt de medewerkers om makkelijker een baan te vinden.

Veel belangstelling Dat er vraag naar singelherstel is in de gemeente Marum blijkt uit het feit dat er de afgelopen jaren een wachtlijst is ontstaan. Nu de gemeente Marum en de provincie geld vrij maken voor herstel, kunnen eigenaren van houtsingels ook dit seizoen hun singels laten herstellen.

Herstel zorgt ervoor dat de singels weer dichter groeien en dat de planten verjongen. Zo krijgen de singels hun functie als natuurlijke erfafscheiding weer terug. Ze beschermen landerijen tegen wind en bieden beschutting aan allerlei kleine dieren. De herstelwerkzaamheden duren tot en met maart 2017.

‘Een Eindeloze Horizon, officieel van start Het Oldambt heeft een uniek landschap.

Weidse vergezichten met akkers en dijken, maar ook de beslotenheid van de dorpen en groene linten. Het project ‘Een eindeloze horizon, herstel van Oldambtster weidsheid’ heeft als doel het karakter van dit waardevolle landschap te behouden en te versterken.

Daarbij kijken we naar zichtlijnen in het landschap, bloeiende bosranden en groene linten.

De projectpartners zijn gemeente Oldambt, gemeente Delfzijl, Staatsbosbeheer, Stichting Landschap Oldambt en Landschapsbeheer Groningen. Per locatie werken de projectpartners in werkgroepen met grondeigenaren, gemeenten, ondernemers en bewoners aan plannen.

Bosgebied Bad Nieuweschans De eerste pilot is bij het bosgebied rondom Bad Nieuweschans. De wens is het open karakter van het Groninger landschap te benadrukken en het bos te versterken. Op een bewonersavond toonden omwonenden veel belangstelling, maar ook onrust. Er zijn zorgen dat het bos gekapt wordt.

Kap is een optie, maar alleen daar waar het bos verzwakt is of waar zichtlijnen gewenst zijn. Ook versterken van het bos hoort bij de plannen, bijvoorbeeld door langs de randen struweel aan te planten, waardoor de biodiversiteit toeneemt. Er komen meer bijeenkomsten waar omwonenden

nadrukkelijk worden uitgenodigd mee te denken over het uitvoeringsplan.

Ulsderkolk Een kolk is een waterpoel, lang geleden ontstaan door een dijkdoorbraak, meestal met een groene zoom als natuurlijke omheining. Nabij Nieuw Ulsda zijn de dijken al lang verdwenen, maar de kolk bestaat nog als stille getuige van wat eens was. De groene zoom van de kolk groeit dicht en het gebrek aan lichtval op het water zorgt dat de kolk langzaam dichtslibt. Om dit stukje natuurhistorie te behouden, willen we de bosjes rondom het water aanpakken. Meer licht op de kolk en minder bladafval in het water, zodat er meer leven kan ontstaan. Een deel van de bomen en struiken blijft staan om het beschutte karakter van de Ulsderkolk te behouden.

Binnenkort gaan de projectpartners met omwonenden in gesprek over de plannen.

Bos op Houwingahamse IJkdijk Op Houwingaham is een gemengd loofbos, ooit ontworpen met zichtlijnen, dat volledig is dicht gegroeid. Vanaf de weg is er een muur van groen. Plan is om de zichtlijnen terug te brengen, waardoor het bos een iets opener karakter krijgt en bezoekers op de open plekken helemaal naar Duitsland kunnen kijken.

Het Project ‘Een Eindeloze Horizon, herstel van Oldambtster weidsheid’ wordt mede mogelijk gemaakt door het Waddenfonds, de provincie Groningen en de gemeenten Oldambt en Delfzijl.

3

Bewoners aan zet bij de leefbaarheidsprogramma’s van Kansrijk Groningen Binnen Kansrijk Groningen werken overheden en organisaties via diverse programma’s aan de leefbaarheid in Groningen. Rijk, provincie en de gemeenten Eemsmond, Ten Boer, Delfzijl, De Marne, Bedum, Winsum, Appingedam, Slochteren en Loppersum hebben afspraken gemaakt over geld voor leefbaarheid. De leefbaarheidsprogramma’s zijn tot stand gekomen aan de voormalige dialoogtafel.

De regie op deze leefbaarheidsprogramma’s is in handen van de Nationaal Coördinator Groningen.

Een van deze programma’s is Dorpsvisies en Landschap.

Landschapsbeheer Groningen voert dit uit. Het programma bestaat uit de drie projecten wierde- en lintdorpen, lijnen in het landschap en routes.

De komende maanden informeren wij u over de dorpen van wie de ingediende projectplannen zijn goedgekeurd: Den Andel, Pieterburen, Rottum, Sauwerd, Zuidwolde, Leens, Adorp en Kruisweg. In deze uitgave staan Den Andel en Pieterburen centraal waar vrijwilligers al volop aan de slag zijn.

Dorpsvisies en Landschap: bewoners aan zet Het regionale programma ‘Dorpsvisies en Landschap’ biedt mogelijkheden voor dorpen en dorpsbewoners die hun dorpsomgeving willen verrijken. Dat kan gaan om een opknapbeurt van beplantingen of nieuwe invulling van het openbaar gebied.

Onder de noemer Bewonersinitiatieven kunnen bewoners financiering aanvragen voor hun initiatieven. De initiatieven moeten kunnen rekenen op draagvlak onder belanghebbenden en bijdragen aan (versterking van) de samenwerking binnen een dorp of met buurtdorpen. In veel dorpen ontstaan uiteenlopende ideeën voor projecten. Landschapsbeheer Groningen biedt op verzoek begeleiding bij het uitvoeren van de projecten.

Mini-waddengebied midden in Pieterburen Pieterburen, er wonen maar 380 mensen, maar het dorp is ‘wereldberoemd’, dankzij het zeehondencentrum dat al sinds 1971 gewonde, zieke en verzwakte zeehonden opvangt. Naast het zeehondencentrum heeft Pieterburen nog veel meer te bieden. Het is een prachtig dijkdorp, in een landschap van oude kwelderwallen. Met eindeloze vergezichten en een indrukwekkende sterrenhemel. Een meer natuurlijke overgang tussen het dorp en het open landschap zal de schoonheid van Pieterburen nog meer benadrukken.

Het plan Plan is om de beleving van het landschap, het contrast tussen het weidse uitzicht en de lintbebouwing met een eeuwenoude kerk en prachtige huizen te benadrukken.

Tussen de vele ideeën, sprongen natuurlijk spelen en de ommetjes met een accent op het wad en wad-beleving er echt uit. Dat natuurlijk spelen komt twee locaties terug: bij het zeehondencentrum en rondom basisschool de Getijden. Landschapsbeheer Groningen begeleidt het project.

Anke Soepboer, projectleider van Landschapsbeheer Groningen, legt uit: “Pieterburen staat bekend om het wadlopen.

Dat gaan we benadrukken in een mini-waddengebiedje op het terrein achter het zeehondencentrum. Een natuurlijke waterspeelplaats waar (kleine) kinderen en gezinnen kunnen beleven wat wadlopen is. Op het terrein zijn nog de overblijfselen van een oude waterloop te herkennen. Die willen we weer open maken en als natuurlijke afbakening gebruiken voor het gebied.

De natuurlijke speelplaats bij de basisschool vormt straks een groene, visuele verbinding met de omgeving. Met de aanleg van ommetjes maken we verbindingen tussen bestaande

6 4

wandelpaden, zodat bewoners en bezoekers de omgeving en het historische landschap kunnen ervaren.”

Zeehondencentrum enthousiast De medewerkers van het zeehondencentrum zijn erg enthousiast over de plannen. Marcel Siegers, operational manager vertelt: “Het idee voor de aanpak van het gebied ontstond in het dorp zelf en sloot naadloos aan bij onze plannen.

Daarom zijn we er vol ingesprongen. Een klein waddenlandschap, waar je de elementen uit het waddengebied terugvindt. Dat maakt een bezoek aan het zeehondencentrum nog leuker. Je kunt leren over het landschap en kinderen kunnen er heerlijk spelen en vies worden.

Het terrein is eigendom van het opvangcentrum, maar het is en blijft vrij toegankelijk voor dorpsbewoners. Het moet een aanvulling worden voor Pieterburen. Een plek waar je kunt genieten van het mooie landschap. Met het ‘ge-oink’ van zeehonden op de achtergrond, mooier wordt het toch niet?

Het plan is ook duurzaam. We werken met hergebruikte materialen en het gebied heeft straks meer biodiversiteit.

Als de waterloop open is, krijgt het getijde invloed en krijg je echt eb en vloed. Dat is goed voor het leven in het water.

De manier waarop we het gebied inrichten biedt plekjes voor vogels en kleine zoogdieren om te schuilen en overwinteren.”

Samenwerking heel belangrijk Het opvangcentrum werkt samen met de gemeente en dorpsbewoners. Ontwerper Heilien Tonckens heeft het ontwerp van de natuurlijke speelplaats gemaakt. Jantine Koppert, inwoonster van Pieterburen, heeft zich ingezet voor het werven van fondsen en zo doet iedereen wat. Siegers: “Die samenwerking is heel belangrijk. We werken allemaal vrijwillig mee en willen dat alle betrokkenen straks blij zijn met het resultaat. Er komt veel bij zo’n project kijken we zoeken samen naar de beste aanpak. Er is al een inloopavond geweest voor omwonenden en er volgt nog een. Dat moet ook, want draagvlak is heel belangrijk. Er moet veel geregeld worden, dat hoort er nou eenmaal bij, maar we willen heel graag aan de slág!”

Er groeit nog niks, maar er bloeit al van alles:

Dorpstuin Den Andel In Den Andel, achter het dorpshuis, komt het sociale groene hart van Den Andel, op de plek waar een ooit florerend voetbalveld was vervallen tot een braakliggend terrein. Niemand wist wat er met het terrein moest gebeuren. Hoe anders is dat nu. Een flinke groep vrijwilligers werkt hard aan het bouwen van een ecologische dorpstuin met evenementenweide. Het wordt een tuin waar voor elke bewoner iets te vinden is en die bijdraagt aan de groenstructuur van het dorp.

Landschapsbeheer Groningen sprak met Margreet Franssen en Corry Theeuwes, twee vrijwilligers die nauw betrokken zijn bij de ontwikkeling van dit terrein.

Het dorp kwam in actie Dorpsbelangen vroeg mensen hun ideeën aan te dragen.

“En dat deden ze volop”, vertelt Corry: “Het terrein moet een groene ontmoetingsplek worden. In september 2015 stonden we op het veld te kijken hoe we dat konden realiseren. Ideeën genoeg, maar hoe verder en wie zou het gaan betalen?”

Toen in 2016 de mogelijkheden via Kansrijk Groningen in beeld kwamen, grepen ze die met beide handen aan. Landschapsbeheer Groningen ondersteunde bij het indienen van plannen en het aanvragen van financiering. Ook de gemeente draagt bij en de rest komt van de bewoners. Die voeren het werk uit, behalve specialistische zaken, zoals de aanleg van het rolstoelpad.

Veel plannen Inmiddels zijn de vrijwilligers in Den Andel druk aan de slag. Er is een voorlichtingsavond geweest en de groep betrokkenen groeide tot een vaste kern van 15 vrijwilligers en 10 tot 15 mensen die af en toe helpen. Landschapsbeheer Groningen ondersteunt door het vertalen van regelgeving naar praktisch uitvoerbare afspraken en door te adviseren over ecologie, leveranciers, enzovoort. De eerste contouren van de dorpstuin zijn al herkenbaar.

Margreet: “De ecologische dorpstuin is nooit af. Het is een levend project dat verandert als de wensen van de gebruikers veranderen en dat is ook het mooie eraan. In de tuin komen in elk geval een bloementuin in ‘Dutch wave’ stijl, een ontmoetingsplek met een vuurkorf, een terras en een grasveld met picknickbanken. Maar ook een moestuin, grote heesterborders met eetbare heesters en een boomgaard met bloemrijk grasland. Tot slot komt er verblijfs- en opslagruimte van stro en leem.”

Leerproces Na de opstart bleek het ingewikkeld om alles te regelen. Ten eerste omdat er veel regelgeving is waaraan de betrokkenen moesten voldoen. Maar ook omdat een project met zoveel vrijwilligers een bijzondere dynamiek heeft. De een heeft meer tijd, de ander meer kennis en iedereen heeft zijn eigen ideeën over de tuin en zijn eigen werkwijze. Dat op elkaar afstemmen is best lastig. De vrijwilligers maken samen een leerproces door en leren elkaar steeds beter kennen. Ze merken ook dat de tuin steeds meer gaat leven in het dorp. Het beeld was dat je tot je knieën door onkruid en modder moest kruipen om de tuin in te kunnen. De aanleg van het verharde pad heeft veel goed gedaan. Nieuwsgierige bezoekers kunnen nu zelf zien dat de tuin heel toegankelijk is.

Margreet: ”De dorpstuin krijgt steeds duidelijker vorm en daarmee raakt het dorp ook steeds meer betrokken. Er kiemt nog niks, maar er bloeit al van alles!”

Meer lezen? Dat kan op onze facebookpagina.

5

Braakballen en het belang van pluizen Iedereen die regelmatig in het bos wandelt, kent ze wel, braakballen van uilen en andere roofvogels. Deze braakballen zijn belangrijk voor het onderzoek naar kleine roofdieren zoals muizen. Matty Ellens is vrijwillig pluizer en pluist sinds 2004 voor zoogdierenvereniging VZZ, Werkgroep Grauwe Kiekendief en Kerkuilen Werkgroep Groningen braakballen uit heel Nederland.

Braakballen zijn samengeperste ballen die bestaan uit onverteerde voedselresten als botjes, haren, veren en chitinepantsers, het uitwendig skelet van insecten. Ze worden samengeperst in de spiermaag van de vogels en worden uiteindelijk weer door de slokdarm naar buiten geperst en uitgespuugd.

Braakballen van uilen bevatten minder botjes dan die van gewone vogels. Hun maagzuur is sterker en ze plukken hun prooien uit elkaar. Daardoor gaan er niet veel botjes mee naar binnen.

Matty legt uit: “Uilenballen zijn zeer geschikt voor onderzoek omdat uilen hun prooi met huid en haar doorslikken en daardoor ook de schedeltjes in de braakbal terecht komen. Kerkuilen eten veldmuizen, woelmuizen en spitsmuizen. Andere uilen eten geen spitsmuizen. Met de braakballen van kerkuilen kan VZZ daarom heel goed onderzoeken welke kleine zoogdieren in bepaalde gebieden voorkomen. Die gegevens zijn bijvoorbeeld gebruikt voor de nieuwe Zoogdierenatlas.

Komt er ergens een nieuwe soort tevoorschijn?

Dan gaan mensen van VZZ met live-traps (een val die de prooi niet doodt of verwondt) op jacht om de populatiegrootte te onderzoeken.

Een voorbeeld van zo’n onderzoek is de zoektocht naar de grote bosmuis in Zuid-Oost Groningen en de waterspitsmuis die steeds vaker voorkomen. Ook kijken we naar veranderingen in aantallen muizen.

Als bijvoorbeeld de veldmuizenstand laag is, zoeken we naar een oorzaak door onder meer te kijken waar het stapelvoedsel uit bestaat.

Uit deze onderzoeken komt ook veel informatie voor (roof)vogelbescherming. Maar we geven de informatie ook door aan eigenaren van de schuren waar de uilen leven.

6

Het Project Kongsi van de Eendenkooi is achter de schermen druk in de weer De Kongsi van de Eendenkooi werkt aan het herstel van de laatste eendenkooien in het waddengebied. De projectleden hebben 24 van de 29 kooien onder hun gezamenlijke vleugels genomen om ze voor het gebied te behouden.

De Kongsi van de Eendenkooi, kortweg Kongsi, is een project van Landschapsbeheer Groningen, Landschapsbeheer Friesland, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, It Fryske Gea, de Kooikersvereniging en Het Groninger Landschap. De Kongsi wordt mogelijk gemaakt door het Waddenfonds en de drie waddenprovincies.

Achter de schermen is het afgelopen jaar hard gewerkt om de kooien op te knappen. In Groningen is het werk in twee eendenkooien in Westpolder, nabij het Lauwersmeer, grotendeels afgerond. De kooibossen zijn aangepakt, de kooiplassen gebaggerd en er is nieuwe beschoeiing aangebracht. De eigenaren gaan nu aan de slag met de vangpijpen en rietschermen. In de Wytsemakooi boven Uithuizermeeden zijn de werkzaamheden nog in volle gang.

Door elke kooi na herstel een functie te geven, wordt voorkomen dat ze het lot volgen van de ruim honderd eendenkooien die al verloren gingen. Er zijn vangende kooien, natuur- en excursiekooien. Tijdens de herstelwerkzaamheden zijn sommige vangende kooien – bij hoge uitzondering – open voor publiek. Zo ontving De Hel bij Hallum in Friesland dit najaar tijdens een open dag zo’n zeshonderd geïnteresseerde bezoekers. En komend voorjaar is er een open dag in de vangende kooi Westpolder.

Samen vertellen de kooien het verhaal over de betekenis van de eendenkooien voor het waddenlandschap en zijn bewoners. Dit verhaal gaat de Kongsi onder meer delen in een educatieprogramma. Daarnaast komt er een cursus voor vrijwilligers die een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het onderhoud van de vangpijpen en het groen in de eendenkooi. Ook kunnen zij een rol spelen als gastheer of -vrouw van ‘hun’ kooi. Informatie om te delen, vinden ze onder meer in de biografieën die de Kongsi voor alle deelnemende kooien samenstelt.

Meer informatie over de cursus en andere activiteiten van de Kongsi volgt in het voorjaar op onze website: www.landschapsbeheergroningen.nl

Op Stap:

15

Middelstum rond, 6,6 km

Ook in de winter is het heerlijk wandelen in Groningen. Genieten van de frisse lucht en het mooie Groninger landschap. Misschien zelfs wel het mooie, wítte landschap. Er is keuze genoeg, maar deze keer lichten we er een uit die ons in opperste kerststemming brengt: het ommetje Middelstum Rond. U kunt de hele beschrijving van het ommetje Middelstum Rond downloaden op: http://www.landschapsbeheergroningen.nl/ product/ommetje-middelstum-rond/.

Hieronder enkele hoogtepunten: Ewsum Ooit stond hier de belangrijkste borg van de Ommelanden. Gelukkig resteert de oude Donjon van 1472 met een gedenksteen uit die tijd, die herinnert aan de strijd tussen “Stad en Ommeland”. Ook is er nog een schathuis aanwezig. De theeschenkerij daarin is een heerlijk startpunt voor de wandeling Delpad Het Delpad tussen Fraamklap en Pomptil is al heel oud. Het loopt langs het Westerwijtwerdermaar, waarschijnlijk een restant van de Delf, een in de middeleeuwen gegraven waterverbinding tussen de Hunze en de Fivel. Mogelijk waren het pad en de Delleweg aanvankelijk een dijk langs genoemde Delf.

Sint Hippolytuskerk Midden op de wierde van Middelstum staat de Sint Hippolytuskerk, een fraaie laat-gotische kruiskerk, gebouwd omstreeks 1450 in opdracht van Onno van Ewsum, jonker en hoofdeling te Middelstum.

Nieuwjaarswandeling voor singles Individuo relatiebemiddeling organiseert op 15 januari een nieuwsjaarswandeling rond Ewsum. Je kunt je aanmelding via https://individuo.go-out.nl/agenda.

Agenda vr-za

10 11 mrt

En ondertussen...

NLdoet

Soort van Groningen

Op 10 en 11 maart 2017 is weer de grootste vrijwilligersactie van Nederland, NL Doet. De website is open en je kunt klussen aanmelden - of beter nog - jezelf aanmelden als vrijwilliger. Ook kun je een financiële bijdrage vragen voor jouw klus.

Binnenkort melden we via onze facebookpagina wat wij dit jaar gaan doen.

De grauwe kiekendief is gekozen tot ‘Soort van Groningen’, een mooie titel waarmee we de vogel en zijn ambassadeur van harte feliciteren.

De paarse morgenster is derde geworden. We zijn trots op groep 8 van de van Panhuys school uit Leek. Zij hielden een gloedvol betoog voor de mooie bloem. De echte winnaar van deze verkiezing is de natuur. Het enthousiasme van de leerlingen en de interesse voor de verschillende finalisten is waar het om gaat en daar zijn we dan ook erg blij mee.

Cursus vruchtbomen snoeien voorjaar

2017

In maart 2017 organiseert Landschapsbeheer Groningen een cursus vruchtbomen snoeien. De cursus bestaat uit een theorieles op maandag of dinsdagavond en twee praktijklessen op zaterdag. De kosten zijn € 80,-. Wil je meer weten, neem dan contact op met Riek Guikema via email: info@landschapsbeheergroningen.nl of per telefoon: 050- 534 51 99.

Herplant iepen in de Waddenregio Landschapsbeheer is druk bezig met het opkuilen van iepen, die straks een nieuwe plek krijgen in het kader van het project herplant iepen in de Waddenregio. De ruim 370 iepen worden in Groningen en Friesland op openbare terreinen en particuliere erven geplant.

Het project wordt mede mogelijk gemaakt door het Waddenfonds.

Wil je ook een groene activiteit onder de aandacht brengen? Laat het ons weten. We plaatsen hem graag in de groene agenda op onze website.

7

Like onze facebookpagina en blijf altijd op de hoogte!

Als eerste onze nieuwtjes weten, mee doen aan leuke wedstrijden en leuke, mooie foto’s bekijken. Maar ook uw mening aan ons laten weten of uw foto’s met ons delen :)

Stap in en geniet van een groen en fit 2017

Zoveel mogelijk actief genieten van de Groningse natuur. Dé basis voor een fit leven. Precies daarom werkt Landschapsbeheer Groningen samen met De Friesland Zorgverzekeraar via het Groen & Fit Collectief.

Dat biedt gezonde voordelen voor onze medewerkers, onze vrijwilligers én de natuur: • 8% korting* op uw premie (op basis- en aanvullende (tand) verzekeringen.

• Namens uw deelname ontvangen wij € 15,- voor een natuurproject.

• Kies bovenop uw zorgverzekering uit 5 vitale services met extra’s voor een vitaler 2017. (* Iedereen is welkom. De korting geldt voor het hele gezin maar niet voor de online Zelf Bewust Polis en bijbehorende aanvullende verzekeringen.)

Ga voor meer informatie en aanmelding naar: www.defriesland.nl/landschapsbeheergroningen

Walnotentaart met cognac Ingrediënten: 500 gr. walnoten 4 grote eieren 200 gr. fijne kristalsuiker 75 gr. boter, gesmolten 3 eetlepels cognac boter en bloem voor de vorm

(recept van Claudia Roden)

voor de suikerstroop: 100 gr. suiker 1 ½ dl water 1 eetlepel cognac

Bereidingswijze: • Maal de noten grof in een keukenmachine. • Klop van de eieren en de suiker met een elektrische garde een dikke, bleke massa. • Roer er grondig de iets afgekoelde boter en cognac door. • Spatel de walnoten erdoor en giet het beslag in een springvorm van 28 cm.

• Zet de koek 45 minuten in de oven op 180 graden. Het moet stevig aanvoelen.

• Verhit de suiker en het water voor de stroop in en pan en lost de suiker op. Laat alles 5 minuten pruttelen en doe dan de cognac erbij. • Giet de hete stroop over het gebak in de vorm zodra het uit de oven komt.

Laat de taart voor het opdienen minstens 1 uur staan zodat de suikerstroop in het gebak kan doordringen.

Colofon

Redactie

Uitgegeven door:

Fotografie: Landschapsbeheer Groningen, tenzij anders vermeld.

Nieuwsbrief 24e jaargang nummer 4/2016 ISSN 1388-0861 Landschapsbeheer Groningen Roderwolderdijk 60, 9744 TH Groningen tel.: 050 534 51 99 www.landschapsbeheergroningen.nl

Marian Blaauw André Eijkenaar

Vormgeving: Heleen ten Kate, www.hehallohoi.com

Ontvang je de nieuwsbrief voortaan liever digitaal? Mail dan je gegevens naar info@landschapsbeheergroningen.nl.